Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Raczki na lata
advertisement
GMINA RACZKI PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Grudzień 2004 r. Wykonawca: Instytut Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o. Biuro: Białystok, ul. E. Orzeszkowej 32 lok. 417 Telefon / fax: (085) 732 17 61 e-mail: [email protected] www.izr.pl PLANROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 SPIS TREŚCI WSTĘP ................................................................................................................. 4 I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO .. 5 II.AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY RACZKI ........................................................................................................... 6 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ................................................................... 6 1.1 Położenie geograficzne gminy ..................................................................................... 6 1.2 Powierzchnia gminy ..................................................................................................... 6 1.3 Sytuacja demograficzna ............................................................................................... 7 2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE .................................................................................. 8 2.1 Klimat ........................................................................................................................... 8 2.2 Krajobraz i rzeźba terenu ............................................................................................. 9 2.3 Zasoby glebowe............................................................................................................ 9 2.4 Zasoby wodne ............................................................................................................ 12 2.4 Flora i fauna ............................................................................................................... 13 2.6 Obszary chronione...................................................................................................... 14 2.7 Zagrożenia środowiska ............................................................................................... 15 2.8 Identyfikacja problemów w zakresie środowiska ...................................................... 16 3. SFERA SPOŁECZNA ..................................................................................................... 17 3.1. Ludność ..................................................................................................................... 17 3.2. Rynek pracy............................................................................................................... 21 3.3. Ochrona zdrowia ....................................................................................................... 22 3.4. Oświata i wychowanie .............................................................................................. 23 3.5. Opieka społeczna....................................................................................................... 24 3.6. Bezpieczeństwo ......................................................................................................... 24 3.7. Kultura ....................................................................................................................... 25 3.8. Turystyka ................................................................................................................... 28 3.9. Identyfikacja problemów społecznych ...................................................................... 29 4. GOSPODARKA............................................................................................................... 30 4.1. Ilość podmiotów gospodarczych ............................................................................... 30 4.2. Rolnictwo .................................................................................................................. 32 4.3. Przemysł .................................................................................................................... 35 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ........................................................................... 36 5.1. Infrastruktura drogowa .............................................................................................. 36 5.2. Telekomunikacja ....................................................................................................... 39 5.3. Zaopatrzenie w energię cieplną i gaz ........................................................................ 39 5.4. Gospodarka wodno – ściekowa ................................................................................. 40 5.5. Gospodarka odpadami ............................................................................................... 42 6. FINANSE GMINY .......................................................................................................... 45 III. ANALIZA SWOT ....................................................................................... 48 IV.ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA OBSZARZE GMINY RACZKI ................................................................... 50 V. REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW .................................................. 59 2 PLANROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 VI.POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY RACZKI .......................... 61 VII. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ............................................................................................... 62 VIII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 – 2006 ...................................... 64 IX. WDRAŻANIE PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ............................. 67 X. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ ............................................................................................... 69 1. SYSTEM MONITOROWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO .......................... 69 2. SPOSOBY OCENY PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ............................................. 70 3. SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ............... 71 4. PUBLIC RELATIONS PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ........................................ 72 SPIS TABEL ...................................................................................................... 73 3 PLANROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 WSTĘP Zgodnie z założeniami Uzupełnienia do ZPORR (opracowanego na podstawie ZPORR) jednostki samorządu regionalnego, które zamierzają złożyć projekty w ramach działania 3.1. i 3.2. ZPORR są zobowiązane do przygotowania Planu Rozwoju Lokalnego. Niniejsze opracowanie zawiera Program Rozwoju Lokalnego Gminy Raczki na lata 2004 - 2013. Na lata 2004 – 2006 dokument ma charakter szczegółowy, a na lata 2007 – 2013 - ogólny. Plany w horyzoncie do 2013 pozostają w sferze postulatów, a decyzje co do ich wymierności i kształtu podejmować będą władze kolejnych kadencji. Opracowanie ma charakter trójdzielny – składa się z następujących części: analitycznej zawierającej diagnozę sytuacji społeczno–gospodarczej połączoną z identyfikacją problemów; zadaniowej, którą stanowi opis działań przyczyniających się do rozwiązania problemów zdiagnozowanych w części analitycznej; opisującej system wdrażania i monitorowania. Treść programu została ujęta w dziewięciu rozdziałach. Zarówno cele jak i poszczególne zadania zostały umieszczone w programie w oparciu przede wszystkim o zapisy: Strategii Rozwoju Gminy Raczki, Program Ochrony Środowiska Gminy Raczki, Plan Gospodarki Odpadami Gminy Raczki. oraz w wyniku konsultacji z radnymi gminy Raczki. Oprócz zadań podlegających finansowaniu z działania 3.1. ZPORR ujęto także inne zadania mające znaczenie dla rozwoju gminy i poprawy jakości życia mieszkańców. Część z nich może być finansowana ze środków innych działań ZPORR lub z wybranych SPO (np. SPO RZL, SPO WKP). Łącznie określono 21 zadań, za realizację których odpowiedzialna jest gmina. 4 PLANROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Obszarem realizacji Planu Rozwoju Lokalnego jest gmina Raczki, którą tworzy 36 miejscowości wiejskich, z których 34 miejscowości posiada status sołectwa, należą do nich: 1) Bakaniuk, 19) RACZKI 2) Bolesty 20) Rudniki 3) Chodźki 21) Sidory 4) Franciszkowo 22) Słoboda 5) Jankielówka 23) Stoki 6) Jaśki 24) Sucha Wieś 7) Józefowo 25) Szczodruchy 8) Koniecbór 26) Szkocja 9) Korytki 27) Wasilówka 10) Krukówek 28) Wierciochy 11) Kurianki Drugie 29) Witówka 12) Lipowo 30) Wronowo 13) Lipówka 31) Wysokie 14) Małe Raczki 32) Ziółkowo 15) Moczydły 33) Żubrynek 16) Planta 34) Kurianki Pierwsze 17) Podwysokie 18) Rabalina Przedmiotem opracowania niniejszego Planu Rozwoju Lokalnego jest gmina wiejska Raczki. Zakres planu obejmuje uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju lokalnego gminy na lata 2004-2006 oraz na kolejny okres programowania Unii Europejskiej 2007-2013. 5 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY RACZKI 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 1.1 Położenie geograficzne gminy Gmina Raczki jest gminą wiejską należącą do powiatu suwalskiego. Obejmuje obszar o powierzchni 14225 ha położona jest w północno-wschodniej części Polski, w północnozachodniej części województwa podlaskiego i w południowej części powiatu suwalskiego. Gmina Raczki graniczy z gminami: Bakałarzewo i Suwałki (powiat suwalski), Wieliczki (powiat olecko – gołdapski), Kalinowo (powiat ełcki), Augustów, Nowinka (powiat augustowski). Siedzibą władz gminy jest wieś Raczki – wcześniej miasteczko, które utraciło prawa miejskie. Obszar gminy znajduje się na pograniczu dwóch makroregionów: Pojezierza Litewskiego i Pojezierza Mazurskiego. Na zachód od rzeki Czarnej Hańczy oraz na południe od Puszczy Romnickiej znajduje się obszar z urozmaiconą rzeźbą terenu w postaci rynien polodowcowych i dużą ilością jezior. Granica między tymi makroregionami pokrywa się z przebiegiem rynny i sandru rzeki Rospudy z kierunku północno – zachodniego na południowy wschód. Teren gminy obejmuje, na zachodzie północny fragment mikroregionu zwanego Wzniesieniem Bargłowsko – Milewskim, na wschodzie część zachodnią mikroregionu zwanego Pagórkami Augustowskimi. Gmina jest podzielona na 34 sołectwa (36 wsi). Pod względem liczby ludności gmina jest największą w powiecie suwalskim Charakteryzuje się jednak niskim wskaźnikiem gęstości zaludnienia – 45,1 osób/km2 – 6412 mieszkańców (stan na 15.06.2004 r.), z czego ponad dwa tysiące trzysta osób mieszka w samych Raczkach. 1.2 Powierzchnia gminy Gmina Raczki obejmująca obszar o powierzchni 14 225 ha. Na obszarze gminy znajduje się 36 miejscowości wiejskich, do których należą: Tabela 1 Wykaz miejscowości w gminie Raczki wraz z liczbą ludności (stan na 15.06.2004) Liczba Nazwa Liczba Nazwa miejscowości ludności miejscowości ludności Bakaniuk 190 Podwysokie 84 Bolesty 37 Rabalina 62 Chodźki 139 Raczki 2335 Dowspuda 190 Rudniki 203 6 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Liczba ludności Nazwa miejscowości Franciszkowo Jankielówka Jaśki Józefowo Koniecbór Korytki Krukówek Kurianki Drugie Lipowo Lipówka Ludwinowo Małe Raczki Moczydły Planta 46 85 128 174 167 49 88 166 114 160 25 159 127 62 Nazwa miejscowości Sidory Słoboda Stoki Sucha Wieś Szczodruchy Szkocja Wasilówka Wierciochy Witówka Wronowo Wysokie Ziółkowo Żubrynek Kurianki Pierwsze Liczba ludności 138 71 119 166 73 118 136 126 85 136 119 93 103 143 Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach Struktura użytkowania powierzchni w gminie przedstawia się w następujący sposób: Tabela 2 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Raczki w 2002 r. Użytkowanie gruntów w Wyszczególnienie Użytkowanie gruntów gospodarstwach indywidualnych Powierzchnia (w ha) ogólna 14225 10642 Użytki rolne razem 9958 9803 w tym: grunty orne 6835 6729 sady 42 42 łąki 1331 1314 pastwiska 1750 1718 lasy i grunty leśne 2715 392 pozostałe grunty 1552 447 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 1.3 Sytuacja demograficzna Pod względem liczby ludności gmina jest największa w powiecie suwalskim Charakteryzuje się jednak niskim wskaźnikiem gęstości zaludnienia – 45,1 osób/km2 – 6412 mieszkańców (stan na 15.06.2004 r.), z czego ponad dwa tysiące trzysta osób mieszka w samej miejscowości Raczki. Po przeanalizowaniu wskaźnika syntetycznego gęstości osadnictwa gminy obejmującego gęstość zaludnienia, liczbę ludności na miejscowość i gęstość miejscowości można stwierdzić, że gmina Raczki jest najbardziej zurbanizowanym obszarem na terenie powiatu suwalskiego ze wskaźnikiem 2,74. Wskaźnik syntetyczny powiatu suwalskiego ukształtował się na poziomie 2,02. 7 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE 2.1 Klimat Klimat całego powiatu suwalskiego posiada cechy klimatu kontynentalnego. Charakteryzuje się dużą zmiennością pogody, dużą amplitudą temperatur, przewagą opadów letnich nad zimowymi oraz wiosennych nad jesiennymi. Charakterystykę głównych elementów klimatu oparto na wynikach obserwacji stacji meteorologicznej w Suwałkach. Gmina RACZKI leży w obrębie jednej z najzimniejszych dzielnic klimatycznych kraju. Specyfikę surowych warunków klimatycznych stanowią dni mroźne i dni gorące. Dni mroźnych (poniżej –10°C) średnio w roku jest 66. Dni o najwyższych temperaturach (powyżej 25°C) jest około 25. Przymrozki występują około 137 dni w roku, a okres wegetacyjny trwa około 200 dni. Wiatry wieją głównie z kierunku zachodniego oraz południowo – zachodniego i są silne. Opady atmosferyczne mieszczą się w przedziale średnich wieloletnich dla Polski (500–600 mm na rok). Śnieg utrzymuje się średnio przez około 100 dni w roku. W ostatnich latach obserwuje się ocieplenie tego regionu kraju: zimy nie są już tak srogie jak przed laty, a okresy letnie charakteryzują się bardzo wysokimi temperaturami. W 2002 roku najcieplejszymi miesiącami były lipiec i sierpień ze średnią temperaturą 20,1C, a najchłodniejszym grudzień ze średnią temperaturą –8,5C. Okres wegetacji w 2001 r. trwał w regionie zaledwie 165 dni. Tabela 3 Temperatura powietrza atmosferycznego i opady atmosferyczne na meteorologicznej w Suwałkach Okres Parametr 1971-2000 1991-2000 1996-2000 1998 2000 2001 Temperatura 6,3 6,8 6,8 6,5 8,1 6,8 średnia w °C Roczna suma 591 575 565 658 512 637 opadów w mm stacji 2002 7,7 611 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2002 r. Tabela 4 Zachmurzenie, nasłonecznienie i prędkość wiatru wg stacji meteorologicznej w Suwałkach Stacja meteorologiczna – Suwałki Parametr 2000 2002 Średnie zachmurzenie w oktanach 5,0 4,9 Nasłonecznienie [h/rok] 1746,0 1823,0 Średnia roczna prędkość wiatru [m/s] 3,3 3,5 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2002 r. 8 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 2.2 Krajobraz i rzeźba terenu Gmina Raczki zlokalizowana jest w północno-wschodniej części Polski. Na zachód od rzeki Czarnej Hańczy oraz na południe od Puszczy Romnickiej znajduje się obszar z urozmaiconą rzeźbą terenu w postaci rynien polodowcowych i dużą ilością jezior. Na tym obszarze, na pograniczu dwóch makroregionów: Pojezierza Litewskiego i Pojezierza Mazurskiego znajduje się obszar gminy. Granica między tymi makroregionami pokrywa się z przebiegiem rynny i sandru rzeki Rospudy z kierunku północno – zachodniego na południowy – wschód. Teren gminy jest bardzo urozmaicony pod względem geomorfologicznym. Wyodrębnić można trzy zasadnicze formy ukształtowania terenu: – pagórkowata wysoczyzna morenowa z licznymi formami wytopiskowymi po bryłach „martwego lodu” – w części zachodniej, – poziom sandrowy z rynną rzeki Rospudy – w części centralnej, – pagórkowata wysoczyzna morenowa z wykształconymi pojedynczymi formami moren czołowych, rozciętą meandrująca doliną rzeki Szczeberki – na wschodzie. W zachodniej i południowej części występują charakterystyczne zagłębienia wytopiskowe, obecnie wypełnione torfem i osadami torfiastymi ze stagnującą wodą. Najwyższe wzniesienie w tej części gminy znajduje się w okolicy miejscowości Ziółkowo – 181,7 m n.p.m. Najniżej położony teren znajduje się we wsi Wronowo – 154,1 m n.p.m. Deniwelacje osiągają tu wartość około 25 m. Średnia wysokość terenu waha się w granicach 160 – 170 m n.p.m. W części wschodniej gminy najwyższe wzniesienie znajduje się we wsi Podwysokie i osiąga wartość 190,9 m n.p.m. Najniżej położony teren znajduje się w okolicy Kurianek i posiada wysokość bezwzględną 140,6 m n.p.m. Średnie wysokości wahają się w granicach 150 – 175 m n.p.m. Różnice wysokości na terenie gminy osiągają 50 m. Na całym obszarze gminy występują utwory neopleistoceńskie zlodowacenia bałtyckiego. Wykształciły się one w postaci glin zwałowych oraz utworów fluwioglacjalnych – piasków, piasków ze żwirem i żwirów. W dolinie rzeki Rospudy występują utwory holoceńskie reprezentowane przez torfy i utwory torfiaste bez znaczenia gospodarczego. 2.3 Zasoby glebowe Warunki glebowe charakteryzują się zmiennością w poszczególnych obszarach gminy. Większość gleb została wytworzona z glin, piasków i żwirów. Na obszarze stanowiącym około 20% powierzchni gminy, w obrębie sandru Rospudy, występują gleby rdzawe i częściowo bielicowe zaliczane do kompleksu żytniego słabego i żytniego bardzo słabego. 9 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Należą do V i VI klasy bonitacji. W części północno–zachodniej i północno-wschodniej, na obszarze stanowiącym około 40% powierzchni gminy występują gleby brunatne i bielicowe zaliczane do kompleksu żytniego bardzo słabego. W części południowej, na obszarze stanowiącym około 40% powierzchni gminy występują gleby brunatne zaliczane do kompleksu pszennego dobrego, należące do IIIa, IIIb i IV klasy bonitacji. Gleby I i II klas bonitacyjnych w ogóle nie występują na terenie gminy. Badania przeprowadzone w 1999 roku przez Stację Chemiczno-Rolniczą w Białymstoku, w punktach zlokalizowanych w rejonach oddziaływania dużego ruchu samochodowego (obręb Rudniki) wykazały, że stężenia metali ciężkich były niskie, znacznie poniżej dopuszczalnych norm. Na podstawie uzyskanych danych można stwierdzić, że gleby gminy Raczki należą do grupy „0” gleb pod względem skażenia. Mogą być one wykorzystywane w celach rolniczych i ogrodniczych bez żadnych ograniczeń. Wielkość erozji gleb jest niewielka i sięga zaledwie 0,4% powierzchni użytków rolnych gminy. W pewnym stopniu ogranicza ją duży udział gleb wykształconych z glin – odpornych na procesy zmywu powierzchniowego i znaczne zadarnienie zboczy. Waloryzacja użytkowo-rolnicza gleb Udział powierzchniowy i procentowy klas bonitacyjnych w gruntach ornych i użytkach zielonych przedstawia poniższe zestawienie tabelaryczne: Tabela 5 Klasy bonitacyjne gleb w gminie Raczki Grunty orne i sady klasa ha % II III a 4 0,05 III b 342 4,26 IV a 3190 39,72 IV b 1932 24,06 V 1379 17,17 VI 1145 14,26 VI z 39 0,48 Razem 8031 100 Źródło: klasa II III IV V VI VI z Razem Użytki zielone ha 1 339 1193 389 195 51 2168 % 0,05 15,64 55,03 17,94 8,99 2,35 100 Opracowanie na podstawie „Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej”; IUNG Puławy 2002 r. Razem użytki rolne (grunty orne + użytki zielone) w gminie wynoszą 10 199 ha, co w stosunku do ogólnej powierzchni gminy (14 225 ha) stanowi 71,7%. Kompleksy przydatności rolniczej gleb ilustruje poniższe zestawienie tabelaryczne. 10 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 6 Kompleksy glebowe w gminie Raczki Nr komp. Nazwa kompleksu Grunty orne 1 pszenny b. dobry 2 pszenny dobry 3 pszenny wadliwy 4 żytni b. dobry 5 żytni dobry 6 żytni słaby 7 żytni b. słaby 8 zbożowo-pastewny mocny 9 zbożowo-pastewny słaby Razem Użytki zielone 1z uż. zielone b. dobre i dobre 2z uż. zielone średnie 3z uż. zielone słabe i bardzo słabe Razem Grunty rolne nieprzydatne Razem użytki rolne Tereny pozostałe Ogólna pow. geodezyjna ha - % 106 992 3375 825 1232 1155 291 16 7992 0,75 6,97 23,73 5,79 8,66 8,12 2,05 0,11 56,18 1320 797 2117 90 10199 4026 14225 9,28 5,60 14,88 0,64 71,70 28,30 100 Źródło: Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Tabela 7 Wskaźnik bonitacji gleb gminy Raczki Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej agroklimatu rzeźby terenu warunków wodnych Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej Powiat suwalski 38,8 4,8 2,7 2,3 48,7 Gmina Raczki 46,2 6,4 3,4 2,9 58,9 Wyszczególnienie Źródło: Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r. Gmina Raczki posiada najwyższy ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w powiecie suwalskim wynoszący 58,9. Tabela 8 Udział gleb zagrożonych erozją Powierzchnia użytków Obszar rolnych w ha Gmina Raczki 10226 Powiat suwalski: Erozja Powierzchnia w ha 44 90743 12268 % 0,4 13,5 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Raczki 11 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Na ogólną powierzchnię gminy (14 225 ha) przypada 9 958 ha użytków rolnych, co stanowi 70% terenu gminy. 2.4 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Sieć rzeczna gminy jest związana przede wszystkim z rzeką Rospudą, której zlewnia zajmuje znaczną część powierzchni gminy. Całkowita długość rzeki wynosi 102,5 km, z czego na terenie gminy znajduje się zaledwie kilkunastokilometrowy jej odcinek. Rzeka płynie z północnego zachodu, przepływając przez jezioro Bolesty i kieruje się na południowy wschód. Silnie meandrując płynie w rynnie, której krawędzie osiągają wysokości względne dochodzące do 25 m i są mocno zerodowane. Na niektórych odcinkach ma charakter rzeki podgórskiej. Różnica wysokości pomiędzy jej górnym i dolnym biegiem (na terenie gminy) wynosi około 16 m. Rzeka charakteryzuje się ustrojem wodnym umiarkowanym z wezbraniem wiosennym i zimowym oraz zasilaniem gruntowo–deszczowo–śnieżnym. Oprócz Rospudy przez teren gminy przepływa niewielka rzeczka Szczeberka, a także występują tu drobne cieki wodne, m.in. niewielka rzeczka Czerwonka, zasilająca wody jeziora Bolesty czy strumyk Głęboka. Jezioro Bolesty jest jedynym zbiornikiem wodnym na terenie gminy. Jego powierzchnia wynosi 128,95 ha, długość 5,8 km, maksymalna głębokość 16,2 m (średnia 7 m) a maksymalna szerokość 325 m. Jest to typowe jezioro rynnowe ze słabo rozwiniętą linią brzegową. Stoki rynny jeziora są strome, wysokie o bogatym urzeźbieniu spowodowanym erozją, z licznymi jarami i wąwozami, w północnej części zalesione. Jezioro posiada piaszczyste dno i gwałtowny spadek głębokości już od samych brzegów. Charakterystyczny, biało-zielony kolor wody spowodowany jest budową dna i roślinnością przydenną. Jezioro ma charakter oligotroficzno-eutroficzny. Wody podziemne Na terenie gminy użytkowy poziom wodonośny występuje w utworach czwartorzędowych. Poziom ten jest w całości izolowany od powierzchni utworami nieprzepuszczalnymi w części południowo – zachodniej i słabo przepuszczalnymi w części środkowej i północnej. Głębokość poziomu zalegania szacuje się w części zachodniej na około 40–80 m ppt., a w części wschodniej 30–60 m ppt. Nie występują tu samowypływy lub obszary źródliskowych wód podziemnych. 12 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 2.4 Flora i fauna Flora Charakterystyczną cechą jest duży udział świerka w drzewostanach oraz duża rola gatunków borealnych. W rejonie moren czołowych, w obrębie wierzchowin o szybkim spływie powierzchniowym występują suche murawy. Żyźniejsze siedliska gliniaste ze żwirkiem wapiennym pokrywają kseromorficzne łąki z dużym udziałem roślin motylkowych. Niżej położone tereny zajmują łąki rajgrasowe. Słabsze siedliska w tym rejonie moren zajmują zespoły pastwiskowe życicy i grzebienicy. Ugory na wzniesieniach morenowych porastają ciepłolubne zbiorowiska synantropijne. Z zespołów leśnych w obrębie moren można wyróżnić grądy i lasy mieszane. W miejscach wysięku wód tworzą się torfowiska. W strefie dolin występują wilgotne łąki torfowe oraz świeże i suche murawy na zboczach. Leśnym stanowiskiem są tu olsy lub grądy. Brzegi wód porastają zbiorowiska roślinności wodnej i wodno-błotnej oraz szuwary. Strefa równin sandrowych zasiedlana jest przez suche murawy przechodzące w suche murawy ziołowe i bory chrobotkowe, czernicowe oraz bory mieszane świeże. Tabela 9 Wybrane dane o lasach niestanowiących własność Skarbu Państwa /w ha/ Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Powierzchnia w gruntów leśnych ogółem 438,5 Odnowienie sztuczne i naturalne ogółem 0,5 Zalesienie gruntów leśnych 1,1 Pozyskanie drewna (grubizny) w m. sześć. 754 Powierzchnia lasów objęta dokumentacją urządzeniową Razem 364,2 Uproszczone plany 111,2 Inwentaryzacja stanu lasów 253 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Fauna Fauna gminy jest słabo poznana. Występują tu gatunki, które są charakterystyczne dla Polski północno-wschodniej. Spośród większych ssaków spotyka się tu sarnę, jelenia, łosia, dzika, lisa, borsuka, jenota oraz zająca szaraka. Występuje tu również bóbr, piżmak i wydra. Z drobnych ssaków spotkać można ryjówki, nietoperze, jeża, kunę i wiewiórkę. Z licznych gatunków ptaków występują m.in.: kruk, orzechówka, dzięcioł czarny, jerzyk, bocian biały, myszołów, krogulec i jastrząb. Wśród płazów dominują żaby trawna i jeziorkowa oraz ropucha szara. W jeziorze Bolesty występują okonie, szczupaki, leszcze, płocie, a także jazie, kalenie, sumy, miętusy i węgorze. 13 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 2.6 Obszary chronione W obrębie gminy znajduje się fragment obszaru chronionego krajobrazu „Dolina Rospudy”. Obszar ten charakteryzuje się wysokim stopniem naturalności i należy do najcenniejszych obiektów przyrodniczych w kraju. Występuje tutaj duże zróżnicowanie szaty roślinnej (40 zespołów roślinnych) oraz świata zwierząt. Można tu spotkać szereg rzadkich zbiorowisk torfowiskowych, bagiennych i źródliskowych oraz wiele gatunków objętych ochroną prawną. Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Rospudy” został utworzony w 1998 roku na mocy rozporządzenia Wojewody Suwalskiego. Tabela 10 Pomniki przyrody występujące na terenie gminy RACZKI (stan na 31.12.2003) 92 S Nr pomnika 263 S Drzewostan mieszany z przewagą lipy drobnolistnej i grabu pospolitego Pojedynczy głaz Aleja drzew Przedmiot ochrony Jaśki Dowspuda Miejscowość ok. 1 km na północny-wschód od wsi, Wieś Dowspuda, na terenie na brzegu rzeki Rospuda, częściowo ZSR, aleja prowadząca do Lokalizacja zanurzony w wodzie Pałacu Paca Zabytkowa aleja z pozostałości Granit różowy, gruboziarnisty Cechy zespołu pałacowego Paca. 7,7 m Obwód 1,2 m Wysokość 1971 1980 Rok powołania Decyzja Rlop-410b/9/3/71 Wydz. Zarz. Nr 12/80 Wojew. Suw. z Rol. I Leśnictwa Prezydium WRN 12.03.1980 r., Dz. Urz. WRN w w Białymstoku z 16.06.1971 r., Dz. Suwałkach Nr 2, poz. 10 Podstawa prawna Urz. WRN w Białymstoku z 1971 r. Nr 9, poz. 105 Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy RACZKI Obiekt Głaz narzutowy Na obszarze gminy znajdują się dwa pomniki przyrody. Pierwszy pomnik przyrody zlokalizowany jest w miejscowości Jaśki i reprezentuje przyrodę nieożywioną. Jest to pojedynczy głaz narzutowy położony nad rzeką Rospudą, około 1 km na północny-wschód od wsi. Głaz jest z granitu różowego, gruboziarnistego częściowo zanurzony w wodzie. Jego obwód wynosi 7,7 m, a wysokość 1,2 m. Pomnik utworzony został w 1971 roku decyzją Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium WRN w Białymstoku. Drugi pomnik przyrody zlokalizowany jest w miejscowości Dowspuda i reprezentuje przyrodę ożywioną. Jest to aleja drzew o długości około 500 m, będąca pozostałością zespołu pałacowego Paca - pochodzi z ok. 1820 roku. Aleja stanowiła główną oś założeń zabudowy pałacowej i gospodarczej, a jej pierwotna długość wynosiła 2 km. 14 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 2.7 Zagrożenia środowiska 2.7.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Zanieczyszczenia powietrza wytwarzane przez człowieka można podzielić na zanieczyszczenia powstające w wyniku procesów technologicznych w toku działalności gospodarczej i zanieczyszczenia powstające w gospodarstwach domowych w wyniku zaspokajania potrzeb bytowych osób tam zamieszkałych. Znaczny udział w zanieczyszczaniu powietrza ma komunikacja, szczególnie transport kołowy. Spaliny zawierają głównie dwutlenek węgla, tlenki azotu, siarki, związki ołowiu. Na stan powietrza atmosferycznego niekorzystnie wpływa również składowanie i utylizacja ścieków i odpadów. Rozkład substancji organicznych przez mikroorganizmy prowadzi do emisji metanu (jednego z gazów cieplarnianych) oraz gazów będących substancjami zapachowymi, które są uciążliwe dla środowiska. Ostatnim źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są gospodarstwa domowe. Emitują one do atmosfery gazy powstałe w wyniku spalania paliw stałych i ciekłych, służących do ogrzewania budynków mieszkalnych i gospodarczych. Sumaryczna emisja ze wszystkich tych źródeł na terenie gminy nie przekracza dopuszczalnych norm. Emisja równoważna zanieczyszczeń gazowych w przeliczeniu na SO2 wynosi 151 ton SO2 na rok. Zanieczyszczenia te pochodzą głównie z transportu drogowego oraz z budynków prywatnych i publicznych. 2.7.2. Promieniowanie Promieniowanie jonizujące i niejonizujące, powstające wskutek działalności człowieka, negatywnie oddziałuje na człowieka i środowisko przyrodnicze. Promieniowanie jonizujące pojawia się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle i badaniach naukowych. Rozróżnia się promieniowanie pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. Na terenie gminy promieniowanie jonizujące pochodzi od radionuklidów zawartych w podłożu i glebie pochodzenia naturalnego lub sztucznego i jest zbliżone do średniej krajowej – średnia moc dawki promieniowania gamma dla regionu wynosi 38,95 hGy/h, podczas gdy średnia krajowa wynosi 34,2 hGy/h. Promieniowanie niejonizujące pojawia się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka oraz na inne żywe organizmy. 15 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Oddziaływanie tego promieniowania w ostatnich latach zwiększa się, co powodowane jest rozwojem radiokomunikacji oraz powstawaniem coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi źródłami promieniowania niejonizującego są stacje telefonii komórkowej, systemów przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych, komputerowych itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary zurbanizowane, jak również powszechnie stosowane radiotelefony przenośne. Do ważniejszych źródeł promieniowania niejonizującego na terenie gminy należy linia 110 kV łącząca Augustów z Suwałkami, dla której utworzono strefę ochronną wynoszącą 20 m licząc od linii osi. 2.7.3. Hałas komunikacyjny Zagrożenia hałasem, będące efektem wytwarzania dźwięków nie występujących w środowisku naturalnym, są wytwarzane przez człowieka w wyniku prowadzonej przez niego działalności. Dotyczy to głównie hałasu o natężeniu 65-75 dB. Hałas komunikacyjny jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na klimat akustyczny nie tylko gminy, ale także całego powiatu. Jest to główne źródło uciążliwego hałasu dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu wpływającymi na parametry klimatu akustycznego, przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uciążliwe są pojazdy ciężkie, z akresi 80% emituje hałas o poziomie dźwięku większym niż 80 dB, z czego 40% o poziomie większym niż 85 dB. Zgodnie z pomiarami akustycznymi przeprowadzonymi na terenie gminy przez PIOŚ hałas pochodzący ze środków komunikacyjnych nie przekracza dopuszczalnych wartości. 2.8 Identyfikacja problemów w zakresie środowiska Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych, Brak sprawnie działającego systemu segregacji odpadów, Uciążliwość dróg wojewódzkich nr 655 (Suwałki-Raczki-Olecko) i nr 664 (Augustów-Raczki). 16 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 3. SFERA SPOŁECZNA 3.1. Ludność Struktura demograficzna ludności i analiza rozwoju zaludnienia w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości stanowi podstawę budowy prognozy potrzeb społecznych, na których opierać się będzie polityka rozwoju gminy. Procesy demograficzne decydują o skali rozwoju gminy, jego dynamice oraz o skali potrzeb w sferze rynku pracy, mieszkań i całej grupy inwestycji demograficznych, jak szkoły, opieka społeczna itp. Tabela 11 Ludność gminy RACZKI Charakterystyka gminy RACZKI Ludność Powierzchnia Sołectwa Miejscowości w km2 Ogółem Mężczyźni Kobiety Na 1 km2 14225 34 36 6412 3270 Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach 3142 45,1 Kobiety na 100 mężczyzn 96 Obserwuje się zjawisko, iż w gminie w wieku 18-55 lat zamieszkuje więcej mężczyzn niż kobiet. Jeśli zestawić dane w grupach wiekowych ludności w wieku produkcyjnym (kobiety 20-60 lat, mężczyźni 20-65 lat) to na 100 kobiet przypada 124 mężczyzn lub odwrotnie na 100 mężczyzn przypada 80 kobiet. Może to świadczyć o niskiej atrakcyjności życia na wsi dla kobiet, brak miejsc pracy na wsi, niską rentowność działalności rolniczej. Według mieszkańców wsi jest bardzo duży procent gospodarstw prowadzonych przez osoby samotne (głównie mężczyzn). Dane statystyczne nie pokazują tych problemów wsi i docelowo gmin wiejskich. Tabela 12 Ludność gminy RACZKI według wieku Ludność gminy RACZKI według wieku Do 18 lat Dorośli 0-6 lat K 1748 4664 M 7-15 lat 16-19 lat 20-60 lat 20-65 lat Pow. 60 lat Pow. 65 lat Razem lat K K K M K M K 1897 642 355 3142 3270 M M 283 289 458 479 230 250 1529 Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach 17 M PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 13 Ludność gminy RACZKI w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym (stan na 15.06.2004 r.) W tym mężczyzn Razem W tym mężczyzn Razem W tym mężczyzn Przedprodukc yjnym Produkcyjnym Poprodukcyjn ym Na 100 mężczyzn przypada kobiet w tym samym wieku razem Poprodukcyjnym pow.60 K pow. 65 M Ogółem Przedprodukcyj Produkcyjnym nym (do 19 lat) (20-60)K (20-65)M 6412 1989 1018 3426 1897 977 355 95 80 175 Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach Tabela 14 Ruch naturalny ludności w gminie RACZKI W liczbach bezwzględnych Lata Małżeństwa 2002 2003 45 54 Urodzenia Zgony żywe 66 95 Na 1000 ludności Przyrost naturalny 62 66 Małżeństwa Urodzenia Zgony +4 +29 7,2 8,4 10,5 14,8 9,9 10,3 Przyrost naturalny +0,6 +4,5 Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach Gmina posiada stosunkowo wysoki przyrost naturalny i nie jest on odbiciem ogólnej tendencji spadkowej po stronie urodzeń w Polsce. Prognoza zmian demograficznych na terenie gminy Biorąc pod uwagę tendencje zmian demograficznych zawarte w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami Powiatu Suwalskiego oraz dane z Rocznika Statystycznego określono prawdopodobne zmiany liczby ludności w gminie RACZKI w czasie obowiązywania Gminnego Planu Gospodarki Odpadami. Liczba mieszkańców gminy RACZKI w ciągu ostatnich 5 lat kształtowała się w granicach od 6266 w roku 1998 do 6170 w roku 2002. Średnio w tym okresie zamieszkiwało obszar gminy 6228 osób. W ciągu 5 lat ludność gminy zmniejszyła się o 96 osób. Tendencja spadkowa liczby mieszkańców gminy pokrywa się z prognozą ludności dla całego powiatu suwalskiego, zawartą w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Suwalskiego. Stwierdza ona, że ludność powiatu ulegnie zmniejszeniu o około 5,8% do 2015 roku. 18 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Uwzględniając, zatem powyższe tendencje oraz fakt, że w ostatnim okresie gmina charakteryzowała się dodatnim przyrostem naturalnym i dodatnim saldem migracji można przyjąć, że liczba mieszkańców gminy do 2015 roku zmniejszy się mniej więcej o 123 osoby. Tabela 15 Prognoza zmian demograficznych na terenie gminy RACZKI Lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ludność 6150 6140 6130 6120 6110 6100 6090 6080 6070 6060 6050 6040 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Raczkach Tabela 16 Migracje ludności w gminie RACZKI Napływ Zameldowanie na pobyt stały ogółem W ruchu wewnętrznym Z zagranicy Odpływ Wymeldowania z pobytu stałego ogółem W ruchu wewnętrznym Za granicę Saldo migracji na pobyt stały 74 74 0 67 58 9 7 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Generalnie obserwuje się odpływ ludzi młodych, głównie do miast. Wskaźnik ludności na terenie gminy wykazuje typowe tendencje obserwowane w Polsce związane z przemieszczaniem się w początkowym okresie lat 90-tych mieszkańców terenów wiejskich do miast. Tabela 17 Poziom bezrobocia w gminie RACZKI Bezrobotni ogółem Kobiety Absolwenci Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy Z prawem do zasiłku W wieku 18-44 lata Pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy 508 229 37 8 111 431 213 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Tabela 18 Liczba bezrobotnych w gminie RACZKI i powiecie suwalskim na przestrzeni lat 1999–2002 Obszar 1999 2000 2001 2002 Gmina RACZKI 293 390 427 508 Powiat suwalski 1903 2379 2559 2900 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2002 r. Na terenie gminy obserwuje się duże bezrobocie. Nie zawsze statystyki pokazują problem, gdyż często ludzie posiadają malutkie gospodarstwa i według prawa nie są już bezrobotnymi (posiadają gospodarstwa – choć możliwy dochód do osiągnięcia jest poniżej granicy ubóstwa). Zjawisko bezrobocia dotyczy obu płci, jednak zagrożenie utratą pracy 19 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 i trudności w jej podjęciu są znacznie większe w przypadku mężczyzn. Ciągły brak ofert pracy wywołuje zniechęcenie wśród szukających pracy, spowodowane koniecznością systematycznej rejestracji w urzędzie pracy i dojazdów. Sytuację poprawiło wejście Polski do Unii Europejskiej i większa możliwość pracy za granicą. Tabela 19 Struktura gospodarstw domowych w gminie RACZKI Gospodarstwa domowe Ogółem 1532 Z pracującymi 1159 Z użytkownikami gospodarstwa rolnego 838 Ludność w gospodarstwach domowych 6083 Rodziny z dziećmi do lat 24 pozostającymi na utrzymaniu w gospodarstwach domowych Ogółem 901 Małżeństwa z dziećmi 797 Partnerzy z dziećmi 9 Matki z dziećmi 85 Ojcowie z dziećmi 10 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Analiza zasobów mieszkaniowych gminy RACZKI Jednym z podstawowych praw człowieka jest prawo do mieszkania. Niestety kryzysowy stan mieszkalnictwa w Polsce sprawia, że w ostatnim okresie wielu ludzi (szczególnie ludzi młodych) nie może skorzystać z tego dobra. Na ten stan taki istotny wpływ mają następujące czynniki: a) istniejący ogromny deficyt mieszkaniowy, b) zupełne załamanie się w ostatnich latach budownictwa mieszkaniowego, c) zły stan techniczny istniejących zasobów mieszkaniowych i związane z tym ogromne potrzeby remontowo-modernizacyjne, d) polityka mieszkaniowa państwa, e) kryzys finansów publicznych państwa. Tabela 20 Ilość mieszkań i izb w gminie RACZKI Zasoby Wyszczególnienie mieszkaniowe zamieszkane Mieszkania 1576 Izby 6206 2 Powierzchnia użytkowa (w m ) mieszkań 121.804,00 Przeciętna: Liczba izb w mieszkaniu 3,94 20 Zasoby mieszkaniowe stanowiące własność gminy 11 30 464 2,73 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Wyszczególnienie Liczba osób w 1 mieszkaniu Liczba osób na 1 izbę Powierzchnia użytkowa 1 mieszkania Powierzchnia użytkowa na 1 osobę Zasoby mieszkaniowe zamieszkane 3,83 0,97 77,3 20,2 Zasoby mieszkaniowe stanowiące własność gminy 42,2 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Zasoby mieszkaniowe gminy RACZKI można podzielić na: - Mieszkaniowe zasoby Gminy RACZKI, - Zasoby mieszkaniowe Spółdzielni Mieszkaniowej w Raczkach, - Pozostałe zasoby mieszkaniowe (prywatne, jednorodzinne). Tabela 21 Mieszkania oddane do użytku w gminie RACZKI w 2002 r. W tym w budynkach Wyszczególnienie Ogółem indywidualnych Mieszkania 5 5 Izby 16 16 Powierzchnia użytkowa mieszkań w m2 781 781 Powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w m2 156,2 156,2 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 3.2. Rynek pracy Stopa bezrobocia jest wyznacznikiem stosunku liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych do liczby osób aktywnych zawodowo. Stopa bezrobocia w gminie RACZKI w roku 2002 wynosiła ok. 13,6%. Wskaźnik ten nie odzwierciedla jednak faktycznego stanu bezrobocia w gminie, ponieważ z uwagi na rolniczy charakter obszaru występuje tu zjawisko bezrobocia ukrytego. Większość mieszkańców gminy pracuje w gospodarstwach rolnych. Negatywnym zjawiskiem o charakterze stałym jest wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 24 – miesięcy) oraz osób o wykształceniu zasadniczym zawodowym i podstawowym. Tabela 22 Pracujący w gminie RACZKI Wyszczególnienie Pracujący ogółem Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybołówstwo Przemysł i budownictwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe Liczba pracujących 378 4 40 149 185 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 21 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Rysunek 1 Liczba pracujących 1% Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybołówstwo 11% Przemysł i budownictwo 49% Usługi rynkowe 39% Usługi nierynkowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych z Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Tabela 23 Aktywność ekonomiczna ludności w gminie RACZKI Wyszczególnienie Liczba osób Aktywni zawodowo razem 2689 Pracujący 2323 Bezrobotni 366 Bierni zawodowo 1902 Osoby o nieustalonym statusie na rynku pracy 111 Współczynnik aktywności zawodowej 58,6% Wskaźnik zatrudnienia 50,6% Stopa bezrobocia 13,6% Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 3.3. Ochrona zdrowia Na terenie gminy funkcjonuje niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „KORAMED”. Stosunkowo nieduża odległość od Suwałk i funkcjonujące tak przechodnie jak i specjalistyczne szpitale, daje dodatkowe poczucie bezpieczeństwa w zakresie ochrony zdrowia dla ludności. 22 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 3.4. Oświata i wychowanie Samorząd terytorialny gminy RACZKI prowadzi 5 szkół podstawowych o stopniu organizacyjnym I-VI oraz 1 gimnazjum. Oprócz tego, na terenie gminy funkcjonuje jedna szkoła podstawowa prowadzona przez Stowarzyszenie „Edukator” we wsi Jaśki. Tabela 24 Zestawienie zbiorcze dla szkół w gminie RACZKI Wyszczególnienie SP. RACZKI 365 SP. Wierciochy 30 SP. Żubrynek 50 SP. Wronowo 49 SP. Kurianki 46 Gimnazjum w Raczkach 369 Ilość dzieci Ilość etatów 26 8 10 9 10 23 pedagogicznych Ilość dzieci przypadająca na 1 14 3,75 5 5,4 4,6 16 nauczyciela Źródło: Opracowanie na podstawie danych Biura Obsługi Szkół w Raczkach /rok szkolny 2003/2004 Tabela 25 Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży w roku szkolnym 2002/2003 Wyszczególnienie Szkoły Pomieszczenia do nauczania Oddziały Nauczyciele pełnozatrudnieni Uczniowie Absolwenci Powiat suwalski 40 275 206 279 3427 590 Gmina RACZKI 6 49 38 56 596 122 Źródło: Opracowanie na podstawie „Rocznika statystycznego województwa Podlaskiego 2003 r. Szkoły podstawowe i gimnazja finansowane są z subwencji oświatowej. Na samorządzie gminnym spoczywa ciężar sfinansowania dowozu uczniów do szkół oraz obsługi klas zerowych. Jednostką organizacyjną gminy RACZKI jest Biuro Obsługi Szkół. Biuro prowadzi obsługę szkół prowadzonych przez gminę RACZKI oraz organizuje dowożenia dzieci do szkół. Łącznie w gminnych placówkach oświatowych pracuje 85 pedagogów. Samorząd gminny zatrudnia 5 nauczycieli dyplomowanych, 66 mianowanych, 8 kontraktowych oraz 6 stażystów. Istotny jest fakt, iż większość z nich stale podnosi swoje kwalifikacje kontynuując naukę na studiach podyplomowych oraz dążąc do osiągnięcia kolejnych etapów awansu zawodowego. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje Zespół Szkół Rolniczych w Dowspudzie skupiający wokół siebie różne typy szkół zawodowych oraz liceum ekonomiczne. 23 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 3.5. Opieka społeczna Sprawami opieki społecznej w gminie zajmuje się Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Raczkach. Jest to gminna jednostka organizacyjna wykonująca zadania pomocy społecznej w gminie. W ramach swej działalności Ośrodek realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej zlecone gminie oraz zadania własne gminy, określone w ustawie z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz.593). 3.6. Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo przeciwpożarowe Gmina RACZKI ma charakter rolniczy, dlatego też największe zagrożenie pożarowe stanowią uprawy oraz budynki gospodarcze. Znaczne zwiększenie zagrożenia występuje w okresie wiosennym, kiedy wypalane są trawy oraz w okresie letnim, zwłaszcza podczas długotrwałych okresów suszy, kiedy wypalane są słomy i ścierniska. Pożary traw, słomy i ściernisk stwarzają duże zagrożenie dla lasów, torfowisk i często dla zabudowań i osiedli ludzkich. Tabela 26 Struktura pożarów na terenie gminy w latach 2001 – 2003 Obiekty Obiekty Środki Uprawy Lasy Inne mieszkalne produkcyjne transportu rolnictwo 2001 3 0 0 0 7 3 2002 2 1 1 2 9 6 2003 4 0 0 2 4 10 Źródło: Opracowanie na podstawie Analizy zagrożeń występujących na terenie gminy RACZKI Rok Na terenie gminy RACZKI funkcjonuje 5 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, wszystkie są typu „S” (posiadające samochody). Jednostka w Raczkach jest typu „S3”, jednostki w Wierciochach, Stokach, Sidorach i są typu „S1”. Jednostka OSP w Raczkach należy do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Miejscowe zagrożenia Na terenie gminy RACZKI największe zagrożenie stanowią wypadki w komunikacji drogowej, wzrasta ono szczególnie w okresie letnim, w czasie sezonu urlopowego i wakacji. Wtedy ma miejsce największy napływ turystów i ruch na drogach znacznie wzrasta. Tabela 27 Struktura zdarzeń na terenie gminy RACZKI w latach 2001- 2003 Rodzaj zdarzenia Rok 2001 Rok 2002 Rok 2003 Pożar 13 21 22 Miejscowe zagrożenie 17 23 34 Alarm fałszywy 0 1 0 Ogółem 30 44 56 24 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Źródło: Opracowanie na podstawie Analizy zagrożeń występujących na terenie gminy RACZKI 3.7. Kultura Gminę RACZKI zamieszkuje ludność zajmująca się głównie rolnictwem. Teren gminy, jak i całego regionu, ma bardzo bogatą, ale i bardzo dramatyczną przeszłość. W okresie międzywojennym były to tereny przygraniczne, leżące na szlakach strategicznych dla wojsk najeźdźców. W ciągu ostatnich dwu wieków teren ten był miejscem wielu walk, najazdów i bitew. Rozbiory Polski, podporządkowanie terenów różnym administracjom zaborców, toczące się wojny w ciągu ostatnich dwustu lat, powodowały wyniszczenie ludności, jej majątku i nie wpływały pozytywnie na rozwój regionu położonego peryferyjnie w stosunku do centrum kraju i stolicy. Ludność zamieszkująca gminę jest narodowości polskiej wyznania rzymskokatolickiego; osadnictwo wywodzące się głównie z Mazowsza. Dostrzegalne są jednak wpływy osadnictwa szkockiego z I ćw. XIX wieku. RACZKI, jako jedyna miejscowość gminna w powiecie suwalskim, posiada już wykształconą zabudowę o charakterze zdecydowanie miejskim, pod ochroną konserwatorską. Obszar gminy RACZKI charakteryzuje się przekształconym współcześnie (tj. w ciągu ostatniego ćwierćwiecza) krajobrazem kulturowym. Zachowane historyczne układy przestrzenne są nawarstwiane i zabudowane przez obiekty współczesne (mieszkalne i gospodarcze). Tabela 28 Wykaz obiektów wpisanych do rejestru oraz zabytków nie wpisanych, a zasługujących na ochronę Rodzaj obiektu Lokalizacja Wpis w Obiekt zabytkowy zabytkowego rejestrze zabytków Zabytki sakralne RACZKI tak Kościół z XVIII w. w stylu neoklasycznym wg projektu Henryka Marconiego, przebudowany i rozbudowany ok. 1825 r. Ciekawy wystrój kościoła – dwie marmurowe płaskorzeźby - Antoniego Canawy. Układy RACZKI tak Plac Kościuszki w Raczkach – zachowany dawny układ staromiejskie urbanistyczny z brukowanym rynkiem. Zabytkowe budynki murowane i drewniane z XIX/XX w. - ul. Browarna – dom nr 1, 2, 17 - plac Kościuszki – dom nr 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 14, 17, 18 Zabytki obronne Okolice nie Bunkry z okresu II Wojny Światowej wzdłuż rzeki Raczek Rospuda. 25 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Zabytki dworsko Dowspuda – pałacowe oraz wiejskie tak Franciszkowo tak Zabytki historycznogeologiczne Koniecbór Moczydły RACZKI Dowspuda Józefowo tak tak nie Pałac wzniesiony przez L.M. Paca w latach 1820 – 1823, na prawym brzegu rzeki Rospudy – w stylu neogotyckim wraz z ogrodem angielskim. Budowniczym pałacu był włoski architekt Henryk Marconi. Po konfiskacie Dóbr Dowspudzkich Pałac Paca uległ ruinie. Zachowały się: - portyk, wieża , piwnice z 1820-1823 - park, proj. John Hejton z 1 ćw. XIX w - dom nr 7 drewn., 1905-1910 - dom nr 8 drewn. z 2 poł XIX w. Park podworski z XIX/XX w. Cmentarz Żydowski z XVIII/XIX w. Cmentarz rzymsko-katolicki z XIX w. Cmentarz wojenny Cmentarz ewangelicki z XIX w. Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach Sport oraz szeroko pojmowana kultura fizyczna na terenie gminy rozwijana jest poprzez szkolne koło sportowe SKS „Raczek”, oraz klub piłkarski „Polonia RACZKI”. Klub posiada również dwie drużyny młodzieżowe uczestniczące w rozgrywkach juniorów młodszych i żaków. Na terenie gminy znajdują się dwa stadiony sportowe w Raczkach i Dowspudzie oraz boiska przyszkolne. Gmina posiada nowoczesną hale sportową wybudowaną na terenie Szkoły Podstawnej i Gimnazjum w Raczkach. Organizacje społeczne, które działają na terenie gminy to: Ochotnicza Straż Pożarna, koło wędkarskie „Rak”. Życie kulturalne organizują również organizacje kościelne i religijne. W gminie istnieją biblioteki lub punkty wypożyczenia książek, przedstawia to poniższe zestawienie tabelaryczne. Tabela 29 Placówki biblioteczne w gminie RACZKI w 2003 r. Biblioteki publiczne Filie i punkty biblioteczne Księgozbiór w woluminach - Literatura piękna dla dorosłych - Literatura piękna dla dzieci - Literatura niebeletrystyczna Ilość woluminów na 100 mieszkańców Ilość woluminów na 1 czytelnika Czytelnictwo Ogółem Udział procentowy Wypożyczenia zbiorów bibliotecznych ogółem Ilość wypożyczeń na 100 mieszkańców Ilość wypożyczeń na 1 czytelnika 1 1 30.204 14.154 8.255 7.795 483.9 31.8 951 15,2 24.671 358.4 23.5 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Gminnej Biblioteki Publicznej w Raczkach 26 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 30 Czytelnicy wg grup społeczno-zawodowych Liczba czytelników ogółem Uczniowie 951 579 Liczba czytelników według grup społeczno-zawodowych Osoby nie Studenci Uczniowie Rolnicy Robotnicy pozostające w zatrudnieniu 44 71 40 60 Udział procentowy 100 61 4,6 7,5 4,2 6,3 Źródło: dane na podstawie Gminnej Biblioteki Publicznej w Raczkach Pozostałe 151 6 15,9 0,6 W gminie Raczkach funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury z siedzibą w Raczkach. Inicjator życia kulturalnego w gminie głównie dla dzieci i młodzieży. Współorganizator imprezy regionalnej „Festiwal muzyki celtyckiej w Dowspudzie”. Festiwal Kultury Celtyckiej w Dowspudzie Pomysłodawcą i głównym organizatorem Festiwalu Kultury Celtyckiej w Dowspudzie jest Wójt Gminy RACZKI- Roman Fiedorowicz. Festiwal odbywa się w okresie wakacyjnym (piątek/sobota/niedziela) w roku 2004 – 2 do 4 lipca. Jest to impreza zainspirowana przeszłością hrabstwa Dowspuda. Dawny właściciel dóbr dowspudzkich – hrabia Ludwik Michał Pac – wybudował w Dowspudzie pałac w stylu neogotyku angielskiego i sprowadził tam 500 farmerów szkockich, których potomkowie żyją tu do dziś. Ta „egzotyczna” przeszłość zainspirowała nas do stworzenia festiwalu celtyckiego. Pierwszy „Festiwal…” odbył się w 1997 roku. Z imprezy adresowanej do niewielkiego grona fanów muzyki celtyckiej, stał się imprezą masową. Na Festiwalu prezentują się zespoły folkowe, wykonujące przede wszystkim muzykę wywodzącą się z dawnej działalności kulturowej Celtów, a więc dzisiejszej Irlandii, Wielkiej Brytanii i Francji oraz wschodnich terenów Polski. Widzowie festiwalu są nie tylko odbiorcami, ale mogą wziąć kreatywny udział w imprezie, stąd seria warsztatów muzycznych i cieszących się bardzo dużym powodzeniem warsztatów muzycznych. Obok muzyki i tańca festiwal jest znakomitym miejscem na prezentacje plastyczne, fotograficzne i literackie związane z tematyką celtycką, stąd organizowane są wystawy i spotkania z twórcami. Festiwal łącząc w sobie różnorodne dziedziny sztuki jest projektem interdyscyplinarnym i ponadczasowym, mającym na celu kształtowanie postaw tolerancyjnych, otwartych i wrażliwych. Każdą edycją Festiwal przyciąga coraz większe rzesze fanów i staje się ulubionym miejscem spotkań całego środowiska twórców zainspirowanych muzyką celtycką. 27 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 3.8. Turystyka Usytuowanie Gminy RACZKI stwarza odpowiednie warunki do wzmocnienia potencjału turystycznego jako obszaru położonego na trasie łączącej uzdrowisko i centrum turystyczne Augustów z Suwalskim Parkiem Krajobrazowym oraz Parkiem Krajobrazowym Puszczy Rominckiej. Trasa ta składa się z kilku szlaków o charakterze turystycznym przebiegających w obszarze chronionego krajobrazu: rowerowego oraz drogi kołowej RACZKI – Bakałarzewo – Filipów – Przerośl, a przede wszystkim szlaku kajakowego doliny rzeki Rospudy. Rzeka przepływa przez osiem jezior: Czarne, Rospuda (Filipowska), Kamienne, Garbaś, Głębokie, Sumowo, Okrągłe, Bolesty i wpada do dziewiątego – Rospudy (Augustowskiej). Dolina rzeki obramowana jest wzniesieniami morenowymi wznoszącymi się 10 – 15 m nad jej poziom, ze stromo opadającymi zboczami. Dolina Rospudy należy do najcenniejszych obiektów przyrodniczych w kraju. Objęta ochroną w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Rospudy” odznacza się wysokim stopniem naturalności. Występuje tutaj wyraźne zróżnicowanie szaty roślinnej (40 zespołów roślinnych) oraz szereg rzadkich zbiorowisk torfowiskowych, bagiennych i źródliskowych. Występuje tu 30 gatunków roślin podlegających ochronie prawnej, wśród których znajduje się 16 przedstawicieli rodziny storczykowatych. Rospuda pod względem atrakcyjności jest drugą rzeką Pojezierza Suwalskiego. Na pokonanie jej bardzo interesującego szlaku kajakowego należy przeznaczyć 4 – 6 dni. Połączenia autobusowe sprawiają, iż spływ można rozpocząć w dowolnym miejscu. Na terenie gminy RACZKI występują dwa pomniki przyrody. Pierwszy pomnik przyrody zlokalizowany jest w miejscowości Jaśki i reprezentuje przyrodę nieożywioną. Jest to pojedynczy głaz narzutowy położony nad rzeką Rospudą, około 1 km na północny-wschód od wsi. Głaz jest z granitu różowego, gruboziarnistego częściowo zanurzony w wodzie. Jego obwód wynosi 7,7 m a wysokość 1,2 m. Pomnik utworzony został w 1971 roku decyzją Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium WRN w Białymstoku. Drugi pomnik przyrody zlokalizowany jest w miejscowości Dowspuda i reprezentuje przyrodę ożywioną. Jest to aleja drzew o długości około 500 m, będąca pozostałością zespołu pałacowego Paca – pochodzi z ok. 1820 roku. Aleja stanowiła główną oś założeń zabudowy pałacowej i gospodarczej, a jej pierwotna długość wynosiła 2 km. Tabela 31 Infrastruktura turystyczna Rodzaj Nazwa Własność Profil działalności 28 Liczba sprzętu PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Infrastruktura turystyki wodnej Marcin Sidor 16-420 RACZKI Prywatna Usługi Turystyczne – wypożyczalnia sprzętu turystycznego, działalność handlowa, gastronomiczna, transport. Usługi turystyczne Zespół Szkół Starostwo Dowspuda 16- Powiatowe 420 RACZKI Ośrodki jazdy Zespół Szkół Dowspuda – jazda w siodle, jazda bryczką. konnej Dowspuda 16-420 RACZKI Wypożyczalnie Zespół Szkół Dowspuda rowerów rowery – szt 12. Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach 3.9. Identyfikacja problemów społecznych ogólna tendencja spadkowa liczby ludności do 2015 roku, migracja ludzi młodych i wykształconych ze wsi do większych miast, niski poziom wykształcenia mieszkańców, wzrost liczby bezrobotnych w ciągu ostatnich kilku lat, trudna sytuacja mieszkaniowa na terenie gminy. 29 kajaki-20 szt. kajaki – 12 szt. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 4. GOSPODARKA 4.1. Ilość podmiotów gospodarczych Na obszarze Gminy RACZKI w 2003 roku znajdowało się 299 podmiotów gospodarki narodowej wg wybranych sekcji PKD ( tabela nr 33). W ostatnich latach zarówno na terenie Gminy RACZKI, Powiatu suwalskiego, jak i całego Województwa Podlaskiego występuje zauważalny wzrost liczby podmiotów gospodarczych. Tabela 32 Podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własności Podmioty gospodarki narodowej według sektorów własności Ogółem 284 Sektor publiczny 21 Sektor prywatny Razem 263 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 233 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 30 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 33 Podmioty gospodarki narodowej wg. wybranych sekcji PKD 7851 4043 11197 1975 5016 6444 2003 96938 4773 9199 10043 31793 2163 7881 4101 11858 2249 4965 6699 Powiat suwalski 2002 1561 161 177 138 435 57 122 68 138 59 65 116 2003 1671 168 183 144 464 61 131 79 165 59 65 127 2002 281 48 29 30 75 4 26 9 18 15 10 17 2003 299 51 29 31 81 5 25 10 21 15 10 18 Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna Obsługa nieruchomośc i i firm, nauka 2117 Ochrona zdrowia i opieka społeczna Pośrednictwo finansowe 31342 Edukacja Handel i naprawy 9973 Hotele i restauracje Budownictwo 9150 Przetwórstwo przemysłowe 4208 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 94531 Ogółem 2002 Wyszczególnienie Woj. Podlaskie Transport, gospodarka magazynowa i łączność W tym Gmina RACZKI Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w Województwie Podlaskim w 2003 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004 r. Tabela 34 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg. wybranych sekcji PKD 27029 1725 7429 3797 9012 807 4316 3000 2003 79677 4292 7517 9312 27527 1753 7451 3856 9524 845 4384 3128 Powiat suwalski 2002 1247 139 139 130 409 46 118 65 107 5 54 32 2003 1335 145 144 135 435 47 127 77 125 6 54 37 Gmina RACZKI 2003 244 48 29 30 73 3 24 10 12 2 8 4 Hotele i restauracje Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w Województwie Podlaskim w 2003 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004 r. 31 Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna 9225 Ochrona zdrowia i opieka społeczna Obsługa nieruchomości i firm, nauka 7459 Edukacja Pośrednictwo finansowe 3730 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 77607 Przetwórstwo przemysłowe Handel i naprawy Woj. Podlaskie Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 2002 Wyszczególnienie Ogółem Budownictwo W tym PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 4.2. Rolnictwo Rolnictwo w gminie RACZKI Obszar gminy cechuje się gorszymi od przeciętnych w kraju warunkami glebowo klimatycznymi. Agroklimat wyróżnia się wyraźnie skróconym okresem wegetacyjnym, a silne urzeźbienie terenu powoduje intensywny spływ powierzchniowy i bezpowrotnie utratę części korzystnych dla rolnictwa wód opadowych. Ogólny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (rzeźba terenu, agroklimat, warunki wodne, glebowe) wynosi 56,0 pkt., przy wskaźniku dla Polski wynoszącym 66,6 pkt. W gminie przeważają gospodarstwa o powierzchni 10 – 20 ha. Jest to typ gospodarstwa rodzinnego ukształtowanego przez ostatnie dziesięciolecia, ale dostosowanych do czasów, gdy produkcja nie była zmechanizowana. W 2001 roku na 946 gospodarstw indywidualnych (o łącznej powierzchni 10318 ha) o średniej powierzchni 10,91 ha przypadało: 99 działek rolnych o powierzchni 39 ha, 354 gospodarstwa o powierzchni 1 – 10 ha, 390 gospodarstw o powierzchni 10 – 20 ha, 102 o powierzchni 20 – 50 ha i 1 o powierzchni powyżej 50 ha. Stosunkowo duża jest grupa małych gospodarstw (1-10 ha), które nie dają gwarancji życia na odpowiednim poziomie z produkcji rolnej. W 2002 roku liczba gospodarstw zmniejszyła się do 913, a łączna powierzchnia, jaką zajmowały zwiększyła się do 11527 ha. Tabela 35 Gospodarstwa rolne oraz użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w gminie RACZKI Liczba gospodarstw rolnych 913 Powierzchnia ogólna /w ha/ 11527 Lasy i grunty leśne /w ha/ 446 Użytki rolne /w ha/ Ogółem 10601 Grunty orne razem 7342 Grunty orne pod zasiewami 7027 Sady 49 Łąki trwałe 1422 Pastwiska 1787 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. W gminie przeważają użytki rolne. Zalesienie wynosi 18,13%. Uderza bardzo mała powierzchnia sadów. Są to głównie sady przydomowe. Wpływ na powyższe ma również surowy klimat, krótszy okres wegetacji. Należy jednak szukać tutaj szans na alternatywne zajęcia i źródła dochodów dla mieszkańców gminy. 32 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 36 Powierzchnia zasiewów zbóż w gminie RACZKI /w ha/ 6044 Ogółem Kukurydza na ziarno 6 Zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi Razem 6038 Pszenica 529 Żyto 407 Jęczmień 514 Owies 249 Pszenżyto 1272 Mieszanki zbożowe 3067 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Rysunek 2 % zasiewu zbóż 0,1% 8,8% Kukurydza na ziarno 6,7% Pszenica 8,5% Żyto Jęczmień Owies 4,1% Pszenżyto Mieszanki zbożowe 50,7% 21,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Tabela 37 Powierzchnia zasiewów pozostałych upraw w gminie RACZKI Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Strączkowe 1 Ziemniaki 413 Przemysłowe Razem 36 Buraki cukrowe 1 Pastewne Razem 452 Motylkowe 3 Pozostałe Razem 81 Warzywa gruntowe 61 Truskawki 13 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 33 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Podobnie jak w regionie, w gminie RACZKI obserwuje się systematyczne zmniejszenie stanu zwierząt. Wiąże się to z koniunkturą w rolnictwie, kondycją głównych odbiorców płodów jak spółdzielnie, mleczarnie, zakłady mięsne itp. Od lat utrzymuje się stagnacja plonów ziemniaka spowodowana powtarzającymi się niekorzystnymi warunkami pogodowymi jak i dużą wrażliwością na choroby. Systematycznie obserwuje się spadek produkcji zbóż. Tabela 38 Zwierzęta gospodarskie w gminie RACZKI Ogółem Bydło Trzoda chlewna Drób W tym Krowy Lochy Drób kurzy Owce Konie 6840 14940 34843 3284 1397 24595 107 370 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Rysunek 3 % zwierząt gospodarskich 1,2% 11,0% 4,7% 0,4% Krowy Lochy Drób kurzy Owce Konie 82,7% Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 34 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 4.3. Przemysł W gminie rozwija się drobna działalność gospodarcza, nie ma tu żadnych zakładów przemysłowych. Gmina stwarza ciekawe możliwości inwestowania w turystykę wodną, agroturystykę oraz rolnictwo ekologiczne i przemysł spożywczy. 35 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 5.1. Infrastruktura drogowa Charakterystyka ogólna układu drogowego gminy RACZKI Gmina leży poza głównymi szlakami komunikacyjnymi województwa podlaskiego, ale ma dość dobre połączenia komunikacyjne. Zlokalizowana jest stosunkowo niedaleko od przejść granicznych na Litwę: Budzisko (43 km), Ogrodniki (55 km). Głównymi drogami na terenie gminy są dwie drogi wojewódzkie: Suwałki, RACZKI, Olecko oraz Augustów – RACZKI. Dobre połączenia autobusowe z Suwałkami, Augustowem i Oleckiem ma miejscowość RACZKI. Pozostałe miejscowości gminy nie są obsługiwane transportem zbiorowym w dostatecznym stopniu. Przez gminę przebiega linia kolejowa Suwałki – Olecko, która obecnie nie obsługuje przewozów pasażerskich. Gmina leży poza głównymi szlakami komunikacyjnymi województwa, ale ma stosunkowo dobre połączenia komunikacyjne. Zlokalizowana jest stosunkowo niedaleko od przejść granicznych na Litwę: Budzisko (43 km), Ogrodniki (55 km). Głównymi drogami na terenie gminy są dwie drogi wojewódzkie: nr 665 SuwałkiRaczki-Olecko oraz 664 Augustów – RACZKI. Tabela 39 Drogi wojewódzkie na terenie gminy RACZKI Szerokość jezdni Natężenie krytyczne Miarodajny ruch Nr Średni dobowy w m przyjęta do przy poziomie swobody godzinowy w 50 drogi ruch w 2000 r. analizy w m ruchu w p/h godzinie roku w p/h 655 1758 5,5 i 6 850 i 1050 150 664 1279 5,5 i 6 850 i 1050 100 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Raczkach Teren gminy obsługiwany jest przez autobusy PKS. Głównym węzłem ich linii są RACZKI. Z przystanku autobusowego w Raczkach, autobusy odjeżdżają najczęściej do Suwałk (19 km), Augustowa (21 km) oraz do Olecka (21 km). Do wymienionych miejscowości jeździ bowiem najwięcej mieszkańców gminy – do pracy, szkoły, do lekarzy specjalistów, innych celach (zakupy, rozrywka).Dobre połączenia autobusowe z Suwałk. Pozostałe miejscowości gminy nie położone na tych trasach nie są obsługiwane transportem zbiorowym w dostatecznym stopniu. Przez gminę przebiega linia kolejowa Suwałki – Olecko, która obecnie nie obsługuje przewozów pasażerskich. 36 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 40 Wykaz dróg na terenie gminy RACZKI Lp. Nr drogi/ Przebieg drogi zarządzający Wojewódzkie 655/Podlaski Zarząd 1 Bakaniuk-Raczki-Cimochy Dróg Wojewódzkich 2. 664/ -//Słoboda-Raczki Powiatowe 1123B/Powiatowy Szczodruchy-Wierciochy1. Zarząd Dróg Raczki 2. 1183B Małe Raczki-Krukówek Żubrynek-Kurianki3. 1184B Juryzdynka 4. 1185B Dowspuda-Kurianki Sucha Wieś-Chomontowo5. 1189B Pruska Mała-Mazurki Raczki-Moczydły6. 1190B Jankielówka Zajączkowo-Podwysokie7. 1119B Żubrynek 8. 1120B Bakałarzewo-Raczki Karasiewo-Nieszki9. 1123B Szczodruchy-Wierciochy Lipówka-Wasilówka10. 1125B Wierciochy Białe-Niemcowizna11. 1147B Bakaniuk-Józefowo Gminne 2381 B/Wójt Gminy 1. Ludwinowo-Bolesty RACZKI 2. 2382 B Raczki-Bolesty 3. 2383 B Lipówka-Witówka 4. 2384 B Choćki-Żubrynek-Płociczno 5. 2385 B przez wieś Bakaniuk 6. 2386 B przez wieś Sidory 7. 2387 B Józefowo-Pijawne Ruskie 8. 2388 B przez wieś Józefowo 9. 2389 B przez wieś Koniecbór 10. 2390 B przez wieś Cynowo 11. 2391 B Rudniki-Stoki 12. 2392 B Choćki-Rudniki 13. 2393 B Sucha Wieś-Chodorki 14. 2394 B Jaśki-Sucha Wieś-Dowspuda 15. 2395 B Moczydły-Lipówka 16. 2396 B przez wieś Planta 17. 2397 B przez wieś Kurianki Drugie 18. 2398 B Jankielówka-Witówka 19. 2399 B przez wieś Wronowo 20. 2400 B Wronowo-Sołdacka Słoboda 37 Nawierzchnia Uwagi MB 14.000 mb MB 8000mb MB 5790 mb ŻW 5870 mb ŻW 4950 mb ŻW 7470 mb MB 5535 mb ŻW 6715 mb MB 7300 mb MB 6805 mb MB 7890 mb ŻW 5250 mb ŻW/MB 5870 mb GR 1467 mb GŻ GŻ GR GŻ GR GR GŻ GR GŻ GŻ GR GŻ GŻ GŻ GŻ GR GR GŻ GR 7990 mb 1300 mb 4541 mb 840 mb 1650 mb 1000 mb 1067 mb 1317 mb 1225 mb 3870 mb 1620 mb 1333 mb 2900 mb 850 mb 1320 mb 1170 mb 750 mb 2850 mb 2400 mb PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Lp. 21. 22. 23. 24. Nr drogi/ zarządzający 2401 B 2402 B 2403 B 2404 B 25. 2405 B 26. 2406 B 27. 2407 B 28. 2408 B 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 2409 B 2410 B 2411 B 2412 B 2413 B 2414 B 2415 B 2416 B 2417 B 2418 B 2419 B 2420 B 52. 53. Przebieg drogi Nawierzchnia Uwagi przez wieś Wysokie przez wieś Sołdacka Słoboda Jaśki-Swięte Miejsce Moczydły-Szkocja-Wronowo Dowspuda-ZiółkowoWysokie-Janówka Ziółkowo-JankielówkaMilewo Witówka-Wierzbowo Jankielówka-Korytki-Pruska Mała Stoki-Kurianki Pierwsze Rudniki-Kurianki Pierwsze Franciszkowo-Rudniki przez wieś Podbrzuzówka Józefowo-Stoki Sidory-Lipowo-Płociczno Rabalina-Sidory-Rudniki Słoboda-Wronowo-Ziółkowo przez wieś Józefowo Bolesty-Bolesty Stare Szczodruchy przez wieś Wierciochy-Szczodruchy ul. Gospodarska w Raczkach ul. Nowe Osiedle ul. Jana Matejki ul. Stanisława Moniuszki ul. M.L. Paca ul. Szkolna ul. Wita Stwosza ul. Stodolna ul. Spokojna ul. Słoneczna ul. Michała Górskiego ul. Kazimierza Kaczorowskiego ul. Witolda Balukiewicza GŻ GŻ GŻ GŻ 1450 mb 1250 mb 1018 mb 2610 mb GŻ 7000 mb GR 1880 mb GR 1350 mb GR 2450 mb GŻ GŻ GR GR GŻ GŻ GR GR GR GŻ GŻ GŻ GŻ MB/GŻ GŻ GZ GZ GŻ GŻ GZ GŻ GŻ GR 2600 mb 3880 mb 3865 mb 1200 mb 1780 mb 2950 mb 7780 mb 2180 mb 1020 mb 2240 mb 1450 mb 1580 mb 425 mb 279/570=849mb 404 mb 105 mb 186 mb 331 mb 189 mb 265 mb 415 mb 362 mb 152 mb GR 152 mb GR 152 mb Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Raczkach Drogi wojewódzkie w całości mają nawierzchnię bitumiczną, choć niektóre odcinki wymagają modernizacji. Drogi powiatowe w gminie są kryte asfaltem, betonem asfaltowym, lecz część ich ma jeszcze nawierzchnię żwirową. Są to jednopasmowe trakty, niekiedy z jedną jezdnią. 38 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 5.2. Telekomunikacja Na terenie gminy zlokalizowana jest sieć telefonii przewodowej wraz z automatyczną centralą, będące własnością Telekomunikacji Polskiej S.A. oraz linia światłowodowa. Dla potrzeb publicznych na terenie gminy zlokalizowane 3 aparaty publiczne na karty telefoniczne. Istniejąca centrala i sieć telefoniczna w pełni pokrywają aktualne zapotrzebowanie, jak również zapotrzebowanie perspektywiczne. W ostatnich latach z powodu zbyt wysokiego abonamentu i rozwoju sieci komórkowych spada zainteresowanie korzystaniem z usług Telekomunikacji Polskiej, która na terenie gminy ma pozycję monopolistyczną. Poza siecią telefonii przewodowej na terenie gminy działają trzej operatorzy telefonii komórkowej: Centertel, Era GSM i Plus GSM. Program „Ikonka” w województwie podlaskim umożliwił zainstalowanie stałego łącza internetowego w Bibliotece Publicznej w Raczkach, z którego mieszkańcy gminy mogą korzystać w godzinach pracy biblioteki. 5.3. Zaopatrzenie w energię cieplną i gaz Energia elektryczna do gminy RACZKI jest doprowadzana liniami napowietrznymi średnich napięć (SN) 20kV i 15 kV. Linie te są doprowadzone z następujących punktów: - Stacja w Augustowie (GPZ) 110/15 kV - Stacja w Suwałkach (GPZ) 110/20 kV - Stacja w Filipowie (GPZ) 110/20 kV Linie średnich napięć doprowadzane są do stacji transformatorowych (SN/nn) 20/0,4 kV i 15 kV, z liniami napowietrznymi niskiego napięcia zasilani są odbiorcy. W istniejącym rozwiązaniu sieci warunki atmosferyczne mają istotny wpływ na pewność zasilania. Zabudowa mieszkalna i zagrodowa na terenie gminy jest wyposażona w indywidualne małe źródła ciepła. Jedynie jej część wyposażona jest w instalacje centralnego ogrzewania i ogrzewanie z własnych kotłowni. System taki funkcjonuje na terenie Spółdzielni Mieszkaniowej w Raczkach, gdzie ogrzewanych jest w ten sposób 13 bloków mieszkalnych (z kotłowni na paliwo stałe) oraz na terenie miejscowości Dowspuda, gdzie ogrzewane są 4 bloki i 6 innych budynków (z pieca olejowego i na paliwo stałe). Na terenie gminy nie ma żadnych sieci gazowych. Gmina nie posiada sieci gazociągu, dystrybucja gazu na potrzeby bytowe mieszkańców odbywa się za pomocą przenośnych butli na propan – butan. 39 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 5.4. Gospodarka wodno – ściekowa Wodociągi Istniejąca sieć wodociągowa w Gminie RACZKI to 141,60 km sieci głównej, oraz 49,40 km (1031 szt.) przyłączy wodociągowych. Na 36 miejscowości położonych na terenie gminny, woda z wodociągu dociera do wszystkich wsi. W finansowaniu zadań inwestycyjnych z tego zakresu udział swój mają mieszkańcy poszczególnych wsi. Gmina posiada trzy stacje wodociągowe w miejscowościach: RACZKI, Wierciochy i Podwysokie. W 2000 roku została zmodernizowana stacja wodociągowa we wsi RACZKI. Modernizacja polegała na całkowitej automatyzacji ciągu technologicznego, składającego się trzech zbiorników wyrównawczych podziemnych, po 50 m3 każdy, dwóch studni głębinowych i zestawu pompowego do przetransportowania wody do sieci wodociągowej. Maksymalna wydajność, określona pozowleniem wodnoprawnym – 895 m3/dobę. W roku 2003 wykonano sieć wodociągową we wsiach: Koniecbór, Stoki, Kurianki Pierwsze i Kurianki Drugie oraz zmodernizowano stację wodociągową we wsi Podwysokie. W roku 2004 wykonano sieć wodociągową we wsiach: Bolesty, Szczodruchy i Ludwinowo oraz dokonano modernizacji stacji wodociągowej we wsi Wierciochy. Po realizacji tego zadania inwestycyjnego woda z wodociągu dociera już do wszystkich miejscowości w gminie. Modernizacja stacji wodociągowych polegała na zainstalowaniu nowych urządzeń oraz automatyzacji obsługi układów sprężonego powietrza, napowietrzania wody, areacji wody oraz jej filtracji wraz z płukaniem filtrów i dezynfekcją wody. Maksymalna wydajność, określona w pozowleniu wodnoprawnym – 262 m3/dobę. Te zadania inwestycyjne finansowane były z udziałem środków finansowych z programu SAPARD. Tabela 41 Zestawienie ujęć wody na terenie gminy RACZKI Wydajność ujęć[m3/dobę] komunalne i osiedlowe pozostałe Ilość ujęć komunalne osiedlowe 3 2 4.967 1.380 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Raczkach 40 zakładowe i inne 3 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Kanalizacja Na terenie gminy RACZKI tylko część wsi RACZKI położonej na wyżynie i miejscowość Dowspuda posiadają sieć kanalizacji. Ścieki z obu miejscowości odprowadzane są do mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej między tymi miejscowościami na terenie wsi Dowspuda. Budowa sieci kanalizacyjnej realizowana była etapowo. Finansowanie realizacji jednego z etapów odbyło się z udziałem środków z funduszu PHARE. Sieć kanalizacyjna obejmuje kolektor główny o łącznej długości 7,9 km oraz przyłącza o łącznej długości 3,5 km (odbiór ścieków od 275 podmiotów). Oczyszczane ścieki odprowadzane są poprzez staw do rzeki Rospudy wpadającej do jeziora Rospuda powiązanego z jeziorem Necko. Rzeka posiada II klasę czystości. Wokół oczyszczalni istnieje strefa izolacyjna o szerokości 300 m. Do objęcia systemem kanalizacji całej miejscowości RACZKI zostało do wykonania 3,5 km kolektora głównego i około 1 km przyłączy. Realizację tego przedsięwzięcia przewiduje się na lata 2005 – 2007. Na nieruchomościach, które nie mają możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej znajdują się zbiorniki do gromadzenia ścieków. Po przeprowadzonej ostatnio modernizacji, oczyszczalnia ścieków w Dowspudzie jest przystosowana do przyjmowania ścieków dowożonych (punkt zlewny). W chwili obecnej tylko jeden przedsiębiorca posiada zezwolenie wójta na świadczenie usług w tym zakresie na terenie gminy. Tabela 42 Wodociągi i kanalizacja w gminie RACZKI Wyszczególnienie Wodociągi Kanalizacja Sieć w km 141,6 11,5 Połączenia prowadzące do budynków 1031 236 Zdroje uliczne 1 Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w 169,7 dam3 Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych na 1 27,6 mieszkańca Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy w Raczkach Oczyszczalnia ścieków Gmina posiada jedną mechaniczno – biologiczną oczyszczalnię ścieków w miejscowości Dowspuda, składającą się z pompowni głównej i bloku biologicznego oczyszczania (komory: denitryfikacji wstępnej, nitryfikacji, denitryfikacji wtórnej, dotleniania z dodawaniem roztworu PIX). Oczyszczalnia wyposażona jest w prasę hydrauliczną do 41 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 prasowania osadu i ma możliwość przyjmowania ścieków dowożonych taborem asenizacyjnym). Cały cykl technologiczny pracy oczyszczalni jest zautomatyzowany. Po modernizacji oczyszczalni w roku 2002 r. oczyszczalnia ma przepustowość 300 m3/dobę. Istnieje możliwość zwiększenia jej przepustowości poprzez dobudowywanie kolejnych bloków oczyszczania. Tabela 43 Ścieki komunalne oraz ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków Wyszczególnienie Ilość ścieków Ścieki oczyszczane ogółem /w dam3/ 200 Ścieki oczyszczane biologicznie /w dam3/ 200 Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków W liczbach bezwzględnych 1900 W % ludności ogółem 30,8 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy w Raczkach 5.5. Gospodarka odpadami Gminne składowisko odpadów komunalnych w Ludwinowie Na obszarze gminy funkcjonuje jedno składowisko odpadów, zlokalizowane w miejscowości Ludwinowo, w odległości około 4 km od miejscowości gminnej RACZKI, 1 km od ujęć wodnych oraz 1,2 km od cieków wodnych. Składowisko zajmuje powierzchnię 1,17 ha, otoczone jest pasem zieleni o szerokości około 5 m. Teren pod składowiskiem jest równy i płaski. Występuje pełna izolacja I poziomu wodonośnego – użytkowego, który znajduje się co najmniej 14 m pod glinami. Teren, na którym znajduje się składowisko położony jest w strefie glin zwałowych górnych na piaskach i żwirach wodnolodowcowych dolnych. Do głębokości 6 m stwierdzono występowanie glin piaszczystych, często twardoplastycznych. Cały obszar składowiska jest odwadniany przez rzekę Rospudę. Również spływ wód podziemnych odbywa się w kierunku rzeki. Wokół składowiska ustanowiona została 450 m strefa ochrony sanitarnej, która otoczona jest gruntami ornymi. W strefie tej zabroniona jest budowa obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi, lokalizacja ogrodów działkowych oraz urządzeń sportowych i rekreacyjnych. Pas zieleni otaczający składowisko ogranicza wywiewanie lotnych frakcji odpadów ze składowiska i stanowi zarazem barierę wizualną. Składowisko posiada dobre warunki hydrogeologiczne, posiada naturalne uszczelnienie podłoża, zapewniające izolację odpadów od wód podziemnych i powierzchniowych. Składowisko podzielone jest na cztery sektory. Dwa z nich są już wyłączone z eksploatacji i zrekultywowane. Stan nagromadzenia odpadów wynosi 4100 ton, a eksploatację wysypiska przewiduje się do roku 2005. Gospodarka odpadami prowadzona na terenie gminy charakteryzuje się niskim stopniem zagospodarowania powstających odpadów. 42 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Większość z nich trafia bezpośrednio na składowisko odpadów i nie jest poddana żadnej segregacji ani odzyskowi surowców wtórnych. Etapowe zagospodarowywania składowiska daje możliwość minimalizowania wpływu czynników atmosferycznych na składowane odpady. W 2002 roku na wysypisko odpadów trafiło 123 t. opadów komunalnych niesegregowanych, co zwiększyło wypełnienie składowiska do ok. 69%. Głównym odbiorcą odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości jest Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Raczkach. Odpady gromadzone są głównie w pojemnikach 110 litrowych (250 gospodarstw) oraz w 60 litrowych workach jednorazowego użytku (50 gospodarstw). Systemem cyklicznego odbioru odpadów (raz na dwa tygodnie) objęta jest miejscowość RACZKI, w której mieszka blisko 40% mieszkańców gminy oraz miejscowości Małe RACZKI i Dowspuda. Na obszarze gminy rozstawiono 18 kontenerów KP–7 i 15 pojemników PA–1100. Głównie przy szkołach rozstawiono 7 gniazd pojemników typu PA–1100, w których gromadzi się odpady w sposób selektywny (szkło, plastik, aluminium). Odbiór odpadów gromadzonych w tych kontenerach i pojemnikach (za wyjątkiem odpadów gromadzonych w sposób selektywny) finansowany jest z budżetu gminy. Na składowisku dopuszcza się również składowanie: - popiołu z palenisk i żużlu - gruzu budowlanego - osadów z oczyszczalni ścieków - odpadów potechnologicznych z przemysłu, po przedłożeniu ekspertyzy dopuszczającej składowanie tych odpadów na wysypisku gminnym. Obecnie odpady gromadzone są w sektorze III metodą poziomą, są one plantowane do warstwy 30-50 cm i na bieżąco zagęszczane spycharką. Następnie przykrywane są cienką warstwą izolacyjną ziemi grubości 20 cm. Składowisko odpadów w Ludwinowie nie stwarza zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. Technologia składowania odpadów jest poprawna, a rekultywacja wyeksploatowanych sektorów przeprowadzona została zgodnie z obowiązującymi zasadami. 43 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Odprowadzanie odcieków Pojemność (m3)/ wykorzystanie (%) Wnioski wynikające z przeglądu ekologicznego Przewidywana data zamknięcia Administrator Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Raczkach Izolacja podłoża Powierzchnia (ha) Lokalizacja Ludwinowo Tabela 44 Charakterystyka składowiska odpadów komunalnych (stan na styczeń 2003) brak drenaż 1,13 16500/63 do zamknięcia 2005 Stan techniczny Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy w Raczkach Gospodarka odpadami prowadzona na terenie gminy charakteryzuje się niskim stopniem zagospodarowania powstających odpadów. Większość z nich trafia bezpośrednio na składowisko odpadów i nie jest poddana żadnej segregacji i odzyskowi surowców wtórnych. Na terenie Gminy RACZKI działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych prowadzą podmioty: o Przedsiębiorstwo Transportowe „Necko” w Augustowie, o Zakład Gospodarki Komunalnej w Raczkach, o Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe „MPO” Sp. z o.o. w Białymstoku. 44 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 6. FINANSE GMINY Strukturę budżetu w cenach bieżących w latach 2002-2004 przedstawia poniższe zestawienie tabelaryczne. Tabela 45. Dochody i wydatki budżetu gminy w ostatnich 3 latach Treść 2002 r. 2003 r. Plan 2004 r. Dochody ogółem 7.979.200 9.452.385 9.884.773 Dochody własne 1.958.186 3.193.673 1.432.292 w tym: udziały w podat. doch. od osób fizycznych 455.112 399.794 615.323 udziały w podatku od osób prawnych 3.823 5.346 5.000 podatek rolny 297.053 307.807 295.000 podatek od nieruchomości 594.055 551.512 510.000 podatek leśny 74.035 48.899 48.000 podatek od środków transportowych 58.431 63.030 48.000 opłata skarbowa 17.356 26.737 32.000 dochody z majątku gminy 137.864 83.839 opłata targowa 6.690 5.840 7.000 podatek od spadków i darowizn 14.071 3.178 4.000 podatek od działalności gospod. na 2.675 2.808 3.000 zasadzie karty podatkowej inne dochody 297.021 1.694.883 1.651.328 Dotacje celowe 821.488 767.766 w tym: na zadania administracji rządowej 629.861 630.027 360.936 na zadania własne 291.627 137.739 500.000 Subwencje ogólne: 5.099.526 5.490.946 5.798.638 w tym: część podstawowa 1.337.306 1.433.241 część oświatowa 3.463.366 3.760.744 3.841.723 część rekompensująca 297.854 296.961 1.956.915 Wydatki ogółem 8.578.051 9.766.393 9.631.841 w tym: inwestycyjne 1.987.426 3.037.133 2.752.659 bieżące 6.633.089 6.729.260 6.879.182 w tym: wynagrodzenia osobowe 2.790.404 3.089.369 3.051.176 pochodne od płac 628.981 699.174 702.992 pozostałe wydatki 3.213.704 2.940.717 3.125.014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Raczkach Strukturę budżetu na lata 2002 – 2003 oraz prognozę na lata 2004 – 2006 przedstawia poniższa tabela. 45 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 46 Dochody i wydatki budżetu gminy w ostatnich 2 latach lata 2004-2006 (w cenach stałych) Treść 2000 2001 2002 r. 2003 r. 2004 r. Dochody ogółem 6.826.283 7.287.209 7.979.200 9.452.385 8.242.069 Wydatki ogółem 6.837.627 7.779.608 8.578.051 9.766.393 8.058.736 w tym: Wydatki 789.037 888.791 1.987.426 2.775.893 966.910 inwestycyjne Wydatki bieżące 6.048.590 6.199.580 6.633.089 6.729.260 7.091.826 i prognozowane na 2005 r. 2006 r. 8.670.395 9.115.255 8.535.395 8.980.255 1.015.260 1.145.710 7.520.135 7.834.545 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Raczkach Dochody i wydatki budżetowe W analizowanym okresie najwyższe dochody gminy są planowane na 2004 rok, co jest wynikiem występowania w tym roku środków na dofinansowanie zadań. Natomiast najniższe dochody były w 2002 roku. Jednak różnice pomiędzy dochodami w poszczególnych latach nie były znaczące. Rysunek 4 Wydatki ogółem gminy RACZKI w stosunku do wydatków inwestycyjnych w latach 2002-2004 10000000 9000000 8000000 7000000 6000000 5000000 WYDATKI 4000000 Wydatki inwestycyjne ogółem 3000000 2000000 1000000 0 2000 2001 2002 2003 2004 (plan) lata Źródło: Opracowanie własne wg danych Urzędu Gminy w Raczkach Wahania dotyczą szczególnie poziomu wydatków inwestycyjnych. Tabela nr 47 przedstawia stosunek wydatków inwestycyjnych do dochodów i wydatków ogółem. Tabela 47. Udział wydatków inwestycyjnych w dochodach i wydatkach ogółem budżetu gminy RACZKI w latach 2002-2004 LATA 2000 2001 2002 Stosunek wydatków inwestycyjnych do 11,56 12,20 24,91 dochodów ogółem Udział wydatków inwestycyjnych w 11,54 11,42 23,17 wydatkach ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Raczkach 46 2003 2004 (plan) 32,13 27,85 31,09 28,58 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Stosunkowo niski poziom inwestycji spowodował, że zadłużenie nie stanowi obecnie zagrożenia dla płynności finansowej gminy i realizowania przez nią niezbędnych zadań. Tabela nr 48 przedstawia wskaźniki zadłużenia dla gminy w ostatnich latach. Tabela 48. Wskaźniki stanu zadłużenia gminy RACZKI w latach 2002-2004 LATA 2002 2003 2004 (plan) Dochody 7.979.200 9.763.393 9.631.841 Zadłużenie 1.247.692 1.634.932 1.382.000 Wskaźnik zadłużenia 15,64 16,74 14,35 Źródło: Opracowanie własne wg danych Urzędu Gminy w Raczkach Wskaźnik zadłużenie kształtuje się w chwili obecnej poniżej dopuszczalnego poziomu, który wynosi 60% dochodów budżetowych gminy w danym roku. Prognoza możliwości inwestycyjnych na lata 2005-2006 i kolejne Szacunki według wskaźników przyjętych za danymi gminy dają w latach 2005 i 2006 ponad 5% wzrost dochodów gminy i kwoty odpowiednio o 444.860 tys. zł. 47 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 III. ANALIZA SWOT Analiza aktualnego stanu gminy oraz uwarunkowań rozwojowych dały podstawę do opracowania analizy SWOT. Analiza uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych (analiza SWOT; skrót od angielskich słów: strengths, weaknesses, opportunities, threats) jest podstawowym źródłem informacji o atutach i słabościach. Daje możliwość identyfikacji pozytywnych i negatywnych zjawisk występujących zarówno w samej gminie – uwarunkowania wewnętrzne (mocne strony gminy oraz jej słabości), jak i w otoczeniu zewnętrznym (szanse oraz zagrożenia). Atuty i możliwości gminy powinny stanowić uwarunkowania, na których należy oprzeć przyszły rozwój gminy, wspomagając ich oddziaływanie i stwarzając warunki dla ich większego wpływu na przyszłość gminy. Słabości i zagrożenia, stanowiące utrudnienia lub ograniczenia w planowym rozwoju gminy, powinny być minimalizowane lub eliminowane w aspekcie możliwości uzyskania określonych celów i zrealizowania planowanych zamierzeń. Tabela 49 Analiza SWOT Gminy RACZKI Mocne strony 1. Atrakcyjność środowiska naturalnego. 2. Bogata historia miejscowości RACZKI, która posiadała prawa miejskie i kultywowanie tradycji. 3. Lokalizacja gminy w 30 km pasie przyspieszonego rozwoju związanego z międzynarodową trasą szybkiego ruchu Via Baltica. 4. Dobry poziom kształcenia lokalnych szkół i możliwość różnorodnego kształcenia. 5. Bliskość granic z Rosją, Litwą i Białorusią oraz do przejść granicznych. 6. Potencjalne rezerwy taniej siły roboczej. 7. Malowniczość krajobrazu oraz bliskie sąsiedztwo atrakcyjnych turystycznie terenów Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. 8. Dobre połączenia komunikacyjne i niewielkie odległości od większych miast. 9. Dobrze rozwinięta sieć handlu i usług w ośrodkach gminnych. 10. Przychylność samorządu lokalnego dla usprawniania zarządzania. 11. Dobra współpraca z sąsiednimi gminami i aktywnie działające Stowarzyszenie Gmin Rospuda. 12. Niski poziom zanieczyszczenia gleb. 13. .Korzystna struktura obszarowa gospodarstw rolnych. Słabe strony 1. Niewystarczający rozwój infrastruktury technicznej na terenach wiejskich. 2. Brak bazy turystycznej o wysokim standardzie oraz niewystarczająca baza sportowo-rekreacyjna. 3. Migracja młodych ludzi do miast. 4. Wielokierunkowość produkcji rolnej oraz niewystarczające doradztwo rolnicze. 5. Brak potencjalnych inwestorów z zewnątrz. 6. Niewykorzystane możliwości promocji malowniczych szlaków turystycznych. 7. Brak dobrej polityki informacyjno-promocyjnej gminy. 8. Zbyt duży procent nieutwardzonych dróg na wsi. 9. Dominacja słabych gleb V i VI klasy nie pozwalających na racjonalny rozwój produkcji rolnej. 10. Niedostateczny poziom skanalizowania wsi. 11. Niski poziom wykształcenia ludności, zwłaszcza wiejskiej. 12. Niskie, mało motywujące płace zwłaszcza w sektorze prywatnym. 13. Surowe warunki agroklimatyczne, stanowiące ograniczenia dla rozwoju produkcji rolniczej. 14. Niewystarczający potencjał przetwórczy i niski poziom edukacji ekologicznej przy produkcji żywności. 15. Brak dokumentu ”Strategia promocji turystycznej gminy”. 48 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Szanse 1. Znalezienie się w paśmie przyspieszonego rozwoju gospodarczego związanego z obsługą międzynarodowej trasy szybkiego ruchu Via Baltica. 2. Możliwość wykorzystania wolnych obiektów na działalność gospodarczą. 3. Wejście Polski do UE. 4. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. 5. Możliwość stworzenia kompleksowego programu rozwoju ruchu turystycznego na atrakcyjnym szlaku turystycznym. 6. Rozwój szeroko rozumianej agroturystyki. 7. Zmniejszenie bezrobocia i migracji poprze m.in. pozyskanie inwestycji. 8. Możliwości pozyskania dodatkowych środków finansowych z funduszy krajowych związanych z polityką regionalną i pomocowych z UE. 9. Utrzymanie w bardzo dobrym stanie środowiska naturalnego. 10. Zmiana polityki rolnej i finansowej przez rząd na prorozwojową. 11. Rosnący ruch turystyczny i pielgrzymkowy do atrakcyjnych miejsc nad jeziorami oraz do miejscowości historycznych. 12. Wprowadzenie preferencyjnych ulg i zwolnień podatkowych dla podmiotów inwestujących na terenie gminy. 13. Stworzenie warunków dla rozwoju szkolnictwa oraz do podnoszenia poziomu wykształcenia miejscowej uzdolnionej młodzieży. 14. Zapewnienie rynków zbytu na produktu rolne miejscowych producentów poprzez rozwój przedsiębiorczości, przetwórstwa rolnospożywczego oraz instytucji i organizacji ich rozwoju. 15. Dynamiczny rozwój przedsiębiorczości – zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw. 16. Dobra łączność telekomunikacyjna i komunikacyjna. 17. Rozwój energetyki wiatrowej i elektrowni wodnych. 18. Bliskość Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. 19. Możliwość osadnictwa ludności z terenów zagrożonych ekologicznie. 20. Bliskość dużego rynku zbytu w krajach ościennych. Zagrożenia 1. Wzrost zjawisk patologii społecznej i przestępczości. 2. Niska dochodowość ludności i starzenie się wsi. 3. Ucieczka młodych ludzi do miast, zwłaszcza brak na wsi młodych kobiet. 4. Dekapitalizacja substancji mieszkaniowej i zły stan budynków na wsi. 5. Brak ofert pracy dla młodych ludzi, zwłaszcza dla kobiet. 6. Degradacja środowiska naturalnego i utrata walorów turystycznych. 7. Spadek dochodów własnych gmin. 8. Duża liczba koniecznych inwestycji i remontów w oświacie. 9. Zła polityka rolna i gospodarcza kraju i zbyt duże obciążenie fiskalne. 10. Skomplikowane przepisy i niestabilność prawna. 11. Brak przygotowania terenów wiejskich, przedsiębiorczości i władz gmin do nowych warunków, związanych z członkostwem Polski w UE. 12. Brak zbytu na produkty miejscowych firm i w efekcie ich upadek. 13. Niedostateczne nakłady finansowe na rozwój infrastruktury technicznej oraz społecznej na kulturę, sport, turystykę oraz służbę zdrowia. 14. Wysoki koszt świadczeń społecznych i ograniczone środki finansowe na pomoc społeczną Wnioskowane przedsięwzięcie inwestycyjne jest odpowiedzią na zidentyfikowane w analizie SWOT szanse, zagrożenia, siły i słabości i próbą rozwiązania podstawowych barier rozwoju RACZKI. 49 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA IV. OBSZARZE GMINY RACZKI Cele strategiczne pierwszego rzędu wynikają z misji rozwoju gminy i stanowią jej konkretyzację. Następnie są one rozpisywane na cele bardziej szczegółowe (drugiego rzędu), zaś każdemu z nich przypisuje się konkretne zadania realizacyjne. Strategia rozwoju gminy powinna być oparta na zasadzie ekorozwoju. Nie sprzeciwia się ona jednak rozwojowi gospodarczemu, natomiast ważne jest w niej to, aby spraw ochrony środowiska naturalnego nie sprowadzać do likwidacji skutków gospodarczej działalności człowieka, lecz do zapobiegania nadmiernemu zniszczeniu środowiska, czyli aby identyfikować i eliminować przyczyny. Działania te można prowadzić w różnorodny sposób, zarówno bezinwestycyjny jak i przy dużych nakładach finansowych. W zależności od dziedziny życia, w jakiej będziemy chcieli interweniować. W planowanych przedsięwzięciach należy uwzględnić trzy priorytety: Priorytet I – zadania przeciwdziałające zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego oraz nieodwracalnym zmianom w stanie flory i fauny regionu, Priorytet II – zadania przeciwdziałające bezpośrednim zagrożeniom dla zasobów i jakości środowiska, Priorytet III – pozostałe zadania. W taki sposób sformułowane priorytety wynikają z faktu przynależności gminy do obszaru Zielonych Płuc Polski, charakteryzującego się dużą różnorodnością biologiczną (krajobrazową, siedliskową i gatunkową), niskim stopniem degradacji środowiska przyrodniczego oraz możliwością zrównoważonego rozwoju regionu w warunkach racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych. Tak sformułowane priorytety stały się również obowiązujące w programie ochrony środowiska powiatu i województwa. Strategia Rozwoju Gminy, zakłada stały wzrost gospodarczy, a priorytety przewidują kierunki działań, których realizacja zmierzać będzie do zachowania odpowiedniej jakości środowiska naturalnego. Zgodnie z polityką ochrony środowiska województwa podlaskiego oraz powiatu suwalskiego działania gminy powinny być ukierunkowane na: Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej gminy - w zakresie rozwoju systemu transportowego: o budowa i modernizacja dróg zapewniających prawidłowe funkcjonowanie krajowego i regionalnego ruchu kołowego, - w zakresie rozwoju systemów energetycznych: 50 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 o rozwój systemów ciepłowniczych stosownych do standardów ochrony środowiska (kolektory słoneczne, kotły na biomasę). - w zakresie rozwoju systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych: a. rozwój systemu zaopatrzenia w wodę ukierunkowanego na objęcie scentralizowanymi systemami wszystkich mieszkańców jednostek osadniczych o zwartej przestrzennie zabudowie, b. rozwój systemów odprowadzania w szczególności na zapewnienie zamieszkiwania oraz eliminację i ścieków, ukierunkowany standardów cywilizacyjnych oczyszczania współczesnych zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych poprzez: o budowę oczyszczalni ścieków we wsiach nie posiadających takich urządzeń, o modernizację istniejących oczyszczalni pod kątem zwiększenia ich sprawności, zwłaszcza w redukcji związków biogennych, o budowę sieci kanalizacji sanitarnej, c. rozwój systemów usuwania i utylizacji odpadów stałych ukierunkowany na ochronę środowiska i gospodarcze wykorzystanie części odpadów poprzez: o modernizację i rozbudowę istniejącego wysypiska śmieci dla potrzeb gminy, o powszechną selektywną zbiórkę odpadów, o rozwiązanie problemu utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego. Wzmocnienie bazy ekonomicznej - w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich: o tworzenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych do poprawy jakości i struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej, o wspieranie specjalizacji i intensyfikacji produkcji rolniczej, dostosowanej do potrzeb rynku żywnościowego, przetwórstwa rolno-spożywczego i eksportu, o wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków cywilizacyjnych życia i pracy ludności rolniczej. - w zakresie rozwoju turystyki: o wspieranie działań dotyczących kompleksowego zagospodarowania turystycznego jednostek osadniczych oraz obszarów i obiektów o najwyższych walorach przyrodniczych i kulturowych, o tworzenie warunków organizacyjnych i lokalizacyjnych prawnych oraz sprzyjających 51 preferencji pozyskiwaniu finansowych, inwestorów PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 do modernizacji i realizacji bazy turystycznej w najatrakcyjniejszych do tego celu obszarach, o wspieranie rozwoju agroturystyki. Zrównoważone gospodarowanie przestrzenią z zachowaniem cennych walorów przyrodniczych i kulturowych, a także z ich racjonalnym wykorzystaniem dla przyspieszonego rozwoju: - tworzenie warunków i prawidłowego prawnych funkcjonowania do zachowania podstawowych ciągłości elementów przestrzennej środowiska przyrodniczego poprzez: o uwzględnianie zasad ochrony prawnej w planach zagospodarowania przestrzennego gminy. - wzbogacenie systemu przyrodniczego gminy w szczególności poprzez: o zalesiania gruntów marginalnych dla produkcji rolniczej, o sukcesywne zwiększania ilości zieleni przeciwerozyjnej na terenach rolniczych, o modernizację i budowę zbiorników wodnych i racjonalnego ich wykorzystania. - ochronę wód powierzchniowych i podziemnych w szczególności poprzez: o wspieranie rozwoju systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz innych działań zapobiegających zanieczyszczeniom i degradacji wód z priorytetem ochrony obszarów zasobowych ujęć komunalnych oraz wód w obszarach cennych przyrodniczo i rekreacyjnych. - ochronę powierzchni ziemi i powietrza oraz wykorzystanie surowców mineralnych w szczególności poprzez: o ochronę wartościowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed nieuzasadnionym przeznaczeniem na cele nierolnicze w planach zagospodarowania przestrzennego i ekologizację technologii produkcji rolniczej, o wspieranie zwiększania udziału proekologicznych nośników energetycznych w źródłach ciepła oraz wprowadzania na szerszą skalę technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń i zmniejszenie strat ciepła w budownictwie, o rozwój stałego monitoringu urządzeń i obiektów zagrażających środowisku i przygotowanie środków zapobiegających zagrożeniom, o wspieranie rozwoju nowoczesnego systemu przetwarzania i utylizacji odpadów stałych. - ochronę ludzi i środowiska przed hałasem, wibracjami i elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym poprzez: 52 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 o stosowne rozwiązania planistyczne i projektowe głównych urządzeń komunikacyjnych, energetycznych i telekomunikacyjnych, o zastosowanie urządzeń technicznych eliminujących i ograniczających uciążliwości. - ochronę przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska w szczególności poprzez: o system monitoringu obiektów i urządzeń mogących spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska, o planowanie i przygotowywanie środków przeciwdziałania tym zagrożeniom. CEL: Utrzymanie braku zagrożenia środowiska od zanieczyszczeń liniowych Realizacja celu przez: o poszerzenie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż dróg (tam gdzie już częściowo istnieją); o wykonanie nasadzenia roślinności (trawy, krzewy – tam gdzie ich jeszcze nie ma); o zaprojektowanie na odcinkach ujściowych rowów przydrożnych stawów suchych lub mokrych o retencji pozwalającej na zatrzymanie zanieczyszczeń. Działania w zakresie rozwoju nowoczesnych systemów energetycznych CEL: Poprawa stanu czystości powietrza Realizacja celu przez: o eliminowanie uciążliwości dla powietrza przez właściwe lokalizowanie obiektów zarówno przemysłowych jak komunalnych czy też prywatnych; o wykorzystywanie energii słonecznej; o propagowanie technologii wykorzystujących paliwa odnawialne np. słomę czy energię wodną (możliwość połączenia kilku aspektów ochrony środowiska przy wymianie kotłów węglowych na kotły opalane słomą); o wspomaganie finansowe i organizacyjne wszystkich obywatelskich inicjatyw dotyczących wykorzystania odnawialnych źródeł energii; o propagowanie programów oszczędzania energii; o przeprowadzenie termomodernizacji budynków. Działania w zakresie rozwoju systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych 53 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Zaopatrzenie ludności w wodę i gospodarka ściekowa CEL: Ochrona wód podziemnych Realizacja celu przez: o sprawdzanie szczelności zbiorników bezodpływowych na ścieki; o propagowanie budowy indywidualnych systemów asenizacyjnych – przydomowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach wiejskich w zabudowie rozproszonej; o opracowanie programów optymalizacji wykorzystania istniejącej oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej; o stałą modernizację i usprawnianie funkcjonowania oczyszczalni ścieków, poprzez wprowadzanie najlepszych dostępnych technik; o rozbudowę gminnej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej; o pomoc w prowadzeniu ewidencji studni służących do poborów wody na cele gospodarstwa domowego i rolnego; o prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu właściwą organizację gospodarstwa rolnego w zakresie ochrony środowiska (rola składowanych odpadów i obornika w ochronie wód podziemnych); o prowadzanie działań edukacyjnych mających na celu umiejętne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin; o wyeliminowanie składowania odpadów (w tym także obornika) na powierzchni ziemi bez zabezpieczeń oraz nadmiernego i nie zawsze uzasadnionego zużycia środków ochrony roślin czy nawozów sztucznych; o realizację inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z rolnictwa (głównie budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę); o współpracę z ośrodkami doradztwa rolniczego w zakresie umiejętnego korzystania ze środków ochrony roślin i nawozów sztucznych; o prowadzenie umiejętnej polityki cenowej w zakresie odpłatności za pobraną wodę i odprowadzane ścieki, mające przyczynić się do oszczędności zasobów wody pitnej; o kształcenie nawyków mających na celu wykorzystywanie do zabiegów agrotechnicznych wód deszczowych w stopniu możliwie maksymalnym; o przestrzeganie i egzekwowanie przez swoje służby oraz uprawnionych pracowników urzędu gminy przepisów ustawy Prawo Wodne. 54 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 CEL: Poprawa stanu czystości wód powierzchniowych Realizacja celu przez: o wstrzymanie degradacji wód przez egzekwowanie zakazu odprowadzania do nich ścieków bez oczyszczania. o budowę kolektorów ściekowych w celu podłączenia do istniejących oczyszczalni lub podłączenie do kolektorów istniejących. o budowę i wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania. Ograniczenie powstających ilości zanieczyszczeń obszarowych Zanieczyszczenia obszarowe na terenie gminy związane są przede wszystkim z produkcją rolniczą. Są to zanieczyszczenia pochodzące ze spływu substancji chemicznych w zlewniach do cieków powierzchniowych jak i wód gruntowych. Nie chodzi tu o źródła zanieczyszczeń punktowych czy liniowych, których miejsce powstawania można identyfikować, ale o zanieczyszczenia związane głównie z intensywną gospodarką rolną. Jakość spływu powierzchniowego jest uwarunkowana szeregiem czynników, wśród których wyróżnia się dwie kategorie: - czynniki naturalne, jak: - ukształtowanie terenu, - warunki geologiczne, - jakość i morfologie gleb, - warunki klimatyczne, - czynniki antropogeniczne związane z działalnością człowieka: - sposób zagospodarowania, - struktura zasiewów, - stopień nawożenia mineralnego i organicznego, - stopień mechanizacji prac polowych, - stopień regulacji stosunków wodno-powietrznych w profilu glebowym. Gospodarka odpadami CEL: Poprawa stanu środowiska przez gospodarowanie odpadami Realizacja celu przez: o utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej Gminy, o segregację odpadów w celu odzysku surowców wtórnych u źródeł ich powstawania, o stworzenie magazynu surowców wtórnych, 55 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 o wydzielanie z odpadów masy organicznej i podjęcie prób kompostowania odpadów organicznych, o zorganizowanie miejsc tzw. rejonowych zbiornic odpadów w tym także miejsc odbioru jednostkowych odpadów niebezpiecznych (np. lamp rtęciowych, zużytych baterii), o udzielanie pomocy w organizacji prawidłowego i bezpiecznego odbioru odpadów, o wyznaczenie terenów pod budowę odpowiednio zabezpieczonych składowisk odpadów, o wykonanie poprawnej rekultywacji zamkniętych oraz „dzikich” wysypisk. o uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego potrzeb związanych ze składowaniem odpadów, o przestrzeganie i egzekwowanie przez swoje służby oraz uprawnionych pracowników urzędu gminy przepisy ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Działania w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych CEL: Zachowanie istniejących zasobów leśnych oraz zwiększanie powierzchni lasów oraz ich różnorodności biologicznej Realizacja celu przez: o wykonanie i bieżące aktualizowanie rejestru gruntów rolnych wyłączonych z produkcji, które można przeznaczyć do zalesienia, o zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo z użyciem sadzonek dostosowanych do typów siedliskowych lasu z równoczesnymi działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej, o tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych na terenach granicznych z innymi gminami, o lokalizację zalesień i zadrzewień zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, o ochronę zieleni dolin rzecznych, terenów torfowiskowych i zabagnionych, o stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, degradacja). Występowanie na terenie gminy dużej mozaiki siedlisk powoduje, że świat roślin i zwierząt jest bogaty i obfituje w wiele gatunków rzadkich i chronionych. Zaznacza się tu duży udział gatunków borealno-górskich, występujących głównie na torfowiskach i w wodach płynących. 56 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 CEL: Zachowanie oraz odtwarzanie bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych Realizacja celu przez: o utrzymanie istniejących i powołanie nowych obszarów i obiektów prawnie chronionej przyrody i krajobrazu, o opracowanie propozycji włączenia wybranych obszarów do sieci obszarów Natura 2000, o zachowanie i wzbogacanie istniejących oraz odtwarzanie zanikłych elementów różnorodności biologicznej, w tym renaturalizacja cennych ekosystemów i siedlisk, o usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej, o opracowanie wymagających gminnej „czerwonej specjalnej troski, listy” ze zbiorowisk szczególnym roślinnych i uwzględnieniem biotopów siedlisk priorytetowych (Natura 2000), o wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego gminy zapisów określających sposoby użytkowania cennych elementów przyrodniczych i krajobrazowych (w szczególności torfowisk, drobnych zbiorników wodnych, strefy brzegowej jezior); wyznaczenie stref ochronnych wokół jezior i rzek, o intensyfikacja prac związanych z opracowywaniem i aktualizacją operatów urządzeniowych lasów niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad realizacją tych planów, o opracowanie gminnej „czerwonej listy” gatunków roślin i zwierząt, uwzględniającej gatunki chronione, zagrożone wyginięciem oraz priorytetowe (Natura 2000); opracowanie i wdrożenie gminnego programu ochrony tych gatunków, o opracowanie i wdrożenie zasad postępowania z gatunkami konfliktowymi, w tym określenie sposobów minimalizacji szkód, o opracowanie programu ochrony rodzimych ras i odmian zwierząt gospodarskich oraz lokalnych odmian roślin uprawnych, o wzmocnienie służb ochrony przyrody, wspieranie działalności proekologicznych organizacji pozarządowych i ruchów społecznych. Działania w zakresie monitoringu środowiska przyrodniczego CEL: Wzrost wiedzy o zasadach racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego oraz jego stanie i kierunkach przemian 57 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Realizacja celu przez: o opracowanie systemu monitoringu stanu środowiska gminy, o analizowanie zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym i ocena istniejących zagrożeń, o upowszechnianie wyników prac monitoringowych. Działania w zakresie edukacji ekologicznej CEL: Rozwój świadomości ekologicznej Realizacja celu przez: o wspieranie działań uzupełniających system edukacji formalnej, podnoszących ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych, o zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści, o utworzenie w porozumieniu z sąsiednimi gminami ośrodka edukacji ekologicznej, o rozwijanie bazy edukacyjnej, o organizowanie szkoleń, warsztatów, konferencji i seminariów m.in. dla nauczycieli i młodzieży. 58 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 V. REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW Lista zadań do realizacji w bezpośredniej bądź dalszej przyszłości powstała na podstawie analizy celów rozwoju gminy RACZKI, jej mocnych i słabych stron, a także szans i zagrożeń. Zadania te, rozwiązywane będą poprzez realizację konkretnych projektów inwestycyjnych. Dla każdego projektu realizowane w latach 2004-2006 określone zostaną ramy czasowe jego realizacji, a także źródła finansowania, oczekiwane rezultaty oraz instytucje odpowiedzialne za wprowadzenie projektu w życie. Tabela 50 Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w Gminie RACZKI w latach 2004 – 2013 Przewidywany Planowany Lp. Nazwa zadania koszt realizacji okres zadania (zł) realizacji 1. Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowości RACZKI, w 2.100.000 2005-2007 tym: Etap A 900.000 2005 Etap B 700.000 2006 Etap C 500.000 2007 2. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, w tym: 2.280.000 2005-2010 - wzdłuż rzeki Rospudy (miejscowości Bolesty, Wierciochy, 840.000 Małe RACZKI, Sucha Wieś, Jaśki) – 120 oczyszczalni - wzdłuż rzeki Szczeberki (miejscowości Bakaniuk, Koniecbór, 840.000 Stoki, Kurianki Pierwsze) – 120 oczyszczalni - pozostałe miejscowości gminy – 80 oczyszczalni 600.000 3. Modernizacja budynku – poprzedniej siedziby Gminnego 1.200.000 Ośrodka Kultury na Europejski Dom Spotkań Młodzieży 4. Zagospodarowanie brzegów rzeki Rospudy na odcinku 3.500.000 2007-2013 RACZKI – Dowspuda - budowa bulwarów nadrzecznych 2.000.000 - zagospodarowanie rekreacyjno – sportowe: boiska sportowe, korty tenisowe, na terenach miejscowości RACZKI, objętych 1.200.000 Planem Zagospodarowania Przestrzennego - budowa stanicy kajakowej w Raczkach 300.000 Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych w Sidorach (w 5. 400.000 2007 tym budowa stanicy kajakowej) 6. Rewitalizacja zabytkowego centrum Raczek 5.000.000 2005-2013 7. Organizacja selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy 1.200.000 2005-2007 8. Opracowanie i wdrożenie systemu usuwania odpadów 600.000 2006-2013 zawierających azbest 9. Zadania z zakresu kultury – organizacja imprez o znaczeniu ponadlokalnym a) Festiwal Kultury Celtyckiej w Dowspudzie 2005-2013 150.000/rok corocznie b) Święto Lata – Noc Świętojańska na uroczysku Święte 2005-2013 30.000/rok Miejsce corocznie c) Utworzenie małego muzeum w oparciu o Raczkowski Dom 300.000 2006 Regionalny 59 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Budowa ulicy Słoneczna, Nowe Osiedle w Raczkach wraz z kanalizacją deszczową Budowa ulicy Stwosza, L.M. Paca w Raczkach wraz z kanalizacją deszczową Budowa ulicy Gospodarskiej, Spokojnej, Stodolnej w Raczkach wraz z kanalizacją deszczową Budowa ulicy Szkolnej, Nowe Osiedle w Raczkach wraz z kanalizacją deszczową Budowa ulicy Jana Matejki, Moniuszki w Raczkach wraz z kanalizacją deszczową Budowa ulicy Nadrzecznej w Raczkach Budowa parkingu przy ulicy Gospodarskiej w Raczkach Modernizacja Drogi Dowspuda – Korytki na odcinku Dowspuda – Planta (3,5 km) Budowa drogi Stoki – Kurianki Pierwsze Wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z podbudową na drodze Wronowo – przez wieś Wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z podbudową na drodze Kurianki Pierwsze – Kurianki Drugie Wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z podbudową na drodze Jaśki – Święte Miejsce Wykonanie modernizacji drogi Rudniki – Sidory Rabalina 60 540.000 2004-2005 450.000 2006 1.200.000 2007 800.000 2008 700.000 2009 400.000 45.000 2008 2005-2006 460.000 2005-2006 340.000 2005-2006 320.000 2007 320.000 2005-2007 140.000 2009 350.000 2007 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 VI. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY RACZKI Wyznaczone w ramach niniejszego Planu Rozwoju Lokalnego cele są zgodne z założeniami strategii rozwoju woj. podlaskiego tj. „Podniesienie konkurencyjności województwa podlaskiego przez rozbudowę i modernizację infrastruktury” i Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Suwalskiego na lata 2004 – 2006 tj. „Zapewnienie trwałych podstaw rozwoju społeczeństwa i gospodarki oraz stworzenie możliwie jak najlepszych warunków życia jego mieszkańców”. 61 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 VII. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Realizacja projektów z zakresu rozwoju infrastruktury technicznej będzie miała bezpośredni pozytywny wpływ na środowisko przyrodnicze, zmniejszy się ilość zanieczyszczeń odprowadzanych do wód ze źródeł komunalnych, poprawią się warunki komunikacji drogowej, zwiększy się przejezdność ulic i dróg. Zrealizowany projekt inwestycyjny będzie analizowany pod katem osiągnięcia n/w wskaźników. W poniższej tabeli zestawiono proponowane rodzaje wskaźników dla różnych rodzajów zadań oraz sposób ich pomiaru. Tabela 51 Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego Wskaźniki Długość dróg gminnych nowych lub zmodernizowanych Liczba zmodernizowanych stacji uzdatniania wody Liczba poddanych modernizacji budynków kulturalno-oświatowych Powierzchnia nowo wybudowanych lub zmodernizowanych placówek rekreacyjno-sportowych Ilość wybudowanych oczyszczalni ścieków Liczba wybudowanych i zmodernizowanych budynków użyteczności publicznej Liczba osób korzystająca z nowej infrastruktury sportowej i związanej z aktywnymi formami wypoczynku Ilość imprez kulturalno – sportowych organizowanych w zmodernizowanych obiektach Ilość osób obsługiwanych przez nowo powstałe oczyszczalnie Wskaźnik powierzchni dróg objętych modernizacją i ulepszeniem nawierzchni Skrócenie czasu przejazdu Obniżenie kosztów napraw nawierzchni jezdni Poprawa stopnia integracji lokalnej sieci transportowej Jednostka Stan na Sposób pomiaru miary koniec 2006 r Wskaźniki produktu Monitoring w miejscu realizacji km b.z. projektów Monitoring na miejscu realizacji szt. inwestycji, dane techniczne z 3 szt. oddania obiektów do użytku Monitoring na miejscu realizacji szt. inwestycji, dane techniczne z 1 szt. oddania obiektów do użytku m2 j.w. b.z. Monitoring na miejscu realizacji inwestycji, dane techniczne z oddania obiektów do użytku Monitoring na miejscu realizacji szt. inwestycji, dane techniczne z oddania obiektów do użytku Wskaźniki rezultatu szt. b.z. b.z. osoby Monitoring w miejscu realizacji projektów szt. j.w. osoby Statystyka gminna % Statystyka gminna i powiatowa km/godz. Pomiar na miejscu zł. Statystyka gminna Wizja lokalna 62 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Zmniejszenie liczby wypadków drogowych Ilość ścieków oczyszczonych w nowej oczyszczalni Wskaźnik ilości ścieków dopływających do oczyszczalni w stosunku do jej przepustowości szt./rok Statystyka gminna i policyjna m3 Statystyka gminna % Statystyka gminna Wskaźniki oddziaływania Nakłady na bieżące utrzymanie PLN Statystyka gminna (bieżące naprawy) dróg gminnych Ilość ścieków odprowadzonych i oczyszczonych zgodnie z hm3/miesiąc obowiązującymi normami prawnymi Polepszenie stanu środowiska naturalnego (ilość odprowadzanych i oczyszczanych ścieków, zmniejszenie % Statystyka gminna emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego) Wielkość migracji szt. Statystyka gminna, US w Białymstoku Wzrost poziomu życia mieszkańców % Badania ankietowe Zmniejszenie zachorowalności dzieci w wyniku poprawy dostępności do % Statystyka szkolna i gminna urządzeń sportowo-rekreacyjnych Zwiększenie aktywności pozalekcyjnej uczniów w postaci ilości kółek % Statystyka szkolna zainteresowań Zwiększenie aktywności rekreacyjnej % Statystyka gminna mieszkańców Wskaźnik poprawy jakości dróg w Badanie ankietowe (kierowców zgłaszających się wyniku przeprowadzonej ich % do Powiatowego Wydziału Komunikacji) modernizacji i ulepszenia nawierzchni Spadek emisji niebezpiecznych mg/m3 Badania WIOŚ związków - CO2, SO2, NO2 Poprawa stanu zdrowia mieszkańców % Statystyka gminna Ilość powstałych lub utrzymanych szt. Statystyka gminna miejsc pracy Podniesienie atrakcyjności % Ankieta wśród przedsiębiorców inwestycyjnej gminy Polepszenie stanu środowiska % Badania WIOŚ naturalnego Monitorowanie wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania będzie dokonywane raz w roku na etapie oceny PRL na podstawie danych: danych statystycznych uzyskanych z GUS i Powiatowego Urzędu Pracy, danych z gminnej ewidencji działalności gospodarczej w gminie Raczki, dotyczącej drobnej przedsiębiorczości innych dostępnych opracowań pozwalających ma monitorowanie wskaźników rezultatu 63 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 VIII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 – 2006 Niektóre zadania przyjęte do realizacji w Planie Rozwoju Lokalnego będą mogły być wykonane dzięki wykorzystaniu środków pomocowych Unii Europejskiej w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Pozostałe zadania zostaną zrealizowane ze środków własnych miasta lub dofinansowywane ze źródeł innych niż środki pomocowe UE. Budżet gminy jest najważniejszym dokumentem, przyjmowanym i uchwalanym przez Radę Miejską, stanowiącym podstawę wszystkich działań samorządu. Może mieć on charakter pasywny bądź aktywny, w zależności od przyjętej koncepcji rozwoju. Może być także opracowywany w układzie działów, bądź może być tzw. budżetem zadaniowym, to jest takim, który przede wszystkim w sferze wydatków jest rozpisany na poszczególne zadania, zaplanowane do wykonania w danym roku. Do każdego z zadań przypisane są jego koszty oraz źródła finansowania, tak budżetowe jak i zewnętrzne. 64 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 52 PLAN FINANSOWY NA LATA 2004-2006 Nazwa zadania /inwestycji Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowości Raczki Etap A Etap B Etap C Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, w tym: wzdłuż rzeki Rospudy (miejscowości Bolesty, Wierciochy, Małe Raczki, Sucha Wieś, Jaśki) – 120 oczyszczalni wzdłuż rzeki Szczeberki (miejscowości Bakaniuk, Koniecbór, Stoki, Kurianki Pierwsze) – 120 oczyszczalni - pozostałe miejscowości gminy – 80 oczyszczalni Modernizacja budynku – poprzedniej siedziby Gminnego Ośrodka Kultury na Europejski Dom Spotkań Młodzieży Rewitalizacja zabytkowego centrum Raczek Organizacja selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy Opracowanie i wdrożenie systemu usuwania odpadów zawierających azbest Zadania z zakresu kultury – organizacja imprez o znaczeniu ponadlokalnym a) Festiwal Kultury Celtyckiej w Dowspudzie Okres realiza cji 20052007 2005 2006 2007 20052010 2006 20052013 20052007 2004 Koszty ogółem Środki krajowe Budżet gminy Budżet państwa Środki do inne pozyskania UE Wydatki w latach 2005 Środki krajowe Środki do pozyskania inne Budżet Budżet gminy państwa UE 2.100.000 225.000 675.000 900.000 700.000 225.000 675.000 2006 Środki krajowe Budżet gminy Środki do pozyskania inne Budżet państwa UE 175.000 525.000 175.000 525.000 500.000 2.280.000 840.000 35.000 105.000 35.000 105.000 840.000 35.000 105.000 35.000 105.000 600.000 25.000 75.000 25.000 75.000 300.000 900.000 1.200.000 5.000.000 138.889 416.667 138.889 416.667 1.200.000 100.000 300.000 100.000 300.000 18.750 56.250 37.500 112.500 20062013 600.000 20052013 150.000/ rok 37.500 65 112.500 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Nazwa zadania /inwestycji Okres realiza cji b) Święto Lata – Noc Świętojańska 2005na uroczysku Święte Miejsce 2013 c) Utworzenie małego muzeum w oparciu o Raczkowski Dom 2006 Regionalny Budowa ulicy Słoneczna, Nowe 2004Osiedle w Raczkach wraz z 2005 kanalizacją deszczową Budowa ulicy Stwosza, L.M. Paca w Raczkach wraz z kanalizacją 2006 deszczową Budowa parkingu przy ulicy 2005Gospodarskiej w Raczkach 2006 Modernizacja Drogi Dowspuda – 2005Korytki na odcinku Dowspuda – 2006 Planta (3,5 km) Budowa drogi Stoki – Kurianki 2005Pierwsze 2006 Wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z podbudową na 2005drodze Kurianki Pierwsze – 2007 Kurianki Drugie RAZEM BUDŻET GMINY – 2.373.612 2004 Koszty ogółem Środki krajowe Budżet gminy Budżet państwa Środki do inne pozyskania UE 30.000/ rok Wydatki w latach 2005 Środki krajowe Środki do pozyskania inne Budżet Budżet gminy państwa UE 7.500 22.500 300.000 540.000 67.500 202.500 67.500 2006 Środki krajowe Budżet gminy Środki do pozyskania inne Budżet państwa UE 7.500 22.500 75.000 225.000 112.500 337.500 202.500 450.000 45.000 5.625 16.875 5.625 16.875 460.000 57.500 172.500 57.500 172.500 340.000 42.500 127.500 42.500 127.500 320.000 26.667 80.000 26.667 80.000 RAZEM FUNDUSZE STRUKTURALNE – 7.390.834 *) Środki finansowe na inwestycje zostały rozpisane wg założeń przyjętych w „Uzupełnieniu do ZPORR na lata 2004 -2006” 25% inwestycji to środki gminy, a 75% to środki z Funduszy UE 66 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 IX. WDRAŻANIE PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Plan Rozwoju Lokalnego zostanie zatwierdzony i przyjęty do realizacji uchwałą Rady Gminy w Raczkach. Odpowiedzialność za wdrożenie Lokalnego Planu Rozwoju spoczywa na samorządzie gminnym oraz innych jednostkach odpowiedzialnych za realizację poszczególnych zadań. Zgodnie z zapisami Ustawy o samorządzie gminnym, samorząd gminny, a w jego imieniu Wójt Gminy, odpowiada za inicjowanie, formułowanie i realizację polityki rozwoju gminy, a wiec za programowanie i realizację celów na poziomie gminy oraz za monitorowanie i nadzór nad całością działań podejmowanych w gminie. Rada Gminy określiła główne kierunki polityki rozwoju poprzez uchwalenie strategii rozwoju oraz Programu Rozwoju Lokalnego. Bezpośrednim wdrożeniem Planu Rozwoju Lokalnego zajmą się pracownicy: Urzędu Gminy w Raczkach oraz jednostek organizacyjnych gminy. Do ich obowiązków należy: przygotowanie wniosków aplikacyjnych i wszystkich niezbędnych dokumentów, załączników i pozwoleń, przygotowanie dokumentacji technicznej projektów, obsługa finansowa projektów, monitorowanie realizacji projektów, składanie sprawozdań z ich realizacji. Realizatorzy zadań są odpowiedzialni za wybór bezpośrednich wykonawców inwestycji oraz dostawców usług i towarów, a także za wykonanie zaplanowanych i finansowanie działań niezbędnych do osiągnięcia wyznaczonych celów. Podmioty te odpowiadają również za gromadzenie niezbędnej dokumentacji i danych pozwalających na pełną kontrolę sposobu realizacji projektu. Podstawowa zasada, na której opierać się będzie zarządzanie programem rozwoju lokalnego jest zasada partnerstwa. Podstawą wdrażania musi być zintegrowane działanie. W realizację zaangażowane zostaną: samorząd gminny, organizacje pozarządowe oraz inne podmioty zaliczane do sektora niepublicznego. Aby zapewnić udział społeczny zostaną przeprowadzone działania konsultacyjne i koordynacyjne nad programem z różnymi grupami społecznymi i środowiskiem gospodarczym. Procedura wdrażania: 1. Opracowanie Programu Rozwoju Lokalnego. 2. Przedłożenie PRL radnym. 3. Przygotowanie uchwały dla Rady Gminy i postawienie wniosku o przyjęcie PRL. 67 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 4. Zamieszczenie PRL w Biuletynie Informacji Publicznej. 5. Przeprowadzenie spotkań informacyjnych. 6. Nadzór na realizacją PRL. 7. Okresowe spotkania konsultacyjne z partnerami społecznymi w celu omówienia realizacji i korekt PRL. 68 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 X. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ 1. SYSTEM MONITOROWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO W celu kontroli realizacji Planu, zapewnienia efektywnego i oszczędnego wydatkowania publicznych środków finansowych istnieje potrzeba stworzenia spójnego systemu monitorowania programu. Raz do roku powinien odbywać się przegląd realizacji Planu w oparciu o roczne sprawozdanie. Za techniczne przygotowanie i przedstawienie sprawozdania z realizacji Programu Rozwoju Lokalnego, jest Referat Infrastruktury. Raport powinien oceniać Komitet Monitorujący powołany z udziałem reprezentantów podmiotów zaangażowanych w tworzenie i realizację Planu. Komitet na podstawie raportu (i ewentualnie innych dokumentów dostarczonych przez ww. odpowiedzialną jednostkę Urzędu) ocenia realizację poszczególnych zadań i projektów inwestycyjnych w oparciu o kryteria: terminowości, zgodności z zakresem określonym w Planie, kosztów i źródeł finansowania). Wnioski przedstawia Wójt. Cykliczne spotkania Komitetu Monitorującego powinny odbywać się przynajmniej raz w roku na wniosek Wójta. Spotkania Komitetu Monitorującego winny służyć nie tylko ocenie realizacji, lecz na tej podstawie także uaktualnieniu i uzupełnieniu Planu. Procedury dotyczące uruchomienia i obiegu przepływów finansowych, mających na celu zapewnienie ich przejrzystości oraz opis szczegółowych rozwiązań i procedur służących kontroli wynikają z Ustawy o finansach publicznych. Za sporządzanie projektów i wniosków służących pozyskiwaniu środków finansowych spoza budżetu gminy odpowiada referat infrastruktury. 69 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 2. SPOSOBY OCENY PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Bieżąca ocena Planu Rozwoju Lokalnego będzie dokonywana w oparciu o wskaźniki zawarte w każdym z przedstawianych do dofinansowania projektów oraz listę zawartą w niniejszym Planie. Szersze tło oceny zawarte jest w dokumentach: Uzupełnienie do ZPORR, Uzupełnienia do poszczególnych Programów Sektorowych, Uzupełnienia do Interreg, Equal, Program Wojewódzki na lata 2004-2006. 70 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 3. SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem otwartym i w zależności od potrzeb wynikających ze zmian uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych powinien być aktualizowany. Aktualizacja, jak i ocena realizacji, powinna odbywać się we współpracy między władzami gminy, mieszkańcami gminy, podmiotami sektora publicznego i prywatnego oraz organizacjami pozarządowymi z terenu gminy. Współpraca taka powinna odbywać się dzięki możliwości składania wniosków, organizacji otwartych spotkań dotyczących oceny realizacji i aktualizacji Planu Rozwoju Lokalnego oraz uczestnictwo w Komitecie Monitorującym. Tego typu pośrednie i bezpośrednie konsultacje powinny być ogłaszane przez Urząd Gminy w Biuletynie Informacji Publicznej i na tablicach ogłoszeń w Urzędzie Gminy. Współpraca nad oceną i aktualizacją Planu może stać się elementem (lub nawet motywem) współpracy w zakresie organizacji i współfinansowania inicjatyw wprowadzanych do Planu, wspólnych działań promocyjnych itp. Podczas realizacji zadań ujętych w Programie Rozwoju Lokalnego współpraca ta będzie kontynuowana i rozwijana. 71 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 4. PUBLIC RELATIONS PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Plan Rozwoju Lokalnego jest wyrazem dążeń władz gminy do poprawy warunków życia ludności oraz podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej gminy. Konieczne jest zatem kształtowanie pozytywnego wizerunku Planu Rozwoju Lokalnego. Oczywiście public relations Planu musi być integralną częścią działalności promocyjnej gminy. Należy zadbać o to, by odpowiednia wiedza, dotycząca projektów zawartych w Planie, przekazywana mieszkańcom gminy i podmiotom zewnętrznym, szczególnie potencjalnym inwestorom. Plan Rozwoju Lokalnego po uchwaleniu przez Radę Gminy powinien zostać udostępniony do publicznej wiadomości. Treść Planu Rozwoju Lokalnego będzie dostępna w każdym wydziale urzędu gminy i jednostce gminy. Celem priorytetowym będzie nawiązanie kontaktu z otoczeniem lokalnym i potencjalnymi donatorami i inwestorami zewnętrznymi poprzez umiejętne zarządzanie komunikacją, wpływającą na postrzeganie gminy i działań jej samorządu związanych z realizacją PRL. Komunikacja zapewniona będzie przez: informacje zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej, tablice ogłoszeń, uczestnictwo mieszkańców w sesjach Rady Gminy, informowanie mieszkańców sołectw poprzez: sołtysów uczestniczących w sesjach Rady Gminy, Komitetu Monitorującego i naradach z wójtem, przekazywanie informacji do wywieszenia na tablicach informacyjnych sołectw, odpowiedzi na listy wniosków na sformułowanych na zebraniach wiejskich i zebraniach rad sołeckich, organizowanie spotkań w sołectwach z przedstawicielami Urzędu Gminy. 72 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 SPIS TABEL Tabela 1 Wykaz miejscowości w gminie Raczki wraz z liczbą ludności (stan na 15.06.2004) 6 Tabela 2 Użytkowanie gruntów w Gminie Raczki w 2002 r. .................................................... 7 Tabela 3 Temperatura powietrza atmosferycznego i opady atmosferyczne na stacji meteorologicznej w Suwałkach ........................................................................................... 8 Tabela 4 Zachmurzenie, nasłonecznienie i prędkość wiatru wg stacji meteorologicznej w Suwałkach ........................................................................................................................ 8 Tabela 5 Klasy bonitacyjne gleb w gminie Raczki .................................................................. 10 Tabela 6 Kompleksy glebowe w gminie Raczki ...................................................................... 11 Tabela 7 Wskaźnik bonitacji gleb gminy Raczki ..................................................................... 11 Tabela 8 Udział gleb zagrożonych erozją ................................................................................ 11 Tabela 9 Wybrane dane o lasach niestanowiących własność Skarbu Państwa /w ha/ ............. 13 Tabela 10 Pomniki przyrody występujące na terenie gminy Raczki (stan na 31.12.2003) ..... 14 Tabela 11 Ludność gminy Raczki ............................................................................................ 17 Tabela 12 Ludność gminy Raczki według wieku .................................................................... 17 Tabela 13 Ludność gminy Raczki w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym (stan na 15.06.2004 r.) .................................................................................................................... 18 Tabela 14 Ruch naturalny ludności w gminie Raczki .............................................................. 18 Tabela 15 Prognoza zmian demograficznych na terenie gminy Raczki .................................. 19 Tabela 16 Migracje ludności w gminie Raczki ........................................................................ 19 Tabela 17 Poziom bezrobocia w gminie Raczki ...................................................................... 19 Tabela 18 Liczba bezrobotnych w gminie Raczki i powiecie suwalskim na przestrzeni lat 1999–2002 ......................................................................................................................... 19 Tabela 19 Struktura gospodarstw domowych w gminie Raczki .............................................. 20 Tabela 20 Ilość mieszkań i izb w gminie Raczki ..................................................................... 20 Tabela 21 Mieszkania oddane do użytku w gminie Raczki w 2002 r. ..................................... 21 Tabela 22 Pracujący w gminie Raczki ..................................................................................... 21 Tabela 23 Aktywność ekonomiczna ludności w gminie Raczki .............................................. 22 Tabela 24 Zestawienie zbiorcze dla szkół w gminie Raczki .................................................... 23 Tabela 25 Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży w roku szkolnym 2002/2003 .............. 23 Tabela 26 Struktura pożarów na terenie gminy w latach 2001 – 2003 .................................... 24 Tabela 27 Struktura zdarzeń na terenie gminy Raczki w latach 2001- 2003 ........................... 24 Tabela 28 Wykaz obiektów wpisanych do rejestru oraz zabytków nie wpisanych, a zasługujących na ochronę ............................................................................................... 25 Tabela 29 Placówki biblioteczne w gminie Raczki w 2003 r. ................................................. 26 Tabela 30 Czytelnicy wg grup społeczno-zawodowych .......................................................... 27 Tabela 31 Infrastruktura turystyczna........................................................................................ 28 Tabela 32 Podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własności ...................................... 30 Tabela 33 Podmioty gospodarki narodowej wg. wybranych sekcji PKD ................................ 31 Tabela 34 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg. wybranych sekcji PKD 31 Tabela 35 Gospodarstwa rolne oraz użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w gminie Raczki ................................................................................................................ 32 Tabela 36 Powierzchnia zasiewów zbóż w gminie Raczki /w ha/ ........................................... 33 Tabela 37 Powierzchnia zasiewów pozostałych upraw w gminie Raczki ............................... 33 Tabela 38 Zwierzęta gospodarskie w gminie Raczki ............................................................... 34 Tabela 39 Drogi wojewódzkie na terenie gminy Raczki ......................................................... 36 Tabela 40 Wykaz dróg na terenie gminy Raczki ..................................................................... 37 Tabela 41 Zestawienie ujęć wody na terenie gminy Raczki .................................................... 40 Tabela 42 Wodociągi i kanalizacja w gminie Raczki .............................................................. 41 Tabela 43 Ścieki komunalne oraz ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków .................... 42 73 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY RACZKI NA LATA 2004 – 2013 Tabela 44 Charakterystyka składowiska odpadów komunalnych (stan na styczeń 2003) ....... 44 Tabela 45. Dochody i wydatki budżetu gminy w ostatnich 3 latach ........................................ 45 Tabela 46 Dochody i wydatki budżetu gminy w ostatnich 2 latach i prognozowane na lata 2004-2006 (w cenach stałych) ........................................................................................... 46 Tabela 47. Udział wydatków inwestycyjnych w dochodach i wydatkach ogółem budżetu gminy Raczki w latach 2002-2004 .................................................................................... 46 Tabela 48. Wskaźniki stanu zadłużenia gminy Raczki w latach 2002-2004 ........................... 47 Tabela 49 Analiza SWOT Gminy Raczki ................................................................................ 48 Tabela 50 Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego ................................ 62 Tabela 51 PLAN FINANSOWY NA LATA 2004-2006 ......................................................... 65 74
