Przedmiot: Nauki pomocnicze historii średniowiecznej i nowożytnej

Przedmiot: Nauki pomocnicze historii średniowiecznej i nowożytnej
Kod ECTS: 08.3-xxxx-140
Punkty ECTS: patrz wykład
Rodzaj studiów: stacjonarne I stopnia - I rok sem. 1
Liczba godzin: 30
Prowadzący: dr Andrzej Jureczko
Rodzaj zajęć: ćwiczenia
Forma zaliczenia: zaliczenie
Wykaz tematów:
Cele: Celem ćwiczeń z nauk pomocniczych historii jest poznawanie i krytyka pisemnych i
materialnych źródeł historycznych.
1. Zajęcia wstępne – dzieje, przedmiot i cele nauk pomocniczych historii
2. Chronologia: dawne sposoby mierzenia czasu.
3. Chronologia – ćwiczenia praktyczne
4. Geografia historyczna - Krajobrazy. Onomastyka
5. Geografia historyczna – kartografia
6. Genealogia – metody i źródła, tablice genealogiczne
7. Metrologia historyczna
8. Sfragistyka – budowa pieczęci
9. Heraldyka
10. Heraldyka - elementy herbu
11. Numizmatyka – polska moneta
12. Nauka o archiwach – poszukiwania archiwalne
13. Dyplomatyka - dokument średniowieczny
14. Paleografia - brachygrafia
15. Praktyczne ćwiczenia z zakresu paleografii – tablica nr I
DI1-06c
1
Lp.
Temat zajęć:
1
Zajęcia wstępne – dzieje, przedmiot i cele nauk pomocniczych historii
Zakres tematyczny:
Pojęcie i przedmiot nauk pomocniczych historii (Teodor Sickel)
Nauki pomocnicze i posiłkujące (W. Semkowicz)
Klasyfikacja nauk pomocniczych historii (nauki określające podstawowe współczynniki
procesu historycznego, nauki służące odczytaniu i objaśnianiu źródeł, nauki o znakach,
traktowanych jako źródło historyczne)
Cele nauk pomocniczych historii: discernere vera et falsa; integracja nauk pokrewnych w
celu jak najlepszego objaśniania źródeł.
Rozwój nauk pomocniczych historii:
Historia krytyki dokumentu (J. Mabillon, De re diplomatica libri sex), zasady krytyki
źródeł (J. K. Gatteter, C. G. Schöneman), inicjatywy wydawnicze w zakresie dyplomatyki
w XIX w.
Dzieje nauk pomocniczych historii w Polsce (J. Lelewel, S. Krzyżanowski, W.
Semkowicz, T. Manteuffel, A. Gieysztor, J. Szymański).
Literatura podstawowa:
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001.
Literatura pomocnicza:
W. Semkowicz, Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999.
A. Gieysztor, Zarys nauk pomocniczych historii, Warszawa 1948.
St. Pańków, Z. Perzanowski, Nauki pomocnicze historii wraz z archiwistyką i
archiwoznawstwem, Kraków 1957.
W. Semkowicz, Rozwój nauk pomocniczych historii w Polsce, Kraków 1948.
DI1-06c
2
Lp.
Temat zajęć:
2
Chronologia: dawne sposoby mierzenia czasu. Kalendarze.
Zakres tematyczny:
Pojecie i zakres chronologii. Podstawowe wiadomości z chronologii astronomicznej.
Sposoby
mierzenia czasu. Zegary. Kalendarze (starożytne juliański, gregoriański,
rewolucji francuskiej). .
Literatura podstawowa:
Chronologia polska, pod red. B. Włodarskiego Warszawa 1957
E. Bieckerman, Chronologie, Leipzig 1963
E. M. Kamenceva, Hronologija, Moskva 1967
Literatura pomocnicza:
F. Zawielski, Czas i jego pomiar, Warszawa 1964
L. Zajdler, Dzieje zegara [Warszawa 1977]
A. Opolski, Kalendarz i jego dzieje, Wrocław 1948
Najdawniejszy kalendarz gnieźnieński według kodeksu MS1, wyd. B. Bolz, Poznań 1971
W. Budka, Pierwsze zastosowanie kalendarza gregoriańskiego w aktach grodzkich i
ziemskich dawnego województwa krakowskiego, Archeion, t. 3: 1928, s. 30-34
Lp.
Temat zajęć:
3
Chronologia – ćwiczenia praktyczne
Zakres tematyczny:
Praktyczne nauczenie przeliczania datacji starożytnej i średniowiecznej na system
współczesny.
Przeliczanie kalend, non, id, datacji średniowiecznej i indykcji
Literatura podstawowa:
Chronologia polska, pod red. B. Włodarskiego, Warszawa 1957
T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Lwów 1926
Literatura pomocnicza:
S. Kętrzyński, O datach tzw. niejednolitych w dokumentach polskich, Kwartalnik
Historyczny, t. 41: 1927, s. 257-273
Tenże, O elementach chronologicznych dokumentów Kazimierza Wielkiego, Rozprawy
Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-filozoficzny, t. 56: 1914, s. 77-179
DI1-06c
3
Lp.
Temat zajęć:
4.
Geografia historyczna - Krajobrazy. Onomastyka
Zakres tematyczny:
Pojęcie i zakres geografii historycznej
Krajobraz naturalny - orografia, gleby, , klimat, hydrografia, florystyka.
Krajobraz kulturalny – osadnictwo, podział osad, kształty osad, typy wsi i miast
Onomastyka – klasyfikacja nazw miejscowych, chronologia nazw
Literatura podstawowa:
S. Arnold, Geografia historyczna, Warszawa 1951
W. G. East, A Historical Historical Geography of Europe, London 1966
Słowniki
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. F.
Sulimierskiego, B. Chlebowskiego i W. Walewskiego, t. 1- 15, Warszawa 1880-1902
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, opr. Z.
Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora [i inni]. Wrocław 1980W. Lubaś, Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa krakowskiego,
Wrocław 1968
K. Rymut, Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego,
Wrocław 1967
Literatura pomocnicza:
M. Dobrowolska, Przemiany środowiska geograficznego Polski do XV wieku, Warszawa
1966
K. Buczek, Ziemie polskie przed tysiącem lat, Kraków 1967.
M. Polaczkówna, Wahania klimatu w Polsce w wiekach średnich [w:] Prace geograficzne,
t. 5, Lwów 1925, s. 1-80
Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce, Warszawa 1965
Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we
wcześniejszym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wrocław 1971
J. Natanson-Leski, Zarys granic i podziałów Polski najstarszej, Wrocław 1953
J. Matuszewski, Nazwy administracyjne osad lokowanych na prawie niemieckim, Łódź
1974
A. Jureczko, Średniowieczne mosty i przewozy na górnej Wiśle (na zachód od Krakowa),
[w:] Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w
sześćdziesiątą rocznicę urodzin, pod red. J. Chrobaczyńskiego, A. Jureczki, M. Śliwy,
Krakow 1993, s.173-178
DI1-06c
4
Lp.
Temat zajęć:
5.
Geografia historyczna – kartografia
Zakres tematyczny:
Podstawowe wiadomości o mapie.
Mapy historyczne – inwentaryzacyjne, analityczne, wyjaśniające.
Zagadnienie czasu w ujęciu kartograficznym.
Demonstracja map historycznych
Literatura podstawowa:
K. Buczek, Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII w, Wrocław 1968
J. Szaflarski, Zarys kartografii, Warszawa 1955
L. Bargow, History of cartography, Cambridge (Maas), 1966
Atlasy i mapy
Atlas historyczny Polski, pod red. W. Czaplińskiego i T. Ładogórskiego, Warszawa 1967
Atlas historyczny świata, pod red. J. Wolskiego, Warszawa 1974
Mapa województwa krakowskiego z doby Sejmu Czteroletniego, oprac. K. Buczek,
Kraków 1930
S. Litak, Kościół łaciński w Polsce około 1772 roku. Mapa, komentarz, indeks, Lublin
1991
Literatura pomocnicza:
B. Olszewicz, Polska kartografia wojskowa, Warszawa 1921
S. Alexandrowicz, Rozwój kartografii Wielkiego Ksiestwa Litewskiefo od XV do połowy
XVIII wieku, Pozmań 1971
J. Gołaski, Kształtowanie się mapy wsi w Polsce do końca XVIII w., Wrocław 1969
J. Strzelczyk, Gerwazy z Tilbury. Studium z dziejów uczoności geograficznej w
średniowieczu, Wrocław 1970
K. Zalewska-Lorkiewicz, Ilustrowane mappae mundi, Warszawa 1997
DI1-06c
5
Lp.
Temat zajęć:
6
Genealogia – metody i źródła. Tablice genealogiczne
Zakres tematyczny:
Podstawowe pojęcia genealogiczne (filiacja, koicja, stopień pokrewieństwa)
Metody ustalania podstawowych faktów genealogicznych (data urodzin, śmierci, zawarcia
małżeństwa, filiacja, wykształcenie, wyznanie)
Podstawowe kategorie źródeł do badań genealogicznych
Literatura podstawowa:
W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959.
W. K. Isenburg, Historische Genealogie, Műnchen 1940
A. H. Wagner, English genealogy, Oxford 1960
Literatura pomocnicza:
J. Adamus, Polska teoria rodowa, Łódź 1958
J. Bieniak, Rody rycerskie jako czynnik struktury społecznej w Polsce XII-XV stulecia. Uwagi
problemowe [w:] Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego, Warszawa 1973
W. Semkowicz, Ród Awdańców w wiekach średnich, Poznań 1920
W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego. Wiek XIVXV, [Warszawa] 1971
.J. Kurtyka, Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu,
Kraków 1997
J. Ptaśnik, Studia nad patrycjatem krakowskim w wiekach średnich, Rocznik Krakowski, t.
15 1913, s. 23-95, t. 16 1914, s. 1-90
DI1-06c
6
Lp.
Temat zajęć:
7.
Metrologia historyczna
Zakres tematyczny: definicja i zakres metrologii historycznej.
Rozwój badań metrologicznych w Polsce (T. Czacki, F. Piekosiński, F. Bujak, E. Stamm,
A. Gilewicz),
Antropologiczny system dawnych miar.
Polskie systemy miar
Funkcje społeczne miar.
Inercja miar
Narzędzia metrologiczne
Literatura podstawowa:
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001.
A.E. Berriman, Historical Metrology. A New Analysis of the Archeological and the
Historical Evidence Relating to Weights and Measures, London 1953
Literatura pomocnicza:
J. Arendowicz, Miary polskie, Warszawa 1972
W. Kula, Miary i ludzie, Warszawa 1970.
K. Sochaniewicz, Ślad, półśledzie, kwarta, kęs roli. Ze studiów nad miarami w
Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, „Roczniki Historyczne”, T.. V: 1929, S. 90 – 102.
A. Falniowska-Gradowska, Miary zbożowe w dawnym województwie krakowskim w XVIII
wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, T.. XIII: 1965, s. 663-688.
Z. Kaczmarczyk, Miary wzorcowe objętości w miastach polskich do początku XIX w.,
„Czasopismo Prawno-Historyczne, T. XXXI 1979, s. 117-130
DI1-06c
7
Lp.
Temat zajęć:
8.
Sfragistyka – budowa pieczęci .
Zakres tematyczny:
Pojęcie i zakres sfragistyki
Rozwój badań sfragistycznych (J. Mabillon, J. M. Heineccius, H. Grotefend, F. K.
Hohenlohe-Waldenburg, J. Lelewel, K. Stronczyński, F. Piekosiński, M. Gumowski, M.
Haisig, S. Mikucki)
Budowa pieczęci – tłoki, materiał napieczetny, kształty pieczęci, wyobrażenia
napieczętne, legenda)
Funkcjonowanie pieczęci
Literatura podstawowa:
M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka, Warszawa 1960
M. Gumuwski, Handbuch der polnischen Siegelkunde, Graz 1966
E. Kittel, Siegel, Braunnschweig 1970
Literatura pomocnicza:
S. K. Kuczyński, M. Męclewska, B. Patryn, J. Strzałkowski, Materiały do bibliografii
numizmatyki, medalografii, sfragistyki i heraldyki polskiej (1966-1970), Warszawa 1973
M. Haisig, Sfragistyka szlachecka doby średniowiecza, Lwów 1938
S. K. Kuczyński, Pieczęcie książąt mazowieckich, Wrocław 1978
Z. Piech, Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993
W. Budka, Reprodukowanie pieczęci Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne, t. XV
1933, s. 69-105
DI1-06c
8
Lp.
Temat zajęć:
9.
Heraldyka
Zakres tematyczny:
Pojęcie i zakres heraldyki
Rozwoj badan heraldycznych (b> de Saxoferrato, Ch. Gatterer, A. Siegenfeld, J. Długosz, F.
Piekosinski, A. Małecki)
Najstarsze źródła polskiej heraldyki
Geneza herbu
Rodzaje herbów (rycerski, korporacji, miejski, mieszczański, ziemski, państwowy)
Literatura podstawowa:
J. Szymański, Herby rycerstwa polskiego w średniowieczu, Warszawa 1993
M. Gumowski, Handbuch der polnischen Heraldik, Graz 1966
J. Franklin, Shild and crest. An account of the art and scienceof heraldry, London 1960
E. Gevaert, Ľ héraldique, son esprit, son langage et ses applications, Bruxelles-Paris [1924]
A. Zappe, Grundris der Heraldik, Limburg-Lahn 1971
Literatura pomocnicza:
A. Małecki, Studia heraldyczne, t, I-II, Lwów 1890
J. Jedlicki, Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym
okresie feudalizmu, Warszawa 1968
J. Matuszewski, Nagana szlachectwa w Polsce w XV i XVI wieku, Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne, seria 1, 1971, z. 77, s. 125-146.
J. Szymański, Indygenat czy nobilitacja, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia.
Nauki Pomocnicze Historii”, z. 240, T. XXVI: 1992, s 191-197
O. Balzer, Skartabellat w ustroju szlachectwa polskiego, Kraków 1911
H. Polaczkówna, Najstarsze źródła heraldyki polskiej, Lwów 1924
A. Heymowski, Herby polskie w sztokholmskim Codex Bergshammar, „Studia
Źródłoznawcze”, T. XII 1967, s. 73-111
H. Andrulewicz, Geneza Orła Białego jako herbu Królestwa Polskiego do roku 1295, „Studia
Źródłoznawcze”, T. XIII 1968, s. 1-26
DI1-06c
9
Lp.
Temat zajęć:
10.
Heraldyka - elementy herbu
Zakres tematyczny:
Elementy herbu (tarcza, godło herbowe, barwy heraldyczne, hełm, klejnot, korona, ordery,
trzymacze, płaszcze i namioty, dewizy herbowe)
Rodzaje zawołań (osobowe, topograficzne, hasłowe)
Symbolika heraldyczna
Literatura podstawowa:
J. Szymański,
M. Gumowski, Handbuch der polnischen Heraldik, Graz 1966
Przegląd polskich herbów
F. Piekosiński, Heraldyka polska wieków średnich, Kraków 1899
S. Chrząński, Tablice odmian herbowych, Warszawa 1909
J. Szymański,
Zob. także herbarze w temacie Genealogia
Literatura pomocnicza:
M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960
W. Semkowicz, Zawołania jako hasła bojowe, „Miesięcznik Heraldyczny”, T. I 1908, s.
8-9
M. Kazańczuk, Staropolskie legendy herbowe, Wrocław 1990
A. Szelągowski, Wici i Topory. Studium nad genezą i znaczeniem godeł polskich, Kraków
1914
S. Mikucki, Barwa w heraldyce średniowiecznej , cz. 1: Herby rycerstwa zachodniego i
polskiego, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego”, T. IX 1928/29, s. 191-250
DI1-06c
10
Lp.
Temat zajęć:
11.
Numizmatyka - moneta polska
Zakres tematyczny:
Pojęcie i zakres numizmatyki
Rozwój badań numizmatycznych (kolekcjonerstwo, H. Eckhel, J. von Mader, H. Grote, s.
Grzepski, T. Czapski, J. Lelewel, K. Stronczyński, F. Piekosiński, M. Gumowski, R.
Grodecki, R. Kiersnowski, S. Suchodolski)
Ogólne problemy numizmatyczne
Znaleziska monet i obieg monety
Literatura podstawowa:
R. Kiersnowski, Wstęp do numizmatyki wieków średnich, Warszawa 1964
M. Gumowski, Podręcznik numizmatyki polskiej, Kraków 1914
Tenże, Zarys numizmatyki polskiej, Łódź 1952
Tenże, Handbuch der polnischen Numismatik, Graz 1960
Literatura pomocnicza:
S. K. Kuczyński, M. Męclewska, B. Patryn, J. Strzałkowski, Materiały do bibliografii
numizmatyki, medalografii, sfragistyki i heraldyki polskiej (1966-1970), Warszawa 1973
S. Suchodolski, Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej,
wrocław 1971
R. Kiersnowski, Pradzieje grosza, [Warszawa 1975]
S. Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów 1386-1444, Wrocław 1970
M. Gumowski, Dzieje mennicy krakowskiej, Poznań 1927
Z. Żabiński, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław 1981
DI1-06c
11
Lp.
Temat zajęć:
12
Nauka o archiwach – poszukiwania archiwalne
Zakres tematyczny:
Pojęcie i zakres nauki o archiwach
Dzieje archiwów
Podstawowe pojęcia nauki o archiwach
Literatura podstawowa:
H. Robótka, B. Ryszewski, A. Tomczak, Archiwistyka, Warszawa 1989
S. Pańków, Archiwa, Warszawa 1975
H. E. Wyczawski, Wprowadzenie do studiów w archiwach kościelnych, Warszawa 1956
Literatura pomocnicza:
J. Pakulski, R. Piechota, B. Ryszewski, Bibliografia archiwistyki polskiej do roku 1970,
Warszawa 1984
Polski słownik archiwalny, Warszawa 1974
S. Nawrocki, Komputer w służbie archiwalnej, Poznań 1985
A.Tomczak, Archiwalna zasada pertynencji terytorialnej a rozmieszczenie zasobu w
archiwach polskich, „Archeion”, T. LXVII 1979, s. 7-23
Tenże, Zarys dziejów archiwów polskich, Toruń 1982
J. Paczkowski, Zasada archiwalna proweniencji [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu
Historyów Polskich, T. I Referaty, Lwów 1925, s. 1-6
DI1-06c
12
Lp.
Temat zajęć:
13.
Dyplomatyka - dokument średniowieczny.
Zakres tematyczny:
Przedmiot i zakres dyplomatyki
Rozwój badań dyplomatycznych
Podstawowe pojęcia dyplomatyki,
Rodzaje podziałów dokumentów
Formy przekazu dokumentu (oryginał, falsyfikat, kopia, minuta, dokumenty powtarzające).
Formuły dokumentu
Fałszerstwa dokumentów
Krytyka zewnętrzna i wewnętrzna dokumentu.
Literatura podstawowa:
S. Kętrzyński, Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, Warszawa 1934
K. Maleczyński, Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, Wrocław 1951
K. Maleczyński. B. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich [Warszawa
1971]
Literatura pomocnicza:
Z. Kozłowska-Budkowa, Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, z. 1: Do
końca wieku XII, Kraków 1937
K. Maleczyński, Rozwój dokumentu polskiego od XI do XV w., [w;] Tegoż, Studia nad
dokumentem polskim, Wrocław 1971, s. 242-276
Tenże, O formularzach w Polsce w XIII wieku [w:] Tamże, s. 189-221
S. Kuraś, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV wieku, Wrocław
1971
Z. Perzanowski, Dokument i kancelaria sądu ziemskiego krakowskiego do połowy XV wieku,
Kraków 1968
M. Łodyński, Falsyfikaty wśród dokumentów biskupstwa płockiego w XIII w. Studium
historyczno-dyplomatyczne, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział HistorycznoFilozoficzny”, T. LIX 1916, s. 148-191
DI1-06c
13
Lp.
Temat zajęć:
14,
Paleografia - brachygrafia
Zakres tematyczny:
Pojęcie i zakres paleografii
Rozwój badań paleograficznych
Brachygrafia – rodzaje skrótów
Praktyczne ćwiczenia z zakresu brachygrafii
Literatura podstawowa:
W. Semkowicz, Paleografia łaciński, Kraków 1951
S. P. Porębski, Paleografia łacińska. Podręcznik dla studentów, Warszawa 1997
T. Wierzbowski, Vademecum. Wykaz skrótów i słowniczek łacińsko-polski, Wa-wa 1984
Literatura pomocnicza:
D. Diringer, Alfabet czyli klucz do dziejów ludzkości, Warszawa 1972
K. Bobowski, O metodach identyfikacji rąk pisarskich rękopisach średniowiecznych,
„Studia Źródłoznawcze”. T. XXIX 1985, s. 1-7
Papiernie w Polsce XVI wieku, wyd. W. Budka, Wrocław 1971
J. Sawicki, Zabytek prawniczej literatury popularnej i paleografii w Polsce w XV wieku.
Modus legendi abbreviaturas in utroque iure z Cod. Wratislaviensis I Q 69, „Przegląd
Historyczny”, T. XLI 1950, s. 203-224
M. Winiarczyk, Skróty łacińskie w książkach drukowanych z dodatkiem skrótów greckich,
Wrocław 1977
W. Budka, Znaki wodne papierni w Rzeczypospolitej Polskiej XVI w., [w:] Papiernie w
Polsce XVI wieku, Wrocław 1871, s. 69-79
Lp.
Temat zajęć:
15,
Praktyczne ćwiczenia z zakresu paleografii
Zakres tematyczny:
Tablica nr I - S. Krzyżanowski, Album palaeographicum, Cracoviae 1960
Literatura podstawowa:
S. Krzyżanowski, Album palaeographicum, Cracoviae 1960
Literatura pomocnicza:
T. Wojciechowski, Szkice historyczne XI wieku, Warszawa 1951
K. Jasiński, Dokument Władysława Hermana dla katedry bamberskiej, „Sprawozdania
Towarzystwa Naukowego w Toruniu, T. XXIII 1971, s. 49-50
DI1-06c
14
LITERATURA, ATLASY, SŁOWNIKI, HERBARZE, KATALOGI
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001.
J. Adamus, Polska teoria rodowa, Łódź 1958
S. Alexandrowicz, Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy
XVIII wieku, Pozmań 1971
H. Andrulewicz, Geneza Orła Białego jako herbu Królestwa Polskiego do roku 1295, „Studia
Źródłoznawcze”, T. XIII 1968, s.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zasobie, T. II Epoka
porozbiorowa, pod red. F. Ramotowskiej, Warszawa 1998
J. Arendowicz, Miary polskie, Warszawa 1972
S. Arnold, Geografia historyczna, Warszawa 1951
Atlas historyczny Polski, pod red. W. Czaplińskiego i T. Ładogórskiego, Warszawa 1967
Atlas historyczny świata, pod red. J. Wolskiego, Warszawa 1974
O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895
O. Balzer, Skartabellat w ustroju szlachectwa polskiego, Kraków 1911
L. Bargow, History of cartography, Cambridge (Maas), 1966
A.E. Berriman, Historical Metrology. A New Analysis of the Archeological and the Historical
Evidence Relating to Weights and Measures, London 1953
E. Bieckerman, Chronologie, Leipzig 1963
M. Bielińska, O początkach dyplomatyki polskiej, „Kwartalnik Historyczny”, t. 7: 1893, s. 1649
J. Bieniak, Rody rycerskie jako czynnik struktury społecznej w Polsce XII-XV stulecia. Uwagi
problemowe [w:] Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego, Warszawa 1973
K. Bobowski, O metodach identyfikacji rąk pisarskich rękopisach średniowiecznych, „Studia
Źródłoznawcze”. T. XXIX 1985, s. 1-7
Tenże, Średniowieczna dyplomatyka papieska. Przegląd edycji i opracowań, „Studia
Źródłoznawcze”. T. XVI 1971, s. 171-184
Tenże, Ze studiów nad dyplomatyką papieską XII w., Acta Universitatis Wratislaviensis „, no
126: Historia, T. XIX 1970, s. 3-21
A. Boniecki, Herbarz polski, (do litery Mak), Warszawa 1899-1914
K. Buczek, Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII w, Wrocław 1968
Tenże, O teorii badań historyczno – osadniczych, „Kwartalnik Historyczny”, t. 65: 1958, s.
65-86.
DI1-06c
15
Tenże, Ziemie polskie przed tysiącem lat, Kraków 1967
W. Budka, Reprodukowanie pieczęci, „Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne”, t. XV
1933, s. 69-105
W. Budka, Znaki wodne papierni w Rzeczypospolitej Polskiej XVI w., [w:] Papiernie w
Polsce XVI wieku, Wrocław 1871, s. 69J. Bystroń, Nazwiska polskie, Lwów 1927
A. Chmiel, Pieczęcie miasta Krakowa, Kazimierza, Kleparza i jurydyk krakowskich do końca
XVIII w., Rocznik Krakowski, t. XI 1909, s. 77-183
Chronologia polska, pod red. B. Włodarskiego Warszawa 1957
S. Chrząński, Tablice odmian herbowych, Warszawa 1909
M. Cohen, Pismo. Zarys dziejów. Warszawa 1956
D. Diringer, Alfabet czyli klucz do dziejów ludzkości, Warszawa 1972
M. Dobrowolska, Przedmiot i metoda geografii historycznej, „Przegląd Geograficzny”, t. 25:
1953, s. 57-77
Taże, Przemiany środowiska geograficznego Polski do XV wieku, Warszawa 1966
W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959
Tenże, Leliwici Tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego. Wiek XIV-XV,
[Warszawa] 1971
Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce, Warszawa 1965
W. G. East, A Historical Historical Geography of Europe, London 1966
W. Erben, Die Kaiser- und Königsurkunden des Mittelalters in Deutschland, Frankreich und
Italien, München 1967
K. Estreicher, Wspomnienie o nieistniejącym już kalendarzu (tzw. Czecha), Kraków 1931
A.Falniowska-Gradowska, Miary zbożowe w dawnym województwie krakowskim w XVIII
wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Marterialnej”, t. 13: 1965, s. 663-688
J. Fijałek, Cyzjojan polski z r. 1471 z wiadomością o cyzjojanach w ogóle w Polsce [w:]
Prace polonistyczne ofiarowane J. Łosiowi, Warszawa 1927, s. 428-448
J. Franklin, Shild and crest. An account of the art and scienceof heraldry, London 1960
M. Friedberg, Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII wieku, „Archeion”, T. XXIV
1955, s. 277-304
E. Gevaert, Ľ héraldique, son esprit, son langage et ses applications, Bruxelles-Paris [1924]
A. Gieysztor, Problem karolińskiej reformy pisma, „Archeologia”, T. V 1952/53, s. 155-176
Tenże, Zarys dziejów pisma łacińskiego, [Warszawa 1973]
Tenże, Zarys nauk pomocniczych historii, Warszawa 1948
J. Gołaski, Kształtowanie się mapy wsi w Polsce do końca XVIII w., Wrocław 1969
DI1-06c
16
K. Górski, Neografia gotycka. Podręcznik pisma neogotyckiego XVI-XX w., Warszawa 1978
M. Gumowski, Corpus nummorum Poloniae, t. I: Monety X i XI w., Kraków 1939
M. Gumowski, Dzieje mennicy krakowskiej, Poznań 1927
M. Gumowski, Handbuch der polnischen Heraldik, Graz 1966
Tenże, Handbuch der polnischen Numismatik, Graz 1960
Tenże, Handbuch der polnischen Siegelkunde, Graz 1966
Tenże, Herby i pieczęcie wsi województwa krakowskiego, Małopolskie Studia Historyczne, R.
IV 1961, s. 13-88
Tenże, Herby miast polskich, Warszawa 1960
Tenże,. Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku, Toruń 1960
Tenże, Moneta na Śląsku do końca XIV wieku [w:] Historia Śląska, T. III Kraków 1936, s.
553-717
Tenże, Monety polskie, Warszawa 1924
Tenże, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1920
Tenże, Podręcznik numizmatyki polskiej, Kraków 1914
Tenże, Zarys numizmatyki polskiej, Łódź 1952
M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka, Warszawa 1960
M. Haisig, Sfragistyka szlachecka doby średniowiecza, Lwów 1938
H. Hartmann, Über die Entwicklung der Rota. Beitrage zum Urkundenwesen des
Reformpapstums, „Archiv für Urkundenforschung, T. XVI 1939, s. 385-412
A. Heymowski, Herby polskie w sztokholmskim Codex Bergshammar, „Studia
Źródłoznawcze”, T. XII 1967, s. 73-111
B. Horodyski, Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1951
W. K. Isenburg, Historische Genealogie, Műnchen 1940
W. L. Janin, Aktowije pieczti driewnij Rusi X-XV ww. t. I-II, Moskwa 1970
K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, t. I-III, Wrocław 1973-1977
J. Jedlicki, Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym
okresie feudalizmu, Warszawa 1968
A. Jureczko, Średniowieczne mosty i przewozy na górnej Wiśle (na zachód od Krakowa), [w:]
Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą
rocznicę urodzin, pod red. J. Chrobaczyńskiego, A. Jureczki, M. Śliwy, Krakow 1993, s.173178
Z. Kaczmarczyk, Miary wzorcowe objętości w miastach polskich do początku XIX w.,
„Czasopismo Prawno-Historyczne, T. XXXI 1979, s. 117-130
DI1-06c
17
E. M. Kamenceva, Hronologija, Moskva 1967
M. Kazańczuk, Staropolskie legendy herbowe, Wrocław 1990
W. Kętrzyński, O początkach dyplomatyki polskiej, „Studia Źródłoznawcze”, t. 34: 1968, s.
63-71.
Tenże, O datach tzw. niejednolitych w dokumentach polskich, Kwartalnik Historyczny, t. 41:
1927, s. 257-273
Tenże, O elementach chronologicznych dokumentów Kazimierza Wielkiego, Rozprawy
Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-filozoficzny, t. 56: 1914, s. 77-179
Tenże, Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, Warszawa 1934
R. Kiersnowski, Pradzieje grosza, [Warszawa 1975]
Tenże, Wstęp do numizmatyki wieków średnich, Warszawa 1964
E. Kittel, Siegel, Braunnschweig
Z. Kozłowska-Budkowa, Pieczęć Konrada Mazowieckiego z 1223 r. i jej falsyfikat,
„Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne”, t. XX 1938-1939, s. 292-295
Z. Kozłowska-Budkowa, Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, z. 1: Do
końca wieku XII, Kraków 1937
S. Krzyżanowski, Album palaeographicum, Cracoviae 1960
Tenże, Monumenta Poloniae Palaeographica, T. I-II, Cracoviae 1907-1910
Tenże, Specimina palaeographica, Cracoviae 1913
S. Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów 1386-1444, Wrocław 1970
S. K. Kuczyński, M. Męclewska, B. Patryn, J. Strzałkowski, Materiały do bibliografii
numizmatyki, medalografii, sfragistyki i heraldyki polskiej (1966-1970), Warszawa 1973
S. K. Kuczyński, Pieczęcie książąt mazowieckich, Wrocław 1978
W. Kula, Miary i ludzie, Warszawa 1970
S. Kuraś, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV wieku, Wrocław
1971
J. Kurtyka, Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu,
Kraków 1997
S. Kutrzeba, Katalog Krajowego Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie, „Teka
Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej”, T. III 1909, s. 1-266
S. Litak, Kościół łaciński w Polsce około 1772 roku. Mapa, komentarz, indeks, Lublin 1991
W. Lubaś, Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa krakowskiego,
Wrocław 1968
DI1-06c
18
M. Łodyński, Falsyfikaty wśród dokumentów biskupstwa płockiego w XIII w. Studium
historyczno-dyplomatyczne, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział HistorycznoFilozoficzny”, T. LIX 1916, s. 148-191
J. Łoś, Nazwy stopni pokrewieństwa w dawnej Polsce, „Język Polski”, t. 2: 1914, s. 3 – 12
K. Maleczyński, O formularzach w Polsce w XIII wieku [w:] Tamże, s. 189-221
Tenże, Rozwój dokumentu polskiego od XI do XV w., [w;] Tegoż, Studia nad dokumentem
polskim, Wrocław 1971, s. 242-276
Tenże, Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, Wrocław 1951
K. Maleczyński. B. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich [Warszawa
1971]
A. Małecki, Studia heraldyczne, t, I-II, Lwów 1890
Mapa województwa krakowskiego z doby Sejmu Czteroletniego, oprac. K. Buczek, Kraków
1930
J. Matuszewski, Nagana szlachectwa w Polsce w XV i XVI wieku, Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu Łódzkiego. Nzauki Humanistyczno-Społeczne, seria 1, 1971, z. 77, s. 125-146
Tenże, Nazwy administracyjne osad lokowanych na prawie niemieckim, Łódź 1974
Tenże, Słowiański tydzień. Geneza, struktura, nomenklatura, Łódź 1975
K. Mieszkowski, Studia nad dokumentami katedry krakowskiej XIII wieku. Początki
kancelarii biskupiej, Wrocław 1974
S. Mikucki, Barwa w heraldyce średniowiecznej , cz. 1: Herby rycerstwa zachodniego i
polskiego, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego”, T. IX 1928/29, s. 191-250
Tenże, Badanie autentyczności dokumentu w praktyce kancelarii monarszej i sądów polskich
w
wiekach
średnich,
„Rozprawy
Akademii
Umiejętności.
Wydział
Historyczno-
Filozoficzny”, T. LXIX 1934, s. 258-359
J. Mitkowski, Kancelaria Kazimierza Konradowica księcia kujawsko-łeczyckiego (12331267), Wrocław 1968
Najdawniejszy kalendarz gnieźnieński według kodeksu MS1, wyd. B. Bolz, Poznań 1971
W. Budka, Pierwsze zastosowanie kalendarza gregoriańskiego w aktach grodzkich i
ziemskich dawnego województwa krakowskiego, Archeion, t. 3: 1928, s. 30-34
J. Natanson-Leski, Zarys granic i podziałów Polski najstarszej, Wrocław 1953
S. Nawrocki, Komputer w służbie archiwalnej, Poznań 1985
Tenże, Zarys dziejów archiwów polskich, Toruń 1982
K. Niesiecki. Herbarz polski, t. I-X, Lipsk1839-1906
B. Olszewicz, Polska kartografia wojskowa, Warszawa 1921
A. Opolski, Kalendarz i jego dzieje, Wrocław 1948
DI1-06c
19
J. Paczkowski, Zasada archiwalna proweniencji [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu
Historyów Polskich, T. I Referaty, Lwów 1925, s. 1-6
J. Pakulski, R. Piechota, B. Ryszewski, Bibliografia archiwistyki polskiej do roku 1970,
Warszawa 1984
S. Pańków, Archiwa, Warszawa 1975
St. Pańków, Z. Perzanowski, Nauki pomocnicze historii wraz z archiwistyką i
archiwoznawstwem, Kraków 1957
Papiernie w Polsce XVI wieku, wyd. W. Budka, Wrocław 1971
B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858
Z. Perzanowski, Dokument i kancelaria sądu ziemskiego krakowskiego do połowy XV wieku,
Kraków 1968
M. Pestkowska, H. Stebelska, Katalog inwentarzy archiwalnych, Warszawa 1971
Z. Piech, Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993
F. Piekosiński, Heraldyka polska wieków średnich, Kraków 1899
Tenże, Rycerstwo polskie wieków średnich, t. I-III. Kraków 1897-1906
F. Piekosiński, E. Diehl, Pieczęcie polskie wieków średnich [w:] F. Piekosiński, Studia,
rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego, t. III, Kraków 1899, s. 1290
K. Pietkiewicz, Cyrylica, Poznań 1996
Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym
średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wrocław 1971
H. Polaczkówna, Najstarsze źródła heraldyki polskiej, Lwów 1924
M. Polaczkówna, Wahania klimatu w Polsce w wiekach średnich [w:] Prace geograficzne, t.
5, Lwów 1925, s. 1-80
Polski słownik archiwalny, Warszawa 1974
S. P. Porębski, Paleografia łacińska. Podręcznik dla studentów, Warszawa 1997
J. Ptaśnik, Studia nad patrycjatem krakowskim w wiekach średnich, Rocznik Krakowski, t. 15
1913, s. 23-95, t. 16 1914, s. 1-90
H. Robótka, B. Ryszewski, A. Tomczak, Archiwistyka, Warszawa 1989
K. Rymut, Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego,
Wrocław 1967
J. Sawicki, Zabytek prawniczej literatury popularnej i paleografii w Polsce w XV wieku.
Modus legendi abbreviaturas in utroque iure z Cod. Wratislaviensis I Q 69, „Przegląd
Historyczny”, T. XLI 1950, s. 203-224
W. Semkowicz, Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999
DI1-06c
20
Tenże, Paleografia łaciński, Kraków 1951
Tenże, Rozwój nauk pomocniczych historii w Polsce, Kraków 1948
Tenże, Ród Awdańców w wiekach średnich, Poznań 1920
Tenże, Uwagi o początkach dokumentu polskiego, „Kwartalnik Historyczny”, t. 49: 1935, s.
1-55
Tenże, Zawołania jako hasła bojowe, „Miesięcznik Heraldyczny”, T. I 1908, s. 8-9
J.. Siemieński, Przewodnik po archiwach polskich I. Archiwa dawnej Rzeczypospolitej,
Warszawa 1933
F. Sikora, Dokumenty i kancelaria Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego 1239=1279 na tle
współczesnej dyplomatyki wielkopolskiej, Wrocław 1969
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. F.
Sulimierskiego, B. Chlebowskiego i W. Walewskiego, t. 1- 15, Warszawa 1880-1902
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, opr. Z.
Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora [i inni]. Wrocław 1980Słownik staropolskich nazw osobowych, pod red. W. Taszyckiego, Wrocław 19635
K. Sochaniewicz, Ślad, półśledzie, kwarta, kęs roli. Ze studiów nad miarami w Wielkopolsce
w XVI i XVII wieku, „Roczniki Historyczne”, T.. V: 1929, S. 90 – 102
K. Stronczyński, Dawne monety polskie dynastii Piastów i Jagiellonów, t. I-III, Piotrków
1883-1885
Tenże, Pieniądze Piastów od czasów najdawniejszych do roku 1300, Warszawa 1980 repr.
Tenże, Pobieżny przegląd pieczęci Piastów polskich, Warszawa 1881
J. Strzelczyk, Gerwazy z Tilbury. Studium z dziejów uczoności geograficznej w średniowieczu,
Wrocław 1970
S. Suchodolski, Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej,
Wrocław 1971
I. Sułkowska, Księgi polskiej kancelarii koronnej w drugiej połowie XV wieku, „Studia
Źródłoznawcze”, t. 6: 1961, s. 81-101
I. Sułkowska-Kurasiowa, Księgi wpisów Metryki Koronnej (1447-1794) w Archiwum
Głównym Akt Dawnych w Warszawia, „Archeion”, T. XLIV 1966, s. 73-91
J. Szaflarski, Zarys kartografii, Warszawa 1955
T. Szántó, Pismo i styl, Wrocław 1968
A. Szelągowski, Wici i Topory. Studium nad genezą i znaczeniem godeł polskich, Kraków
1914
Z. Szostkiewicz, Katalog biskupów obrz. łac. przedrozbiorowej Polski, Sacrum Poloniae
Millenium, t. I 1954, s. 391-608
DI1-06c
21
J. A. Szwagrzyk, Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w., Wrocław 1973
J. Szymański, Indygenat czy nobilitacja, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia.
Nauki Pomocnicze Historii”, z. 240, t. XXVI: 1992, s 191-197
W. Taszycki, Najdawniejsze polskie imiona osobowe, Kraków 1925
A.Tomczak, Archiwalna zasada pertynencji terytorialnej a rozmieszczenie zasobu w
archiwach polskich, „Archeion”, T. LXVII 1979, s. 7-23
B. Trelińska, Gotyckie pismo epigraficzne w Polsce, Lublin 1991
W. N. Trepka, Liber generationis plebeanorum (Liber chamorum), wyd. Pod red. W.
Dworzaczka, t. I_II, Wrocław 1963
S. Uruski, A. A. Kosiński, A. Włodarski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. I-XXI,
Warszawa 1904-1938
G. Vittani, Diplomatica, Milano 1972
A. H. Wagner, English genealogy, Oxford 1960
H. Wąsowicz, Łaciński kalendarz sylabiczny (cisiojanus) do połowy XVI wieku, Lublin 1986
Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów, [Warszawa] 1968
T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Lwów 1926
M. Winiarczyk, Skróty łacińskie w książkach drukowanych z dodatkiem skrótów greckich,
Wrocław 1977
W. Wittyg, Pieczecie miast dawnej Polski, Kraków 1905-1914 (do litery K)
H. E. Wyczawski, Wprowadzenie do studiów w archiwach kościelnych, Warszawa 1956
L. Zajdler, Dzieje zegara [Warszawa 1977]
K. Zalewska-Lorkiewicz, Ilustrowane mappae mundi, Warszawa 1997
A. Zappe, Grundris der Heraldik, Limburg-Lahn 1971
F. Zawielski, Czas i jego pomiar, Warszawa 1964
Z. Żabiński, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław 1981
T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, t. I-XXXI, Poznań 1879-1908
DI1-06c
22