Nr kat. EM02 Wersja zestawu: 1.2012 Zestaw do izolacji totalnego DNA z bakterii Nr kat. EM02 I. PRZEZNACZENIE ZESTAWU Zestaw EXTRACTME DNA BACTERIA przeznaczony jest do szybkiej i wydajnej izolacji bakteryjnego DNA o wysokiej czystości z hodowli płynnych i powierzchniowych oraz osadów mrożonych. Protokół izolacji i składy buforów zostały zoptymalizowane w celu osiągnięcia wysokiej wydajności i czystości izolowanego DNA . Produkt przeznaczony jest wyłącznie do zastosowań badawczo-rozwojowych. II. SKŁAD I PRZECHOWYWANIE ZESTAWU 50 150 250 3 izolacje izolacji izolacji izolacji (DEMO) Nr katalogowy EM02-050 EM02-150 EM02-250 EM02-D BacL Buffer 15 ml 45 ml 75 ml 900 µl 1 szt. 3 szt. 5 szt. 1 szt. 700 µl 2,1 ml 3,5 ml 200 µl 1 szt. 3 szt. 5 szt. 1 szt. RNase Buffer 220 µl 660 µl 1,1 ml 100 µl BacB Buffer 18 ml 53 ml 88 ml 1,1 ml BacW Buffer 50 ml 150 ml 250 ml 3 ml Elution Buffer 10 ml 3 x 10 ml 5 x 10 ml 600 µl DNA Purification Columns 50 szt. 3 x 50 szt. 5 x 50 szt. 3 szt. Collection Tubes (2 ml) 50 szt. 3 x 50 szt. 5 x 50 szt. 3 szt. Liczba izolacji Proteinase K (lyophilized) Proteinase Buffer RNase A (lyophilized) Enzymy RNaza A oraz proteinaza K dostarczane są w postaci liofilizowanej. Każda probówka zawiera odpowiednią ilość enzymu do przeprowadzenia 50 izolacji DNA. Liofilizaty RNazy A i proteinazy K należy przechowywać w temp. +4°C. Przed pierwszym użyciem liofilizat RNazy A należy rozpuścić w 220 µl RNase Buffer (w zestawie DEMO w 100 µl RNase Buffer). RNaza A w roztworze przechowywana w temp. +4°C zachowuje całkowitą aktywność przez 2-3 tygodnie. Jeśli wymagane jest przechowywanie RNazy A przez dłuższy okres czasu, zaleca się rozporcjowanie roztworu RNazy i przechowywanie w -20°C (zachowuje aktywność przez kilka lat). www.dnagdansk.com Nr kat. EM02 Liofilizat proteinazy K należy rozpuścić w 700 µl Proteinase Buffer (w zestawie DEMO w 200 µl Proteinase Buffer). Roztwór proteinazy K należy przechowywać w temp. –20°C! Pozostałe składniki zestawu należy przechowywać w temp. pokojowej (15-25°C). Wszystkie roztwory z zestawu należy przechowywać szczelnie zamknięte, aby uniknąć zmiany stężeń w wyniku parowania. Odpowiednio przechowywany zestaw zachowuje stabilność minimum przez okres 12 miesięcy. V. KONTROLA JAKOŚCI Każda partia produkcyjna (LOT) zestawu EXTRACTME DNA BACTERIA testowana jest według opracowanych procedur. Wydajność, czystość oraz stabilność wyizolowanego DNA analizowane są metodami spektrofotometrycznymi oraz elektroforetycznymi. Dodatkowo funkcjonalna jakość oczyszczonego DNA sprawdzana jest w reakcji PCR oraz reakcji trawienia enzymami restrykcyjnymi. VI. SPECYFIKACJA PRODUKTU III. WYMAGANE MATERIAŁY I SPRZĘT pp pp pp pp pp pp jałowe próbówki wirownicze typu Eppendorf (1,5-2 ml) pipety automatyczne oraz odpowiednie końcówki do pipet rękawiczki jednorazowe mikrowirówka z rotorem na probówki o obj. 1,5-2 ml (> 10 tys. rpm) termoblok lub łaźnia wodna (do 70°C) worteks Materiał wyjściowy Bakteryjna hodowla płynna lub powierzchniowa oraz mrożony osad bakteryjny. Wydajność izolacji Liczba komórek: ≤ 5 x 108 → 100% Liczba komórek: 1 x 109 ÷ 3 x 109 75-90% (wg protokołu izolacji DNA z dużej liczby komórek) Liczba komórek: 1 x 109 ÷ 3 x 109 ≤ 60% (wg protokołu standardowego) IV. ZASADA IZOLACJI Pojemność złoża ok. 40 µg DNA Procedura oczyszczania DNA składa się z 5 etapów i przeprowadzana jest z wykorzystaniem minikolumn wirowniczych, zawierających odpowiednie złoże, wydajnie i selektywnie wiążące kwasy nukleinowe. W pierwszym etapie izolacji DNA , podczas lizy enzymatycznej z wykorzystaniem BacL Buffer oraz proteinazy K, następuje dezintegracja ściany komórkowej, degradacja błon i białek komórkowych. Dodatkowo w celu otrzymania DNA wolnego od RNA stosuje się RNazę A. Po dodaniu soli chaotropowych, lizat przenoszony jest do minikolumny ze złożem. Dwuetapowe przemywanie DNA związanego do złoża ma na celu usunięcie pozostałych zanieczyszczeń i/lub inhibitorów reakcji enzymatycznych. Oczyszczone DNA eluowane jest z minikolumny buforem o niskiej sile jonowej lub wodą (pH 7,0-9,0) i gotowe jest do bezpośredniego wykorzystania w technikach biologii molekularnej (takich jak PCR, QPCR, Southern blotting, sekwencjonowanie DNA, trawienie enzymami restrykcyjnymi, ligacja DNA itp.) lub może być przechowywane do późniejszego użycia. Czas izolacji ok. 40-60 minut Czystość DNA A 260/A280 = 1,7-2,0 VII. środki ostrożności pp pp pp www.dnagdansk.com Hodowla bakteryjna jest biologicznym materiałem niebezpiecznym ze względu na zawartość mikroorganizmów potencjalnie patogennych lub substancji zagrażających zdrowiu, bądź życiu człowieka. Przy pracy z hodowlami mikroorganizmów należy stosować się do wymogów dotyczących biologicznych materiałów niebezpiecznych. Zaleca się przeprowadzać całą procedurę izolacji w komorze II klasy bezpieczeństwa biologicznego lub przy palniku laboratoryjnym, używać ochronnej odzieży laboratoryjnej oraz rękawiczek jednorazowych. Zalecane jest używanie jałowych końcówek z filtrami do pipet. Nr kat. EM02 pp pp pp Należy unikać dotykania ścianek minikolumn pipetą, aby nie przenosić śladów DNA pomiędzy kolejnymi minikolumnami. Odpady zawierające sole guanidyny mogą tworzyć wysoce reaktywne że obniży to wydajność odzysku DNA . Istotne w tym przypadku jest dodanie buforu elucyjnego centralnie na powierzchnię złoża. W celu uzyskania maksymalnej wydajności elucji DNA , bufor elucyjny należy związki w połączeniu z substancjami utleniającymi. W przypadku rozlania buforu, powierzchnię zmyć wodą z detergentem. W przypadku rozlania cieczy zawierającej mikroorganizmy, zanieczyszczoną powierzchnię zmyć wodnym roztworem detergentu. podgrzać do 80°C i wydłużyć czas inkubacji złoża z buforem do 10 minut. Jeśli istotne jest odzyskanie całkowitego DNA z minikolumny można przeprowadzić dodatkową elucję (200 μl). W tym przypadku należy powtórzyć punkty 19-21 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI), umieszczając minikolumnę w nowej probówce 1,5 ml typu Eppendorf. Elution Buffer nie zawiera EDTA , którego obecność może przeszkadzać w niektórych reakcjach enzymatycznych. VIII. SZCZEGÓLNE ZALECENIA I UWAGI www.dnagdansk.com IX. PRZYGOTOWANIE PRÓBKI Materiał Wydajność izolacji i jakość wyizolowanego DNA mogą zależeć od: ilości komórek bakteryjnych w materiale wyjściowym, typu komórki (morfologia), obecności antybiotyków w pożywce, rodzaju pożywki, a także fazy wzrostu, wieku i stanu komórek bakteryjnych. Zestaw przeznaczony jest do izolacji DNA maksymalnie z 3 x 10 9 komórek bakteryjnych. Użycie większej liczby komórek może spowodować drastyczny spadek wydajności izolacji oraz czystości wyizolowanego DNA . Zaleca się prowadzenie izolacji ze świeżej hodowli lub mrożonych osadów bakteryjnych. Należy unikać wielokrotnego zamrażania i rozmrażania materiału przed izolacją. Użycie starego bądź wielokrotnie rozmrażanego materiału może skutkować niską wydajnością izolacji wysokocząsteczkowego DNA . Izolacja DNA z dużej liczby komórek W przypadku izolacji DNA z dużej liczby komórek (≥ 109), powstały po zwirowaniu osad należy dokładnie zawiesić w 450 μl BacL Buffer oraz zwiększyć ilości dodawanych enzymów odpowiednio do 6 μl w przypadku RNase A i 15 μl w przypadku Proteinase K. Kontynuować izolację od pkt. 6 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). Interakcje z buforem wiążącym BacB Buffer Niektóre gatunki bakterii po dodaniu buforu wiążącego mogą tworzyć gęstą zawiesinę przy powierzchni. W takim przypadku po inkubacji z BacB Buffer w 55°C należy jak najdokładniej rozbić zawiesinę przez intensywne worteksowanie lub rozpipetowanie. Następnie po zwirowaniu lizatu (nie naruszając osadu), całość należy przenieść do minikolumny ze złożem i kontynuować izolację od pkt. 11 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). Nie powinno to obniżyć wydajności izolacji ani czystości DNA . Izolacja DNA z 3 ml hodowli Do 1,5 ml probówki typu Eppendorf przenieść 1,5 ml hodowli bakteryjnej i wirować przy 5-6 tys. rpm (3-4 tys. × g). Zdekantować supernatant, a do powstałego osadu dodać kolejne 1,5 ml hodowli i powtórzyć wirowanie. Powstały osad należy dokładnie zawiesić w 450 μl BacL Buffer oraz zwiększyć ilości dodawanych enzymów odpowiednio do 6 μl w przypadku RNase A i 15 μl w przypadku Proteinase K. Kontynuować izolację od pkt. 6 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). Nie zaleca się izolacji z większej objętości niż 3 ml hodowli. Elucja DNA ze złoża Optymalną objętość buforu elucyjnego (Elution Buffer) należy dobrać w zależności Izolacja DNA z zamrożonego osadu komórkowego Zamrożony osad należy bezzwłocznie zawiesić w 300 μl BacL Buffer. Nie należy od liczby komórek użytych do izolacji oraz od oczekiwanego poziomu stężenia DNA w eluacie. Zaleca się stosowanie 50-100 μl Elution Buffer przy izolacji maksymalnie z 109 komórek oraz zwiększenie objętości buforu elucyjnego do 200 μl w przypadku większej liczby komórek. Jeśli pożądane jest otrzymanie DNA o wysokim stężeniu, objętość buforu elucyjnego można zmniejszyć nawet do 20 μl. Należy mieć jednak na uwadze, doprowadzać do rozmrożenia osadu. Kontynuować izolację od pkt. 3 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). Izolacja DNA z hodowli płynnej Przed pobraniem odpowiedniej objętości hodowli płynnej, zawiesinę komórek należy dokładnie wymieszać. Izolacja DNA z hodowli powierzchniowej Do probówki 1,5 ml typu Eppendorf przenieść 300 μl BacL Buffer. Ezą pobrać obfitą liczbę komórek z płytki Petriego i zawiesić w buforze. Kontynuować izolację od pkt. 3 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). Nr kat. EM02 X. PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO IZOLACJI 1. 2. Każdy z odczynników zestawu należy wymieszać. Należy pamiętać o rozpuszczeniu liofilizatu Proteinase K w odpowiedniej ilości buforu do proteinazy (Proteinase Buffer) oraz liofilizatu RNase A w odpowiedniej ilości buforu do RNazy (RNase Buffer). W przypadku wytrącenia się osadu w buforach, butelkę z roztworem należy ogrzać do temp. 50-60°C i inkubować, aż do całkowitego rozpuszczenia się osadu, mieszając co kilka minut, a następnie schłodzić do temp. pokojowej. Nagrzać termoblok lub łaźnię wodną do temp. 70°C. Ogrzać odpowiednią ilość buforu elucyjnego do temp. 70°C. Należy pamiętać, żeby wszystkie etapy izolacji przeprowadzać w temp. pokojowej, jeśli nie zalecono inaczej. Wszystkie etapy wirowania zostały zoptymalizowane z wykorzystaniem mikrowirówki Eppendorf 5417C. Prędkości wirowania podane w jednostkach rpm odnoszą się do tej mikrowirówki. Izolacja z bakterii Gram-dodatnich Przed przystąpieniem do izolacji DNA z bakterii Gram-dodatnich próbkę należy poddać działaniu odpowiedniego enzymu. Do izolacji DNA z bakterii z rodzaju Staphylococcus zaleca się stosowanie lizostafyny (RP12, RP125), a w przypadku bakterii z rodzaju Enterococcus – lizozymu (RP13, RP135). 3. Staphylococcus: 1. Odwirować 1,5 ml hodowli bakteryjnej*. 2. Supernatant zdekantować, a osad bakteryjny zawiesić w 200 μl TE ** (dokładnie rozpipetować). 3. Do zawiesiny komórek dodać 30 μl*** roztworu lizostafyny 400 U/ml (RP12, RP125) i 4 μl RNase A, dokładnie wymieszać poprzez pipetowanie lub worteksowanie. 4. Inkubować 20-60 minut *** w temp. 37°C. 5. Dodać 300 μl BacL Buffer i 17 μl Proteinase K, dokładnie wymieszać przez worteksowanie. 6. Kontynuować izolację od pkt. 6 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). W przypadku gęstych hodowli, izolację należy prowadzić z mniejszych objętości hodowli bakteryjnej. ** Bufor TE: 10 mM Tris-HCl, 1 mM EDTA, pH 8,0. *** W przypadku gronkowców koagulazoujemnych należy używać 50 μl preparatu lizostafyny i wydłużyć czas inkubacji z enzymem do 1 godziny. * Enterococcus: 1. Odwirować 1,5 ml hodowli bakteryjnej*. 2. Supernatant zdekantować, a osad bakteryjny zawiesić w 200 μl TE ** (dokładnie rozpipetować). 3. Do zawiesiny komórek dodać 40 μl roztworu lizozymu 100 mg/ml i 4 μl RNase A, dokładnie wymieszać poprzez pipetowanie lub worteksowanie. 4. Inkubować 40-60 minut w 37°C. 5. Dodać 300 μl BacL Buffer i 17 μl Proteinase K, dokładnie wymieszać. 6. Kontynuować izolację od pkt. 6 Protokołu izolacji DNA (sekcja XI). W przypadku gęstych hodowli, izolację należy prowadzić z mniejszych objętości hodowli bakteryjnej. ** Bufor TE: 10 mM Tris-HCl, 1 mM EDTA, pH 8,0. * www.dnagdansk.com 4. 5. 6. 7. 1. Nr kat. EM02 XI. PROTOKÓŁ IZOLACJI 1. Zwirować 0,2-1,5 ml hodowli bakteryjnej przy 5-6 tys. rpm (3-4 tys. × g) przez 5 min. Można użyć większej objętości hodowli bakteryjnej. W tym przypadku należy postępować według modyfikacji protokołu opisanej w sekcji IX. Przygotowanie próbki. 15. Dodać do minikolumny 400 μl BacW Buffer i wirować 30 s przy 10-12 tys. rpm (11-15 tys. × g). 2. Supernatant zdekantować, a osad bakteryjny dokładnie zawiesić w 300 μl BacL Buffer. 16. Wyjąć minikolumnę, wylać przesącz i umieścić ponownie minikolumnę w probówce odbierającej. 3. Dodać 4 μl RNase A i wymieszać przez worteksowanie. 17. Wirować 2 min przy 12-14 tys. rpm (15-21 tys. × g). 4. Inkubować 10 min w temp. 37°C. 18. Ostrożnie wyjąć suchą minikolumnę z probówki odbierającej i umieścić ją w jałowej probówce 1,5 ml typu Eppendorf. 5. Dodać 10 μl Proteinase K i wymieszaćprzez worteksowanie. 6. Inkubować 10 min w temp. 55°C. 7. Dodać 350 μl BacB Buffer i dokładnie wymieszać. 8. Inkubować kolejne 5 min w temp. 55°C. 9. Po inkubacji próbkę intensywnie worteksować przez 15 s. 10. Wirować 2 min przy 10-12 tys. rpm (11-15 tys. × g). 11. Nie naruszając osadu delikatnie przenieść supernatant do minikolumny ze złożem, umieszczonej w probówce odbierającej i wirować 1 min przy 10-12 tys. rpm (11-15 tys. × g). 12. Przenieść minikolumnę do nowej probówki odbierającej (2 ml). 13. Dodać do minikolumny 600 μl buforu płuczącego BacW Buffer i wirować 30 s przy 10-12 tys. rpm (11-15 tys. × g). www.dnagdansk.com 14. Wylać przesącz z probówki odbierającej i umieścić w niej ponownie minikolumnę. Bufor płuczący zawiera alkohol, który może powodować inhibicję niektórych reakcji enzymatycznych, a także obniżenie wydajności elucji, dlatego istotne jest jego całkowite usunięcie przed etapem elucji. 19. Nanieść 50-100 μl Elution Buffer uprzednio ogrzanego do 70 ° C central nie na z łoże w minikolumnie. Możliwe jest zwiększenie objętości buforu elucyjnego. Więcej wskazówek dotyczących tego etapu znajduje się w sekcji VIII. Szczególne zalecenia i uwagi. 20. Inkubować minikolumnę z buforem przez 2 min. 21. Wirować 1 min przy 10-12 tys. rpm (11-15 tys. × g). 22. Minikolumnę usunąć, a wyizolowane DNA przechowywać w +4°C lub -20°C do czasu dalszych analiz. Nr kat. EM03 XII. MOŻLIWE PROBLEMY I ICH ROZWIĄZYWANIE Problem Prawdopodobna przyczyna Rozwiązanie Problem Prawdopodobna przyczyna Rozwiązanie Niecałkowita liza komórek bakteryjnych. Za krótki czas lizy dla danego rodzaju i ilości materiału. Należy wydłużyć inkubację w 55°C do 20 minut lub do całkowitej lizy komórek. Zatkane złoże minikolumny. Powstała zawiesina DNA, która trudno przechodzi przez złoże. Wirowanie należy powtórzyć przez 1 min przy 14 tys. rpm lub maksymalnej prędkości wirowania. Do izolacji wzięto za dużą liczbę komórek. Należy powtórzyć izolację z mniejszej objętości hodowli lub zastosować się do zaleceń dotyczących izolacji DNA z gęstych hodowli (sekcja IX. Przygotowanie próbki). Niecałkowita liza komórek. Patrz Problem „Niecałkowita liza komórek bakteryjnych”. Szczep użyty do izolacji należy do bakterii Gramdodatnich. Należy powtórzyć izolację stosując się do zaleceń dotyczących izolacji DNA z bakterii Gram-dodatnich (sekcja IX. Przygotowanie próbki). Niskie stężenie wyizolowanego DNA. Za duża objętość Elution Buffer. Objętość buforu elucyjnego można zmniejszyć do 30 μl bez obniżenia wydajności elucji. Szczep użyty do izolacji nie jest szczepem bakteryjnym. Należy potwierdzić prawidłowość identyfikacji szczepu, a następnie zastosować odpowiedni zestaw do izolacji DNA. Wyizolowane DNA jest podegradowane. Nieprawidłowe warunki przechowywania materiału. Izolację należy prowadzić ze świeżych lub mrożonych osadów komórkowych. Należy unikać częstego zamrażania i rozmrażania materiału. Po inkubacji z BacB Buffer powstała gęsta zawiesina na powierzchni płynu. Charakterystyczna cecha danego szczepu bakteryjnego. Patrz „Interakcje z buforem wiążącym BacB Buffer” w sekcji VIII. Szczególne zalecenia i uwagi. Do izolacji użyto starego materiału. Zalecana jest izolacja ze świeżej hodowli nocnej. Starsze hodowle bakteryjne mogą zawierać podegradowane DNA. Za krótki czas inkubacji z RNazą A . Należy wydłużyć czas inkubacji z RNazą A (pkt. 4) do 30 minut. Niska wydajność izolacji DNA. Materiał o niskiej zawartości komórek bakteryjnych. Zwiększyć objętość hodowli użytej do izolacji do 3 ml i/lub zmniejszyć objętość buforu elucyjnego do 20 μl. RNaza A jest nieaktywna. Izolację należy powtórzyć dodając świeży roztwór RNazy A. Upewnić się, że RNaza A jest przechowywana w temp. +4°C. Niecałkowita liza komórek. Patrz Problem „Niecałkowita liza komórek bakteryjnych”. Niecałkowita elucja DNA . Przed naniesieniem na złoże podgrzać Elution Buffer do 80°C. Nanieść Elution Buffer centralnie na powierzchnię złoża. Wydłużyć czas inkubacji z Elution Buffer (powyżej 10 minut). Przeprowadzić powtórną elucję. Zwiększyć objętość Elution Buffer użytego do elucji do 200 μl. Niecałkowite wysuszenie minikolumny z resztek buforu płuczącego. Izolację należy powtórzyć, zwracając szczególną uwagę, aby po etapie „wirowania na sucho” (pkt.17) nie pozostałotżadnych resztek buforu płuczącego w minikolumnie. Niewystarczająca ilość DNA w eluacie. Patrz Problem „Niecałkowita liza komórek bakteryjnych” i „Niskie stężenie wyizolowanego DNA”. Duża zawartość RNA w próbce. Patrz Problem „Niecałkowita degradacja RNA”. Niecałkowita degradacja białek w związku z obniżoną aktywnością proteinazy K. Sporządzić świeży roztwór proteinazy K. Należy upewnić się, że roztwór proteinazy K jest przechowywany w temp. –20°C. Pominięto jeden z dwóch etapów płukania. Izolację należy powtórzyć, pamiętając o obu etapach płukania. Niecałkowite wysuszenie minikolumny z resztek buforu płuczącego. Izolację należy powtórzyć, zwracając szczególną uwagę, aby po etapie „wirowania na sucho” (pkt.17) nie pozostało żadnych resztek buforu płuczącego w minikolumnie. www.dnagdansk.com Niecałkowita degradacja RNA. Niewłaściwe pH wody (pH <7,0). Do elucji użyć Elution Buffer. Niecałkowite wysuszenie kolumny z resztek buforu płuczącego. Izolację należy powtórzyć, zwracając szczególną uwagę, aby po etapie „wirowania na sucho” (pkt.17) nie pozostało żadnych resztek buforu płuczącego w minikolumnie. Niewystarczające zmieszanie lizatu z buforem wiążącym BacB Buffer. Izolację należy powtórzyć zwracając uwagę na całkowite zmieszanie lizatu z BacB Buffer przed inkubacją w 55°C (pkt.8). Obniżona aktywność proteinazy K. Sporządzić świeży roztwór proteinazy K. Należy upewnić się, że roztwór proteinazy K jest przechowywany w temp. –20°C. Reakcje enzymatyczne z użyciem wyizolowanego DNA nie zachodzą prawidłowo. Wyizolowane DNA jest niskiej czystości. Nr kat. EM03 XIII. BEZPIECZEŃSTWO I POSTĘPOWANIE Z PRODUKTEM BacL BUFFER Uwaga H315, H319, H335, P261, P305+P351+P338 BacB BUFFER Niebezpieczeństwo H302, H315, H318, H319, H411, P273, P280, P305+P351+P338 BacW BUFFER Niebezpieczeństwo H225, H319, H336, P210, P261, P305+P351+P338 PROTEINASE K Niebezpieczeństwo H315, H319, H334, H335, P261, P305+P351+P338, P342+P311 RNase A Uwaga H319, P305+P351+P338 www.dnagdansk.com H225 Wysoce łatwopalna ciecz i pary. H302 Działa szkodliwie po połknięciu. H315 Działa drażniąco na skórę. H318 Powoduje poważne uszkodzenie oczu. H319 Działa drażniąco na oczy. H334 Może powodować objawy alergii lub astmy lub trudności w oddychaniu w następstwie wdychania. H335 Może powodować podrażnienie dróg oddechowych. H336 Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy. H411 Działa toksycznie na organizmy wodne, powodując długotrwałe skutki. P210 Przechowywać z dala od źródeł ciepła/ iskrzenia/ otwartego ognia/ gorących powierzchni. Palenie wzbronione. P261 Unikać wdychania pyłu/ dymu/ gazu/ mgły/ par/ rozpylonej cieczy. P273 Unikać uwolnienia do środowiska. P280 Stosować rękawice ochronne/ odzież ochronną/ ochronę oczu /ochronę twarzy. P305 + P351 + P338 W PRZYPADKU DOSTANIA SIĘ DO OCZU: Ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. P342 + P311 W przypadku wystąpienia objawów ze strony układu oddechowego: Skontaktować się z OŚRODKIEM ZATRUĆ lub z lekarzem. www.dnagdansk.com BLIRT S.A ., ul. Trzy Lipy 3/1.38, 80–172 Gdańsk, www.dnagdansk.com T: +48 58 739 61 50 F: +48 58 739 61 51 E: [email protected]