Problemy okresu dojrzewania

Najczęstsze problemy
okresu dojrzewania.
Andrea Horvath
Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci
Akademii Medycznej w Warszawie
Problemy okresu dojrzewania
• Uzależnienia
• Anoreksja, bulimia
• Otyłość
• Depresja
Uzależnienia
Uzależnienia
• Popyt na środki odurzające wzrósł w ostatnich 4
latach 10x !!!
– 23% uczniów kontakt z amfetaminą
– 8% z heroiną
– 40% młodocianych doświadczenia z marihuaną
Uzależnienia
• Nałóg
– styl życia, który charakteryzuje przymus
używania środków psychoaktywnych oraz
zaangażowanie w jego zdobywanie
– nie musi towarzyszyć zależność fizyczna
Uzależnienia
• Zależność psychiczna
– uczucie zaspokojenia po zażyciu i pragnienie
ponawiania przyjęcia środka w celu wywołania
euforii lub uniknięcia złego samopoczucia
• Zależność fizyczna
– przystosowanie się organizmu do substancji, czemu
towarzyszy rozwój tolerancji oraz objawy zespołu
odstawienia
Uzależnienia
• Tolerancja
– konieczność stopniowego zwiększania dawki
w celu osiągnięcia tego samego efektu
• Zespół abstynencyjny
– dokuczliwe objawy fizyczne, które pojawiają się
po odstawieniu środka lub po podaniu
specyficznego antagogonisty
Uzależnienia
• Zależność psychiczna
– kokaina
– marihuana
– amfetamina
– halucynogeny
• Zależność psychiczna i fizyczna
Przyczyny „sięgania” ???
Uzależnienia
• Przyczyny
– ciekawość
– presja kolegów i koleżanek
– aspirowanie do dorosłości
– niezadowolenie z siebie i swojego życia
– konflikty i napięcia wewnętrzne
– problemy w szkole lub w domu
– robienie na przekór dorosłym
– brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu
Opiaty
• Silna zależność psychiczna
• Tolerancja
• Zależność fizyczna (2-3 dni)
• Heroina
- hera, hercia, helena, proszek,
"kompot"
Opiaty
• Ostre zatrucie
– podwyższony nastrój
– zaczerwienienie twarzy
– świąd skóry
– zwężenie źrenic
– senność
– bradypnoe, bradykardia, RR
– hipotermia
Opiaty
• Przewlekłe zatrucie
– wyniszczenie fizyczne i psychiczne
– uszkodzenie narządów miąższowych
– zaparcia
– zaburzenia menstruacji
– zaawansowana próchnica zębów
– zmiany zapalne skóry
– zanik żył powierzchniowych
Opiaty
• „Pozytywne" efekty
– euforia i uczucie odprężenia
– wewnętrzne zadowolenie
Opiaty
• Negatywne efekty
– zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb
seksualnych
– niepokój ruchowy / senność
– odczuwanie ciepła przy niewielkim
T ciała
– zmniejszenie czynników motywacyjnych
– apatia / wypalenie emocjonalne
Opiaty
• Zespół abstynencyjny
– 4-6 h / 2-3 dni
– narastający lęk
– tachypnoe > 16’
– ziewanie
– łzawienie
– „gęsia skórka”
– drżenia mięśni
– szerokie źrenice
Metadon / Klonidyna
Opiaty
• Zewnętrzne oznaki używania opiatów
– zamroczenie
– ślady wkłuć na ciele
– szklane, wodniste oczy
– zwężone źrenice
– brak apetytu
– krople krwi na rękawach
– katar
Opiaty
• Na „co” zwrócić uwagę
– igły, strzykawki
– brązowe watki, kapsle, nakrętki, łyżki
– rurki do wdychania oparów
– naczynia pokryte brudnym nalotem
– osmalone sreberka
– torebki z brunatnawym proszkiem
Opiaty
• Przedawkowanie
– depresja oddechowa
– wiotczenie mięśni szkieletowych - nienaturalne rozluźnienie
– bradykardia
– śpiączka i zgon
• Ryzyko transmisji chorób zakaźnych (HIV,
WZW)
• Uzależnienie psychiczno-fizyczne
Anksjolityki
• Benzodiazepiny; barbiturany
• Objawy
– oczopląs
– ataksja
– zamazana mowa
– próba Romberga dodatnia
– wąskie źrenice
– śpiączka
• Bardzo szybko zależność psychiczna
Marihuana
• Nie daje uzależnienia!
• Metabolity (kannabinoidy) długo w moczu
• Konopie indyjskie (marihuana, haszysz)
dżoint, skręt, blant, zielsko,
zioło, grass, marycha,
trawa, huana, marycha, maryśka,
skun, gandzia, kolumbijka, gandzia, samosieja, afgan
Marihuana
• „Pozytywne" efekty działania
– obniżenie się progu percepcji (słuchowej) - wzrost
wrażliwości zmysłów
– odprężenie i poczucie spokoju
– zmiana poczucia mijającego czasu
– zwiększenie odczucia przyjemności seksualnych
– optymizm i podniesiona samoocena
Marihuana
• „Negatywne” efekty działania
– zagubienie
– zwiększone napięcie / niepokój
– pogorszenie pamięci
– tachykardia
– zawroty głowy
– apatia / lęki / urojenia
– niemożność skupienia uwagi
Marihuana
• Zewnętrzne oznaki używania
– słodkawa woń oddechu
– gadatliwość i wesołkowatość / stany euforyczne
– przekrwione oczy
– kaszel
– zwiększone łaknienie
– pobudzenie psychoruchowe
– zaburzenia orientacji przestrzennej
Marihuana
• Na „co” należy zwrócić uwagę
– zapach palonych liści
– brązowo-szare nasionka w kieszeniach
– bibuła papierosowa
– zielony tytoń
– blade palce
Kokaina
• Kokaina uzależnia psychicznie (CRAC)
• Kokaina
- koka, koks, gram, śnieg, biała dama,
witamina C
Kokaina
• „Pozytywne" efekty działania
– silna euforia
– poczucie mocy wewnętrznej (siły fizycznej i
umysłowej)
– pobudzenie ruchowe i podniecenie seksualne
– poczucie wyższości i odsunięcie poczucia lęku
– przyspieszone procesy myślowe
– zanik zdolności odczuwania przykrych wrażeń
Kokaina
• Negatywne efekty działania
– brak krytycyzmu co do własnych możliwości i
zachowań
– niepokój i napięcie
– bezsenność
– załamanie nerwowe
– urojenia o nieprzyjemnej treści
Kokaina
• Zewnętrzne oznaki używania
– nadpobudliwość i wzmożona aktywność
– gadatliwość
– niepokój psychoruchowy / agresja
– rozszerzone źrenice, słabo reagujące na światło
– katar
– czerwony nos z krostkami i objawami egzemy
(zaczerwieniona, łuszcząca się skóra, swędzenie)
Kokaina
• Szczególne zagrożenia
– wyniszczenie organizmu (brak łaknienia i snu)
– psychoza pokokainowa (poczucie prześladowania
i inwigilowania)
– zaburzenia osobowości / myśli samobójcze
– przedawkowanie
Amfetamina
• Zależność psychiczna / trwałe zmiany
w EEG
• Amfetamina
- spid, proszek, proch,
amfa, feta, setka,
witamina A
Amfetamina
• „Pozytywne" efekty działania
– zwiększenie wydolności psychomotorycznej
– polepszona koncentracja i możliwość maksymalnego
skupienia uwagi (np. w czasie nauki)
– przypływ energii i gotowości do działania
– poczucie pewności i intensywne (subiektywne)
poczucie mocy,
– euforia
– odsunięcie poczucia lęku
Amfetamina
• Negatywne efekty
– silne pobudzenie psychomotoryczne
– brak łaknienia
– rozszerzenie źrenic
– tachykardia i tachypnoe
– podwyższone RR i zwiększone wydalanie moczu
– jadłowstręt
– suchość w ustach
– uszkodzenia szkliwa zębów
Amfetamina
• Zewnętrzne oznaki używania
– nerwowość, drażliwość
– rozszerzone źrenice
– kłopoty ze snem
– wahania nastroju od euforii do depresji
– nadmierne poczucie pewności lub nieuzasadniony
strach
– znaczne ubytki wagi ciała (przewlekle uzależnienie)
Ecstasy
• Ecstasy (MDMA)
– syntetyczny analog amfetaminy i meskaliny
– działanie stymulujące układ nerwowy
(amfetaminopodobne) + właściwości
psychodeliczne (tj. meskalina)
– Ecstazy
eska, bleta, piguła
nazwy własne tabl.:
UFO, Love, Superman, Vogel,
Mitsubishi, Herz
Ecstasy
• „Pozytywne" efekty działania (zależne od
nastroju!)
– euforia
– uczucie przypływu energii
– pobudzenie seksualne
– uczucie silnej więzi z otoczeniem
– uczucie empatii w stosunku do innych
– intensyfikacja przeżyć emocjonalnych
– zaostrzenie percepcji otoczenia
Ecstasy
• Negatywne efekty działania
– napięcie emocjonalne
– depersonalizacja
– panika
– nadwrażliwość na bodźce z zewnątrz
– poczucie utraty kontroli
– nieprzyjemne halucynacje i depresja
Ecstasy
• Zewnętrzne oznaki używania
– rozszerzenie źrenic
– pobudzenie
– mało racjonalne i dziwne zachowanie
– brak koordynacji ruchowej
– kac po odstawieniu
Ecstasy
• Zagrożenia
– "złośliwy zespół neuroleptyczny" (spadek RR, wzrost
T, drgawki, śpiączka)
– migotanie komór serca
– szczękościsk
– depresja, urojenia, psychozy / zmiany
degeneracyjne OUN
– podniecenie seksualne
Uzależnienie od lotnych
rozpuszczalników
• Wdychanie rozpuszczalników
przemysłowych i aerozoli
• Ostre zatrucie:
– zawroty głowy
– senność
– chwiejny chód
– labilność nastroju
Rozpuszczalniki / kleje
• Zewnętrzne oznaki używania
– zapach rozpuszczalników
– zaburzenia mowy (mowa zamazana, bełkotliwa)
– zapalenie spojówek
– nieporadność ruchowa
– gadatliwość
– nadwrażliwość na światło
– katar lub krwawienie z nosa / kichanie i kaszel
– ożywienie i podniecenie
Problemy związane z żywieniem
%
K:M
35%
1,5 : 1
0,4%
9:1
Bulimia
1%
30 : 1
Otyłość
7-10%
1,3 : 1
Stosowanie
diety
Anorexia
Anorexia nervosa
Zaburzenia łaknienia
• Fałszywe wyobrażenia
• Rzeczywiste osłabienie łaknienia
Zaburzenia łaknienia
• Rzeczywiste osłabienie łaknienia
– o / p schorzenia przewodu pokarmowego
– cukrzyca typu I
– o / p choroby zakaźne
– guz mózgu (podwzgórza)
– choroby układu krążenia
– zaburzenia wydzielania wewnętrznego
(ch. Addisona, nad. przytarczyc, n. przysadki)
Problemy związane z żywieniem
• Czynniki ryzyka:
– płeć żeńska
– stosowanie diety
– wczesne dojrzewanie
– perfekcjonizm
– nerwowość przy rozmowach o żywieniu
– niska samoocena
– brak celów życiowych
– zaburzenia funkcjonowania rodziny
Anorexia nervosa
• Nieświadome lub świadome
nieakceptowanie własnego ciała, niezgoda
na dojrzewanie
• Przymus psychiczny prowadzący
do samozniszczenia organizmu
Anorexia nervosa
• Przyczyny:
– genetyczne (rodzinne zaburzenia odżywiania)
– neurobiologiczne (zaburzenia w rozwoju
autonomii i w procesach identyfikacji płciowej)
– psychologiczne
– czynniki społeczne i kulturowe
Anorexia nervosa
• Objawy prodromalne
– narastające wprowadzane ograniczenia żywieniowe
– wybieranie pokarmów o niskiej wartości kalorycznej
– wzmożona ruchliwość, gimnastyka
– zainteresowanie tematyką żywieniową
(przepisy, gotowanie dla innych)
– nadużywanie środków przeczyszczających
Anorexia nervosa
• Objawy psychiczne
– izolacja od rodziny i rówieśników
– unikanie tematów związanych z dojrzewaniem
płciowym
– skupianie się na osiągnięciach, ambicjach
– reagowanie agresją na próby nakłaniania do
jedzenia, przy jednoczesnym nadmiernie układnym
zachowaniu
– zmiana postrzegania własnego ciała
– brak poczucia choroby
Anorexia nervosa
• Objawy przedmiotowe:
– utrata masy ciała > 15%; wyniszczenie
– nietolerancja zimna
– „meszek płodowy”
– zanik lub brak miesiączki
– bradykardia
– niedociśnienie
– arytmia; nagły zgon
– prolaps zastawki dwudzielnej
– upośledzenie dojrzewania
Anorexia nervosa
• Odchylenia laboratoryjne:
–
białka, glukozy, leukocytów
–
albuminy, AspAT, AlAT, bilirubina
• EKG:
– zaburzenia rytmu; bradykardia
– wydłużenie QT
• Zaburzenia endokrynologiczne:
–
LH, FST
–
T3,
–
kory nadnerczy
rT3
Leczenie
• Hospitalizacja
– wskazania psychiatryczne (ryzyko samobójstwa)
– wskazania internistyczne (obrzęki, zaburzenia
elektrolitowe, hipoglikemia, zakażenia)
• Psychoterapia (> 6 m-cy)
– terapia rodzinna
• Leczenie żywieniowe
• Leczenie przeciwdepresyjne
Rokowanie
• Wyleczenie
45%
• Poprawa
36%
• Zaburzenia odżywienia
20%
• Śmiertelność
5 – 15%
Bulimia nervosa
Bulimia nervosa
• „Chorobliwe odczuwanie głodu na tle
nerwowym”
• Objawy
– nawracające epizody żarłoczności
– brak kontroli nad ilością spożywanych pokarmów
– prowokowanie wymiotów
– nadużywanie środków przeczyszczających i
moczopędnych
Bulimia nervosa
• Powikłania
– erozja szkliwa
– zapalenie przełyku, pęknięcie przełyku
– rozstrzeń żołądka, pęknięcie żołądka
– zachłystowe zapalenie płuc
– hipokaliemia
– powiększenie ślinianek przyusznych
Anorexia / Bulimia
• Wskazania do hospitalizacji:
– M < 75% należnej masy ciała
– ciężkie zab. metaboliczne:
HR < 40
T < 36
RR < 70mmHg
K < 2,5mEq/l
– ciężkie zaburzenia rytmu serca
– silna depresja; psychozy
Anorexia
Bulimia
- duży spadek masy ciała
- często normalna masa ciała
- wczesny początek
- późny początek
- szybko objawy kliniczne
- objawy kliniczne późno
- rzadko szuka pomocy
- czasami szuka pomocy
- mogą chłopcy
- zdecydowanie kobiety
- ostry / przewlekły
- zaostrzenia / remisje
- brak wywiadu
- anorexia w wywiadzie
- nerwica / depresja
- depresje / samookaleczenia
- złe rokowanie
- ok. 60% odpowiada na leczenie
Otyłość prosta
Otyłość prosta
• WHO 1998 :
– Otyłość to choroba przewlekła
Otyłość
• BMI (Masa ciala/wysokość2) > 30 kg/m2
• Wskaźnik Cole’a (BMI aktualne/BMI należne)
– nadmierne
> 110
– norma
90 - 110
– nieznaczne niedożywienie
85 - 90
– niedożywienie
75 - 85
– wyniszczenie
< 75
Epidemiologia
Czynniki ryzyka
• Czynniki dziedziczne
20-70%
– wielogenowe (wszystkie chromosomy z wyjątkiem Y)
• Czynniki nabyte
– dieta
– niska aktywność fizyczna
– stres i zaburzenia emocjonalne
– leki (sterydy, p-depresyjne, neuroleptyki, B-blokery, insulina)
– uszkodzenie podwzgórza
– niska masa urodzeniowa
Powikłania
• Cukrzyca typu II
• Zespół metaboliczny
– hiperinsulinizm + dyslipidemia + nadciśnienie
• Zespół policystycznych jajników
• Stłuszczenie wątroby
• Glomerulopatia
• Zaburzenia psychiczne
– niska samoocena, depresja, samobójstwa
• Bóle stawów
• Zaburzenia kardiologiczne, nowotwory
Leczenie
• Leczenie dietetyczne
• Wysiłek fizyczny
• Psychoterapia
• Farmakoterapia
– dorośli
• Leczenie chirurgiczne
Depresja
Depresja
• Objawy:
– spowolnienie czynności życiowych
– zmęczony wygląd
– smutny wyraz twarzy
– jednostajny sposób mówienia
– niepokój ruchowy
Depresja
• Objawy psychosomatyczne
– „zamknięcie się w sobie”
– poczucie mniejszej wartości
– poczucie winy
– zanik stosunku emocjonalnego
– hipochondria
– zaburzenia snu, bóle głowy, utraty masy ciała
„Depresja zamaskowana”
• Objawy psychosomatyczne
–
napady płaczu i krzyku
– jadłowstręt, wymioty
– nietrzymanie stolca
– lęki nocne
• Zaburzenia zachowania
– niechęć do zabawy, przesadna nieśmiałość
– „unikanie wzroku”
Depresja
• Zaburzenia zachowania w wieku szkolnym
– izolacja z otoczeniem
– napady płaczu
– niepokój
– zespół „piekielnego Piotrusia”
– zespół „kopciuszka”
– ucieczka z domu
– rozkojarzenie psychoruchowe
Depresja
• Przyczyny somatyczne:
– choroby metaboliczne i zwyrodnieniowe
– niewydolność krążenia
– niewydolność oddechowa
– choroby nerek i wątroby
– cukrzyca
– guz mózgu
– niedokrwistość
Depresja
• Przyczyny psychiczne
– zaniedbywanie; sieroctwo
– utrata zaufania do opiekunów
– uraz psychiczny
– przesadne wymogi wychowawcze lub intelektualne
Samobójstwo
M:K
Usiłowanie
samobójstwa
M:K
Dzieci < 15 r.ż.
1:1
12 : 50
Młodzież > 15r.ż.
1:1
9 : 27
Zaburzenia społecznego
dostosowania
• Nadmierna ruchliwość
m>k
• Tiki
m>k
• Zaburzenia snu
m=k
• Moczenie nocne
m>k
• Zaburzenia apetytu
m=k
• Chudnięcie
m << k
Zaburzenia społecznego
dostosowania
• Obgryzanie paznokci
m<k
• Manipulowanie przy włosach
m<k
• Ssanie kciuka
m<k
• Kradzieże
m>k
• Agresywność
m>k
• Wagary
m>k
Dziękuję