Interdyscyplinarny Konkurs Ekologiczno

Interdyscyplinarny Konkurs Ekologiczno-Turystyczny
dla uczniów gimnazjów województwa łódzkiego
w roku szkolnym 2014/2015
Stopień III – ETAP WOJEWÓDZKI
5 maja 2015 r. , godzina 13.00
Część I
test wiedzy i umiejętności (60 minut)
Instrukcja dla uczestnika konkursu
Test składa się z 30 zadań
Czytaj uważnie polecenia do zadań. Aby właściwie rozwiązać zadania wyboru należy spośród
podanych odpowiedzi wybrać jedną i zaznaczyć znakiem x. Jeżeli się pomylisz, zakreśl pomyłkę kółkiem i
wybierz następną odpowiedź, którą uznasz za poprawną.
Niektóre zadania wymagają innej formy podania odpowiedzi – według poleceń.
Za rozwiązanie testu – część I – możesz uzyskać 50 punktów.
Czas rozwiązywania testu 60 minut.
Życzymy powodzenia.
Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Piotrkowie Trybunalskim,
2015 r.
Zadanie 1 (2 pkt.)
Aby przekonać się o zasobności jeziora w pokarm dla ryb dokonano między innymi badań ilości
zooplanktonu. Głównym przedstawicielem planktonu był oczlik. Obliczono, że w 6 próbkach 5 dm3 wody z
jeziora występują łącznie 330 rozwielitki. Oblicz zagęszczenie tego gatunku (na jednostkę objętości).
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt.)
Zaznacz zestaw roślin całkowicie zanurzonych w wodzie:
rdestnica połyskująca i grzybień biały
moczarka kanadyjska i trzcina pospolita
strzałka wodna i kosaciec
wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny
a)
b)
c)
d)
Zadanie 3 (2 pkt.)
W jeziorze kłusownicy doprowadzili do całkowitego wyginięcia okonia. Zaznacz wszystkie
prawidłowo podane następstwa tego faktu:
moczarka
euglena
błotniarka
wywłócznik
a)
b)
c)
d)
e)
f)
ukleja
rozwielitka
karp
okoń
wydra
amur
zmaleje liczebność karpia
wzrośnie liczebność eugleny
wzrośnie liczebność uklei
zmaleje liczebność wywłócznika
drastycznie zmaleje liczebność wydry
wzrośnie liczebność rozwielitki
Zadanie 4 (2 pkt)
Współczesny polski krajobraz ma prawie w całości charakter antropogeniczny – przekształcony na skutek
różnych oddziaływań człowieka.
Podaj dwa przykłady działań człowieka mających wpływ na przekształcanie krajobrazu.
1. .................................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………
2. ................................................................................................................................................................……
………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 5 (2 pkt)
W prawej kolumnie podano pary osobników różnych organizmów, w lewej kolumnie rodzaje oddziaływań
międzygatunkowych, jakie między nimi zachodzą.
Każdemu oddziaływaniu przypisana jest jedna para organizmów. Przyporządkuj parę
organizmów do relacji międzygatunkowej.
A. mutualizm
1. dzięcioły i ryjówki
B. neutralizm
2. lew i szakal
C. komensalizm
3. człowiek i mikrofauna jelitowa
D. konkurencja
4. jaszczurka zwinka i jaszczurka żyworodna
A – …............ B – …............ C – …............ D – …............
Zadanie 6 (2 pkt)
W ostatnich dziesięcioleciach dramatycznie spada na świecie genetyczna różnorodność odmian roślin i
ras zwierząt hodowlanych.
Podkreśl dwa działania człowieka, które mogłyby zapobiec zmniejszaniu się różnorodności
genetycznej organizmów.
a)
b)
c)
d)
e)
Zastępowanie rodzimych odmian roślin nowymi, bardziej wydajnymi.
Hodowla rodzimych ras zwierząt.
Stosowanie nowych jednorodnych genetycznie bardziej wydajnych odmian roślin.
Wysiew ziarna otrzymanego z własnych zbiorów.
Stosowanie środków ochrony roślin i nawozów sztucznych.
Zadanie 7 (1 pkt)
Dioksyny to najbardziej trujące związki chemiczne uwalniane do atmosfery podczas niekontrolowanego
spalania biomasy (np. liści, drewna) oraz odpadów organicznych. Są trwałe i kumulują się w ciele
organizmów żywych. Poniższa tabela przedstawia wyniki badań zawartości dioksyn w mleku krów w dwóch
wybranych krajach europejskich w latach 1988–2002.
kraj
rok
1988
1993
2002
Zawartość dioksyn w mleku (w jedn. umownych)
Chorwacja
Niemcy
14
13
8
38
19
12
Na podstawie danych z tabeli określ tendencję zmian zawartości dioksyn w mleku krów w obu badanych
krajach oraz podaj jej prawdopodobną przyczynę.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 8 (2 pkt)
Istnieją dwie podstawowe strategie ochrony zasobów genowych zarówno gatunków dziko żyjących jak i
odmian uprawnych. Ochrona ex situ oznacza zachowanie składników różnorodności biologicznej poza ich
naturalnym miejscem występowania. Ochrona in situ oznacza zachowanie ekosystemów oraz naturalnych
miejsc występowania i utrzymywanie populacji gatunków w ich naturalnym otoczeniu. Poniżej
przedstawiono różne formy i metody, za pomocą których realizowane są obie strategie.
A. Przechowywanie nasion
B. Parki narodowe
C. Przechowywanie pyłku
D. Rezerwaty przyrody
E. Gospodarstwa rolne
F. Banki genów
G. Ogrody przydomowe
Korzystając z powyższych informacji, wybierz i zapisz poniżej litery oznaczające formy
ochrony zasobów genowych, które dotyczą:
a) ochrony in situ gatunków uprawnych ................................................................................
b) ochrony in situ gatunków dziko żyjących ........................................................................ .
Zadanie 9 (1 pkt)
Zapylanie kwiatów jabłoni przez pszczoły jest przykładem pewnego rodzaju zależności międzygatunkowej.
Podaj nazwę tej zależności i wyjaśnij na czym ona polega w opisanym przypadku.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10 (1 pkt)
Pierwotny las mieszany w Puszczy Białowieskiej charakteryzuje duża różnorodność producentów i
konsumentów. Pędami i nasionami roślin runa leśnego żywi się mysz. Dzik zjada żołędzie i kłącza.
Dżdżownice i myszy są pokarmem borsuka. Poczwarkami ciem, których gąsienice objadają liście drzew,
żywi się i borsuk, i dzik, i mysz leśna.
Oceń, czy w tego rodzaju lesie wskazane jest zastosowanie chemicznych środków ochrony roślin
przed gąsienicami ciem. Odpowiedź uzasadnij, posługując się jednym argumentem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11 (2 pkt)
Odnawialne zasoby przyrody regenerują się dzięki mechanizmom samoregulacyjnym. Nadmierne
pozyskiwanie lub zanieczyszczanie może zakłócić ich regenerację.
Wymień trzy rodzaje odnawialnych zasobów przyrody, których regenerację może zakłócić działalność
człowieka.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Zadanie 12. (1 pkt)
Poniżej przedstawiono łańcuchy troficzne występujące w środowisku wodnym.
a)
b)
c)
d)
sinica → widłonóg → sardynka → makrela → dorsz → delfin
fitoplankton → tołpyga → człowiek
zielenice → dafnia → płoć → szczupak
fitoplankton → zooplankton → drapieżne larwy owadów → pstrąg → człowiek
Spośród przedstawionych wyżej łańcuchów troficznych wybierz ten, w którym
występuje największa różnica (procentowa) między energią przyswojoną przez pierwsze i ostatnie
ogniwo łańcucha. Uzasadnij wybór.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 13. (1 pkt)
Na wykresie przedstawiono krzywą przeżywania populacji pewnego gatunku.
Która odpowiedź prawidłowo charakteryzuje populację podczas fazy X?
a) Śmiertelność + imigracja są większe niż rozrodczość + emigracja
b) Śmiertelność + emigracja są większe niż rozrodczość + imigracja
c) Śmiertelność + rozrodczość = emigracja + imigracja
d) Śmiertelność + emigracja = rozrodczość + imigracja
Zadanie 14 (1 pkt.)
Organizmem wykorzystującym energię świetlną do procesu odżywiania jest:
a)
b)
c)
d)
borowik
pleśniak
pantofelek
euglena zielona
Zadanie 15 (1 pkt.)
Wskaż, która z wymienionych cech świadczy o przystosowaniu do drapieżnictwa pewnego gatunku ssaków.
a) stałocieplność
b) duża szybkość biegu
c) obecność dużego żołądka
d) zmiana grubości sierści przed zimą
Zadanie 16 (1 pkt.)
Wiele owadów żywi się nektarem i pyłkiem roślin. Niektóre kwiaty owadopylne wykształciły specyficzne
pułapki na owady. Kwiaty obuwnika pospolitego zamykają się, prztrzymując owada przez dłuższy czas.
Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź a lub b oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.
Opisana zależność między owadami a obuwnikiem pospolitym to
a
drapieżnictwo
ponieważ
1
rośliny rozpuszczają ciało owadów,
pobierając z nich niezbędny azot
b
symbioza
2
korzyści są obustronne – owady uzyskują
pokarm, a rośliny możliwość rozmnażania
się
Zadanie 17 ( 2 pkt.)
Już ponad 20 lat temu zauważono, że w Zatoce Puckiej z powodu zanieczyszczeń i eutrofizacji drastycznie
spadła ilość glonów tworzących podwodne łąki. Jedną z konsekwencji zmniejszenia ilości glonów, w tym
także brunatnic, było zmniejszenie się różnorodności mięczaków, skorupiaków i ryb (nie tylko
roślinożernych).
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla utrzymania różnorodności biologicznej ryb mają glony tworzące łąki
podwodne. Podaj dwa argumenty.
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
Zadanie 18 (1 pkt.)
Największym wrogiem ozonu w atmosferze ziemskiej jest:
a)
b)
c)
d)
azot
tlen
wodór
chlor
Zadanie 19 (1 pkt.)
Biomasa, czyli różnego rodzaju odpady organiczne, wykorzystywana jest:
a)
b)
c)
d)
do produkcji węgla
do produkcji metanu
do produkcji tworzyw sztucznych
w turbinach odrzutowych
Zadanie 20 (3 pkt.)
Wpisz w odpowiednie miejsce na mapie:
A. Gorczański PN
B. Bieszczadzki PN
C. Roztoczański PN
Zadanie 21 (3 pkt.)
Wymień państwa, na terenie których leży Międzynarodowy Rezerwat Biosfery ,, Karpaty
Wschodnie”..........................................................................................................................................................
Zadanie 22 (2 pkt.)
Wymień 3 najwyższe szczyty Gorczańskiego PN.
……………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 23 (1 pkt.)
Na krajobraz Gorczańskiego PN składają się łagodne grzbiety schodzące się w okolicach Turbacza,
poprzecinane dolinami potoków. Obserwowane z góry przypomina kształtem ośmiornicę.
Podaj nazwę tego charakterystycznego układu wzniesień.
…………………………………………………………………..
Zadanie 24 ( 3 pkt.)
Do zapisanych zdań dotyczących Bieszczadzkiego PN dopisz P – prawdziwe lub F- nieprawdziwe
a) W granicach Bieszczadzkiego PN gniazdują także chronione gatunki dzięciołów, w tym wpisane na
listę
b) „Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt”: dzięcioł białogrzbiety i dzięcioł trójpalczasty. …....
c) Większa część Bieszczadów Zachodnich, w tym Bieszczadzki Park Narodowy została objęta
ochroną
d) w ramach europejskiej sieci NATURA 2000. …..
e) Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991, 1996, 1999. ……
f) Muzeum Przyrodnicze Parku znajduje się w Polańczyku . ……
g) W Ropience nadal działa kopalnia ropy naftowej. ……
h) Na jego obszarze leży najbardziej na południe wysunięty punkt Polski, położony przy granicy z
Ukrainą,
i) szczyt Opołonek (1028 m n.p.m.). ….
Zadanie 25 (3 pkt.)
Początki ochrony przyrody na Roztoczu sięgają XVI wieku. Podaj nazwisko osoby, z której inicjatywy
utworzono pierwszy zwierzyniec oraz wymień zwierzęta, które zostały objęte ochroną.
………………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 26 (1 pkt.)
Bitwę łódzką historycy uznają za największą operację manewrową I wojny i pierwszy „blitzkrieg” w
dziejach światowej sztuki wojennej. W bitwie tej Rosjanie po raz pierwszy użyli samochodów pancernych.
Teren działań wojennych obejmuje tereny:
a)
b)
c)
d)
Załęczańskiego PK
Bolimowskiego PK
PK Wzniesień Łódzkich
Spalskiego PK
Zadanie 27 (1 pkt.)
Park ten chroni unikalny w Polsce Środkowej wyżynny krajobraz strefy krawędziowej Garbu łódzkiego.
Mimo, że zalesienie parku wynosi jedynie 28%, to znajduje się tu jeden z największych w centralnej części
kraju kompleks kwaśnej buczyny niżowej. Rosną tu ponad 200-letnie drzewostany dębowe. Na terenie
parku występuje kilka roślin wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin, min. rzadki storczyk – żłobik
koralowy. Ciekawa jest także obecność trzmiela tajgowego- owada uznanego za relikt borealny. Największą
atrakcją kulturową parku jest XVIII-wieczny zespół klasztorny. Opis ten dotyczy:
a)
b)
c)
d)
Załęczańskiego PK
Bolimowskiego PK
PK Wzniesień Łódzkich
Spalskiego PK
Zadanie 28 (2 pkt.)
Podaj nazwy miejscowości, z którymi związany był znany artysta Jerzy Duda Gracz?
A. ……………………………………………
B. ……………………………………………
Zadanie 29 (1 pkt.)
Jedyne w Polsce Muzeum Włókiennictwa ulokowano w Łodzi w fabryce:
a)
b)
c)
d)
Scheiblera,
Geyera,
Heinzla,
Poznańskiego.
Zadanie 30(3 pkt.)
Dokończ podane niżej zdania
a) Nazwa Bolimowski Park Krajobrazowy pochodzi od Bolimowa, który pierwotnie nazywał się
……………………………………………………,
b) W zamku bolimowskim od XII wieku odbywały się sejmiki zwane
………………………………………………..
c) Najważniejszym zajęciem ludności Bolimowa od XVIII wieku było
………………………………………………
Interdyscyplinarny Konkurs Ekologiczno-Regionalny
dla uczniów gimnazjów województwa łódzkiego
w roku szkolnym 2014/2015
Stopień III – Etap wojewódzki
5 maja 2015 r. , godzina 14.15
Część II
zadania problemowe
Instrukcja dla uczestnika konkursu
Ta część składa się z 10 zadań. Udziel na nie krótkich odpowiedzi.
Za całość możesz uzyskać 20 punktów.
Czas rozwiązywania zadań – 45 minut.
Życzymy powodzenia.
Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Piotrkowie Trybunalskim,
2015 r.
Zadanie 1 (1 pkt)
Pierwszym ogniwem pokarmowego łańcucha spasania są rośliny zielone produkujące materię
organiczną w procesie fotosyntezy. Roślinożercy i drapieżcy pełnią rolę konsumentówpierwszego i
dalszych rzędów. Bakterie i grzyby jako destruenci rozkładają martwe szczątki roślin i zwierząt.
Produkty tego rozkładu w formie związków nieorganicznych są wraz z wodą pobierane przez rośliny i
wykorzystywane w procesach syntezy.
Na podstawie powyższego opisu, skonstruuj schemat ilustrujący krążenie materii w ekosystemie.
Zadanie 2. (2 pkt)
Życie każdego człowieka uzależnione jest od dostępu do czystej wody. Współczesna gospodarka, przemysł i
rolnictwo zużywają coraz więcej wody, co powoduje, że jej zasoby, chociaż odnawialne, są coraz bardziej
ograniczone. Na trudności w pozyskiwaniu odpowiedniej ilości czystej wody, do celów komunalnych lub
przemysłowych, dodatkowo wpływa rosnące zanieczyszczenie wód śródlądowych.
Zaproponuj po jednym konkretnym przykładzie działań człowieka w gospodarstwie domowym i
przemyśle, umożliwiającym oszczędne gospodarowanie zasobami czystej wody w Polsce.
1. ..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Człowiek wpływa na środowisko przyrodnicze, w tym na żywe organizmy, w sposób bezpośredni oraz
pośredni. Przykładami pośredniego oddziaływania człowieka na środowisko przyrodnicze są urbanizacja
(rozwój miast), rozbudowa dróg i szlaków kolejowych (co często wiąże się z osuszaniem terenu i regulacją
rzek) oraz industrializacja (rozwój przemysłu) powodująca zanieczyszczenie wód, gleb i powietrza.
Wybierz z powyższego tekstu jeden skutek pośredniego działania człowieka na środowisko
przyrodnicze, które wpływa negatywnie na liczebność różnych gatunków żab. Wybór poprzyj jednym
argumentem.
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)
Człowiek przenosi rośliny i zwierzęta na nowe tereny, poza naturalne bariery, których te organizmy nie
byłyby w stanie same przekroczyć. Świadome wprowadzanie przez człowieka nowych gatunków nazywamy
introdukcją, nieświadome zaś – zawlekaniem. Zarówno w jednym, jak i drugim wypadku nie można do
końca przewidzieć skutków wprowadzenia obcego gatunku w nowy ekosystem.
Przedstaw swoja opinię dotyczącą introdukcji obcych gatunków poza naturalny zasięg ich
występowania. Uzasadnij swoje stanowisko, podając jeden argument.
Stanowisko: ......................................................................................................................................................
Argument:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 5 (3 pkt)
Na wykresie przedstawiono zmiany liczebności dwóch rodzajów pierwotniaków hodowanych wspólnie,
przy czym pantofelek odżywia się pożywką ryżową systematycznie dodawaną do hodowli, a Didinium to
pierwotniak drapieżny.
a) Opisz, jak kształtowała się liczebność każdego z tych pierwotniaków przez pierwsze
trzy doby eksperymentu.
b) Podaj najbardziej prawdopodobną przyczynę spadku liczebności Didinium po trzeciej dobie
eksperymentu.
a) ........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
b) ........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
Zadanie 6 (3 pkt)
Aby zbadać przebieg procesu oddychania zachodzącego u drożdży, przygotowano następującą próbę
badawczą: w szklanym naczyniu wymieszano 40 g drożdży, 200 m wody o temperaturze 30 oC i 20 g
glukozy Mieszaninę przelano do zlewki o pojemności 500 ml. Zlewkę zamknięto korkiem z wyprowadzoną
na zewnątrz rurką szklaną. Wylot rurki zanurzono w naczyniu z wodą wapienną. Próbę kontrolną
przygotowano w ten sam sposób, ale nie dodano do mieszaniny glukozy. Po 30 minutach zaobserwowano
zmętnienie wody wapiennej w próbie badawczej.
Wskaż wniosek, który można sformułować na podstawie opisanego doświadczenia.
a.
b.
c.
d.
Glukoza jest najlepszym substratem energetycznym
Produktem oddychania drożdży jest dwutlenek węgla
Ilość substratu ma wpływ na intensywność oddychania
Intensywność oddychania zależy od temperatury otoczenia.
Zapisz przebieg zachodzących reakcji:
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 7 (2 pkt)
Liście tego samego gatunku roślin okrytonasiennych zebrano podczas suchego dnia w trzech
miejscach o różnym zapyleniu powietrza: w pobliżu zakładu przemysłowego, przy ulicy
i w parku. Następnie na górne powierzchnie liści przyklejono przezroczystą taśmę
samoprzylepną. Taśmy samoprzylepne (z zebranym pyłem) zdjęto osobno z każdego liścia
i naklejono na biały karton. Przebieg i wyniki obserwacji przedstawiono w uproszczeniu
na rysunku.
Liście zebrane w miejscach:
1. w pobliżu zakładu przemysłowego
2. przy ulicy
3. w parku
a) Określ cel przeprowadzonej obserwacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) Sformułuj wniosek na podstawie wyników tej obserwacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 8. (2 pkt)
Otrzymałeś zadanie obserwacji zużycia wody w Twoim domu w ciągu tygodnia.
Zaprojektuj tabelę, w której będziesz notował wyniki tych obserwacji. W tabeli uwzględnij
przynajmniej cztery czynności, podczas których zużywana jest woda.
Zadanie 9 (2 pkt.)
Fitooczyszczanie jest metodą oczyszczania zanieczyszczonych przez ścieki gleb i wód. Wykorzystuje ona
naturalne zdolności roślin do pobierania i gromadzenia substancji toksycznych, ich redukcji i degradacji.
Rośliny wykorzystywane w tej technologii charakteryzują się dużą zdolnością akumulacji zanieczyszczeń,
wysokim przyrostem biomasy oraz wysokim stopniem przemieszczania się zanieczyszczeń, np. metali z
korzeni do części nadziemnych. Warunki te spełniają takie rośliny jak trawy, sałata, tobołki alpejskie,
kukurydza, skrzyp. Ta technologia ma szereg zalet, np. nie wymaga dużych nakładów inwestycyjnych, jest
czysta ekologicznie, wykazuje wysoką efektywność, nie wymaga skomplikowanego sprzętu. Ma też
jednak i wady.
Podaj dwie wady fitooczyszczania.
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
Zadanie 10 ( 2 pkt.)
Podaj przyczynę, dla której nadwarciańskie rozlewiska zostały objęte ochroną w ramach Konwencji
Ramsar.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………