pyt odp konst - Magisterskie24.pl

l. Pojęcie Konstytucjonalizmu i jego podział - pojęcie zbiorcze utworzone z 3 elementów 1.
aksjologiczny (wartościujący) – ogół poglądów dotyczących ustroju państwa 2. normatywny
– ogół norm dotyczących ustroju państwa – głównie konstytucyjnych 3. socjologiczny –
szeroko rozumiana praktyka konstytucyjna Podział konstytucji - demokratyczny: angielski,
francuski, amerykański; nie demokratyczny: nazistowski, socjalistyczny
2. Główne zasady konstytucjonalizmu angielskiego - l. zasada bikameralizmu lub
dwuizbowości, 2. system przedstawicielski (wybiera się rządzącego, który jest naszym
przedstawicielem) inaczej zasada reprezentacji, 3. system parlamentarny jako system rządu
(wybiera się tylko 2 partie do rządu)
3. Główne zasad konstytucjonalizmu. francuskiego: 1. zasada zwierzchnictwa narodu, 2.
zasada podziału władz państwa (1748- „o duchu praw” monteskiusz), 3. idea konstytucji
pisanej, 4. idea wolności i praw jednostki (deklaracja z 1789r)
4. Główne zasady konstytucjonalizmu amerykańskiego 1. zasada federalizmu (ustanowiona w
tym kraju jako pierwszy na świecie), 2. Judicial Review (prawo sądów powszechnych do
interpretacji konstytucji oraz do badania zgodności prawa z konstytucją 18031 z ustawami
włącznie').
5. Główne. zasady konstytucjonalizmu socjalistycznego 1. zwierzchnictwo ludu (klasa
robotnicza i chłopska), 2. jednolitość władzy państwowej (organ najwyższy Parlament), 3.
system rad jako system. rządów (wybierano radę a ta z kolei wybierała spośród siebie radę
wykonawczą., rada powiatowa., wojewódzką., narodowa)
6. Główne zasady konstytucjonalizmu. nazistowskiego 1. zasada połączenia aparatu
partyjnego z państwowym, 2. FUHRERPRINZIP (zasada wodzostwa sprawowanie władzy
prawodawczej i wykonawczej).
7. Pojęcie prawa konstytucyjnego.- termin pr. konstytucyjnego. ma przynajmniej 2 znaczenia.
Wynika to stąd, że sama konstytucja. ma kilka znaczeń: to przede wszystkim 1. akt prawny
pisany (ustawa zasadnicza w państwie). Pr. konstytucyjne rozumie się tu jako zespół norm
prawnych zawartych w konstytucji. Normy te tworzą pewną grupę przepisów, wyróżniają się
swoją szczególną mocą prawną - najwyższą w całym systemie prawa. Tak określone pr.
konstytucyjne byłoby za wąskie, ograniczałoby bowiem zakres analizy do przepisów
zawartych w ustawie zasadniczej 2. synonim istniejącego ustroju po1itycznego państwa. Tutaj
wyróżnienia prawa konstytucyjnego dokonuje się z uwagi na przedmiot, który to prawo
reguluje, a nie ze względu na moc prawną norm zawartych w konstytucji i w innych
ustawach. Konstytucyjnych. W konsekwencji przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół
norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno
gospodarczego państwa. Tak więc termin prawa konstytucyjnego może oznaczać w sensie
wąskim - zespół norm prawnych, zawartych w konstytucji i innych ustawach
konstytucyjnych.; w sensie szerokim - całokształt norm prawnych mających za przedmiot
uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
8. Przedmiot prawa konstytucyjnego - materia praw konstytucyjnego obejmuje te normy
prawne, które określają 1.podmiot władzy suwerennej w państwie i sposobu jej sprawowania.
(prawo Konstytucyjne wskazuje w szczególności do kogo należy najwyższa władza w
państwie - władza suwerenna, określa jaka jest forma i charakter państwa). Podstawy ustroju
społeczno-gospodarczego państwa (wskazuje się formy własności w państwie, mechanizmy
jej ochrony, sposób organizacji życia gospodarczego i społecznego) System organów państwa
(chodzi o wskazanie struktury organów państwa, trybu ich funkcjonowania oraz wzajemnego
stosunku do siebie) 4.Status obywatela w państwie (prawo Konstytucyjne. określa prawa i
wolności obywatela a także nakłada na niego obowiązki) 5.Podstawy systemu. wyborczego
(określają sposób powoływania organów przedstawia) Przedmiotem prawa konstytucyjnego
jest określenie podstaw ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. państwa
9. Prawo konstytucyjne a instytucje polityczne - l. Aparat państwowy (parlament, rząd, sądy,
organizacje samorządu, NIK, Trybunał Stanu) 2. Partie polityczne (stan. pierwszoplanową
rolę w państwach demokratycznych i niedemokratycznych); regulamin partii - akty regulujące
pracę partii; finanse partii - rozliczanie funduszy musi być należycie dokonywane, Władze
partii politycznych muszą pochodzić z wyborów i nie mogą być kadencyjne; 3. Związki
zawodowe i wyznaniowe - ZW (kościół katolicki - najpoważniejszy podmiot polityczny w
Polsce, Komisja Episkopatu Polski) wydano 3 regulacje ich działalności: a. prawo o
stowarzyszeniach (USA i Francja), b. ustawa ZW (Zw. Radziecki) c. w Polsce co związek to
inny akt prawny; ZZ - mają eksponowane role polityczne (np. Solidarność była super rządem
1989-92) są od strzeżenia praw pracowniczych 4. Grupy Interesu - grupa nacisku,
niesformalizowane grupa ludzi, która stara się by jej działalność gospodarcza była przez
państwo preferowana, Grupy Interesu wymykają się wszelkim uregulowaniom prawnym
10. Źródła prawa konstytucyjnego.- Pisane (konstytucja + wszystkie akty prawne, które
dotyczą aparatu państwowo - ustawodawczego o NIK, o RM, ordynacja wyborcza do Sejmu i
Senatu, ordynacja do wyborów samorządowych.); Niepisane: precedensy (pewne
jednorazowe, lecz celowe rozstrzygnięcie wątpliwej kwestii konstytucyjnej np. 10-tki
projektów ustaw w parlamencie dyskontynuacja prac parlamentarnych, nie załatwione w tej
kadencji nie przechodzą do następnej), konwenanse zwyczaje konstytucji. (jeżeli kilka razy
powtarzają się precedensy)
11. Charakter Prawny Ustawy- ustawa, czyli akt o charakterze normatywnym w większości
współczesnych państw uważana jest za najważniejszy akt prawny właściwy do regulacji
prawa konstytucyjnego. Moc prawna ustawy sytuuje ją w hierarchii aktów prawnych
bezpośrednio po konstytucji. Oznacza to, że z jednej strony ustawa powinna być zgodna z
konstytucją z drugiej zaś sama stanowi punkt odniesienia dla tzw. aktów podstawowych
(niższego rzędu), które muszą być z nią zgodne. Szczególna ranga ustawy w systemie źródeł
prawa wynika min. z tego, że jest to akt uchwalany przez parlament a więc organ o
charakterze przedstawicielskim.
12. Charakter prawny uchwały parlamentarnej. Uchwały to tzw. regulaminy parlamentarne
ich przedmiotem jest określenie zasad organizacji i funkcjonowania izb oraz praw i
obowiązków ich członków zadaniem regulaminów jest konkretyzacja odpowiednich
postanowień konstytucji
13. Charakter prawny aktów o mocy ustaw- akty te (wydane przez organ władzy
wykonawczej)mogą nie tylko regulować po raz I-wszy materię ustawy, ale także z uwagi na
moc prawną równą ustawie uchylać i zmieniać już obowiązujące ustawy i z tego względu
stanowić źródło prawa konstytucyjnego. Upoważnienie do wydawania tego typu aktów
nazywanych najczęściej dekretami lub rozporządzeniami z mocą ustawy może wynikać
wprost z postanowienia konstytucji lub być każdorazowo udziel. przez parlament w formie
ustawy.
14. Zwyczajowe prawo konstytucyjne- u jego podłoża leży zwyczaj konstytucja i precedens.
Zwyczaj to powszechnie uznany sposób postępowania nie znajdujący wyraźnej postawy w
normach konstytucyjnych Jest on wyrazem jedynie praktyki ustrojowej a więc jego złamanie
nie powoduje naruszenia norm prawnych. Dopiero uznanie zwyczaju za prawną regułę
działania organu państwa nadaje mu wymiar zwyczajowego prawa konstytucyjnego, którego
naruszenie wywołuje takie same skutki prawne jak naruszenie konstytucji. Za źródło
niepisanego prawa konstytucyjnego uznaje się niekiedy precedens prawotwórczy.
Konstytuuje jego jednorazowe rozstrzygnięcie w konkretnej sprawie i w przedmiocie
należącym do prawa konstytucyjnego pozwalające przypuszczać, że praktyka taka będzie
kontynuowana
15. Prawo konstytucyjne a normy prawa międzynarodowego. Specyficznym źródłem prawa
normy prawa międzynarodowego. Przejawiają się one w różnych formach traktatów , umów
zwyczajowego prawa międzynarodowego ogólnie uznanych zasad prawnych i częstokroć
dotyczą przedmiotu prawa konstytucyjnego.
16. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa- w klasycznym podziale prawa na
publiczne i prywatne prawo konstytucyjne należy do prawa publicznego. Znajduje się tam
obok takich gałęzi jak: prawo międzynarodowe administracyjne, karne czy cywilne. W
podziale prawa na materialne i formalne należy do praw materialnych. Większość spośród
norm prawa konstytucyjnego ma charakter materialny, określa uprawnienia i obowiązki
podmiotów prawnych oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie. Znaczenie w prawie
konstytucyjnym mają jednakże normy formalne, które określają tryb postępowania przed
organami państwa, związanymi. z dochodzeniem praw i obowiązków określonych. w prawie
materialnym.
17. Definicja konstytucji. KONSTYTUCJA - ustawa zasadnicza regulująca podstawy ustroju
państwa i uchwalona w szczególnym trybie. I-a konstytucja na świecie to konstytucja amer.
1787r. USTAWA ZASADNICZA : 1. nie może obowiązywać jakikolwiek akt prawny,
którego moc byłaby równa lub wyższa od konstytucji., 2. akty niższego rzędu z ustawami na
czele powinny konstytucje konkretyzować, 3. konstytucja jest aktem kardynalnym czyli
dotyczy najważniejszych spraw. Konstytucja reguluje tylko postawy ustroju państwa (nie jest
regulowany cały ustrój). Jest uchwalana w szczególnym trybie czyli trudniej ją regulować niż
np. ustawy, powinna być zmieniana jak najrzadziej.
18. Dziś można wskazać różne znaczenia terminu konstytucja. Jest on używany niekiedy w
znaczeniu socjologiczno-politycznym na określenie faktycznego układu sił politycznych
istniejących w danym państwie decydującego o treści prawa. Termin ten używany jest także
na określenie całokształtu norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa
bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych w których są zawarte.
Przykładem takiej konstytucji określanej mianem materialnej jest konstytucja WB.
Najczęściej jednak pod pojęciem konstytucji rozumie się akt pisany konstytucję w znaczeniu
formalnym definiując ją jako ustawę zasadniczą zawierającą normy o najwyższej mocy
prawnej regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego.
19. Geneza konstytucji. Prototyp konstytucji to karty konstytucyjne 13 kolonii brytyjskich,
które utworzyły Stany Zjednoczone Ameryki 1607 Wirginia, 1732 Gorgia. Każda z tych
kolonii otrzymała od króla kartę konstytucyjną -prawa i obowiązki mieszkańców,
kompetencje lokalnych władz. 1770 uchwalono deklaracje niepodległości, 1776 Stany
uchwaliły swoją konstytucje, Konstytucja amerykańska z 1787 jest aktualna do dziś z 27
poprawkami. I konstytucja europejska to Konstytucja 3 Maja 1791, 1791 konstytucja
francuska., 1793 konstytucja jakobińska, konstytucja Szwecji 1809, Norwegii i Państw
Niemieckich 1814. Ostatnia konstytucja 1906 Rosja. Czynniki, które wpłynęły na powstanie
konstytucji pisanej l. poglądy szkoły natury w myśl której władza państwowa winna być
ogranicz. przez przyrodzone prawa jednostki, 2. koncepcja umowy społecznej jako swoisty
kontakt między rządzonymi a rządzącymi, która znalazła wsparcie w rozszerzającym się
światopoglądzie nacjonalistycznym (rozum to najważniejsze. źródło poznania
rzeczywistości.) 3. teoria podziału władzy w ujęciu monteskiuszowskim, według. której
wolność jednostki może być zagwarantowana jedynie tam, gdzie władza jest podzielona
między różne wzajemnie się hamujące organy. 4. wolność i równość wszystkich obywateli 5.
szkoła pozytywizmu prawnego, której przedstawiciele przywiązywali wagę do prawa
pisanego. PRZYCZYNY POWSTANIA KONST. W XVII w. 1. O charakterze ekonomiczno,
społecznym politycznym (w kapitalizmie produkowano w małych fabrykach XVIII w nie
było pracowników, chłopi byli przypisani do ziemi. W interesie burżuazji było zniesienie
poddaństwa, ale chłopi nie mieli praw politycznych. Zaczęto głosić idee równości formalnej
wobec prawa. Zapisano tę zasadę w konstytucji. 2. o charakter ideologicznym: ideologia praw
natury (prawa ludzkie mogą być prawami niegodnymi dlatego nad prawem stanowionym jest
prawo natury, idea umowy społecznej (państwo powstało w wyniku umowy społ. między
władzą a społeczeństwem), idea podziału władz, idea pozytywizmu prawniczego (prawo
stanowione tylko przez organ państwa).
20. Konstytucja formalna a materialna. .- w konstytucji formalnej interesuje nas tylko litera
konstytucji będziemy ją czytać i z tego wysuwać wnioski. W sensie materialnym interesuje
nas jak wygląda realizacja aktów normatywnych. Jeżeli porównuje się literę i realizację to
okazuje się, że nie zawsze zgadzają się one ze sobą. Formalna - litra prawa, coś co ma
charakter formalny, akty prawne, materialna - stopień przestrzegania konstytucji. Karol
Loevenstein wyodrębnił 3 typy konstytucji 1. normatywne - w pełni przestrzegane, np. USA
2. nominalne - nie są w pełni przestrzegane, ale są drogowskazem przemian ustrojowych i
mają szansę zostać konstytucjami normatywnymi w przyszłości {np. nasza .konstytucja), 3.
semantyczne - konstytucja formalizująca rządy jednej partii zgromadzenia lub junty
wojskowej. np. Białorusi
21. Idealizm prawniczy w pojmowaniu oddziaływania konstytucji. l. konstytucja jest
wyrazem abstrakcyjnych idei. 2. Konstytucja to samoistna siła która kształtuje ustrój państwa.
3. Konstytucja jest wyrazem interesu całego narodu.
22. Konstytucja a ogólne zasady prawa i tzw. wyższe prawo. W skład konstytucji wchodzą
ogólne zasady prawa. Wyższe prawa to prawa naturalne, prawa Boże Prawo ustanowione
przez państwo może być prawem niemoralnym, nieludzkim (np. Antygona), pozytywizm
prawniczy - prawo jest wyłącznie rozkazem suwerena, prawa natury mają obowiązywać w
innym wymiarze, nie normatywnym, zwyczajowe prawo konstytucyjne. - (pakt ONZ) jest
zawarte w aktach międzynarodowych 1948 Deklaracja Praw Człowieka, 1907 Konwencja
Haska. Można sięgnąć do prawa totalitarnego III Rzeszy gdzie żydzi byli traktowani jako
obywatele II kategorii. Konstytucja a ogólne zasady prawa. Konstytucja jest ustawą
zasadniczą. Konsekwencją takiego stanowiska jest uznanie, że " konstytucja obowiązuje we
wszystkich rodzajach stosunków prawnych i jest bezpośrednio stosowana przez wszystkie
rodzaje organów państwowych, a jednostka może powoływać się wprost na jej normy."
23. Treść konstytucji konstytucja pełna i niepełna.
Podział konstytucji na pełne i niepełne (tzw. Mała Konstytucja). Określenia "Mała
Konstytucja" przyjęło się używać dla aktu o randze konstytucji, który "reguluje na czas
przejściowy podstawowe zasady i instytucje ustroju politycznego, w tym przede wszystkim
wykonywanie władzy państwowej, ale nie obejmuje wszystkich spraw jakie zwyczajowo i
doktrynalnie uznawane są za materię konstytucyjną."
Minimum konstytucji:
- organizacja i zasady funkcjonowania aparatu państwowego
- wolności prawa i obowiązki obywatelskie
Konstytucja pełna:
- stany nadzwyczajne
- tryb zmiany konstytucji
- skonstytucjo9nalizowane zasady ustroju państwa
- podstawy ustroju społeczno-ekonomicznego
- zasady prawa wyborczego
- społeczny podmiot władz
- zagadnienia wewnątrz państwowe
24. Czynniki określające treść konstytucji.
De lege ferenda – co my postulujemy odnośnie prawa ( jakie prawo powinno być)
De lege lata – prawo które już obowiązywało i my na jego podstawie wyciągamy wnioski
1.istota tego aktu-dokument podstawowy
2. założenia aksjologiczne jego twórców - wartości jakie im przyświecały
3. Sytuacja społeczno-polityczna kraju w okresie uchwalania tego aktu
4. Rodzime tradycje ustrojowe oraz wpływy obce
5. Poziom kultury politycznej społeczeństwa
6. Interpretacja tego aktu przez organ uprawnimy do kontroli konstytucyjności prawa
7. Obiektywna trudność oddzielenia materii konstytucyjnych od ustawowych.
25. Zakres konstytucjonalizacji praw socjalnych - KONSYTUCJONALIZACJA zaczyna
pojawiać się po okresie II wojny światowej. Szwecja - państwo wzorcowe jeśli chodzi o
świadczenia socjalne, miała bardzo wysokie podatki. Konstytucja nie może być politycznym
ubezpieczeniem na życie. Prawo do pracy: 1. zlikdiwoanie bezrobocia, 2. w sensie moralnym
każdy ma prawo do pracy (powinno tak być ale w prawie tak nie jest gdyż należałoby to
rozumieć iż państwo ma zapewnić obywatelowi pracę. zatrudnienie powinno być obiektywne.
Art. 65 - władza prowadzi politykę do pełnego produktywnego zatrudnienia.
26. Konstytucjonalizacja zasad ustroju społeczno -gospodarczego.
27. Konstytucjonalizacja społecznych podmiotów władzy.
28. Konstytucjonalizacja funkcji państwa. Funkcje państwa to główne kierunki działania
organizacji państwowej.
1. funkcja obronna- państwo ma nas chronić przed wrogiem zewnętrznym i wewnętrznym
2. funkcja socjalna- człowiek ma prawo żyć godnie i państwo ma obowiązek mu to zapewnić
np. prawo do ochrony zdrowia
3. funkcja kulturalna- państwo ma obowiązek obywateli kształcić
29. Zasady konstytucji i ich podział. dzielą się na naczelne i zwykłe; naczelne to podstawowe
decyzje ustrojodawcze stanowiące myśli przewodnie konstytucji, określające typ państwa i
podstawy organizacji jego władzy, a znajdujące swój wyraz w szczegółowych
postanowieniach konstytucji Np. I. RP jest demokratycznym państwem prawnym 2. RP jest
jednolitym państwem 3. władza należy do narodu.
30. Forma konstytucji. konstytucja jako ustawa zasadnicza wyróżnia się swymi cechami
formalnym, szczególnie nazwą, sposobem uchwalania i zmiany oraz systematyką. We
współczesnym świecie (poza nielicznym wyjątkami) wszystkie tego typu akty określane są
mianem konstytucji. Szczególny tryb uchwalania i zmiany konstytucji stanowi tak istotną jej
cechę, iż wymieniany jest często jako element definicji konstytucji. O formie konstytucji
można mówić wówczas, gdy mamy do czynienia z konstytucją pisaną, choć niektóre z jej
elementów rozpatrywać można także w odniesieniu do konstytucji materialno-prawnych. Jest
jednym aktem prawnym albo kilkoma np. Konstytucja 3 Republiki Francji składa się z 3
ustaw, Szwecji 5 ustaw konstytucyjnych.
31. Norma konstytucyjna a przepis konstytucyjny. przepis to zewnętrzna szata normy
prawnej, norma prawna to nadrzędna istota rzeczy. Jeden przepis może zawierać l normę
prawną, część normy prawnej lub kilka norm prawnych
32. Niepisane normy konstytucyjne. W każdej konstytucji powinny znaleźć się wszystkie
materie ale czasem ustawodawca coś przeoczy, albo pewne rzeczy uważane są za oczywiste i
też ich nie ma w konstytucji (np. w konstytucji. po II wojnie nie zapisano prawa do życia). Z
konstytucji można pewne normy wyinterpunktować np. prawo nie działa wstecz
33. Klasyfikacja norm konstytucyjnych.
Materialne (nieproceduralne) – określają merytoryczną treść stosunków prawnych , czyli
uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie.
Formalne (proceduralne)- określają tryb postępowania przed organami państwa (votum
nieufności).
34. Problem hierarchizacji norm konstytucyjnych- pojęcie praw fundamentalnych.
Płaszczyzna formalna i materialna. Wszystkie akty mają moc prawną. Z formalnego punktu
widzenia w aspekcie społ. Politycznym nie maja takiej samej mocy. Ma dwojaki charakter 1.
każdy artykuł konstytucyjny ma jednakową moc prawną np. wszyscy ludzie są równi. 2. nie
każdy artykuł ma jednakową rangę społeczną. Na płaszczyźnie formalnej wszystkie normy są
jednakowe, a na płaszczyźnie społecznej mogą się różnić. Np. art. 10 – mówiący o podziale
władzy państwowej jest ważniejszy od art. Mówiącego o składzie sejmu.
35. Sposoby uchwalania konstytucji 1. uchwalanie konstytucji poprzez parlament- to
najczęstszy sposób, 2. uchwalanie konstytucji poprzez specjalny parlament- konstytuanta w
Polsce konstytuanta to sejm ustawodawczy. 3. amerykanie zwołują specjalne ciało nie
parlamentarne które opracowuje konstytucje.4. octroger ( ustanawiać nadawać) forma dzisiaj
nie spotykana konstytucje może opracować monarcha. 1992- parlament uchwalił konstytucje
powołano komisję konstytucyjną która opracowała projekt konstytucji oddała ją do
zgromadzenia narodowego. Prezydent Kwaśniewski opracował 32 poprawki z czego 30
weszło w życie. Referendum było ostatecznym czynnikiem przyjęcia konstytucji.
36. Sposoby zmiany konstytucji- konstytucja sztywna i elastyczna. Konstytucja sztywnanazywamy taką konstytucje która ma trudny tryb zmiany np. konstytucja USA (2/3
reprezentantów za 2/3 w senacie, ¾ wszystkich kongresów stanowych). Konstytucja
elastyczna – łatwy tryb zmiany np. konstytucja PRL.
37. Gdy zmiany są niewielkie np. zmiana 3 artykułów mówimy o nowelizacji konstytucji a
jeśli są dalej idące to mówimy o rewizji konstytucji.
38. Tryb zmiany konstytucji RP.- 1. Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć
min 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent RP 2. następuje w drodze ustawy
uchwalonej przez Sejm i następnie (w terminie nie dłuższym niż 60 dni) przez Senat 3. I-e
czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 30 dnia do
dnia przedłożenia sejmowi 4. ustawę te uchwala sejm większością min 2/3 gł. w obecności
min połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w
obecności min połowy ustawowej liczby senatorów. 5. po zakończeniu tego postępowania.
Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent RP
podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w DzU RP.
39. Systematyka konstytucji- ogólna- to jest układ rozdziałów w konstytucji. Zaliczany do
względów natury ideologicznej (wartości konstytucyjne) szczegółowa- układ artykułów w
ramach poszczególnych rozdziałów względy natury techniczno- legislacyjne.
40. Treść i charakter prawny wstępów do konstytucji. Preambuła – wstęp do konstytucji. Nie
jest konieczne aby konstytucja posiadała wstęp. wskazuje się w nim na cele wydania
konstytucji. Niektóre zdania mają charakter norm prawnych. Jeżeli będzie choć jedna norma
to całość ma charakter normatywny.
41. Stosowanie konstytucji. Bezpośrednio- organ który stosuje musi działać na podstawie
jakiegoś artykułu. pośrednie- stosuje się via inne akty prawne a zwłaszcza ustawy ( które są
jej rozwinięciem. Stosują je organy państwa zwykle obywatel nie stosuje konstytucji ;tylko
wtedy gdy skarżą ustawy do trybunału konstytucyjnego.
42. Gwarancje konstytucji.- Dzielą się na l. formalne (badanie zgodności aktów z konstytucją
z ustawami na czele, niezawisłość sędziów i sądów, pozaparlamentarne kontrole, wszelkie
formy kontroli parlamentu, uchwalone wotum zaufania, uchwalenie budżetu, debata
generalna nad polityką) 2. materialne: stosunki własnościowe w państwie, system partyjny
(najważniejszy czynnik który stabilizuje lub nie stabilizuje partię, jaka partia lub system taka
stabilność konstytucji), bezpośrednie- służą utrzymywaniu w stanie nie naruszalnym samej
konstytucji art. 188 działalność trybunału konstytucyjnego art. 198 trybunał stanu pośrednie
zasady niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów. Prawo oskarżonego do obrony,
43. Kontrola konstytucyjności prawa i jej rodzaje. polega na ocenie zgodności z ustawą
zasadniczą norm prawnych oraz ewentualnych innych działań podejmowanych przez organy
państwowe, Rodzaje 1. kontrola parlamentarna (obecnie zanika) - w swym rozwoju przybrała
formę kontroli zinstytucjonalizowanej poprzez np. powołanie specjalnej komisji
parlamentarnej prawa opiniowania projektów ustaw z punktu widzenia ich zgodności z
konstytucją Parlamentarny system konstytucyjności odnosi się w zasadzie do ustaw. Jego
cechą jest brak możliwości kwestionowania zgodności ustawy z konstytucją przez
jakikolwiek organ pozaparlamentarny. W konsekwencji każda ustawa uchwalona przez
parlament uważana jest za zgodną z konstytucją i nie ma możliwości jej zakwestionowania 2.
kontrola pozaparlamentarna - powierza się funkcję ochrony konstytucji organowi
niezależnemu od parlamentu. Współczesne rozwiązania kształtują się wokół 2 podst. modeli
ameryk. i kontynentalnego (wykonywana przez specjalne ciała Trybunał Konstytucyjny,
kontrola wykonywana przez sądy powszechne)
44. Amerykański model kontroli konstytucyjności prawa. Cechą charakterystyczną tego
modelu jest l. powierzenie jej sprawowania niezawisłym sądom. Kontrola ma charakter
zdekoncentrowany tzn. prawo jej sprawowania przysługuje każdemu sądowi powszechnemu
w związku z rozpatrywaną przezeń sprawą 2. uniwersalność kontroli w sensie
przedmiotowym, co oznacza że podlegają jej wszystkie akty normatywne. i działania
urzędowe podjęte na wszystkich szczeblach 3. konkretność kontroli, czyli sprawowanie jej
przy okazji rozpatrywania przez sąd indywidualnej sprawy wówczas, gdy jedna ze stron
podniesie zarzut nie konstytucyjności wobec aktu, który ma stanowić podstawę sądowego
rozstrzygnięcia 4. względność orzeczenia sądu o nie konstytucyjności oznacza, że
rozstrzygnięcie sądowe jest obowiązujące w tej konkretnej sprawie, która jest przedmiotem
orzeczenia
45.Geneza instytucji judicial review. Powstała w Anglii w razie konfliktu prawa
stanowionego ze zwyczajowym to zwyczajowe wygrywa. Interpretacja konstytucji jest
ważniejsza od badania zgodności prawa z konstytucją sady wszystkich instancji rozpatrują
zgodność prawa w rozumnym znaczeniu judicial (sądowy, sądowniczy) review (rewizja) 1.
istnieje sądowa kontrola konstytucyjności prawa, prawo do sądów powszechnych do
interpretowania konstytucji. Rodowód sięga XVII w. (ang.) kraj prawa zwyczajowego 1810 prawo zwyczajowe stoi poza ustawami parlamentarnymi, 1803- prezes Marhau stwierdza, że
gdyby nie było badania zgodności ustaw z konstytucją to ustawy byłyby z nią sprzeczne, a w
rezultacie konstytucja przestałaby być najwyższym aktem prawnym.
46. Europejski model kontroli konstytucyjności prawa. cechy modelu: l. powierzenie funkcji
ochrony konstytucyjności jednostce samodzielnej (kontrola skoncentrowana) Jego podstawą
kompetencji jest kontrola zgodności prawa z konstytucją chociaż może on rozstrzygać inne
sprawy związane ze stosowaniem konstytucji., spory federalne, odpowiadające za naruszenie
konstytucji spory wyborcze 2. przedmiot kontroli konstytucyjności obejmuje na ogół
wszystkie poza konstytucyjne normy prawne choć zasadnicze znaczenie ma kontrola
konstytucyjności ustaw oraz innych aktów o mocy ustawy, a także kontrola umów
międzynarodowych, regulaminów izb 3. abstrakcyjność polega na sprawowaniu. kontroli w
oderwaniu od indywidualnych przypadków stosowania prawa i zakwestionowaniu normy
prawnej w oparciu o ogólne przekonanie o jej nie konstytucyjności. Prawo inicjatywy
posiadają wyłącznie organy państwa (Prezydent, org. rządowe, przewodniczący izb
parlamentu, grupa posłów) 4. akt prawny może podlegać zarówno kontroli następczej jak i
wstępnej (prewencyjnej) czyli dokonywanej na wcześniejszych etapach powstawania prawa
lub uzyskania przez niego mocy obowiązuj. 5. prawne skutki orzeczeń o nie konstytucyjności
normy prawnej nie ograniczają się do danej sprawy, ale mają bezwzględnie obowiązujący
charakter.
47. Interpretacja konstytucji. Zasady interpretacji: jedność konstytucji- aby nie była w nowy
sposób wyidealizowana, normy konstytucyjne należy ze sobą harmonizować, normy które
określają kompetencje organów winny być interpretowane z uwzględnieniem relacji
zachodzących między tymi organami. Metody interpretacji: dużo większą rolę niż przy
wykładni innych altów prawnych odgrywa wykładnia historyczna.
48. Koncepcje konstytucji. 1. Koncepcja konstytucji jako bilansu i jako programu. Lepsza jest
konstytucja jako bilans ale dobrze jest że w konstytucji pojawia się program 2. koncepcja
konstytucji państwa i koncepcja konstytucji społeczeństwa lepsza konstytucja państwa i
społeczeństwa niż konstytucja państwa. Autorami są postacie z krajów socjalistycznych.
49. Funkcje konstytucji. Statyczna- konstytucja utrwala istniejący ustrój Dynamiczna- władze
mają się troszczyć o obywatela. Prawna (jurydyczna)- jaka będzie konstytucja takie będą
ustawy, Ideologiczna- pewne wartości wspólne dla wszystkich obywateli np. demokratyczne
państwo prawne respektowanie praw człowieka praw mniejszości zasada suwerenności
narodu, integracyjna- konstytucja nas integruje.
50. Wejście w życie konstytucji. Uchwala się osobna uchwałę która mówi kiedy konstytucja
wchodzi w życie. termin wejścia w życie konstytucji może mieścić się w niej samej, może
być uregulowany w odrębnych przepisach konstytucyjnych Konstytucja może zacząć
obowiązywać zaraz po wejściu lub po okresie przejściowym (vocatio legis)
51. Problem jurydyzacji konstytucji. Konstytucja jako akt prawny jest zbyt ogólna aby można
było z niej korzystać. Lepiej jest jednak kiedy szereg artykułów można stosować
bezpośrednio, chyba ze konstytucja stanowi inaczej.
52. Konstytucja a prawo międzynarodowe.
53. Zmiany konstytucji w latach 1989-1997. W latach 1989-1992 wprowadzono zmiany
tworzące podstawy systemu demokracji parlamentarnej Nowelizacja z 04.04.1989r.
wprowadzała dwuizbowy parlament, instytucję prezydenta jako głowy państwa, oraz
wzmocniła niezawisłość sądów. 29.12.89r przyjęto zapis stanowiący iż Polska jest
demokratycznym państwem prawnym, przywrócono dawną nazwę państwa (RP) i jego godło,
a także przyznano prawo do swobodnego tworzenia partii politycznych ( równocześnie
zrezygnowano z zapisu o przewodniej roli partii komunistycznej), udzielono także gwarancji
swobodnej działalności gospodarczej. W marcu 1990r wprowadzono do konstytucji zapis o
samorządzie terytorialnym a we wrześniu o powszechnych wyborach prezydenckich na 5letnią kadencję. Mała konstytucja z 1992r uregulowała kwestie władzy ustawodawczej
wykonawczej oraz sądowniczej a także uchyliła konstytucję z 1952r pozostawiając jednak w
mocy część jej postanowień aż do momentu uchwalenia nowej konstytucji RP.
54. Ocena konstytucji z 1997r. .- minusy konstytucji 1. projekt jest rozgadany (za dużo się
mówi) jest za dużo artykułów zbyt błahe rzeczy podnosi się do rangi artykułu 2. kwestia
pozycji Senatu (w państwie unijnym dwuizbowość jest niepotrzebna, Senat ma podobne
funkcje jak Sejm) 3. krytyka sposobu wyboru Prezydenta (Prezydenta powinno powoływać
Zgromadzenie Narodowe) a wybiera go naród 4. wieloznaczność niektórych klauzul. Plusy
konstytucji 1. kryterium dobrej konstytucji (średni poziom abstrakcji - nie może być zbyt
ogólna, ani zbyt sztywna,) 2. W pierwszej kolejności musi być położony nacisk na funkcję
prawną, a w II-ej na funkcję ideolog, 3. efektywny system rządów (rządy mają być skuteczne,
państwo nie może być ani za silne ani zbyt słabe) 4. Optymalny zakres praw obywatelskich
np. wolność słowa 5. nowoczesność regulacji (silna pozycja NBP, rozbudowane procedury
formalne przy dochodzeniu do praw obywatel., uregul. zagadnienia źródeł prawa, prawo do
skargi konstytucyjnej, prawo inicjatywy narodowej, zawarcie umowy o supremencję prawa
międzynar. 6. jurydyzacja konstytucji (obyw. powinien posługiwać się nią w urzędach).
Polska konstytucja spełnia te wymogi.
55. Pojęcie ustroju politycznego. można rozpatrywać w 2 aspektach: l. statyczny (elementy
składające się na ustrój polityczny), 2. dynamiczny (zasady funkcjonowania, wzajemne
relacje między organami państwowymi i społecznym i organami władzy)
56. Pojęcie ustroju społeczno ekonomicznego. jest całokształtem stosunków produkcji w
całym państwie. Z prawnego punktu widzenia ustrój jest to całokształt stosunków
własnościowych w danym państwie.
57. Zasada republikańskiej formy państwa. różnice między republiką a monarchią l. Aspekt
materialny republika (może istnieć monarchia, która jest republiką lub republika która jest
monarchią). monarchia (monarcha pełni funkcje reprezentacyjne) aspekt formalny – republika
(suwerenem jest naród lub lud, wolności i prawa wywodzą się z zasady suwerenności i praw
naturalnych) monarchia (władzą jest monarcha, źródłem wolności i praw jest przywilej
monarszy)
58. Zasada suwerenności narodu. polega na tym, że władza najwyższa w państwie znajduje
się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli.1. aspekt
zewnętrzny- to niezależność od innego państwa wewnętrzny- suwerenność to zwierzchnictwo
narodu który sprawuje władzę
59. Instytucje demokracji bezpośredniej. 1. referendum obywatele w drodze głosowania
powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie. 2. inicjatywa ludowa (przepisana
liczba obywateli może złożyć projekt ustawy 3. Zgromadzenie Narodowe (wywodzi się ze
starożytnej Grecji, obecnie nie istnieje, pełnoprawni obywatele gromadzili się na placu i
sprawowali najwyższą władzę).
60. Instytucja referendum- jej rodzaje i znaczenie ustrojowe. referendum- instytucja
demokracji bezpośredniej polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania
powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie. Rodzaje referendum 1.
ogólnokrajowe i lokalne (z uwagi na zasięg terytorialny głosowania) 2. rozstrzygające (na
moc wiążącą wyniku referendum) 3. obligatoryjne i fakultatywne (na wymóg prawny
przeprowadzenia) 4. konstytucyjne i ustawowy (na materie głosowania)
61. Referendum w świetle ustawodawstwa polskiego. referendum ogólnokrajowe ma prawo
zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby posłów lub prezydent RP za zgodą Senatu wyraża bezwzględną większością głosów w
obecności min połowy ustawowej liczby senatorów. Jeżeli w referendum wzięło udział więcej
niż połowa uprawnionych do głosowania wynik referendum jest wiążący. Ważność
referendum stwierdza Sąd Najwyższy. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa
ustawa.
62. Referendum konstytucyjne w świetle ustawodawstwa polskiego. prawo udziału w
referendum przysługuje każdemu obywatelowi RP który ma prawo wyborcze. Prezydent RP
zarządza poddanie konstytucji pod referendum. Przyjęcie w referendum konstytucji występuje
wówczas, gdy opowiedziała się za nią większość biorących udział w głosowaniu. O
przeprowadzeniu referendum decyduje Zgromadzenie Narodowe z inicjatywy 56 członków
Zgromadzenia. Przedmiotem referendum mogą być wyłącznie określone problemy lub
rozwiązania projektu Konstytucji RP. Uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum ZN
podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby członków.
63. Zasada podziału władzy państwowej.- zakłada ona 1. podział prawnych sfer działania
państwa 2. powierzenie prawnych sfer działania państwa odrębnym równym niezależnym od
siebie organom 3. utrzymanie tego podziału władzy poprzez ustanowienie hamulców
ustrojowych. 4. poszczególne organy mają niewielką możliwość ingerencji w działalność
pozostałych. Podział władzy według aspektów (płaszczyzn) 1. płaszczyzna socjologiczno-
polityczna. - brak stanu społecznego i politycznej tożsamości podmiotów władzy z aparatem
państwowym względnie identyfikowanie się poszczególnych warstw i klas społecznych z
poszczególnymi organami 2. płaszcz funkcjonalno-organizacyjna - funkcjonalne
wyodrębnienie poszczególnej sfery działania aparatu państwowego oraz dokonanie
odpowiedniego podziału organizacji tego aparatu na poszczególne organy I a)aspekt formalny
- podział władzy w świetle przepisów obowiązującego prawa b) aspekt materialny faktycznie istniejący podział władzy II a) aspekt przedmiotowy - funkcjonalne wyodrębnienie
poszczególnej sfery działania aspektu państwowego b) aspekt podmiotowy - podział organów
aparatu państwowego na poszczególne organy odpowiednio do uprzednio dokonanego
funkcjonalnego podziału władzy III a)poziomy (horyzontalny) - podział kompetencji
pomiędzy odpowiednie organy aparatu państwowego tego samego szczebla b) pionowy podział kompetencji między organy szczebla centralnego (w tym federalnego) i terenowego
(w tym członków federacji)
64. Zasada przedstawicielskiej formy sprawowania władzy. Zasada przedstawicielstwa jest
wyrażona w Konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej narodu:
"naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli". Zasada reprezentacji polega na tym, iż
władzy zwierzchniej nie sprawuje bezpośrednio sam naród, ale w jego imieniu i na jego rzecz
sprawują tę władzę przedstawiciele narodu. Jest to tak zwane klasyczne rozumienie
przedstawicielstwa.
65. Zasada pluralizmu społeczno- ekonomicznego. Pluralizm ma kilka zakresów znaczeń. W
ujęciu prawno konstytucyjnym pluralizm należy rozumieć ściślej i sprowadzić go do
problemu partii. W ujęciu szerszym (poza konstytucyjnym) pluralizmu politycznego nie da
się zwęzić tylko do kwestii struktur o statusie partii. Jako zasada ustrojowa w prawie
konstytucyjnym pluralizm polityczny polega na 1. uznaniu wielości partii 2. uznaniu równości
partii 3. określeniu demokratycznej roli partii politycznej. Znaczenie prawne tak rozumianej
zasady jest co najmniej dwojakie. Po I-wsze determinuje system wielopartyjny - wyklucza
jakąkolwiek jedno partyjność. Po II w systemie wielopartyjnym jest to punkt wyjścia
kreowania wymogów dotyczących jakości systemu partii.
66. Wymogi towarzyszące zakładaniu i funkcjonowaniu partii politycznych. Wyróżnia się 3
sposoby tworzenia parii.1Administracyjna- w tym systemie założenie partii uzależnione jest
od decyzji organu administracji Podmiotem legalizującym partię i sprawującym nad nim
nadzór jest organ administracji państwowej. Minister Sprawiedliwości 2. rejestracyjny - partia
zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwowemu, z reguły
sądowi, wymaganych przez prawo dokumentów. Założenie partii nie jest uzależnione od
akceptacji przez organ państwowy samej woli tworzenia partii, lecz od sprostania przez
inicjatorów pewnym wymogom formalnym, 3. ewidencyjny - partie powstają w sposób
swobodny - bez wstępnego zezwolenia lub rejestrowania nie mogą jednak mieć z reguły
zdolności prawnej, jeśli nie dokonają zgłoszenia we właściwym organie państwowym. Partia
uzyskuje zdolność prawną po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego
prowadzącego ewidencję (spis) partii. Organ ten przyjmuje do wiadomości fakt założenia
partii. Swobodne tworzenie partii w toku procedury zgłoszeniowej ma określone granice
prawne. Interes samych partii oraz interes publiczny wymagają wyznaczenia tych granic.
67. Zasada demokratycznego państwa prawnego- jej ujecie gwarancje. Warunki
praworządnego państwa prawnego w aspekcie formalnym 1. jeżeli granice i zakres władzy
państwowej są określone przez prawo (ustawy) 2. prawo jest przestrzegane przez organy
państwowe, 3. muszą być gwarancje praworządności (formalne - działanie Parlamentu. NIK,
Trybunał. Konstytucyjny, materialne - stosunki własnościowe, system partyjny) 4. aspekt
materialny (prawo musi spełniać pewne wymogi etyczne)
68. Zasada społecznej gospodarki rynkowej. W ujęciu normatywnym podstawą ustroju
gospodarczo RP jest
społeczna gospodarka rynkowa. Bezpośrednio opiera się na filarach swobodnej działalności.
gospodarczej, własności prywatnej, solidarności, dialogu, współpracy partnerów społecznych.
Społeczna gospodo rynkowa jest koncepcją ustroju gospodarczego wypracowaną przez A.
Mullera-Armacka, a zastosowaną przez Ludwika Erhardta po II wojnie św. Określa ona ustrój
gospodo który z jednej strony akceptuje zasadę liberalizmu gospodarczego i gospodarkę
rynkową z drugiej zaś ustanawia pewne regulatory przebiegu procesów gospodarczych w celu
zapewnienia realizowania postulatów społecznych. Społeczna gospodarka rynkowa różni się
zatem od gospodo wolnorynkowej tym, że odrzuca skrajności, dopuszcza interwencję
państwa w gospodarkę, zakłada ocenę stosunków. gospodarczych według. kryteriów godności
ludzkiej i równości społecznej.
69. Zasada swobody działalności gospodarczej. - W świetle wypowiedzi Trybunału zasada
swobody działalności gospodarczej jest następująca:
1. ograniczenia wolności gospodarowania nie mogą być dowolne,(np. wykluczanie pewnych
kategorii osób z kręgu uprawnionych do prowadzenia działalności)
2. swoboda gospodarowania nie jest zasadą bezwzględną (np. opłaty za gospodarcze
korzystanie ze środowiska naturalnego)
3. zasada swobody działalności gospodarczej gwarantuje wolność tej działalności pod
względem podmiotowym(prowadzenie działalności gospodarczej jest dozwolone każdemu na
równych prawach).
70. Pojęcie prawa wolności i obowiązku obywatelskiego. Prawa obywatelskie - zespól praw
przyznanych jednostce przez porządek prawny określonego państwa w oparciu o kryterium
przynależności państwowej. Prawa obywatelskie są prawami o charakterze publicznym - nie
dotyczą relacji pomiędzy obywatelami, ale wyłącznie między jednostką a państwem.
Wolności obywatelskie - kategoria praw podstawowych służących zapewnieniu obywatelom
sfery wolnej od ingerencji państwa. Wśród wolności obywatelskich wyróżnić można:
wolności osobiste, wolności polityczne itp.
Obowiązki - wypływają z dwóch generalnych zobowiązań, będących konsekwencją
ograniczonego, politycznego władztwa państwa wobec obywatela oraz jego emocjonalnego
związku z własnym państwem:
l. do posłuszeństwa: a) dla porządku prawnego, którego konstytucjonalność i legalność
jednostka może kwestionować na drodze prawnej, natomiast nie może sprzeciwiać się prawu,
kierując się przekonaniami bądź normami religijnymi, b) dla ostatecznych rozstrzygnięć
władz publicznych,
2. do wierności wobec Ojczyzny - państwa
71. Prawa człowieka- prawa podstawowe- prawa podmiotowe. Zespół praw jednostki
wyróżniających się z ogółu praw przysługujących obywatelom w danym państwie z racji
zajmowania wyższego miejsca w hierarchii wartości akceptowanej powszechnie przez
społeczeństwo i państwo. Zakres podmiotów dotyczący w I-ym rzędzie obywatela jako
indywidualnych osób fizycznych. Coraz częściej państwo gwarantuje większość praw także
obcokrajowcą przebywającym na jego terytorium Prawo podmiotowe - termin ten ma
znaczenie aksjologiczne. Oznacza się nim np. roszczenie praw. Obowiązuje tylko wtedy, gdy
zostały stworzone stosowne instrumenty prawne, które mogą wynikać wprost z konstytucji
bądź ustaw.
72. Pojęcie godności człowieka.
73. Koncepcje praw i wolności obywatelskich. Rodzaje koncepcji 1. indywidualistycznazakłada, że podmiotem dominującym jest jednostka, natomiast państwo jest podmiotem
podporządkowanym 2. uniwersalistyczna (kolektywistyczna) - na plan pierwszy wysuwa się
państwo, natomiast jednostka jest na drugim planie (państwo totalitarne). Koncepcja
indywidualistyczna. dzieli się na liberalną i neoliteralną.
74. Podstawowe założenia liberalnej koncepcji praw obywatelskich. Tolerancja wobec
zachowań i poglądów innych osób. Niechęć do stosowania radykalnych środków wobec ludzi.
75. Podstawowe założenia neoliberalnej koncepcji praw obywatelskich.
76. Podstawowe założenia tzw. socjalistycznej koncepcji praw obywatelskich. Zasada
jedności praw i obowiązków. W Konstytucji z 1952 roku przez ponad 30 lat dominowała
koncepcja kolektywistyczno -uniwersalistyczna nie tylko ze względu na metody realizacji
praw jednostki, ale i w przedmiocie celu działalności państwa, określanego jako interes "ludu
pracującego miast i wsi", "społeczeństwa" czy wreszcie "zabezpieczenie prawidłowości
budownictwa socjalistycznego". Do ich podstawowych cech należy: 1) klasowość, 2)
deklaratywny charakter odnośnych postanowień ustawy zasadniczej, 3) wskazanie na
materialne gwarancje wszystkich praw z pominięciem gwarancji formalnych, 4) rozwojowy
charakter instytucji praw i wolności.
77. Wolności i prawa osobiste w Konstytucji RP. Wśród swobód osobistych Konstytucja
wymienia następujące prawa i wolności:
1. prawo każdego człowieka do ochrony życia,
2. zakaz stosowania tortur, okrutnego i poniżającego traktowania lub karania, zakaz
poddawania eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez zgody zainteresowanej
osoby,
3. prawo do nietykalności osobistej i gwarancje bezpieczeństwa osobistego; a) zakaz
bezprawnego pozbawiania wolności, zasada sądowej kontroli pozbawiania wolności,
uprawnienia osoby pozbawionej wolności, b) zasada nullum crimen sine lege i domniemania
niewinności,
4. prawo do obrony i obrońcy z wyboru i urzędu
5. prawo do rzetelnego sądu - niezależne go , bezstronnego i niezawisłego, działającego bez
nieuzasadnionej zwłoki, jawnie; zasada, że orzeczenie w pierwszej instancji każda ze stron
może zaskarżyć,
6. prawo do ochrony prywatności, w tym: tajemnica korespondencji, nienaruszalność
mieszkania, prawo każdego do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących jego osoby,
7. wolność wyboru miejsca pobytu i zamieszkania oraz wyjazdu i powrotu do kraju,
8. wolność sumienia i religii,
9. wolność komunikowania się tzn. wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
oraz wyrażania swoich podglądów
10. wolność twórczości artystycznej i badań naukowych, wolność nauczania,
11. zakaz ekstradycji obywateli polskich oraz osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa
politycznego bez użycia siły,
12. prawo azylu.
78. Wolności i prawa polityczne w Konstytucji RP. l. wolność zrzeszania się, 2.wolność
zgromadzeń,
3. prawo do uczestnictwa w życiu politycznym: a) prawo wyborcze, b) prawo obywateli do
dostępu do służby publicznej na zasadach równości, c) prawo do informacji o działalności
władz i instytucji publicznych, d) prawo inicjatywy ustawodawczej i udział w referendum,4.
prawo składania petycji, wniosków oraz skarg zbiorowych i indywidualnych do organów
publicznych.
79. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne w Konstytucji RP.
1. prawo do ochrony własności i prawo dziedziczenia,
2.swoboda działalności gospodarczej,
3.wolność wyboru zawodu i miejsca pracy, zakaz pracy przymusowej, obowiązek
prowadzenia przez państwo polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia,
zasada ochrony pracy przez państwo i jego nadzoru nad warunkami jej wykonywania,
ustawowe określenie minimalnego wynagrodzenia,
4. prawo do ochrony warunków pracy oraz ustawowego określenia dni wolnych od pracy,
płatnego urlopu, maksymalnych norm czasu pracy,
5. prawo do nauki, bezpłatne nauczanie w szkołach publicznych, wolność nauczania i
tworzenia szkół niepublicznych, autonomia wyższych uczelni,
6. prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy - w zakresie i formach
określonych przez ustawy,
7. prawo do opieki zdrowotnej świadczonej przez publiczna służbę zdrowia, obowiązek władz
publicznych zapewnienia opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom w
podeszłym wieku i niepełnosprawnym, 8.obowiązek państwa zapewnienia prawnej ochrony
rodziny i praw dziecka,
9. obowiązek państwa tworzenia warunków bezpieczeństwa ekologicznego i obowiązek
ochrony środowiska przez władze publiczne,
10. obowiązek władz publicznych prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb
mieszkaniowych obywateli,
11. obowiązek władz publicznych ochrony w zakresie określonym ustawami, konsumentów,
użytkowników i najemców przed obowiązek władz publicznych ochrony w zakresie
określonym ustawami, konsumentów, użytkowników i najemców przed praktykami
zagrażającymi ich zdrowiu i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami
rynkowymi.
12. nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
80. Zasada wolności sumienia i wyznania. Zasada równouprawnienia kościołów i związków
wyznaniowych, bezstronności władz państwowych w sprawach przekonań religijnych,
światopoglądowych i filozoficznych oraz zagwarantowania swobody ich wyrażania w życiu
publicznym stanowi jedną z fundamentalnych gwarancji i warunek wolności człowieka, której
realizacja napotyka trudności w państwie wyznaniowym.
81. Instytucja rozdziału kościoła od państwa jako podstawowa gwarancja wolności religijnej.
Konstytucja RP z 1997roku określa generalną zasadę ustrojową wyrażającą relacje
instytucjonalne między państwem a kościołami, która stanowi, że " stosunki między
państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach
poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak
również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego."
82. Zasada wolności a równości w prawach obywatelskich. Zasada równouprawnienia równość wobec prawa i prawo obywateli do równego traktowania przez władze publiczne.
Zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym jest pełny.
83. Podstawowe obowiązki obywatelskie w Konstytucji RP. Znajdują się w rozdziale z
prawami i wolnościami. Ustrojodawca wyraża w ten sposób ważką ideę integralności,
wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela. Bez niej nieograniczona wolność
naruszać może porządek zbiorowości, indywidualną wolność innych, a przez to godzić w
dobro wspólne. Ideologiczny aspekt Konstytucji znajduje swe odbicie w zakresie
obowiązków. Wypływają one z 2 generalnych zobowiązań będących konsekwencją
ograniczonego politycznie władztwa państwa wobec obywatela oraz jego emocjonalnego
związku z własnym państwem. l. do posłuszeństwa a. porządku prawnego b. dla ostatecznych
rozstrzygnięć władz publicznych 2. do wierności wobec Ojczyzny - Państwa. Konstytucyjny
katalog obejmuje 6 obowiązków. Powinność przestrzegania prawa jest normą nadającą się do
bezpośredniego stosowania 5 pozostałych, wymaga do ich egzekwowania regulacji
ustawowej, która stanowi wyłączną podstawę nakładania wszelkich, nie tylko
konstytucyjnych obowiązków.
84. Granice praw i wolności obywatelskich. Granice praw są określone w dwojaki sposób przez wskazanie formy (podstawy prawnej) ograniczeń i podstawy merytorycznej Od zarania
ochrony praw jednostki jako wyłączną formę ich ograniczeń wskazywano ustawę - akt
pochodzący od organu przedstawiciel. narodu. Jednocześnie przyjęto zasadę wyczerpującego
ustawowego uregulowania ograniczeń praw wyjątkowo dopuszczając w tej mierze
właściwości aktów ściśle wykonywanych do ustawy. Wśród merytorycznych kryteriów
ograniczeń, konstytucje wymieniają najczęściej prawa innych osób, bezpieczeństwo państwa,
moralność, zdrowie, porządek publiczny, ochronę środowiska, dobrobyt gospodarczy kraju.
Pewne prawa w żadnych okolicznościach nie mogą być ograniczone. Odnosi się to do takich
praw jak godność, życie, humanitarne traktowanie, dostęp do sądu, dobra osobiste, wolność
sumienia., religii. W praktyce granice pojęć "wolności obywatelskich." i "praw
obywatelskich" są nieostre. Pewne uprawnienia określone są niekiedy bądź jako równość,
bądź jako wolność (prawa) korzystania z dóbr kultury czy wolność (prawo) zrzeszania się.
Zmiana terminologiczna ma z reguły istotne konsekwencje prawne i faktyczne. Przykładowo,
zrzeszenie się jako prawo może być uzależnione od zezwoleń, koncesji itp., a wolność
zrzeszania opiera się jedynie na wymogu rejestracji zrzeszenia.
85. Gwarancje praw i wolności obywatelskich. Pod tym pojęciem rozumiemy zespół
czynników i środków zapewniających urzeczywistnienie praw i wolności jednostki. Dzielą się
na gwarancje materialne - dotyczące ogólnych cech ustroju gospodarczego , społecznego i
politycznego tzn. zadowalający stan gospodarki kraju, odpowiednio wysoka kultura
polityczna. Gwarancje formalne – występują jako gwarancje pośrednie lub bezpośrednie
Pośrednie stanowią zasady prawne, dla których realizowanie praw obywatelskich jest celem
pobocznym, bezpośrednie tworzone są z zamiarem wyposażenia obywateli w bezpośrednie
środki dochodzenia praw i swobód obywatelskich.
86. Międzynarodowa ochrona praw jednostki. II wojna światowa uświadomiła w społeczności
międzynarodowej że wewnątrz państwowy system gwarantowania praw obywatelskich jest
nie skuteczny. Pierwszym krokiem było uchwalenie Powszechnej deklaracji praw człowieka
(1948) nie miała charakteru prawnego ale stała się wskazówką do prac nad modelem ochrony
prawnej międzynarodowej. Obecnie istnieją dwa modele; system ochrony regionalnej, system
ochrony powszechnej (uniwersalnej) Polska ratyfikowała umowy reprezentujące oba systemy.