Prawne i etyczne aspekty w chirurgii
advertisement
dr n med. Bohdan Dąbrowski Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i Onkologicznej Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Maciej Słodkowski Wolności i prawa osobiste Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Art. 39. Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody. Art. 60. Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach Art. 68. 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Art. 68. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degeneracji środowiska. 5. Władze publiczne popieraja rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. 1. Wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich. 3. Za wykonywanie zawodu lekarza uważa się także prowadzenie przez lekarza praz badawczych w dziedzinie nauk medycznych lub promocji zdrowia, nauczanie zawodu lekarza, kierowanie podmiotem leczniczym lub zatrudnienie w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych lub urzędach te podmioty obsługujących, w ramach którego wykonuje się czynności związane z przygotowaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej. Okręgowa rada lekarska przyznaje prawo wykonywania zawodu lekarza albo prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty osobie, która: 1. Jest obywatelem polskim lub obywatelem innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej; 2. posiada: 1. a) dyplom lekarza wydany przez polską szkołę wyższą potwierdzający ukończenie co najmniej sześcioletnich studiów na kierunku lekarskim, obejmujących co najmniej 5500 godzin dydaktycznych zajęć teoretycznych i praktycznych, w tym dwusemestralne praktyczne nauczanie w dziedzinach klinicznych na 6 roku studiów, lub dyplom lekarza dentysty wydany przez polską szkołę wyższą potwierdzający ukończenie co najmniej pięcioletnich studiów na kierunku lekarskodentystycznym, obejmujących co najmniej dwusemestralne praktyczne nauczanie na 5 roku studiów, lub b) dyplom lekarza wydany przez polską szkołę wyższą potwierdzający ukończenie studiów na kierunku lekarskim rozpoczętych przed dniem 1 października 2012 r. lub dyplom lekarza dentysty wydany przez polską szkołę wyższą potwierdzający ukończenie studiów na kierunku lekarsko dentystycznym rozpoczętych przed 1 października 2012 r., lub c) dokument potwierdzający formalne kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty, spełniające minimalne wymogi kształcenia określone w przepisach prawa Unii Europejskiej, wydany przez inne niż Rzeczpospolita Polska państwo członkowskie Unii Europejskiej, wymieniony w wykazie, o którym mowa w art. 6b, i towarzyszące mu odpowiednie świadectwo wymienione w wykazie, o którym mowa w art. 6b, lub d) dyplom lekarza lub lekarza dentysty wydany przez inne państwo niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, pod warunkiem, że dyplom został uznany w Rzeczpospolitej Polskiej za równorzędny zgodnie z odrębnymi przepisami oraz że spełnia minimalne wymogi kształcenia określone w przepisach prawa Unii Europejskiej; 3. posiada pełną zdolność do czynności prawnych; 4. posiada stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu lekarza lub lekarza dentysty; 5. wykazuje nienaganną postawę etyczną. Art. 58. 1. Kto bez uprawnień udziela świadczeń zdrowotnych polegających na rozpoznawaniu chorób i ich leczeniu podlega karze grzywny. 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej albo wprowadza w błąd co do posiadania takiego uprawnienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. Postępowanie w sprawach, o których mowa w ust. 1, toczy się według przepisów kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Przyjmuję z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów nadany mi tytuł lekarza i w pełni świadomy związanych z nim obowiązków przyrzekam: - obowiązki te sumiennie spełniać; - służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu; - według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne, mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek; - nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po śmierci chorego; - strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów lekarzy odnosić się z należną im życzliwością, nie podważając zaufania do nich, jednak postępując bezstronnie i mając na względzie dobro chorych; - stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić. Przyrzekam to uroczyście! Zasady etyki lekarskiej wynikają z ogólnych norm etycznych. 2. Zobowiązują one lekarza do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu lekarza. 3. Naruszeniem godności zawodu jest każde postępowanie lekarza, które podważa zaufanie do zawodu. 1. Art. 6. Lekarz ma swobodę wyboru w zakresie metod postępowania, które uzna za najskuteczniejsze. Powinien jednak ograniczyć czynności medyczne do rzeczywiście potrzebnych choremu zgodnie z aktualnym stanem wiedzy Art. 7. W szczególnie uzasadnionych wypadkach lekarz może nie podjąć się lub odstąpić od leczenia chorego, z wyjątkiem przypadków nie cierpiących zwłoki. Nie podejmując albo odstępując od leczenia lekarz winien wskazać choremu inną możliwość uzyskania pomocy lekarskiej. Art. 8. Lekarz powinien przeprowadzić wszelkie postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą starannością, poświęcając im niezbędny czas. Art. 9. Lekarz może podejmować leczenie jedynie po uprzednim zbadaniu pacjenta. Wyjątki stanowią sytuacje, gdy porada lekarska może być udzielona wyłącznie na odległość. Art. 10. 1. Lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i orzeczniczych. 2. Jeżeli zakres tych czynności przewyższa umiejętności lekarza, wówczas winien się zwrócić do bardziej kompetentnego kolegi. Nie dotyczy to nagłych wypadków i ciężkich zachorowań, gdy zwłoka może zagrażać zdrowiu lub życiu chorego. Art. 11. Lekarz winien zabiegać o wykonywanie swego zawodu w warunkach, które zapewniają odpowiednią jakość opieki nad pacjentem. Art. 12. 1. Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą, prawo do intymności i prywatności. 2. Relacje między pacjentem, a lekarzem powinny opierać się na ich wzajemnym zaufaniu; dlatego pacjent powinien mieć prawo do wyboru lekarza. Art. 13. 1. Obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego zdrowia. 2. Informacja udzielona pacjentowi powinna być formułowana w sposób dla niego zrozumiały. 3. Lekarz powinien poinformować pacjenta o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych i spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem tych zabiegów, a także o możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego. Art. 14. Lekarz nie może wykorzystywać swego wpływu na pacjenta w innym celu niż leczniczy. Art. 15. 1. Postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze wymaga zgody pacjenta. Jeżeli pacjent nie jest zdolny do świadomego wyrażenia zgody, powinien ją wyrazić jego przedstawiciel ustawowy lub osoba faktycznie opiekująca się pacjentem. 2. W przypadku osoby niepełnoletniej, lekarz powinien starać się uzyskać także jej zgodę, o ile jest ona zdolna do świadomego wyrażenia tej zgody. 3. Wszczęcie postępowania diagnostycznego, leczniczego i zapobiegawczego bez zgody pacjenta może być dopuszczone tylko wyjątkowo w szczególnych przypadkach zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób. 4. Badanie bez wymaganej zgody pacjenta lekarz może przeprowadzić również na zlecenie organu lub instytucji upoważnionej do tego z mocy prawa, o ile nie stwarza ono nadmiernego ryzyka zdrowotnego dla pacjenta. 5. W razie nie uzyskania zgody na proponowane postępowanie, lekarz powinien nadal, w miarę możliwości, otaczać pacjenta opieką lekarską Art. 16. 1. Lekarz może nie informować pacjenta o stanie jego zdrowia bądź o leczeniu, jeśli pacjent wyraża takie życzenie. Informowanie rodziny lub innych osób powinno być uzgodnione z chorym. 2. W przypadku chorego nieprzytomnego lekarz może udzielić dla dobra chorego, niezbędnych informacji osobie, co do której jest przekonany, że działa ona w interesie chorego. 3. W przypadku pacjenta niepełnoletniego lekarz ma obowiązek informowania jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. Art. 17. W razie niepomyślnej dla chorego prognozy, lekarz powinien poinformować o niej chorego z taktem i ostrożnością. Wiadomość o rozpoznaniu i złym rokowaniu może nie zostać choremu przekazana tylko w przypadku, jeśli lekarz jest głęboko przekonany, iż jej ujawnienie spowoduje bardzo poważne cierpienie chorego lub inne niekorzystne dla zdrowia następstwa; jednak na wyraźne żądanie pacjenta lekarz powinien udzielić pełnej informacji. Art. 23. Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej. Art. 24. Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne dla dalszego leczenia lub wydania orzeczenia o stanie zdrowia pacjenta. Art. 25. Zwolnienie z zachowania tajemnicy lekarskiej może nastąpić: • pacjent wyrazi na to zgodę, • jeśli zachowanie tajemnicy w sposób istotny zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta lub innych osób, oraz • jeśli zobowiązują do tego przepisy prawa Art. 26. Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej, jeśli po przeprowadzeniu badania lekarskiego na zlecenie upoważnionego z mocy prawa organu wynik badania zostanie przekazany zleceniodawcy; nieodzownym warunkiem jest jednak, aby lekarz przed rozpoczęciem badania poinformował o tym osobę, która ma być zbadana. Wszelkie informacje, które nie są konieczne dla uzasadnienia wniosków wynikających z badania, powinny być nadal objęte tajemnicą lekarską. Art. 27. Lekarz ma prawo do ujawnienia zauważonych faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku łamania praw człowieka. Art. 28. Lekarz powinien czuwać nad tym, by osoby asystujące lub pomagające mu w pracy przestrzegały tajemnicy zawodowej. Dopuszczenie ich do tajemnicy powinno obejmować wyłącznie informacje w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonywania ich czynności zawodowych. Lekarz musi czuwać nad prawidłowym prowadzeniem dokumentacji lekarskiej oraz zabezpieczeniem przed jej ujawnieniem. Dokumentacja lekarska powinna zawierać wyłącznie informacje potrzebne do postępowania lekarskiego. Art. 33. Lekarz może pobierać komórki, tkanki i narządy ze zwłok w celu ich przeszczepiania, o ile zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu. Art. 34. Lekarz, po stwierdzeniu śmierci mózgowej winien podtrzymywać funkcjonowanie komórek, tkanek i narządów, jeżeli mają one zostać przeszczepione. Art. 35. Lekarz nie może otrzymywać korzyści majątkowej lub osobistej za pobierane lub przeszczepiane komórki, tkanki i narządy. Art. 36. Pobranie komórek, tkanek lub narządów od żyjącego dawcy dla celów transplantacji może być dokonane tylko od dorosłego za jego pisemną zgodą, w warunkach pełnej dobrowolności, po uprzednim poinformowaniu go o wszelkich możliwych następstwach związanych z tym zabiegiem. Pobranie od żyjącego dawcy narządu niezbędnego do życia jest niedopuszczalne. Art. 37. Pobranie szpiku od dziecka jest dozwolone za zgodą jego przedstawiciela ustawowego. W przypadku osoby niepełnoletniej, o ile jest ona zdolna do wyrażania świadomej zgody, powinno się uzyskać również jej zgodę. Art. 30. Lekarz powinien dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić choremu humanitarną opiekę terminalną i godne warunki umierania. Lekarz winien do końca łagodzić cierpienia chorych w stanach terminalnych i utrzymywać, w miarę możliwości, jakość kończącego się życia. Art. 31. Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji, ani pomagać choremu w popełnieniu samobójstwa. Art. 32. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. 2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych. 1. Etyka w chirurgii onkologicznej to przede wszystkim jakość. Etyka w chirurgii onkologicznej może dotyczyć wszystkich praktycznych i teoretycznych elementów tej specjalności. Może przede wszystkim dotyczyć lekarza – chirurga onkologa, ale można też mówić o etyce ośrodka medycznego, zajmującego się chirurgią onkologiczną, o etyce zarządzającego oddziałem czy szpitalem, o etyce naukowej i zawodowej, czy w końcu etyce chorego na raka (tę ostatnią pozostawia się filozofom). „Lekarz ma swobodę w wyborze postępowania, które uzna za najskuteczniejsze” (art. 6 KEL) oraz „Powinnością każdego lekarza jest stałe uzupełnianie i doskonalenie swojej wiedzy… (art. 56 KEL). o Chirurg onkolog musi po pierwsze obiektywnie wiedzieć, która metoda postępowania jest najlepsza. o Po drugie musi potrafić i mieć materialne możliwości tę metodę zastosować lub o Wiedzieć, chcieć i mieć możliwości skierowania chorego do innego lekarza, który to potrafi. „Lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe. Winien zwrócić się do bardziej kompetentnego kolegi” (art. 10 KEL). o względy ambicjonalne (dotychczasowe przyzwyczajenie) o względy ekonomiczne ośrodka o Względy administracyjne Nie można nauczyć się grać na fortepianie jedynie chodząc na koncerty chopinowskie o Czy chory może zaufać chirurgowi, który daną operację ma wykonać po raz pierwszy? o Czy można zataić fakt, że cały zespół nigdy jeszcze takiej operacji nie robił? o Czy jest konieczność posiadania wiedzy o własnych wynikach leczenia chorych? Czy nie jest nieetycznym fakt nieznania śmiertelności okołooperacyjnej na własnym oddziale, częstości powikłań wczesnych, odsetka nawrotów po operacjach resekcji nowotworów, wyników przeżyć odległych? Jak można wówczas przekonać chorego, że trafił w „dobre ręce”. Analiza antropologiczna prowadzi do sformułowania dwu podstawowych stwierdzeń. Po pierwsze, życie ludzkie z racji tego, iż jest życiem osoby ludzkiej, posiada niezbywalną godność – stanowi podstawową wartość – dlatego charakteryzuje się nietykalnością. Po drugie , w to samo ludzkie życie wpisuje się prawda o nieuchronności śmierci, która w żaden sposób nie jest podważona, ani tym bardziej zanegowana przez współczesny rozwój medycyny, mimo że dzięki jej kolejnym osiągnięciom stale podnosi się średnia wieku umierania. Z tych podstawowych założeń antropologicznych wypływają dwa najważniejsze prawa i obowiązki – prawo i obowiązek życia oraz prawo do godnej śmierci, generujące obowiązek tworzenia takich warunków, w których chory człowiek godnie może odejść. Z prawem do życia, jako podstawowym prawem człowieka, większość współczesnych ludzi zgadza się. Nie wszyscy akceptują stwierdzenie, iż człowiek ma obowiązek życia. Na płaszczyźnie teologicznej prawdy te są proste do wyjaśnienia. Rozum oświecony wiarą odkrywa bowiem fundamentalną prawdę, iż życie ludzkie jest darem Boga, dlatego u początku i kresu tego życia leży stwórcza wola Boża, zgodnie ze słowami Pisma Świętego, w których Bóg mówi o sobie: „Ja zabijam i Ja sam ożywiam” . Gdy zagraża śmierć, której w żaden sposób nie da się uniknąć przez zastosowanie dostępnych środków, wolno w sumieniu podjąć zamiar niekorzystania z leczenia, które może przynieść tylko niepewne i bolesne przedłużanie życia, nie przerywając jednak zwyczajowej opieki, jaka w podobnych przypadkach należy się choremu. Gdy niemożliwe jest kontynuowanie leczenia przyczynowego i następuje przejście do opieki paliatywnej, w żaden sposób nie oznacza to biernego (z punktu widzenia medycznego) oczekiwania na śmierć, lecz jest stosowaniem osiągnięć medycyny paliatywnej. Pracownik ochrony zdrowia zobowiązany jest do zastosowania wszystkich zabiegów „proporcjonalnych” Odżywianie za pomocą przetoki żołądkowej, zgłębnika nosowo-żołądkowego lub wlewów dożylnych przynależy do opieki zwyczajnej i wynika z samej zasady odżywiania, która zabezpiecza przed śmiercią głodowa. Zasada proporcjonalności środków brzmi następująco: „pokarm i napój, podawane także sztucznie, należą do normalnych zabiegów zawsze należnych choremu. Ich odmówienie może oznaczać prawdziwą i właściwą eutanazję”. o Możliwy jest konflikt między autonomią lekarza a autonomią pacjenta, który prowadzi do pytania: jak postąpić w sytuacji, gdy terapia, która jest medycznie niewskazana, jest pożądana przez pacjenta bądź jego rodzinę? (Chodzi tu o środki nieproporcjonalne). o Potrzebna jest duża umiejętność przekonywania, nieraz roszczeniowo bądź dystanatycznie nastawionej, rodziny pacjenta. Decyzja o rezygnacji z uporczywej terapii nie stanowi osądu o tym, że pacjent powinien umrzeć, lecz jest to sąd o granicach umiejętności lekarskich. Rozróżnienia między eutanazją czynną a rezygnacją z uporczywej terapii broni KEL, który z jednej strony stwierdza, iż „lekarzowi nie wolno stosować eutanazji, ani pomagać choremu w popełnieniu samobójstwa”, a z drugiej strony wyjaśnia, iż „w stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych” o Transplantacje są bezpieczną, skuteczną, czasami jedyną metodą leczenia chorych ze schyłkową niewydolnością narządów. o Narządy niezbędne do tansplantacji mogą pochodzić od dawcy żyjącego lub zmarłego w zależności od rodzaju przeszczepu. Śmierć mózgu musi być stwierdzona w sposób niewątpliwy. Pomocne w tym zakresie są wytyczne, które stanowią załącznik do Komunikatu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Śmierć mózgu musi być stwierdzona jednomyślnie przez komisję złożoną z co najmniej: jednego specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty w dziedzinie neurologii i neurochirurgii. Rozpoznanie śmierci mózgu opiera się na stwierdzeniu nieodwracalnej utraty jego funkcji. Ustalenie kryteriów stwierdzenia śmierci mózgowej ma – obok medycznego i etycznego – również istotne znaczenie prawne. W ewentualnych sytuacjach konfliktowych postępowanie lekarzy będzie bowiem oceniane pod kątem zgodności z ustalonymi kryteriami, co w konsekwencji może mieć decydujący wpływ na ustalenie ich odpowiedzialności. Postępowanie poprzedzające pobranie jest procedurą dwustopniową. Pierwszy etap to podejrzenie śmierci mózgu w oparciu o następujące kryteria: chory jest w śpiączce lub jest sztucznie wentylowany, gdy przeprowadzone badania wykazały strukturalne uszkodzenie mózgu, które wobec aktualnego stanu wiedzy medycznej jest nieodwracalne, wykluczając jednocześnie zatrucie środkami farmakologicznymi, stan hipotermii wywołanej przez przyczyny zewnętrzne, zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne. Drugi szczebel procedury obejmuje badanie odruchów pionowych oraz bezdech, które przeprowadza ordynator oddziału/kliniki, dwukrotnie w odstępach 3-godzinnych. Badanie odruchów pionowych wykazuje: brak reakcji źrenic na światło, brak ruchów gałek ocznych spontanicznych, brak ruchów gałek ocznych przy próbie kalorycznej, brak jakichkolwiek reakcji ruchowych na bodziec bólowy w zakresie unerwienia nerwów czaszkowych, brak odruchów wymiotnych i kaszlowych, brak odruchu oczno-mózgowego. Natomiast badanie bezdechu wykazuje brak reaktywności ośrodka oddechowego. W regulacji EKB i Protokole wyrażona została zasada, zgodnie z którą pobierane narządy powinny pochodzić od osób zmarłych, nie od dawców żyjących. Z przepisu wyrażonego w artykule 19 EKB wyraźnie wynika prymat modelu transplantacji postmortalnej, eksplantacja organu ex vivo ma jedynie charakter subsydiarny. Artykuł 19 EKB wskazuje dopuszczalność transplantacji ex vivo w trzech sytuacjach: po pierwsze, gdy nieosiągalny jest narząd lub tkanka od osoby zmarłej, po drugie, gdy zabieg ten może być wykonany wyłącznie w celu korzyści terapeutycznej dla biorcy oraz gdy nie ma alternatywnej metody terapeutycznej o porównywalnej skuteczności. A contrario można powiedzieć, że zakazane jest pobranie narządów i tkanek od osoby żyjącej, gdy dysponuje się organem pochodzącym ze zwłok ludzkich. Jednym z najważniejszych warunków dopuszczalności przeszczepu jest zgoda dawcy, wyrażona w sposób konkretny oraz świadomy. Pacjent musi mieć świadomość natury interwencji, jej konsekwencji i grożącego ryzyka. Nie można pobierać organów i tkanek od osoby, która nie ma zdolność do wyrażenia zgody. W tym zakresie jednak ustawodawca przewidział wyjątek, stanowiąc, że od osoby niezdolnej do wyrażenia zgody można pobrać tkanki zdolne do regeneracji, w sytuacji gdy „zostaną spełnione wszystkie warunki, tj. odpowiedni dawca mający zdolność do wyrażenia zgody jest nieosiągalny, ponadto gdy biorcą jest brat lub siostra” Istotne znaczenie ma również regulacja dotycząca anonimowości biorcy i dawcy, która obowiązuje nie tylko na płaszczyźnie międzynarodowej, ale także w polskiej regulacji prawnej. Wyjątkiem są przeszczepy tzw. rodzinne. U S TAWA z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) prawa pacjenta; 2) zasady udostępniania dokumentacji medycznej; 3) obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta; 4) tryb powoływania, odwoływania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta; 5) postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów; 6) zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych. Karta praw pacjenta
