1 - Patrz.pl

1. Zakres przedmiotowy informatyki ekonomicznej (definicja, cele, typologia,
czynności, środki, metody)
Informatyka ekonomiczna to dziedzina , która zespala ogół celów, czynników,
czynności, metod, środków i systemów służących do wieloszczeblowego
przetwarzania rozmaitych danych ekonomicznych dla zaspokojenia informacyjnych i
komunikacyjnych potrzeb różnych obiektów gospodarczych.
Informatyka ekonomiczna wyznacza sobie cele ogólne i praktyczne. Cele ogólne
skupiają się na identyfikacji i analizie (wewnętrznych i zewnętrznych) potrzeb
informacyjnych i komunikacyjnych podmiotu (obiektu) gospodarczego. Cele
praktyczne dotyczą doboru skutecznych sposobów zaspokajania tych potrzeb u
różnych partnerów rynkowych.
Czynniki osobowe i rzeczowe stanowią jakby tkankę swoistej infrastruktury,
niezbędnej do prawidłowego przebiegu procesów informacyjnych i komunikacyjnych
w obiekcie gospodarczym (i w jego relacjach z otoczeniem zewnętrznym). Czynniki
osobowe konstytuują środowisko społeczne (socjokulturowe, indywidualne i
grupowe); czynniki rzeczowe tworzą ekonomiczne i technologiczne środowisko
przebiegu tychże procesów.
Dążąc do osiągnięcia swych celów, informatyka ekonomiczna posługuje się pewnymi
czynnościami, wśród których istotne są dwie kategorie. Pierwsza to czynności
podstawowe, czyli zarządzanie przebiegiem procesów informacji i komunikacji,
wewnątrz obiektów gospodarczych i między nimi. Kategoria druga to czynności
poboczne, a więc planowanie, motywowanie, organizowanie i kontrolowanie skali,
zakresu, tempa i horyzontu czasowego realizacji tychże procesów.
Informatyka ekonomiczna posługuje się własnymi i obcymi metodami realizacji
procesów informacyjnych i komunikacyjnych. Własne metody to takie sposoby i
reguły badania przebiegu zjawisk i procesów w obiekcie gospodarczym, które zrodziły
się na gruncie informatyki. W przeciwieństwie do nich metody obce zostały
zapożyczone z innych dziedzin wiedzy i dostosowane do potrzeb informatyki
fekonomicznej.
Informatyka ekonomiczna to także korzystanie z rozmaitych środków sprzętowych i
programowych. Środki sprzętowe stanowią techniczne instrumentarium realizacji
procesów informacyjnych i komunikacyjnych. Środki programowe natomiast
stanowią proceduralne instrumentarium definiowania przebiegu procesów
informacyjnych i komunikacyjnych, realizowanych na określonych platformach
sprzętowych.
System jest to zbiór dwóch lub więcej elementów powiązanych ze sobą w określony
sposób.
System komputerowy jest to układ następujących elementów : sprzętu
komputerowego (zwanego hardwarem), oprogramowania (zwanego softwarem),
danych, algorytmów oraz ludzi operujących w tym środowisku. System komputerowy
działa dzięki sprzętowi komputerowemu, w którym człowiek uruchomił
oprogramowanie, wprowadził dane i przetworzył je według odpowiednich
algorytmów.
System informacyjny to zbiór elementów, dla których przedmiotem wejścia,
przetwarzania i wyjścia są informacje. Jest to uporządkowany układ odpowiednich
elementów, charakteryzujących się pewnymi właściwościami, połączonych
wzajemnie określonymi relacjami. Elementami tymi są: nadawcy informacji, odbiorcy
informacji, zbiory informacji, kanały informacyjne oraz metody i techniki
przetwarzania informacji. Właściwości wyróżnionych elementów i wiążące je relacje
ujawniają się w pełni w uporządkowanym przestrzennie i czasowo przebiegu
procesów ciągłej wymiany informacji, dokonującej się zarówno wewnątrz obiektu, jak
i w jego otoczeniu. Ta część systemu informacyjnego, której zadania przetwarzania
danych realizowane są za pomocą systemów komputerowych to system
informatyczny.
Specyficznym rodzajem systemu informacyjnego jest system informacyjny
zarządzania (SIZ). Przez SIZ rozumie się system informacyjny funkcjonujący w danym
obiekcie organizacyjnym (przedsiębiorstwie, instytucji), mający na celu dostarczenie
niezbędnych informacji dla procesów zarządzania. Współcześnie tego typu systemy
informacyjne kojarzone są z wykorzystywaniem sprzętu komputerowego, co
powoduje, że są one nazywane systemami informatycznymi zarządzania.
2. Relacje informacyjne w obiektach gospodarczych
Obiekt gospodarczy (organizacja gospodarcza, podmiot gospodarczy): dynamiczny,
aktywny rynkowo i jednocześnie otwarty, a więc wchodzący w rozliczne interakcje z
otoczeniem zewnętrznym układ społeczno-techniczny osiągający określone cele
ekonomiczne. Podstawowym warunkiem skuteczności działania każdego obiektu
gospodarczego jest prawidłowa realizacja jego strategii biznesowej, zwanej strategią
korporacyjną.
Strategia korporacyjna (biznesowa) może:

być rozumiana jako plan, wzór lub model aktywności

być utożsamiana z dalekosiężną pozycją podmiotu gospodarczego w
otaczającym go środowisku

określać ogólną przyszła wizję organizacji

oznaczać swoisty manewr czy program przedsięwzięć podejmowanych w
celu pokonania konkurenta rynkowego (ciągły proces ustalania i zmiany
kierunku rozwoju obiektu gospodarczego)
Ważnym elementem strategii biznesowej są rozmaite zasoby
ekonomiczne. Zasób ekonomiczny to wymierny ilościowo i określony jakościowo
wolumen dóbr materialnych (ludzi, pieniędzy, rzeczy) oraz dóbr symbolicznych
(informacji) biorący udział w osiąganiu celów biznesowych wyznaczonych w strategii
korporacyjnej. Zarządzanie zasobami ekonomicznymi obiektu gospodarczego polega
na uruchomieniu i nadzorowaniu przebiegu planowania, organizowania,
motywowania i kontroli rozmaitych procesów pozyskiwania, przechowywania,
ochrony, dystrybucji i eksploatacji zasobów.
Zasoby systemu informacyjnego zapewniające jego funkcjonowanie:
a. ludzkie - potencjał wiedzy ukierunkowany na rozwiązywanie problemów
systemu; użytkownicy pełniący role nadawców i odbiorców oraz adresaci
technologii informacyjnych;
b. informacyjne - zbiory danych przeznaczone do przetwarzania (bazy danych,
metod, modeli, wiedzy);
c. proceduralne - algorytmy, procedury, oprogramowanie;
d. techniczne - sprzęt komputerowy, sieci telekomunikacyjne, nośniki danych.
e. pieniężne – zasoby pieniężne,instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne
jednostki (akcje)
- prawo do udzielania środków pieniężnych (udzielone pożyczki)
- prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych
warunkach (opcje kupna i sprzedaży)
f. rzeczowe - środki pracy, przedmioty pracy, produkty pracy (?), towary
(??zakupione w celu dalszej odsprzedaży)
Wlaściwości wyróżnionych elementów i wiążące je relacje ujawniają się w pelni w
uporządkowanym przestrzennie i czasowo przebiegu procesów ciąglej wymiany
informacji, dokonującej się zarówno wewnątrz obiektu jak i w jego otoczeniu.
5. Dynamiczne ujęcie systemu informacyjnego.
Pierwszą funkcją systemu informacyjnego jest gromadzenie informacji. Istotą jej
jest zbieranie, rejestrowanie i ewidencjonowanie danych, czyli informacyjne zasilanie
obiektu i jego poszczególnych komórek organizacyjnych. Drugą wyróżnioną funkcją
jest przetwarzanie informacji, czyli wykonywanie na nich typowych operacji
algorytmicznych (dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia itd.) i logicznych
(ustalania relacji równości, większości czy mniejszości, porządkowanie zbiorów
danych na podstawie ustalonych relacji itd.). Kolejną funkcją systemu informacyjnego
jest przechowywanie informacji. Polega ono na zapisaniu danych na trwalych
nośnikach w postaci i formie umożliwiających ich latwe wykorzystanie w kolejnych
procesach przetwarzania, bez konieczności ponownego realizowania operacji
wejściowych. Czwartą funkcją jest prezentowanie informacji. Polega ono na
dostarczeniu odbiorcom niezbędnych informacji wynikowych w wymaganych przez
nich terminach, miejscu, zakresie, postaci, przekrojach czy stopniu szczególowości
(agregacji), dlatego też często bywa nazywane wyjściem systemu informacyjnego.
Ostatnią funkcją jest przesylanie informacji. Wiąże się ono, po pierwsze, z
przemieszczaniem się zasobów informacyjnych pomiędzy komórkami
organizacyjnymi
6. Cechy jakościowe informacji wynikowych.
Najistotniejsze cechy jakościowe, które powinny charakteryzować informacje
prezentowane przez systemy informacyjne to:

rzetelność - informacje wynikowe muszą wiernie (zgodnie ze stanem
rzeczywistym) opisywać operacje gospodarcze i stany

selektywność - informacje wynikowe powinny być zawsze dobrane pod kątem
charakterystyk opisywanego problemu czy stosowanej metody zarządzania

adresowalność - zakres przedmiotowy, dokładność i aktualność informacji muszą
być dostosowane do indywidualnych potrzeb określonego odbiorcy,
wyznaczonych przez charakter wyznaczonych przez niego zadań

odpowiedniość - zgodność z konkretnym zapotrzebowaniem na informacje
(uzyskiwana przez dostarczenie odbiorcom narzędzi do ich swobodnego
wyszukiwania i ekstrakcji)

terminowość - dostarczanie informacji na żądanie, we właściwym czasie (w
trakcie trwania sytuacji decyzyjnej) lub danych okresowych w ściśle
wyznaczonych terminach

wymagana postać - sposób prezentacji (alfanumerycznie - tekstowo lub
tabelarycznie czy też graficznie), szczegółowość (dane elementarne lub
zagregowane, poziomy podsumowań), rodzaj nośnika (ekran, wydruk, nośnik
magnetyczny) zgodne z wymaganiami określonego odbiorcy
7. Typologia systemów informacyjnych
Zróżnicowane cele, funkcje i zadania wykonywane przez systemy informacyjne oraz
związane z nimi skala i zakres zastosowań informatyki ekonomicznej powodują
konieczność przeprowadzenia podziału typologicznego tych systemów.
Kryteria podziału systemów informacyjnych
1)
skala funkcjonowania systemu
a)
makroekonomiczne (ponad- i miedzyobiektowe)
b)
mikroekonomiczne (obiektowe)
2)
zakres merytoryczny systemu
3)
generacja systemu
4)
poziom wspomagania (inteligencji rozwiązań)
5)
poziom kompleksowości
6)
stopień integracji
7)
stopień uniwersalności
8)
związek z tzw. nową ekonomią (gospodarką elektroniczną)
Podział ze względu na powyższe kryteria:
1) a) makroekonomiczne obejmują swym zasięgiem obszar całego kraju lub
regionu albo są tworzone z myślą o wspomaganiu informacyjnym
poszczególnych działów sektorów, gałęzi czy branż. Wyróżnia je nie tylko skala
funkcjonowania, ale też konieczność uwzględnienia niejednorodności
obsługiwanych obiektów, powodująca znaczne trudności w trakcie ich tworzenia
i eksploatacji.
b) mikroekonomiczne są związane z funkcjonowaniem wyodrębnionych jednostek
gospodarczych, administracyjnych i instytucji szczebla „podstawowego”.
Stanowią one znaczną większość gospodarczych systemów informacyjnych. Ich
zróżnicowanie merytoryczne, przedmiotowe czy też technologiczne jest
zdecydowanie największe, wynika bowiem z różnorodności form własności,
zakresów działania, wielkości, rozproszenia.
2)
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
3)
a)
b)
c)
d)
4)
a)
b)
3. Procesy zarządzania informacją i komunikacją
Postępująca globalizacja wymusza na obiektach gospodarczych konieczność racjonalnego
kierowania przepływami informacji w relacjach:
 obiekt  otoczenie zewnętrzne
 komórka organizacyjna  komórka organizacyjna obiektu.
O zarządzaniu informacją (przepływami informacyjnymi) w obiekcie gospodarczym
mówimy, jeżeli podejmowane działania dokonują się w pełnym cyklu planowania, organizowania i
nadzorowania ich przebieg u ora z kontroli uzyskanych wyników.
a. Proces zarządzaniainformacją to zwarty i skoordynowany czasowo ciąg czynności obsługi
wszystkich funkcji przetwarzania danych (funkcj e gromadzenia, obróbki,prezentowania,
archiwowania, przesyłania i udostępniania danych) realizowanych w danym obiekci e
gospodarczym.
Proces przetwarzania danych jest procesem, w którym dane wejściowe zostają przekształcone
(przetransponowane) w dane wyjściowe. Odbywa się to za pomocą odpowiednich algorytmów
przetwarzania, czyli ściśle określonych, mniej lub bardziej sformalizowanych schematów
postępowania, opisujących krok po kroku wszystkie działania mające doprowadzić do oczekiwanego rezultatu końcowego. Proces transformacji danych
przebiega zazwyczaj w kilku etapach (odpowiadających podanym wcześniej funkcjom przetwarzania).
b. Proces komunikacji to celowe oraz intensywne spożytkowywanie rozmaitych
zbiorów makro- i mikroinformacji. Pojęcie to odnosi się do bezpośredniej wymiany
komunikatów między ludźmi (w kontaktach interpersonalnych) oraz w dialogu
między komputerami (w rozwiązaniach sieciowych), a także do pośrednich relacji
komunikacyjnych między obiektami gospodarczymi funkcjonującymi w
otoczeniu rynkowym.
Wielopła szczyznow e i wieloszczeblowe inicjatywy wzaj emneg o porozu mi ew a nia si ę rozma it ych podmi ot ów komunika cyj nych (fi zycznych,
orga ni zacyj nych, praw nych) są w praktyce rów ni eż podda wa ne
pew nym regula cj om opa rt ym na uzna nych norma ch zw ycza j ow ych bą dź
t eż obow ią zuj ą cych st a nda rda ch t echniczno -t echnol ogi cznych. Jeżeli
dzi ała nia t e dokonuj ą si ę w pełnym cyklu plani styczno-orga nizacyjnonadzorczo-kontrol nym, to możemy mó w i ć o z a r z ąd z a n iu ko mu n ik acją.
Pro ces z arz ądz an ia komun ik acją jest to ciąg działań wykonawczych, w
którym partnerzy komunikacji (=podmioty fi zyczne ( pra cow ni cy) ,
orga ni za cyj ne ( komórki , st anowi ska pra cy) i pra wne (przedsi ębiorstwa,
instytucje)), posługując się odpowiednimi mediami komunikacyjnymi
(=ś r o d k i t e c h n i c z n e służą ce celom przeka zowi inf orma cyjnemu) i
korzystając z formal nych i nieformalnych ka nałów komunika cji,
przeka zują j edno stronnie bą dź t eż wzaj emnie wymieniają komunikaty
gospodar cze (=zestawy wiadomości ekonomicznych, przedstawionych w
ujęci u il ości ow ym l ub j a kościowym, st at ycznym bą dź dyna mi cznym)
Proces zarządzania info rmacją i komunikacją to pełny cykl zespol onych
działa ń informacyj no- komunika cyj nych, w którym ut rwal aj ą si ę już
i st ni eją ce st at yczne rela cj e pr zedmi ot ow e ( dotyczą ce za sobów
i nf orma cji) i podmi ot ow e ( obej muj ące i ch ,,konsument ów ") ora z
t w orzą now e, dynamiczne. R ela cj e t e odnoszą si ę bezpo średnio do
środowiska produkcyj neg o, ha ndlow ego, f i na nsow eg o czy
a dmi ni st racyjneg o.
4. Statystyczne ujęcie systemu informacyjnego.
System informacyjny to uporządkowany układ odpowiednich elementów,
charakteryzujących się pewnymi właściwościami i połączonych wzajemnie
określonymi relacjami.
Elementy systemu informacyjnego:
a. nadawcy i odbiorcy informacji - fizyczne (ludzie i systemy komputerowe),
organizacyjne (komórki obiektu gospodarczego) i prawne (obiekty jako jednostki
formalne, traktowane jako wyodrębnione całości) podmioty informacyjne
uczestniczące w przekazie i wymianie informacji;
b. zbiory informacji - zestawy wiadomości o charakterze ekonomicznym (w różnej
postaci) generowane przez nadawców w określonym porządku przestrzennym i
czasowym;
dzielimy je:

ze względu na miejsce w procesie
przetworzenia na: wejściowe, wewnętrzne, wyjściowe;

ze względu na stopień
przetworzenia na: źródłowe, pośrednie, wynikowe;

ze względu na typ (formę) na:
liczbowe, tekstowe, multimedialne;

ze względu na opis zjawiska na:
identyfikujące, kwantyfikujące;

ze względu na poziom zmienności
na: stałe, względnie stałe, zmienne;
c. kanały informacyjne - sformalizowane i nie sformalizowane drogi (trasy)
przepływów informacyjnych, stanowiących ewidencyjne lub informacyjne
odwzorowanie przepływów zasileniowych (rzeczowych i finansowych) w obrębie
obiektu gospodarczego; określają nadawców i odbiorców informacji, miejsca
przetwarzania oraz ramy czasowe;
d. metody i techniki przetwarzania informacji - zalgorytmizowane procedury
automatycznej (systemy informatyczne) i nieautomatycznej (systemy
tradycyjne) obróbki zbiorów informacji.
c)
m.in. systemy wspomagające:
sferę produkcji
logistykę i dystrybucję (zaopatrzenie, spedycję, gospodarkę
materiałową i sprzedaż itd.)
gospodarkę zasobami firmy (budżetowanie, controlling,
analizy finansowe, sprawozdawczość itp.)
zarządzanie i administrowanie (na szczeblach strategicznym,
taktycznym i operacyjnym)
obrót towarowy (handel detaliczny, hurtowy i giełdowy oraz
marketing)
bankowość (rachunki bieżące, lokaty, kredyty, operacje
międzybankowe itd.)
administrację publiczną (ewidencja gospodarcza, ludności,
pojazdów, podatki, rejestr gruntów itd.)
Generacja systemu wyraża przede wszystkim rozwój technologii
informatycznych i komunikacyjnych oraz wynikających z nich koncepcji
zastosowań informatyki gospodarczej; można wyróżnić systemy:
transakcyjne
informacyjne
doradcze
ekspertowe
Poziom wspomagania przez system jego użytkowników. Odnosi się to kryterium
do tzw. głębokości procedur przetwarzania w układach: dane  informacje 
decyzje oraz dane  informacje wiedza, dlatego też czasami jest ono
utożsamiane z inteligencją rozwiązań. Na jej podstawie wyróżniamy systemy:
ewidencyjno – sprawozdawcze, w ramach których
wyodrębnia się systemy jednodziedzinowe (MIS) i wielodziedzinowe (IMIS)
informacyjno – decyzyjne, które z kolei dzieli się na systemy
informowania (SIK/EIS) i wspomagania decyzyjnego (SWD/DSS)
Business Intelligence (systemy gromadzenia, przetwarzania i
udostępniania wiedzy korporacyjnej, zwanej też inteligentnymi systemami
wspomagania biznesu, informacji zarządczej czy wiedzy biznesowej)
5) Poziom kompleksowości systemów. Pozwala on podzielić systemy na:
a)
proste (niekompleksowe)
b)
kompleksowe
Kompleksowość jest cechą wyrażającą zakres tematyczny systemu oraz stopień
wykorzystania generowanych przez system informacji wynikowych w procesach
informowania, sprawozdawczości czy podejmowania decyzji, związanych z
obszarem, który jest wspomagany. Systemy proste (niekompleksowe) nie
obsługują pełnego zakresu tematycznego ze wspomaganej dziedziny. Poza ich
zasięgiem pozostają określone obszary tematyczne. Przyczyn tego stanu jest
wiele, począwszy od trudności algorytmizacji pewnych procedur ze względu na
ich zmienność, nieprecyzyjność czy niejednorazowość a kończąc na względach
ekonomicznych.
Natomiast systemy kompleksowe w sposób zupełny wyczerpują swym zasięgiem
tematycznym cały wspomagany obszar w ujęciu zarówno funkcjonalnym, jak i
informacyjnym.
6) Stopień integracji: w odniesieniu do gospodarczych systemów informacyjnych – z
reguły wielodziedzinowych i/lub kompleksowych – może on być rozpatrywany w
trzech aspektach: funkcjonalnym, informacyjnym i technologicznym. Miarą
integracji funkcjonalnej jest spójność procedur systemowych i ich wzajemne
powiązanie między poszczególnymi obszarami systemowymi. Najbardziej
efektywna jest integracja w ramach łańcuchów procesów gospodarczych.
Integracja informacyjna polega na wystąpieniu ścisłych powiązań
informacyjnych między współzależnymi funkcjami. Pozwala ona zminimalizować
redundancję danych, doprowadzić do ich jednokrotnego wprowadzania, a także
do wewnętrznej integralności zasobów informacyjnych.
Z punktu widzenia stopnia integracji systemy można podzielić na:
a)
zintegrowane, czyli spełniające przedstawione warunki
integracji funkcjonalnej, informacyjnej i technologicznej
b)
nie zintegrowane, w których brakuje silnych związków
funkcjonalnych, informacyjnych czy technologicznych
7) Stopień uniwersalności: na jego podstawie można wyróżnić dwie podstawowe
grupy systemów:
a)
systemy indywidualne, tworzone dla określonego
użytkownika i uwzględniające zgłoszone przez niego wymagania, potrzeby i
ograniczenia
b)
systemy powielarne, mające charakter rozwiązań
uniwersalnych w danej klasie zastosowań
Systemy indywidualne są tworzone najczęściej wtedy, gdy użytkownik nie znajduje
na rynku rozwiązań w pełni go satysfakcjonujących. Ich realizacja obejmuje cały
cykl tworzenia systemu informacyjnego, dlatego są one dostosowane do
specyfiki określonego obiektu gospodarczego i obowiązujących w nim procedur
przetwarzania. Znaczną ich wada jest zazwyczaj wyższy koszt, gdyż za wszystkie
prace projektowe i programowe musi zapłacić określony odbiorca.
Wad tych pozbawione są systemy powielarne (powtarzalne). Ze względu na przyjęcie
ich tworzeniu założenia, że będą eksploatowane przez wielu różniących się
użytkowników, w odmiennych warunkach, projektuje się je, uwzględniając
wymogi powielarności i nadając im elastyczny charakter. Często systemy
powielarne nazywane są typowymi lub standardowymi. Wydaje się, że mimo
semantycznego podobieństwa systemy typowe różnią się zasadniczo od
standardowych. W pierwszym bowiem przypadku wystarczy, aby system w
ujęciach funkcjonalnym i informacyjnym realizował zdecydowaną większość
procedur przetwarzania związanych z określonym obszarem zastosowań,
zwłaszcza te procedury, które są „typowe” dla większości obiektów działających
w danym obszarze. Natomiast od systemu standardowego wymaga się, aby
zaproponował swym przyszłym użytkownikom możliwość standaryzacji
procesów informacyjnych i komunikacyjnych zgodnie z normami przyjętymi
przez organizacje je opracowujące lub akceptujące.
Wdrożenie systemu standardowego w obiekcie gospodarczym wiąże się z reguły z
transferem wiedzy (know-how).
Powielarność systemów informacyjnych uzyskuje się na 2 podstawowe sposoby:
(1)
tworzy się na bazie
komputerowych pakietów narzędziowych (np. arkusze kalkulacyjne)
(2)
realizuje się je jako systemy
elastyczne, silnie sparametryzowane i przez to możliwe do
zaimplementowania w zróżnicowanych obiektach gospodarczych.
8)
a)
nowa ekonomia - rozumiana jako zbiór koncepcji
biznesowych, organizacyjnych i społecznych oraz wspomagających je technologii
informacyjnych i komunikacyjnych kształtujących gospodarkę elektroniczną. Na
podstawie tego kryterium można wyróżnić systemy:
nie związane z gospodarką
elektroniczną – funkcjonujące wyłącznie w tzw. pozasieciowym środowisku
gospodarczym (w przyszłości będzie ich coraz mniej)
b)
współpracujące z gospodarka
elektroniczna – stanowiące z reguły rozszerzenia dotychczasowych rozwiązań o
odpowiednie interfejsy, umożliwiające wykorzystanie sieci do prowadzenia
wybranych form działalności gospodarczej
c)
w pełni osadzone w obszarze
gospodarki elektronicznej – działające wyłącznie w środowisku sieciowointernetowym.
Należy zaznaczyć że dodatkowym czynnikiem je różnicującym może być także forma
komputerowej realizacji systemów, a więc zastosowany sprzęt,
oprogramowanie, technologia przetwarzania, architektura, organizacja pracy itd.
Te czynniki pozwalają wyróżnić m.in. systemy scentralizowane i rozproszone,
wsadowe i bezpośrednie czy też oparte na architekturze klient-serwer, bądź
technologii danych.
8. GENERACJE ROZWOJOWE SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH.
System informacyjny zapewnia dokumentacyjną obsługę przestrzenno-czasowego
przebiegu procesów produkcji w systemie wytwarzania, a także gromadzi informacje
nieodzowne w procesie podejmowania decyzji gospodarczych w systemie
zarządzania. Od kilkudziesięciu lat realizacja systemów informacyjnych
wspomagających zarządzanie obiektami gospodarczymi nierozerwalnie łączy się z
pojęciem komputeryzacji. Technika komputerowa stała się tak powszechna, że
zastosowanie tradycyjnych „ręcznych” technik ewidencyjnych wydaje się już
nieracjonalne z różnych względów. Drogę rozwojową systemów informacyjnych
najlepiej odzwierciedlają generacje rozwojowe (poziom wspomagania użytkowników
przez system), które tworzą następujące grupy systemów: 1.Systemy transakcyjne
(dziedzinowe) ST – gromadzą, przetwarzają, umożliwiają dostęp do
informacji,2.Systemy informacyjne zarządzania, Systemy zarządzania relacjami z
klientem (ang. CRM – Customer Relationship Management),3.Systemy doradcze wspomagania decyzji SWD (ang. DSS – Decisions Suport Systems), 4.Systemy
eksperckie SE (ang. Expert Systems). Ad.1.Systemy transakcyjne – ST: *Zajmują się
codzienną działalnością organizacji, *Gromadzą i przetwarzają dane wewnętrzne
*Dane mają charakter zrutynizowany, powtarzalny, masowy, *Duża detalizacja
danych, *Najczęściej są skomputeryzowane Ad.2.Systemy informacyjne zarządzania:
*ukierunkowane na potrzeby naczelnej, średniej lub operacyjnej kadry kierowniczej,
*wykorzystują dane zebrane w systemach transakcyjnych, *przydatne głównie w
planowaniu i kontroli, *wspierają procesy decyzyjne organizacji. Ad.3.Systemy
doradcze - wspomagania decyzji: *pomagają w podejmowaniu decyzji w sprawach
nowych i nietypowych,*integrują dane zewnętrzne i wewnętrzne,*umożliwiają
modelowanie i analizę danych, *umożliwiają symulowanie problemów za pomocą
modeli matematycznych, *posiadają bezpośredni dostęp do baz danych,
*realizowane na komputerach. Ad.4.Systemy ekspertowe: *związane z pojęciem
sztucznej inteligencji, *oparte na wiedzy ekspertów z danej dziedziny, *przeznaczone
do rozwiązywania skomplikowanych problemów dających się opisać za pomocą reguł
wnioskowania,*wspomagają wiedzę użytkownika przy podejmowaniu złożonych
problemów decyzyjnych.
9. Języki zapytań w przetwarzaniu danych – SQL i QBE
SQL (ang. Structured Query Language) to strukturalny język (informatyka) zapytań
używany do tworzenia, modyfikowania baz danych oraz do umieszczania i pobierania
danych z baz danych. Język SQL jest językiem deklaratywnym. Decyzję o sposobie
przechowywania i pobrania danych pozostawia się systemowi zarządzania bazą
danych DBMS. Jest to język zapytań opracowany w latach siedemdziesiątych w firmie
IBM. Stał się on standardem w komunikacji z serwerami relacyjnych baz danych.
Wiele współczesnych systemów relacyjnych baz danych używa do komunikacji z
użytkownikiem SQL, dlatego mówi się, że korzystanie z relacyjnych baz danych, to
korzystanie z SQL-a. Pierwszą firmą, która włączyła SQL do swojego produktu
komercyjnego, był Oracle. Dalsze wprowadzanie SQL-a, w produktach innych firm,
wiązało się nierozłącznie z wprowadzaniem modyfikacji pierwotnego języka. Wkrótce
utrzymanie dalszej jednolitości języka wymagało wprowadzenia standardu.
Standardy SQL
W 1986 roku SQL stał się oficjalnym standardem, wspieranym przez Międzynarodową
Organizację Normalizacyjną (ISO) i jej członka, Amerykański Narodowy Instytut
Normalizacji (ANSI). Wczesne wersje specyfikacji (SQL86 i SQL89) były w dużej mierze
jedynie określeniem wspólnej płaszczyzny łączącej różne istniejące wówczas produkty
i pozostawiały wiele swobody twórcom implementacji. Z czasem jednak systemy
komputerowe uległy integracji i rynek zaczął domagać się aplikacji oraz ich funkcji
faktycznie współpracujących z wieloma różnymi bazami danych. Pojawiła się potrzeba
określenia standardu ściślejszego. Mógł on jednocześnie obejmować nowe elementy,
nieujęte do tej pory w języku. Tak powstał SQL92, obowiązujący w produktach
komercyjnych do dziś.
Formy SQL-a
Z technicznego punktu widzenia, SQL jest podjęzykiem danych. Oznacza to, że jest on
wykorzystywany wyłącznie do komunikacji z bazą danych. Nie posiada on cech
pozwalających na tworzenie kompletnych programów. Jego wykorzystanie może być
trojakie i z tego względu wyróżnia się trzy formy SQL-a:
1. SQL interakcyjny lub autonomiczny wykorzystywany jest przez użytkowników w
celu bezpośredniego pobierania lub wprowadzania informacji do bazy.
Przykładem może być zapytanie prowadzące do uzyskania zestawienia
aktywności kont w miesiącu. Wynik jest wówczas przekazywany na ekran, z
ewentualną opcją jego przekierowania do pliku lub drukarki.
2. Statyczny kod SQL (Static SQL) nie ulega zmianom i pisany jest wraz z całą
aplikacją, podczas której pracy jest wykorzystywany. Nie ulega zmianom w
sensie zachowania niezmiennej treści instrukcji, które jednak zawierać mogą
odwołania do zmiennych lub parametrów przekazujących wartości z lub do
aplikacji. Statyczny SQL występuje w dwóch odmianach.
1.
Embedded SQL (Osadzony SQL) oznacza włączenie kodu SQL do kodu
źródłowego innego języka. Większość aplikacji pisana jest w takich
językach jak C++ czy Java, jedynie odwołania do bazy danych
realizowane są w SQL. W tej odmianie statycznego SQL-a do
przenoszenia wartości wykorzystywane są zmienne.
2.
Język modułów. W tym podejściu moduły SQL łączone są z modułami
kodu w innym języku. Moduły kodu SQL przenoszą wartości do i z
parametrów, podobnie jak to się dzieje przy wywoływaniu
podprogramów w większości języków proceduralnych. Jest to
pierwotne podejście, zaproponowane w standardzie SQL. Embedded
SQL został do oficjalnej specyfikacji włączony nieco później.
3. Dynamiczny kod SQL (Dynamic SQL) generowany jest w trakcie pracy aplikacji.
Wykorzystuje się go w miejsce podejścia statycznego, jeżeli w chwili pisania
aplikacji nie jest możliwe określenie treści potrzebnych zapytań - powstaje ona
w oparciu o decyzje użytkownika. Tę formę SQL generują przede wszystkim takie
narzędzia jak graficzne języki zapytań. Utworzenie odpowiedniego zapytania jest
tu odpowiedzią na działania użytkownika.
Wymagania tych trzech form różnią się i znajduje to odbicie w wykorzystywanych
przez nie konstrukcjach językowych. Zarówno statyczny, jak i dynamiczny SQL
uzupełniają formę autonomiczną cechami odpowiednimi tylko w określonych
sytuacjach. Większość języka pozostaje jednak dla wszystkich form identyczna.
Składnia SQL
Użycie SQL, zgodnie z jego nazwą, polega na zadawaniu zapytań do bazy danych.
Zapytania można zaliczyć do jednego z trzech głównych podzbiorów:

SQL DML (ang. Data Manipulation Language, czyli Język Manipulacji Danymi),

SQL DDL (ang. Data Definition Language, czyli Język Definicji Danych).

SQL DCL (ang. Data Control Language, czyli Język Kontroli nad Danymi).
Instrukcje SQL w obrębie zapytań tradycyjnie zapisywane są wielkimi literami, jednak
nie jest to wymóg. Każde zapytanie w SQL-u musi kończyć się znakiem ";" (średnik).
Dodatkowo, niektóre interpretery SQL (np. psql w przypadku PostgreSQL), używają
swoich własnych instrukcji, spoza standardu SQL, które służą np. do połączenia się z
bazą, wyświetlenia dokumentacji, itp.
Query By Example (QBE) - przyjazna dla użytkownika technika tworzenia
zapytań do bazy danych, opracowana pierwotnie przez firmę IBM do użytku w
komputerach mainframe, a potem zaadaptowana przez wiele innych systemów
informatycznych. Technika ta polega na wypełnieniu szukanymi ciągami znaków
pustego rekordu odpowiadającego dokładnie strukturze rekordów w bazie, np.
"Warszawa" w polu "Miasto" czy "Kowalski" w polu nazwisko. Wynikiem zapytania
jest lista wszystkich rekordów zawierających podany ciąg znaków w danym polu.
System QBE dokonuje konwersji z zapytania użytkownika do formalnego zapytania
bazy danych. Dzięki temu użytkownik może wykonywać skomplikowane zapytania do
bazy danych bez znajomości formalnych metod takich jak Structured Query
Language.
10. Idea systemów ekspertowych

Systemy ekspertowe ( SE )
pomocniczymi urządzeniami zewnętrznymi, np. drukarkami czy modemami, otwiera
przed użytkownikiem wiele nowych możliwości. Połączenie komputera z
urządzeniami zewnętrznymi można nazwać ogólnie sprzętem komputerowym.
Podział komputerów według szybkości działania:
● super komputery
● komputery osobiste (przeznaczone dla potencjalnych użytkowników)
● mini komputery (duża szybkość przetwarzania inf.)
Złożoności struktury sprzętu technicznego wchodzącego w skład zestawu
komputerowego oraz duża liczba typów i modeli środków technicznych implikuje
potrzebę ich podziału. Przyporządkowanie określonego urządzenia do konkretnej
grupy środków wyróżnionych z ich ogółu odbywa się na podstawie kryterium
wynikającego z przebiegu technologicznego procesu przeważania danych.
Biorąc pod uwagę, że proces przebiega zgodnie z triadą: wejście – przetwarzanie –
wyjście, sprzęt komputerowy możemy podzielić na grupy stanowiące podsystemy
struktury technicznej zestawy komputerowego:
● przygotowania i wprowadzania danych
● przetwarzania i przechowywania danych
● wprowadzania danych
● transmisji danych
Podstawowym walorem takiego podziału jest jego „niewrażliwość” na pojawiające się
wciąż na rynku sprzętu komputerowego nowe typy urządzeń. Każde można bowiem
zakwalifikować (zgodnie z jego podstawowymi funkcjami) do jednej z
wyszczególnionych grup.
Sprzęt służący do przygotowania danych obejmuje urządzenia umożliwiające
zapisanie danych na nośnikach magnetycznych, w postaci gotowej do
automatycznego przetwarzania. Środki te (klawiaturowe rejestratory magnetycznych
nośników informacji) stanowią grupę urządzeń nie wchodzących bezpośrednio w
skład zestawy komputerowego, nie są one bowiem połączone z pozostałymi
komponentami struktury technicznej systemu.
Grupa urządzeń wprowadzania danych obejmuje następujące rodzaje środków
technicznych:
● czytnik metek, żetonów, kart identyfikacyjnych
● czytniki znaków i dokumentów, zwane skanerami
● automatyczne rejestratory danych
● urządzenia foniczne
● manipulatory, np. joystick, mysz.
Wśród urządzeń wyprowadzania danych wyróżnia się:
● drukarki:
- atramentowe np. Lexmark, HP, Canon, Xerox
- laserowe np. HP, Minolta, Canon, Lexmark, Samsung, Xerox
- igłowe (możemy od razu drukować na wielokrotnej kopii, wymagany papier
perforowany (cieńszy)) np. Epson, Lexmark
● urządzenia wyprowadzania danych na mikrofilm
● urządzenia graficzne (plotery-urządzenia drukujące, służące głównie do drukowania
elementów graficznych (schematy))
● urządzenia foniczne (syntezatory mowy).
Grupą urządzeń związaną z dwoma poprzednimi są urządzani wprowadzania i
wyprowadzania danych. Spośród nich największe znaczenie mają:
● monitory z klawiaturą (monitory np. Siemens, Panasonic, HP, Sony, Philips, IBM)
● konsole operatorskie
Podstawowe znaczenie dla struktury technicznej zestawu komputerowego ma grupa
środków określona mianem podsystemu przetwarzania i przechowywania danych.
Obejmuje ona:
● procesory
● kanały wejścia/wyjścia
● pamięci operacyjne
● pamięci zewnętrzne
Ostatnią z przedstawionych grup środków technicznych są urządzenia organizujące i
obsługujące transmisję danych. Należą do nich:
● łącza telekomunikacyjne
● urządzenia dopasowujące linie (modemy)
● urządzenia sterujące transmisja danych
● urządzenia przełączające
● urządzenia zabezpieczające przed błędami.
Najistotniejszym elementem funkcjonalnym konfiguracji technicznej jest jednostka
centralna wchodząca w skład podsystemy przechowywania i przetwarzania danych.
Wykonuje ona głównie czynności sterujące i obliczeniowe, tj. sterowanie pracami
wszystkich urządzeń wchodzących w skład zestawu komputerowego oraz
przetwarzanie wprowadzonych zgodnie z algorytmami zawartymi w zapamiętanym
programie.
Jednostka centralna zawiera w sobie trzy bloki funkcjonalne, którymi są:
● procesor
● kanały wejścia/wyjścia
● pamięć operacyjna
Procesor, w skład którego wchodzą układ sterowania, układ arytmometru oraz
pamięć lokalna, umożliwiają realizację kolejnych rozkazów programu, wykonanie
przewidzianych w programie operacji arytmetycznych i logicznych, zapisanie i
odczytanie danych do/z pamięci operacyjnej oraz instalacje pracy kanałów
wejścia/wyjścia w celu przesyłania danych pomiędzy pamięcią operacyjną a
urządzeniami zewnętrznymi komputera.
Kanały wejścia/wyjścia stanowią blok funkcjonalny pozwalający na sterowanie
przepływem danych pomiędzy pamięcią operacyjną a urządzeniami zewnętrznymi
podłączonymi do procesora.
Pamięć operacyjna służy do przechowywania aktualnie wykonywanego programu
(programów) oraz danych przetwarzanych w określonym momencie.
Kryteria wyboru sprzętu komputerowego:
• techniczno-technologiczne - podejmujemy decyzję co do mocy obliczeniowej
komputera, pojemności jego pamięci zewnętrznych potrzebnych do przechowywania
danych, rodzaju i liczby urządzeń wyjściowych. Należy zwrócić uwagę na to, że
specyfika prac wykonywanych za pomocą komputera determinuje w znacznym
stopniu jego konfigurację. Wybór jest dokonywany pomiędzy takimi rodzajami
sprzętu, jak sprzęt komputerowy autonomiczny (pojedyncze stanowisko pracy) lub
przyłączony do sieci.
• ekonomiczno-handlowe - pod uwagę brane są takie elementy, jak np. możliwości
finansowe przy zakupie, poziom cen oferowanych przez dostawcę, warunki oraz
poziom oferowanego serwisu czy też warunki dostawy i montażu zakupionego
sprzętu.
• organizacyjno-standaryzacyjne - należy rozważyć dotychczasowe standardy
obowiązujące zarówno na rynku komputerowym, jak i w przedsiębiorstwie, a
następnie dobrać sprzęt tak, aby był jak najbardziej zbliżony do jednych i drugich.
Wszystkie kryteria i czynniki wyboru sprzętu komputerowego są tylko pewnymi
przesłankami, które należy uwzględniać na wstępnym etapie podejmowania decyzji o
zakupie pojedynczego komputera, a zwłaszcza całego systemu komputerowego.
Przedsięwzięcie to ma bowiem wiele dodatkowych aspektów, które muszą być wzięte
pod uwagę, jeśli ma ono przynieść wymierne korzyści ekonomiczne.
13. Schemat blokowy komputera – modułowa budowa komputera.
Wspomagają decyzje słabo ustrukturalizowane, dostarczają specjalistycznej wiedzy.
SE pozwalają decydentom podejmować decyzje w warunkach, gdy jest im do tego
niezbędna nowa, nie znana dotąd wiedza. Zamiast tworzenia nowego zespołu
ekspertów SE umożliwia natychmiastowe przekazanie specjalistycznej wiedzy
zgromadzonej w systemie komputerowym.
Wśród podstawowych elementów SE należy wymienić :




podsystem pozyskiwania wiedzy,
bazę wiedzy,
mechanizm wnioskowania,
interfejs użytkownika.
Odpowiedzi generowane przez SE nie zapewniają jednoznacznych rezultatów, tak jak
to jest w przypadku SD. SE wspomaga decydenta w podejmowaniu decyzji,
dostarczając uzupełniającej, nie znanej mu dotąd wiedzy o określonej sytuacji.
11. IDEA SYSTEMÓW BAZ DANYCH
Baza danych jest strukturą pozwalającą w uporządkowany sposób przechowywać
dużą liczbę różnorodnych danych. Systemy Zarządzania Bazami Danych to:

programy umożliwiające tworzenie i wykonanie operacji na
zbiorach baz danych

systemy umożliwiające pracę z kartotekową bazą danych,
będącą pojedynczym zbiorem danych o obiektach podobnego typu- te systemy
nie mogą ustanawiać relacji pomiędzy różnymi bazami danych, służą więc raczej
do prostego wspomagania zarządzania polegającego na uporządkowaniu
jednorodnych danych i łatwym do nich dostępie,

systemy zarządzania relacyjną bazą danych – za ich pomocą
muszą być przechowywane i przetwarzane bardziej zaawansowane struktury
danych, jest wyposażony we własny system programowania, umożliwiający
zbudowanie systemu użytkowego
Typowe operacje wykonywane na bazie danych:

dodawanie rekordów, edytowanie istniejących rekordów,
kasowanie rekordów

generowanie wyników zapytań do bazy danych w formie
raportów

sortowanie, dzielenie i łączenie tabel oraz przeliczanie
wartości pól
Do podstawowych zalet pakietów narzędziowych tego typu należą:

prosty, wielofunkcyjny język manipulacji danymi i zbiorami

podział przetwarzania na kroki, naturalne z punktu widzenia
użytkownika

możliwość pozyskiwania i przetwarzania danych z pakietów
narzędziowych typów,

zdolność tworzenia prostych, podręcznych aplikacji
gospodarczych, bazujących na pojedynczych kartotekach i zbiorach,

możliwość definiowania i pamiętania procedur
przetwarzania, pozwalająca wielokrotnie je stosować
12. Sprzęt komputerowy
Komputer - system cyfrowy przetwarzający dane według algorytmu zapisanego w
postaci programu i umieszczonego w pamięci. Komputer jako automat do
przetwarzania danych, w którego pamięci znajdują się programy, funkcjonalnie nie
spełnia wszystkich oczekiwań użytkownika. Dopiero sprzęgnięcie komputera z
Komputer jest to urządzenie elektroniczne przetwarzające dane według algorytmu
zapisanego w postaci programu umieszczonego w pamięci. Sam jednak nie spełnia
wszystkich oczekiwań użytkowników, dlatego konieczne jest połączenie z
pomocniczymi urządzeniami zewnętrznymi – co nazywamy sprzętem komputerowym.
Celem stosowania systemów komputerowych jest gromadzenie, porządkowanie i
obróbka danych oraz ich przechowywanie, dlatego sprzęt komputerowy można
podzielić ze względu na etap, w którym są używane.
1) Urządzenia wprowadzania danych:
a) klawiatura - klasyczny przykład medium łączącego (interfejsu) między człowiekiem
a komputerem. Układem klawiszy przypomina maszynę do pisania, ale ma
dodatkowo tzw. klawisze funkcyjne (F1, F2 itd.), klawisze specjalnego
przeznaczenia (np. klawisz „alt" czy klawisze ,,strzałki")
b) czytniki - to urządzenia służące do odczytu np. kodów paskowych na produktach
handlowych czy kart magnetycznych w telefonach, czytniki kart
mikroprocesorowych. Czytniki potrafią zapamiętywać prostą informację i
umożliwiają jej modyfikację oraz magazynowanie - w celu późniejszego
odtworzenia w komputerze (np. karty mikroprocesorowe do bankomatów).
c) urządzenia przetwarzania dokumentów (skanery) - urządzenia służące do
przetwarzania obrazu z formy drukowanej w obraz w postaci elektronicznej
zrozumiałej dla komputera. Stosowane są tam, gdzie konieczne jest drukowanie,
przetwarzanie i tworzenie grafik, zdjęć, ilustracji itp. oraz przy elektronicznej
obróbce i archiwizacji dokumentów. Głównymi parametrami opisującymi skaner
są rozdzielczość i wierność odwzorowania szczegółów (np. jakość kolorów).
d) urządzenia sterujące (wskaźniki, manipulatory) - służą do poruszania się po
graficznym ekranie monitora komputerowego. Są to mysz, joystick (manetka),
touchpad (urządzenia do sterowania przez dotyk palcem specjalnego pola) lub
trackball.
2) Urządzenia przetwarzania danych:
a) jednostka centralna - zespół urządzeń wykonujących główne czynności
obliczeniowe oraz sterujących pracą całego systemu cyfrowego (bez jednostki
centralnej nie byłaby w ogóle możliwa praca komputera).
b) pamięć operacyjna (pamięć główna komputera),czyli pamięć RAM (Random Access
Memory) jest pamięcią o dostępie swobodnym. Do wszystkich danych
przechowywanych w tej pamięci można odwoływać się w jednakowym czasie,
niezależnie od umiejscowienia danych w pamięci. Jest pośrednikiem między
jednostką centralną a resztą komputera i służy do tymczasowego
przechowywania instrukcji i danych niezbędnych do poprawnego działania
wykonywanego w danej chwili programu, a także do tymczasowego
przechowywania danych napływających np. z klawiatury przed ich dalszym
przetworzeniem oraz danych wygenerowanych przez procesor, oczekujących np.
na wyświetlenie na monitorze.
c) pamięć ROM {Read Only Memory) - są w niej zapisane na stałe wszystkie instrukcje
i komendy potrzebne do poprawnego uruchomienia komputera. Pamięć ta - w
przeciwieństwie do pamięci RAM - nie traci zapisanych w niej informacji w razie
zaniku napięcia. Służy do uruchomienia komputera, tzn. po włączeniu zasilania
dostarcza pierwsze instrukcje do procesora, aby ten mógł wystartować i
zainicjować wszystkie urządzenia niezbędne do pracy. Są w niej zapisane
instrukcje umożliwiające poprawną współpracę z klawiaturą, monitorem lub
drukarką.
d) procesor (lub mikroprocesor) - „serce" komputera. Decyduje o większości zdarzeń
zachodzących podczas pracy komputera i nimi zarządza. Jest najbardziej
złożonym technologicznie elementem komputera, na który składa się:
- układ arytmometru - służy do wykonywania prostych operacji arytmetycznych i
logicznych.
- zespół rejestrów - służy do przejściowego zapamiętania operatorów na czas
wykonywania działań arytmetycznych lub logicznych. Dzięki temu rozwiązaniu
zmniejsza się liczbę odczytów i zapisów z pamięci zewnętrznej.
- układ sterowania - zapewnia współdziałanie pozostałych bloków funkcjonalnych
komputera w celu zrealizowania programu znajdującego się w pamięci
operacyjnej.
e) układ wejścia/wyjścia - to układ służący komunikacji komputera z jego otoczeniem.
Wykorzystywany jest do wprowadzania programów i danych, wydawania
wyników i porozumiewania się z operatorem.
3) Urządzenia przechowywania danych (pamięci zewnętrzne)– służą do
przechowywania dużej ilości danych; brak im bezpośredniej integracji z jednostką
centralną.
a) pamięci taśmowe – to pamięci o dostępie sekwencyjnym (takim, w którym do
odczytania wybranej informacji konieczne jest uprzednie przeczytanie informacji
ją poprzedzających). Każda sekwencja danych zapisanych na taśmie
magnetycznej następuje po sobie kolejno (jak na taśmie magnetofonowej).
Wszelkie zmiany zapisu danych już istniejących muszą się odbywać przez
wykasowanie danych poprzednich i ponowny ich zapis; właściwie uniemożliwia
to jakiekolwiek dopisywanie lub poprawianie danych. Takie pamięci są bardzo
wolne w odczycie i zapisie, dlatego nie są używane jako pamięci masowe do
przechowywania danych i programów często używanych. Ze względu na
możliwość wielokrotnego zapisu, niski koszt przechowywania danych i łatwość
transportowania są jednak stosowane przy archiwizowaniu danych.
b) na dyskietkach (na dyskach miękkich magnetycznych) - są narzędziem
usprawniającym przenoszenie i przechowywanie danych komputerowych.
Dostęp do tego nośnika ma charakter bezpośredni. Dyskietkę można odczytać
tylko przez włożenie jej do napędu dyskietek, który wielkością fizyczną i
parametrami odczytu będzie zgodny z parametrami dyskietki.
c) na dyskach twardych magnetycznych - urządzenia pamięciowe o dostępie
bezpośrednim, składające się z kilku (do kilkunastu) krążków pokrytych
substancją magnetyczną. Dyski twarde umożliwiają wielokrotny zapis i odczyt, a
trwałość ich mierzy się w dziesiątkach i setkach tysięcy godzin pracy. Dyski
twarde są najpopularniejszym rodzajem pamięci zewnętrznych, dzięki bardzo
dużym pojemnościom, najkrótszym czasom dostępu do wybranych informacji
(czyli szybkości ich odszukiwania) oraz stale zmniejszającym się cenom w
przeliczeniu na jednostkę pamięci. Dodatkową zaletą tych dysków jest
możliwość instalowania ich kilku na jednym stanowisku komputerowym, co
pozwala stopniowo rozbudowywać system komputerowy.
d) na dyskach optycznych – dzięki olbrzymim pojemnościom przy stosunkowo
niewielkiej powierzchni jest doskonałym uzupełnieniem dysków magnetycznych.
Wysoką wydajność urządzenia uzyskuje się dzięki technice laserowej, laser
bowiem operuje z wysoką precyzją. Większą trwałość natomiast zawdzięcza on
temu, że odczyt następuje za pomocą promienia laserowego. Wadą dysków
optycznych jest czas dostępu - większy niż w dyskach twardych. Parametrem
urządzeń czytających dysków optycznych jest prędkość odczytu informacji.
4) Urządzenia wyprowadzania danych:
a) drukarki - przedstawiają informacje w trwałej postaci tj. wydrukowany dokument.
 drukarki uderzeniowe - są stosowane przy dużych obciążeniach pracy oraz tam,
gdzie nie jest wymagana wysoka jakość wydruku. Są to m.in. drukarki igłowe, gdzie w
procesie drukowania używa się igieł zamiast czcionek, przez co możliwe jest
drukowanie nie tylko liter i liczb, ale także rysunków czy nawet własnych znaków
graficznych. Drukarki tego typu są porównywalne jakościowo z innymi, a poza tym
stosunkowo tanie i łatwe w obsłudze.
 drukarki nieuderzeniowe np. drukarki laserowe - proces wydruku przypomina
fotokopiowanie; każda kropka znajdująca się na oryginale (tj. na dokumencie
elektronicznym) po prostu jest odwzorowywana na papierze przez laser, który nanosi
swą wiązką kropkę na światłoczuły bęben, dociskany do przesuwającego się papieru.
Drukarki laserowe zapewniają bardzo wysoką jakość wydruku i ciche działanie, jednak
koszty ich eksploatacji są wysokie. Drukarki atramentowe - znacznie tańsze od
laserowych, a o zbliżonej jakości wydruku. Przeznaczonych dla stanowisk pracy
domowej oraz dla małych biur. Technologia druku atramentowego polega na
napylaniu mikroskopijnej wielkości kropelek atramentu na powierzchnię papieru.
b) monitory - są standardowymi urządzeniami wyjścia i najlepszymi urządzeniami
wspomagającym interakcję pomiędzy człowiekiem a komputerem. Monitor
przypomina swą budową kineskop telewizora; na ekranie są wyświetlane punkty
(tzw. piksele), których bardzo duże zagęszczenie powoduje wrażenie ciągłości
obrazu. Im mniejsza plamka i im gęściej położona tym jakość powinna być
lepsza. Z kolei rozdzielczość jest mierzona liczbą punktów znajdujących się w
jednym wierszu, w pionie i w poziomie. Wyróżniamy monitory
monochromatyczne - pracujące w trybie dwukolorowym oraz monitory kolorowe
- charakteryzujące się wysokimi parametrami jakościowymi. Ze względu na
możliwości prezentacyjne monitory dzielimy na:
- znakowe, które dysponują możliwością wyświetlania tylko pewnej, ściśle określonej
grupy znaków, np. liter i cyfr
- graficzne - wyposażone w karty graficzne, przez co potrafią wyświetlić każdą
grafikę. Karta graficzna to urządzenie sterujące pracą monitora.
c) plotery - urządzenia stosowane do tworzenia wysokiej jakości rysunków i
wykresów. W odróżnieniu od drukarek nie odtwarzają one każdego kolejnego
wiersza, ale rysują całe obiekty, np. figurę geometryczną.
d) urządzenia dźwiękowe.
14. OPROGRAMOWANIE KOMPUTERÓW
Oprogramowanie jest to ogół środków programowych dostępnych w ramach
systemu komputerowego. Umożliwia ono bądź ułatwia przygotowanie i eksploatacje
systemów informatycznych. Jest zbiorem zróżnicowanych środków programowych
(pakietów programów). Podstawowym kryterium podziału oprogramowania jest cel
wykorzystania. Pozwala on wyróżnić następujące grupy oprogramowania:
1.oprogramowanie systemowe:
*systemy operacyjne;
*programy i systemy diagnostyki sprzętu;
*systemy (języki) programowania;
*pakiety programów obsługi wielodostępu i sieci komputerowych;
*pomocnicze programy i pakiety usługowe;
2.oprogramowanie użytkowe:
*standardowe programy i systemy użytkowe;
*pakiety narzędziowe;
*indywidualne programy i systemy użytkowe
ad.1 .Oprogramowanie systemowe jest to grupa programów, które bezpośrednio nie
wspomagają użytkownika w realizowaniu jego zadań, ale umożliwiają, ułatwiają bądź
organizują pracę systemu komputerowego; bez niektórych programów praca na
komputerze byłaby niemożliwa.
a)System operacyjny to oprogramowanie, które jest niezbędne do uruchomienia i
działania systemu komputerowego. Jest to zespół programów i procedur
zarządzających pracą komputera oraz organizujących i kontrolujących tę pracę.
System steruje podstawowymi zasobami komputera i udostępnia je aplikacjom
użytkowym.
b)Programy i systemy diagnostyki sprzętu komputerowego to niezbędne
wyposażenie w trakcie bieżącej jego eksploatacji; zależy od konstrukcyjnej i
technologicznej złożoności systemu komputerowego. Oprogramowanie to obejmuje:
*testy sprawności działania wyróżnionych elementów sprzętu;
*testy wykrywania uszkodzeń;
*testy diagnostyczne sprzętu;
*środki usuwania i omijania awarii (w tym rekonfigurację sprzętu).
c)Systemy programowania służą do tworzenia nowego oprogramowania (zarówno
systemowego, jak i użytkowego); składają się z języka programowania (zbiór symboli i
reguł służących do definiowania algorytmów) oraz kompilatora (translatora),
tłumaczącego kod programisty na kod maszynowy.
d)Oprogramowanie układów wielodostępnych i sieci - ich podstawowym zadaniem
jest zapewnienie i synchronizacja równoległej pracy kilku użytkowników.
e)Programy pomocnicze i pakiety usługowe tworzone są w celu wspomagania
użytkowników w złożonych operacjach (np. manipulacje danymi i zbiorami itp.).
ad.2. Oprogramowanie użytkowe to zbiór programów, których celem jest
realizowanie określonych zadań użytkownika i wspomaganie w różnych pracach.
Podział oprogramowania jest wtórny w stosunku do dwóch kryteriów:
*obszar użytkowania oprogramowania (indywidualne - wykonane na potrzeby
użytkownika lub standardowe - dostarczone z zewnątrz);
*poziom specjalizacji oprogramowania (pakiety ogólnego przeznaczenia i pakiety
specjalizowane).
W oprogramowaniu użytkowym można wyróżnić:
a)systemy użytkowe swoimi funkcjami zaspokajają potrzeby informatyczne
przedsiębiorstw jak i instytucji niekomercyjnych, są to systemy:
*finansowo-księgowe
*dystrybucji,
* gospodarki magazynowej
*systemy sterowania produkcją,
* kadrowo płacowe
*zarządzania przedsięwzięciami
b)Oprogramowanie narzędziowe to jedna z grup programów użytkowych ogólnego
zastosowania, która służy do operowania na zbiorach danych określonego formatu:
*edytory tekstu tworzą dokumenty tekstowe;
*arkusze kalkulacyjne - tabele kalkulacyjne;
*systemy zarządzania bazą danych - zbiory baz danych;
*pakiety graficzne - zbiory grafiki.
c)indywidualne programy i systemy narzędziowe tworzone na potrzeby konkretnej
instytucji, ze względu na swoje wyspecjalizowanie i wyjątkowe rozwiązania zwykle nie
mogą być zastosowane w innych obiektach.
4 Systemy operacyjne
systemy operacyjne - oprogramowanie niezbędne do uruchomienia i funkcjonowania
systemu komputerowego. System operacyjny zarządza zasobami komputera i
udostępnia je aplikacjom użytkowym. System operacyjny zwykle składa się z trzech
składników: instrukcji wewnętrznych (stale rezydujących w pamięci RAM i
realizujących podstawowe zadania systemu), procesora poleceń (umożliwiającego
komunikowanie się użytkownika z komputerem za pomocą określonego zestawu
sformalizowanych komend) i poleceń zewnętrznych (dodatkowych programów
zawartych w systemie)
Cechy systemu operacyjnego
system operacyjny - oprogramowanie, które jest niezbędne do uruchomienia i
funkcjonowania systemu komputerowego
Systemy operacyjne charakteryzuje się kilkoma ważnymi cechami :

wielozadaniowość - możliwość wykonywania naraz więcej niż jednego
programu. Umożliwia to jednoczesną pracę z różnymi aplikacjami. Użytkownik
może również zadać komputerowi niektóre bardziej czasochłonne zadania do
wykonania "w tle". Takie zadania, nie wymagające bieżącej kontroli
użytkownika, nazywa się zadaniami wsadowymi. W czasie ich działania można
wykonywać zadania interaktywne, czyli takie, które wymagają ciągłego dialogu
programu z użytkownikiem. Wielozadaniowość korzystnie wpływa na stabilność
systemu komputerowego, dlatego jest jednym z krytycznych czynników doboru
oprogramowania systemowego dla przedsiębiorstw.

wielodostęp (wielostanowiskowość) - możliwość jednoczesnej pracy wielu
użytkowników z jednym systemem komputerowym. Cecha ta wymaga istnienia
sieci komputerowej, w której komputer centralny (serwer) jest połączony z
końcówkami sieci (terminalami), lub z komputerami typu PC. Aby użytkownicy

mogli wspólnie korzystać z zasobów serwera, musi on działać w trybie
wielozadaniowości.
ochrona danych - zespół takich właściwości systemu operacyjnego, które
decydują o jego przydatności w instytucjach uznających troskę o dane za sprawę
pierwszorzędnej wagi. Na bezpieczeństwo składają się dwie główne właściwości:
stabilność systemu (odporność na awarie sprzętu i błędy w oprogramowaniu) i
autoryzowanie dostępu danych (ograniczanie praw użytkowników do zasobów
systemu, które ma zapobiec udostępnianiu danych osobom do tego nie
uprawnionym)
16. Języki programowania – generacje i przykłady
Generacje języków programowania. Praktyka wyróżnia kilka generacji języków
programowania. Powstały one w miarę rozwoju technologii informatycznej. Języki
wczesnych generacji nazywa się językami niskiego poziomu, natomiast późniejsze wysokiego poziomu.
1. I generacja - kod maszynowy, czyli ciąg zer i jedynek stanowiący binarny zapis
funkcji mikroprocesora wraz z ich parametrami. Kod maszynowy charakteryzuje
się tym, że może być zrozumiany i wykonany przez mikroprocesor komputera,
jest natomiast zupełnie nieprzejrzysty dla programisty. Obecnie nie stosuje się
zapisu kodu maszynowego jako metody produkcji oprogramowania
2. II generacja - języki zwane asemblerami (assemble - składać), w których funkcje
mikroprocesora są kodyfikowane za pomocą tzw. mnemoników. Są to krótkie i
proste polecenia, będące dokładnymi odpowiednikami procedur, które może
wykonać procesor (np. ADD A B spowoduje dodanie zmiennej A do zmiennej B i
zapisanie wyniku w zmiennej A). Asemblery to języki niskiego poziomu, słabo
nadają się do tworzenia rozbudowanego oprogramowania użytkowego, dlatego
stosuje się je głównie do tworzenia elementów oprogramowania systemowego,
zwłaszcza tych, w których najważniejsza jest szybkość działania i zgodność ze
sprzętem komputerowym.
3. III generacja - najliczniejsza grupa języków; w nich powstała większość
dostępnego obecnie oprogramowania. Oferują one dla programistów takie
udogodnienia, jak proceduralność, czyli możliwość jednokrotnego
zaprogramowania rozbudowanych procedur, a następnie - wielokrotnego
odwoływania się do nich w programie. Niektóre języki III generacji to języki
obiektowe, umożliwiające tworzenie aplikacji obiektowych, co istotnie wpływa
na funkcjonalność produktu programowego. Najpowszechniej stosowanymi
obecnie językami programowania są: C, Pascal, Basic, Cobol.
4. IV generacja (Fourth Generation Language - 4GL) - zaawansowane
technologicznie systemy programowania, które jakby ukrywają przed
programistą stopień skomplikowania tworzonej aplikacji, umożliwiając mu
skoncentrowania się na aspektach merytorycznych. Nad technologicznymi
aspektami działania aplikacji pieczę sprawuje sam system programowania,
stosując standardowe, sprawdzone rozwiązania. Języki IV generacji są językami
najwyższego poziomu. Oferują możliwość szybkiego tworzenia oprogramowania
za cenę małej elastyczności języka programowania, a tym samym ograniczenia
obszaru zastosowań. Są powszechnie stosowane do tworzenia systemów
użytkowych, które charakteryzują się dużym podobieństwem zastosowanych
rozwiązań, nie wymagają więc uniwersalnych narzędzi programistycznych.
Podstawowym zaś udogodnieniem jest szybkie tworzenie i modyfikowanie
aplikacji (Rapid Application Development - RAD). Najpopularniejsze narzędzia
4GL są produkowane przez firmy Oracle, Informix i Progress.
17. Sieci komputerowe
Siecią komputerową nazywa się co najmniej dwa komputery podłączone w celu
wymiany plików (danych, programów) lub wspólnego korzystania z zasobów
sprzętowych (drukarek, dużych dysków, modemu, faksu, stacji CD-ROM)
Podstawowe elementy składowe sieci komputerowej to:

Serwery ( to komputery służące do przechowywania i udostępniania programów
i danych, zarządzające dostępem do wspólnych drukarek sieciowych,
specjalizowane serwery do baz danych, obsługi poczty elektronicznej itp.)

Stacja robocza (to komputery pracujące pod kontrolą różnych systemów
operacyjnych, na których uruchamia się programy umożliwiające dostęp do
zasobów serwerów)

Sieciowy system operacyjny ( stanowi zestaw programów działający na
komputerach połączonych na komputerach pracujących w sieci. Zapewnia
obsługę programową zasobów, udostępnianie plików, ochronę przed
niepowołanym dostępem)

Karta sieciowa (wykorzystuje specjalizowany procesor i oprogramowanie do
przesyłania danych z pamięci do pamięci komputera oraz do nadawania i
odbierania danych między komputerami)

Okablowanie sieciowe (łączy wszystkie komputery w sieci. Dane w sieci mogą
być przesyłane:kablami miedzianymi, światłowodami, bezprzewodowo)
Cele tworzenia sieci komputerowych:
 Wspólne korzystanie z plików i programów
 Udostępnianie drogich lub rzadko wykorzystywanych zasobów
 Polepszanie ochrony danych przed niepowołanym dostępem
 Scentralizowane wykonywanie kopii archiwalnych cennych danych
 Wspólne korzystanie z baz danych
 Korzystanie z poczty elektronicznej i innych sposobów przekazywania informacji
między członkami zespołu
 Tworzenia grup roboczych o wspólnych potrzebach i zainteresowaniach
 Ułatwianie zarządzania zasobami komputerowymi w przedsiębiorstwie
 Ułatwianie dystrybucji instalowania oprogramowania
Podział sieci komputerowych ze względu na różne kryteria:
1) zasięg działania sieci komputerowych :

lokalne (LAN) obejmuje zwykle obszar jednego lub kilku sąsiednich budynków.
Powstają zasadniczo jako sieci wewnętrzne przedsiębiorstwa)

miejskie (MAN) są budowane w dużych aglomeracjach miejskich i mają za
zadanie ułatwić połączenie różnych sieci LAN, oddalonych od siebie, ale
zlokalizowanych z tym samym mieście.

rozległe (WAN) umożliwiają połączenie między komputerami zlokalizowanymi w
dużej od siebie odległości. Wykorzystuje się w tym celu publiczne sieci
telekomunikacyjne. Najbardziej znana w tej kategorii to siec Internet,
obejmująca swoim zasięgiem cały świat i nazywana „ogólnoświatową pajęczyną”
2)architektura sieci lokalnych

sieci wielodostępne (przetwarzanie jest w pełni scentralizowane i zarządzane
przez komputer centralny)

sieci z wydzielonym komputerem ( specjalny komputer, może ich być wiele, jest
przeznaczony do pełnienia funkcji serwera)

sieci partnerskie ( każdy komputer może odgrywać jednoczenie role klienta i
serwera)
3)zastosowana typologia sieci

-gwiazdy ( składa się z centralnego komputera, do którego dołączono wiele
terminali)

-drzewa (kilka sieci typu gwiazda połączonych w pojedynczą sieć
wielopoziomową)

-szyny (używa się wspólnego kabla, do którego mają dostęp wszystkie połączone
do niego komputery)

-pierścienia ( kabel tworzy zamknięty obwód. Każdy komputer jest podłączony
do dwóch innych; jego karta sieciowa odbiera komunikat od jednego sąsiada i
przesyła je do następnego)
Wśród usług publicznych i komercyjnych świadczonych przez sieci komputerowe
wyróżnia się:

bazy danych/ serwisy informacyjne (udostępniają dane z szerokiego zakresu
tematów np. zdrowie, szkolnictwo, prawo, prognozy meteorologiczne)

systemy telekonferencyjne (to usługa, w których łącza elektroniczne, przy
współudziale komputerów, kamer, mikrofonów i głośników, umożliwiają wielu
osobom, przebywającym w różnych, oddalonych od siebie miejscach, branie
udziału w konferencjach, negocjacjach lub w innych tego typu spotkaniach)

zdalne tele zakupy

poczta elektroniczna
sieciowy system operacyjny - stanowi zestaw programów działających na
komputerach połączonych w sieć. Zapewnia obsługę programową zasobów,
udostępnianie plików, ochronę przed niepowołanym dostępem itp.
18. Internet – usługi i zastosowanie
Podstawowe usługi oferowane w sieci Internet

strony WWW (World Wide Web)

poczta elektroniczna (e-mail) – przekazywanie plików tekstowych pomiędzy
komputerami

IRC (Internet Relay Chat) – rozmowy na żywo z ludźmi z całego świata

Usenet – ponad 26000 tematycznych grup dyskusyjnych (newsgroup). Dane są
magazynowane i można tam znaleźć odpowiedzi na różne dręczące pytania

listy dyskusyjne – dyskusje za pośrednictwem poczty elektronicznej

BBS (Bulletin Board Services) – niewielkie sieci funkcjonujące pierwotnie jako
miejsce ściągania i wymiany plików

serwisy online (AOL – America Online, CompuServe, MSN) – oferują dodatkowe
usługi i bazy danych dostępne tylko dla swoich subskrybentów

telefonia internetowa – wykorzystanie Internetu jako alternatywy dla sieci
telefonicznej (niestety te usługi wciąż jeszcze znajdują się w fazie raczkowania)

gry online – gry, w których przeciwnikiem przestaje być bezmyślny komputer, a
staje się nim żywy człowiek, którego można nawet osobiście nie znać
Zastosowania:
Internet w przedsiębiorstwie

sprawdzanie patentowe

poszukiwanie potencjalnych dostawców i nabywców produktów

poczta elektroniczna (e-mail) - forma komunikacji

video-konferencje

szybki dostęp do informacji

łatwa wymiana informacji

możliwość zamieszczenia reklam zawierających informacje o firmie

sprzedaż internetowa
Internet w działaniach marketingowych
Duży postęp technologiczny i naukowy sprawił, że Internet stał się bardzo ważnym
narzędziem działań marketingowych, a szybko wzrastająca liczba użytkowników sieci
prognozuje coraz większe zastosowanie Internetu w marketingu. Internet umożliwia
między innymi:

reklamę produktów na stronach WWW

sprzedaż internetową

szybki dostęp do informacji

rozwój kanałów dystrybucji poprzez możliwość zdobycia klienta przy pomocy
poczty elektronicznej
19. Społeczeństwo informacyjne.
Społeczeństwo informacyjne – terminem określa się społeczeństwo, w którym
towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne,
równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług
związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie, przechowywanie informacji).
Ekonomiczne
najważniejsze znaczenie dla jego dalszego rozwoju ma wiedza i
informacja
Zawodowe
nie tylko stwarza możliwości, ale też wymusza specjalizację pracy i
produkcji
Przestrzenne
społeczeństwem informacyjnym jest każde państwo narodowe
zdolne do określenia zasobów alokacyjnych i władczych oraz do
rozpoznania potrzeb swych obywateli
Kulturowe
kultura współczesna staje się rzeczywistością wirtualną, a świat
jest kreowany przez media
Zjawisko telepracy – przesłanki, rodzaje, rynek telepracy.
Telepraca (praca zdalna) jest rozumiana jako praca wykonywana z dala od
konwencjonalnego miejsca zatrudnienia przy użyciu współczesnych technologii
teleinformatycznych. Dzięki infrastrukturze teleinformatycznej (telefonia komórkowa
i stacjonarna, fax, wideo-konferencje, usługi cyfrowe, internest) telepraca - praca na
odległość - stała się dla wielu ludzi rzeczywistością. Telepraca oznacza przekazywanie
informacji pomiędzy ludźmi w taki sposób, że ograniczenie odległości i czasu zostaje
zniesione. Pełne wdrożenie telepracy umożliwi ludziom wykonywać swoją pracę tak,
gdzie będą chcieli i kiedy będą chcieli. Telepraca ma również tę główną przewagę nad
tradycyjnym stosunkiem pracy, że: praca przychodzi do człowieka, w przeciwieństwie
do tradycyjnego pojęcia uczęszczania ludzi do pracy. Implikacja tego odwrócenia
porządku nie jest tylko teoretyczna - głęboko wnika w stosunki pracy i sposób, w jaki
pojmujemy pracę i "nie-pracę".
Stwierdza się, że wzrasta samo zatrudnienie w tej formie, głównie z powodu presji na
małą przedsiębiorczość do redukcji kosztów. Sektor własnej działalności gospodarczej
dostarcza takich usług jak: dostawcy usług informacyjnych (recepcjoniści, telefoniści),
usługi telefoniczne (np. prawnicze, handlowe), edycja tekstów, tłumaczenia,
księgowość. Stwierdza się, że ta forma pracy jest atrakcyjna dla osób
niepełnosprawnych i matek małych dzieci. Aktualne koszty nie są głównym hamulcem
rozwoju, bowiem koszty utworzenia stanowiska pracy w biurze są wyższe niż
wyposażenie telepracobiorcy. Uważa się jednak, że fizycznie obecni pracownicy są
bardziej godni zaufania niż wirtualni koledzy. Według innych danych, obecnie pracę w
domu wykonuje tylko 2% Polaków, w tym 9% stanowią osoby w wieku 18-24 lat.
Najczęściej prowadzą oni własne firmy lub pracują dla pracodawcy z sektora
prywatnego. W związku z rozwojem społeczeństwa informatycznego, telepraca
będzie w przyszłości coraz powszechniejszą formą świadczenia pracy. Dziś stwarza
nowe możliwości zatrudnienia osobom o szczególnych potrzebach. Zjawisko telepracy
nie kreuje miejsc pracy. Jedyne co oferuje, to możliwości; także możliwość
skorzystania z nich w związku z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.
Opis
Techniczne
decydujące znaczenie ma rozwój technologiczny
S-POD
Wspomaga on ewidencję i windykację podatków lokalnych w jednostkach samorządu
terytorialnego.
Rodzaje telepracy:
CD20. Pod nazwą eZdrowie kryją się wszelkie zastosowania technologii
teleinformatycznych w zapobieganiu chorobom, diagnostyce, leczeniu, kontroli oraz
prowadzeniu zdrowego stylu życia.
Narzędzia tego rodzaju służą między innymi komunikacji między pacjentem a
usługodawcami z branży opieki zdrowotnej, przekazywaniu danych pomiędzy
poszczególnymi instytucjami oraz bezpośrednim kontaktom zarówno między
pacjentami, jak i pracownikami służby zdrowia. Mogą one również obejmować sieci
informacji na temat zdrowia, elektroniczne kartoteki, usługi telemedycyny oraz
przenośne lub nadające się do noszenia na sobie urządzenia komunikacyjne, służące
do wspomagania pacjenta i monitorowania jego stanu zdrowia.
Narzędzia klasy eZdrowie mogą przynieść znaczące korzyści całemu społeczeństwu,
dzięki poprawie dostępu do opieki zdrowotnej i jej jakości, skoncentrowaniu systemu
opieki zdrowotnej na potrzebach pacjenta oraz poprawie skuteczności i wydajności
funkcjonowania całego sektora zdrowia.
Unia Europejska koordynuje interdyscyplinarne działania w dziedzinach powiązanych
ze zdrowiem, angażując w nie wszystkich zainteresowanych i działając na rzecz
stworzenia Europejskiego Obszaru Zdrowia. Cele szczegółowe obejmują stworzenie
struktury elektronicznych kartotek dzięki normalizacji zmierzającej do wymiany
sprawdzonych rozwiązań, utworzenie sieci informacji łączącej punkty opieki
zdrowotnej w celu koordynowania reakcji na zagrożenia dla zdrowia, zapewnienie
usług zdrowotnych online, takich jak informacje na temat zdrowego stylu życia i
zapobiegania chorobom, jak również telekonsultacje oraz wypisywanie recept i zwrot
kosztów drogą elektroniczną.
20. Multimedia w systemach informatycznych:
W prezentacji multimedialnej można połaczyć środki przekazu takie jak: film, oprawa
muzyczna, komentarz głosowy, tekst i obraz wzbogacony o animacje dwu- i
trójwymiarowe.

multimedialność - możliwość połączenia różnych sposobów
przekazywania informacji w jednym przekazie. Programy multimedialne
dysponują zatem zaawansowaną grafiką, animacją oraz dźwiękiem. Nawet
powszechnie stosowane oprogramowanie biurowe zostało wzbogacone o
funkcje multimedialne, dzięki czemu można np. stworzyć dokument tekstowy z
osadzonymi w nim obiektami multimedialnymi (np. animacją)
21.Informatyczne ujęcie procesów gospodarczych
Istnieje duża różnorodność metod i technik pozwalających opisać procesy
gospodarcze zachodzące w obiekcie. Rozwiązania te maja na ogół postać graficzną.
1. telepraca wykonywana w domu:
 wyłącznie / bezpośredni kontakt z pracodawcą jest rzadki
 lub tylko częściowo / telepraca wykonywana kilka dni w tygodniu lub miesiącu;
w ten sposób można pracować dla jednego pracodawcy (umowa o pracę) lub dla
kilku (praca na własny rachunek).
2. telepraca nomadyczna / wykonywana w różnych miejscach
 np. u klienta, partnera, podwykonawcy lub w podróży; przykładem takiej pracy
jest praca przedstawiciela handlowego.
3. telecentra / biura poza główną siedzibą firmy:
 biura udostępnione pracownikom z danego regionu tzw. biura satelitarne
 centra lokalne, w których osoby pracują dla różnych firm
 call-center / centra telefonicznej obsługi klienta (poza główną siedzibą firmy).
Obszary, w których telepraca może przynieść najlepsze rezultaty:
Okazuje się, że najczęściej telepracę wykorzystuje się w usługach konsultingowych
oraz we wszelkiego rodzaju pracach biurowych, zaś w najmniejszym stopniu w
przypadku prac projektowych.
Dla kogo telepraca?
Telepraca najlepiej sprawdza się w warunkach, gdzie rezultaty są łatwo mierzalne,
obszary indywidualnej odpowiedzialności precyzyjnie zdefiniowane, a wymagania
nadzoru - niewielkie. Dotyczy to przede wszystkim pracy z informacją. Badania
przeprowadzone w Unii Europejskiej pokazują, że najwięcej (51%) regularnych
pracowników na odległość zajmuje się zarządzaniem, natomiast 44% to
wykwalifikowani profesjonaliści w konkretnych dziedzinach. W pracy na odległość
liczy się przede wszystkim pewność siebie, świadomość swojej wartości, umiejętność
pracy w elastycznych warunkach, samodyscyplina, samodzielność. Liczą się oczywiście
także kwalifikacje informatyczne.
Kto korzysta z telepracy?
 telepraca jest dużym ułatwieniem dla kobiet, które samotnie wychowują dzieci i
nie mają z kim ich zostawić, aby podjąć normalną pracę.
 dla osób niepełnosprawnych, dla których przemieszczanie się z miejsca na
miejsce jest dużym utrudnieniem
 dla osób młodych, dla których korzystanie z sieci jest przyjemnością, a tym
samym łatwym sposobem na zarobienie pieniędzy
Metoda BSP ( Business System Planing) umożliwia ustalenie priorytetów
projektowania oraz wdrażania poszczególnych modułów systemu informatycznego.
Jest narzędziem pozwalającym na zdefiniowanie architektury oraz ustaleniu
priorytetów projektowania i wdrażania poszczególnych modułów systemu
informatycznego danej organizacji. Metoda BSP polega na na określeniu
macierzowych zależności między procesami gospodarczymi, jednostkami
organizacyjnymi encjami (grupy danych) oraz systemami informatycznymi(
zastosowania). Wymienione elementy są powiązane z wspomaganiem procesów
przez systemy informacyjne, odpowiedzialność organizacyjna, architekturę systemów
informatycznych oraz odpowiedzialność informatyczna.
Distance learning - Uczenie na odległość zostało wynalezione już prawie 100 lat
temu. W swoim początkowym okresie polegało ono na przesyłaniu pocztą
materiałów szkoleniowych, ćwiczeń i rozwiązanych przez studentów zadań między
uczącymi się a instytucją prowadzącą kurs. Ten sposób prowadzenia uczenia na
odległość, wzbogacony o kursy na kasetach audio i wideo popularny jest do dzisiaj. W
krajach, gdzie Distance Learning weszło w epokę internetu ten styl prowadzenia
nauczania wyraźnie traci już na popularności. W latach dwudziestych, wraz z
upowszechnieniem się tego wynalazku, pojawiło się „radio edukacyjne”. W 1945
rozpoczęła działalność zainicjowana przez Uniwersytet Stanu Iowa „Telewizja
edukacyjna”. Prawdziwy przełom i jak dotąd apogeum popularności uczenia na
odległość nastąpił dopiero w latach dziewięćdziesiątych wraz z odkryciem i
upowszechnieniem się internetu. To nowe medium dało nauczaniu na dystans nowe,
nie spotykane dotąd możliwości interakcji i komunikacji uczącej się grupy oraz bliski
nauczaniu tradycyjnemu, rzeczywisty kontakt studentów z prowadzącym kurs
nauczycielem.
Wspomaganie
przez systemy
informacyjne

Analiza SWOT ( strenghts- mocne strony, weaknesses- słabe strony, opportunitiesszanse, threats- zagrożenia) polega na badaniu słabych i mocnych stron
przedsiębiorstwa, pojawiających się szans i zagrożeń.
Wyodrębnienie słabych mocnych stron pozwala na określenie obecnego stanu oraz
obrazu działalności badanego obiektu gospodarczego.
Szanse i zagrożenia są to zjawiska lub wydarzenia mogące wystąpić w przyszłości,
będące swojego rodzaju pozytywnym wyzwaniem, bądź też przeciwnie – mające
niekorzystny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Szanse i zagrożenia dotyczą
szczególnie 4 obszarów:

Zmian politycznych, ekonomicznych, społecznych

Przeobrażeń rynkowych

udoskonaleń konstrukcyjnych, technologicznych, materiałowych

innowacji w działalności organizacji konkurencyjnych i współdziałających
Synteza otrzymanych zestawień pozwala na wytyczenie celów przedsiębiorstwa.
Dzięki niej można określić zakres możliwych i dopuszczalnych strategii, które łącza
możliwości wykorzystanie silnych stron oraz szans z jednoczesnym minimalizowaniem
słabych stron i zagrożeń.
Reasumują analiza SWOT pomaga wyodrębnić czynniki na które organizacja ma
wpływ, na których powinna się koncentrować poprzez poznanie i określenie swojego
środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, określenie czynników kluczowych dla
firmy, ustalenie kolejnych wersji rozwoju, wypracowanie strategii dostosowanej do
gospodarki rynkowej oraz pomaga wyodrębnić czynniki należących do organizacji,
które należy brać pod uwagę przy projektowaniu strategii lub planowaniu inwestycji.
Nauczanie za pomocą nowych mediów:
o
na
uczanie z wykorzystaniem najnowszych technologii ma wiele zastosowań.
E-learning to spójny system nauczania oparty o nauczania zdalne z wykorzystaniem
najnowszych technologii informacyjnych. Obejmuje wiele serwisów i produktów
zorientowanych na samokształcenie wspomagane nowoczesnymi mediami. Zawiera
w sobie technologie nauczania na odległość – CDL – nauczania opartego o systemy
komputerowe, WBL – nauczania w oparciu o serwisy internetowe
Diagramy przepływu danych DFD ( Date Flow Diagram) jest prezentacja systemu lub
podsystemu pokazująca ruch danych w systemie.
Składa się z 4 podstawowych elementów:
1.
Organizacja kursu:
-portale uczące (Learning Portals)
proces, który przekształca przychodzący przepływ danych w przepływy
wychodzące
przepływ danych, oznaczający ruch pakietów danych o znanych atrybutach
magazyn danych, przechowujący dane pozyskiwane przez system
obiekt zewnętrzny ( encja), odbiorca bądź nadawca danych systemu
na wyróżnienie zasługują portale
2.
3.
4.

Nazwa C
ampus Pipeline (www. campuspipelinecom)
lackoard 5 Enterprise (www.blackboard.com )
Obiekt B
zewnętrzny

Proces

lackboard, jeden z czołowych producentów rozwiązań asynchronicznych,
przygotował portal, na którym każdy może zaprojektować swój własny kurs
i udostępnić go grupie uczących się a także wizytującym portal gościom.

enzabar (www.jenbazar.com)

ozwiązanie uruchamiane w modelu ASP, czyli dostarczanie infrastruktury
technicznej i pełnego zakresu usług powiązanych.
Wydawanie
materiałów
Materiały
J
Magazyn
danych
Formularz

R
2

procesów
nazwy procesów na diagramie nie powinny się powtarza
procesy powinny dokładnie określać przekształcenie
danych, dlatego nazwach występuje pewna forma czasowa
aby w wyniku procesu można było uzyskać dane wynikowe,
musza być do niego wprowadzone dane wejściowe, pochodzące z encji
zewnętrznych albo z magazynów danych
przepływów danych
przepływ danych nie jest reprezentacja przepływu
sterowania

przepływom danych powinny być nadawane znaczące
etykiety

K

R
3

Małe firmy
o
Klient
B
Przepływ
1


Korporacje i duże

Przykład
Tworzą diagram należy przestrzegać następujących zasad dotyczących :
Przesłanki e-learningu:
 W e-learningu swoją szansę widzą osoby niepełnosprawne, które mają trudności
w poruszaniu się, mogą uczyć się w domu co powoduje dużo większy komfort
nauki.
 Osoby mające dużą odległość do szkoły, uczelni. Za pomocą e-learningu
oszczędzają czas jaki zmarnowali by na dojazd do szkoły.
przedsiębiorstwa
o
ompleksowe rozwiązanie e-learningu uruchomione w sieci korporacyjnej
klienta pozwala na dostarczenie wiedzy niezależnie od miejsca i czasu.
Symbol
J
Rysunek 2 symbole graficzne stosowane w diagramie DFD
enbazar to portal dla studentów studentów i uczniów. Zawiera on w sobie
kalendarz i „plan lekcji” lub „plan wykładów” z powodzeniem zastępujący
tradycyjna metodę papierową.

Odpowiedzialność
informatyczna
Encje
Rysunek 1. macierz zależności w metodzie BSP
OD
Distance learning wykorzystują:
 Uczelnie, szkoły
o
ozwiązanie pozwalające utworzyć ośrodki kształcenia na odległość i
rozszerzenie oferty o nowe formy kształcenia. Rozwiązanie takie stwarza
możliwości poszerzenia rynku zbytu usług edukacyjnych
Odpowiedzialność
organizacyjna
Jednostki
organizacyjne
Architektura
systemów
informatycznych
Wymienione cechy powodują, że proces edukacji przebiega odmiennie w stosunku do
tradycyjnej nauki w szkole. Zmieniają się również funkcje i nawyki edukacyjne obu
stron procesu.
Tryby nauczania:
 system otwarty edukacji na odległość:
o
L jak sama nazwa wskazuje jest systemem otwartym. Umożliwia on
edukację wszystkim, bez żadnych barier wiekowych, lokalizacyjnych,
wykształcenia, zawodu i wcześniejszych doświadczeń. Jest otwarty na
reedukacje, na nauczanie wszystkich tych, którzy pragną zdobyć nowe
umiejętności, nową wiedzę, nowe kwalifikacje.
Procesy
gospodarcze
Systemy
informacyjne
Założenia:
Distance Learning charakteryzuje się kilkoma cechami odróżniającymi ją od
tradycyjnego sposobu edukacji.
Po pierwsze:

proces nauczania zachodzi
przy braku bezpośredniego osobistego kontaktu pomiędzy studentem a
nauczycielem oraz pomiędzy studentami
Po drugie:

istotna rolę odgrywa
samokształcenie jako zasadniczy proces edukacji
Po trzecie:

pierwszoplanowe role
odgrywają materiały edukacyjne, uzupełniające lecz nie zastępujące nauczyciela
Wieloaspektowość definicji społeczeństwa informacyjnego (segmenty)
Kryterium
identyfikacji
SYSTEMY INFORMACYJNE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Administracja publiczna – ogół jednostek realizujących zadania przypisywane przez
porządek prawny państwu lub organom wykonującym funkcje władcze, które
prowadzą gospodarkę finansową na zasadach sprecyzowanych w prawie
budżetowym
1.Rejestry podstawowe
- SYSTEM EWIDENCJI LUDNOŚCI PESEL WRAZ Z TOWARZYSZĄCYMI PODSYSTEMAMI:

EWIDENCJI I WYDAWANIA PARZPORTÓW

EWIDENCJI SKAZANYCH I TYMCZASOWO ARESZTOWANYCH

EWIDENCJI PRAW JAZDY
Trzy szczeble administracji: lokalny, terenowy/wojewódzki, centralny bank danych
- REJESTR PODMIOTÓW GOSOPODARCZYCH
Prowadzony REGON przez Główny Urząd Statystyczny (GUS)
- REJESTR TERYTORIALNY, PRZEDSTAWIAJĄCY PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY KRAJU
Również prowadzony przez GUS; duży problem z nazewnictwem szczególnie ulic
-REJESTR GEODEZYJNY (SYSTEM EWIDENCJI GRUNTÓW I NIERUCHOMOŚCI)
Wspólnie z mapami numerycznymi stanowi podstawę informacji przestrzennej kraju.
Obecnie w fazie realizacji.
Cechy rejestrów podstawowych:

aplikacje makroekonomiczne ponadobiektowe (wszystkie poziomy administracji)

cechy systemów sieciowych, jako baz rozproszonych

rejestrują info źródłowe i agregują na kolejnych poziomach – skalowalne
systemy ewidencyjne

obejmują całość zagadnień dotyczących danego obszaru – systemy
kompleksowe, choć nie zintegrowane
2.Pozostałe systemy (poza rejestrami podstawowymi)
ewidencji pojazdów, pretendujący do miana rejestru podstawowego
ewidencji podatków od osób fizycznych POLTAX
ewidencji bezrobotnych ALSO
monitorujący stan środowiska naturalnego
rejestr usług medycznych dla jednostek ochrony zdrowia
ewidencji emerytów i rencistów EMIR
podatkowo-celny, obejmujący rejestr odpraw celnych oraz monitoring
przewozów tranzytowych
Cechy pozostałych systemów (nie podstawowych)

aplikacje mikroekonomiczne dziedzinowe

wspomagają pracę niewielkich instytucji lub poszczególnych komórek
organizacyjnych w większych jednostkach

proste

tworzone często na indywidualne potrzeby użytkowników

rzadko nabierają cech systemów powielarnych
przepływy danych wchodzących i wychodzących z procesu
nie mogą mieć tej samej nazwy, a różnicą miedzy nimi powinna wskazywać na
charakter przekształcenia
jeśli przepływ wychodzący do procesu jest wychodzącym z
niego, te cześć diagramu należy narysować ponownie tak, aby dane
bezpośrednio wpływały do procesu, który je przetwarza
magazynów danych
dane w magazynie mogą być czytane, zapisywane albo
czytane i zapisywane



4


w nazwie magazynu danych występuje rzeczownik w liczbie
mnogiej ze względu na wielość wystąpień informacji
poszczególne magazyny maja te same etykiety na
wszystkich poziomach diagramu
w magazynie nie mogą być tworzone nowe dane, a te które
są z niego odczytywane, najpierw musza być w nim zapisane
Blok decyzyjny
obiektów zewnętrznych
obiekty zewnętrzne nie leża wewnątrz systemu
informacyjnego, są powiązaniem systemu z otoczeniem
w nazwach obiektów zewnętrznych najczęściej występuje
rzeczownik w liczbie pojedynczej.
Opisywanie systemu za pomocą DFD rozpoczyna się od utworzenia diagramu
kontekstowego, zawierającego obiekty zewnętrzne oraz przepływy między nimi a
systemem. Stanowi on podstawę do budowania ogólnego diagramu DFD. Za punkt
graniczny najczęściej przyjmuje się diagram szczegółowy, który zawiera nie więcej niż
dziewięć procesów.
Diagram HIPO (hierarchy + input/processing/output) jest metoda analizy, która
polega na określeniu:

wymaganych informacji wyjściowych ( formatu, typu, środków, organizacji,
objętości, częstotliwości i ilości)

wymaganych informacji wejściowych ( źródła, formatu, środków, organizacji,
ilości i częstotliwości)

procedur przetwarzania informacji wejściowych i wyjściowych
Umożliwia przedstawienie funkcji realizowanych przez system oraz, dzięki
dekompozycji, może zaprezentować również podfunkcje. Składa się z następujących
elementów:

schemat strukturalny zawartości systemu, przedstawiający elementy
architektury oraz zależność miedzy systemem, programem i modułem

tablice zawartości oraz wykazy symboli i danych

schematy szczegółowe prezentujące związki miedzy danymi wejściowymi i
wyjściowymi a funkcja
Diagram sieci systemu ( Jacksona) opisuje ogólne zależności między strumieniami
danych a programami, które występuja w danym systemie. Stosuje się następujące
elementy graficzne:

koło oznaczające strumien danych

prostokąt symbolizujący program
Diagram struktury Yourdona (structure charts) dotyczy głównie funkcjonalnej
dekompozycji systemu oraz projektowania struktury programów. Określa
architekturę systemu na poziemne projektu technicznego.
Symbol
Lp.
Nazwa
Opis
graficzny
Nazwa składa się
z opisowego
1
Moduł
czasownika i
pojedynczego
czasownika
Wektor łączacy
dwa moduły
wskazujący na
2
Powiązanie
przekształcenie
sterowania z
jednego modułu
do innego
Oznacza
przepływ
Złącza
elementów
3
danych i
danych lub
identyfikacja
identyfikacji z
jednego modułu
do drugiego
Wybór jednego
spośród kilku
Decyzje
4
modułów i
główne
przekazanie mu
sterowania
Powtórzenie
Sprzężenie
określonego
5
zwrotne
modułu od 0 do n
razy
Rysunek 3 symbole graficzne stosowane w diagramach struktur Yourdona
Centralnym elementem jest moduł, z którego w pierwszej kolejności jest
przekazywane sterowanie systemie na moduły niższego rzędu. Prawidłowo
przygotowany diagram powinien charakteryzować się następującymi cechami:

zadania wykonywane na niższym poziomie diagramu struktur charakteryzują się
coraz wyższym stopniem szczegółowości

moduł jest opasany za pomocą nazwy, która jak najlepiej powinna oddawać jego
treść

moduły w diagramach są wykonywane w kolejności zastępującej, na tym samym
poziomie od lewej do prawej

w chwili pełnej realizacji systemu lub programu sterowanie wraca do rdzenia

moduły powinny być luźno ze sobą związane.
Diagram ERD ( entity relation diagram) przedstawia dane przechowywane w
systemie oraz zachodzące miedzy nimi relacje.
Elementami diagramu ERD są:

encje- są to dane przechowywane w systemie jest zbiorem obiektów tj. obiekt
fizyczny, zdarzenie lub pojecie, w diagramie oznaczone jako prostokąt

atrybut encji- opisuje stan obiektów encji

relacje- związek miedzy encjami
Blok komentarza
Łączniki:
wewnątrzstronicowy
i miedzystronicowy
22. Zapis i prezentacja algorytmów + schemat blokowy + tablica decyzyjna
Algorytm – to opis postępowania, który zawiera dokładnie i jednoznacznie ustalone,
kolejno po sobie następujące polecenia do wykonania, a by otrzymać poprawne (jeśli
istnieje) rozwiązanie, w skończonym czasie.
Algorytm w informatyce – skończony ciąg czynności służący do przetwarzania zbioru
danych wejściowych w zbiór danych wyjściowych.
Reguły algorytmu:
 skończoność
 jednoznaczność
 uniwersalność
 szczegółowość
 sekwencyjność
 racjonalność
Formy prezentacji algorytmu:
schemat blokowy – graficzne przedstawienie rodzaju i kolejności wykonywania
czynności (operacji) wynikających z przyjętego algorytmu rozwiązywania zadania.
Tworzy się go z użyciem znormalizowanych symboli graficznych zwanych blokami.,
których kształt określa rodzaj czynności, a napis wewnątrz precyzuję tę czynność oraz
ustala jej parametry. Bloki tworzące taki schemat łączy się strzałkami wskazującymi
kolejność wykonywania czynności składających sie na dany algorytm.
Przy tworzeniu schematu blokowego obowiązują następujące reguły łączenia
boków:
1.
2.
3.
4.
Do każdego bloku może dochodzić dowolna liczba strzałek.
Z każdego bloku, z wyjątkiem bloku decyzyjnego, może wychodzić tylko jedna
strzałka; z bloku decyzyjnego muszą wychodzić dwie strzałki oznaczone
odpowiednio „tak” lub „nie”.
Blok graniczny i łącznik są pozbawione jednej ze strzałek: dochodzącej lub
wychodzącej; wszystkie pozostałe bloki muszą mieć dwie strzałki.
Bloki powinny być dołączane do schematu w „naturalnej” kolejności, tj. od góry
do dołu i ewentualnie od lewej do prawej.
5.
Nazwa bloku
Blok graniczny
Blok wejścia/wyjścia
Blok podstawienia
(zwany operatorem)
Symbol graficzny
Oznacza początek lub
koniec algorytmu
Oznacza czynność
(operację)
wprowadzania
danych i
przyporządkowania
im zmiennych
używanych w dalszej
części algorytmu albo
czynności
wprowadzania
wyników
przetwarzania. Napis
wewnątrz bloku
określa rodzaj
czynności oraz nazwy
danych wejściowych i
wyjściowych.
Oznacza wykonanie
operacji
podstawienia lub
obliczeniowych, w
wyniku których
zmieniają się
wartości, postać lub
miejsce zapisu
danych.
Wyjaśnienie
rysunki
programy: CorelDraw!, Corel Photo-Paint
N
T

zdjęcia
programy: Photoshop, Picture Publisher, Photostyler, Corel
W praktyce wymienione obrazy graficzne łączy się, uzyskując dzięki temu jeszcze
czytelniejszy i bogatszy przepływ informacji.
Wykorzystanie wizualizacji informacji ekonomicznej do prezentacji danych w
systemach informatycznych daje następujące korzyści:

wysoką skuteczność prezentacji graficznej;

ułatwienie w selekcji;

skrócenie czasu uzyskania koniecznych informacji;

możliwość przedstawienia danych zarówno elementarnych,
jak i złożonych w sposób analityczny lub syntetyczny.
24. Ochrona prawna oprogramowania komputerowego
Podstawowe regulacje legislacyjne normujące kwestie ochrony prawnej:
ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
ustawa o podpisie elektronicznym
ustawa o ochronie danych osobowych
kodeks cywilny
kodeks karny
Schemat przetwarzania składa się z trzech części:
1. graficznej – za pomocą odpowiedniej kombinacji symboli oraz linii oznaczających
powiązania między nimi)
2. opisowa –szczegółowość zależy od autora
3. opcjonalna – legenda wyjaśniająca znaczenia zastosowanych symboli
tablice decyzyjne - pozwalają określić w odpowiedniej formie tabelarycznej, jakie
czynności należy podjąć przy spełnieniu pewnych, określonych z góry warunków,
przedstawiając w bardzo poglądowy sposób złożone zależności i związki.
Tablica składa się z czterech zasadniczych bloków (pól):
1. Wszystkie warunki wpisywane są w polu „Opis warunków”.
2. Wszystkie czynności (działania, operacje) wpisywane są do pola „Opis czynności”
3. Wszystkie możliwe kombinacje warunków umieszczane są w polu „Zapis
warunków” (zwanego też „Polem wyboru” lub „Polem reguł”), gdzie stosuje się
zazwyczaj symbole T (tak), N (nie).
4. Wszystkie wskazania czynności, które zostaną wykonane w ramach danych reguł
decyzyjnych są zapisywane w polu „Wskazanie czynności” (zwane też „Polem
decyzji”)
Nume
r
warun
ku
Opis
warun
ku
Reguły decyzyjne
R
2
R1
R
3
1.
T
T
T
2.
T
T
T
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
n-1
T
T
N
T
N
N
n
Nume
r
czynn
ości
1.
Opis
czynn
ości
2.
3.
X
.
.
.
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rm-1
Rm
T
N
N
N
...
..
.
N
N
N
N
Wskazanie czynności
X
k-1
.
.
.
.
.
.
X
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
X
...
..
.
a) przedmiotem są informatyczne programy komputerowe, które podlegają ochronie
prawnej. Wymogi stawiane aby elementy te były uznane za przedmiot prawa
autorskiego:
-oryginalny charakter programu
-wolność jego formy zewnętrznej
-wyraźne wskazanie twórcy programu
Przedmiotem prawa autorskiego są utwory spełniające jednocześnie wszystkie 3
warunki.
Przepisy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dopuszczają możliwość uznania
za utwór takiego programu komputerowego, który nie jest jeszcze ukończony. W tym
przypadku prawo chroni również krótkie fragmenty programu spełniające
wymienione 3 wymogi.
Ochrona praw autorskich może mieć charakter:
bezpośredni – obejmuje wtedy z jednej strony łącza (interfejsy), które są
chronione ze względu na techniczne wymagania przy ich opracowaniu, z drugiej
strony algorytmy, które traktuje się jako elementy decydujące o twórczym
znaczeniu stworzonego programu komputerowego.
pośredni – dotyczy idei i zasad będących podstawą jakiegokolwiek fragmentu
programu oraz języków programowania. Polega ona na uwzględnieniu aktów
prawnych dotyczących dekompilacji programu i granic wykorzystania jej
wyników, przepisów prawa własności przemysłowej, ustawy o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji.
b) podmiot prawa komputerowego (prawa autorskiego do programu
komputerowego) to jego twórca, czyli osoba, której nazwisko zostało wskazane na
egzemplarzu utworu lub, które pdano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny
sposób.
Wyróżniamy:
twórcę bezpośredniego – czyli osobę, która fizycznie przyczyniła się do
utworzenia tego dzieła
twórcę pośredniego – którym może być producent zatrudniający autorów
utworów komputerowych oraz producent nie będący pracodawcą twórców
bezpośrednich.
Formalne uprawnienia podmiotów prawa komputerowego to:
PR.osobiste – przysługują wyłącznie ich autorom (producenci programów są
wyłączeni z tych przepisów). Autorskie prawa osobiste to np. prawo do
oznaczenia programu nazwiskiem (charakter ogólny) lub prawo do
wypowiedzenia umowy ze względu na udostępnienie programu w
nieodpowiedniej formie (prawo wynikające ze stosunków umownych).
PR.majątkowe – dotyczą zarówno twórcy bezpośredniego jak i pośredniego
C. Uregulowania dotyczące dysponowania oprogramowaniem:
a)
wielokrotnianie programu (w całości lub w części) polega na przeniesieniu
programu z jednego nośnika magnetycznego na inny (np. CDROM),wprowadzeniu programu do pamięci operacyjnej komputera, transmisji
programu z jednego komputera do pamięci innej maszyny cyfrowej. Taki zakres
reprodukcji wymaga zgody uprawnionego autora.
b)
modyfikacja programu:
tłumaczenie – polega na przetransportowaniu programu komputerowego z
jednego języka programowego na inny
X
-
przystosowanie – dostosowanie programu do nowych wymagań
(np.sprzętowych)
Przez wizualizacje informacji ekonomicznej rozumie się proces przetwarzania
złożonych struktur danych na formę bardziej czytelną dla odbiorcy, stosujący
odpowiednie elementy graficzne.
Zaprojektowanie i przygotowanie informacji ekonomicznej wymagają sprecyzowania
odbiorcy oraz treści przekazu.
Wynikiem wizualizacji jest otrzymany obraz graficzny.
Obraz można wykonać za pomocą różnych narzędzi, rozpoczynając od ołówka i kartki
papieru, a kończąc na środkach informatycznych (sprzęt i oprogramowanie)
Obrazy graficzne różnią się między sobą typem prezentowanej informacji oraz
techniką wykonania.
Wyróżnia się:

tabele
- numeryczne
- graficzne
programy: Free Equation Illustrator
Wykresy są stosowane doi prezentowania danych liczbowych, ale w odróżnieniu od
tabel, w wykresach ciągi liczbowe przedstawiane są za pomocą elementów
graficznych. Stosuje się je do pokazywania trendów lub porównań. Przyjmując za
kryterium występujące na rysunku elementy graficzne, można wyróżnić następujące
rodzaje wykresów:
 Wykresy powierzchniowe (strukturalne) – przedstawiają szeregi liczbowe w
postaci figur geometrycznych, a miarą wartości jest ich powierzchnia. Te
wykresy są nieczytelne, gdy seria obejmuje zbyt wiele danych. W zależności od
kształtu figury wyróżnia się m.in. wykresy: kołowe, kolumnowe i kwadratowe.
 Wykresy pierścieniowe – stosuje się, podobnie jak powierzchniowe do pokazania
relacji między poszczególnymi wielkościami, z tą różnicą, iż można przedstawić
więcej niż jeden ciąg danych. Pozwala to na porównywanie wartości określonej
danej w kolejnych seriach. Każdy pierścień reprezentuje jeden ciąg danych
traktowany jako całość (czyli 100%), ale okręgi te nie oznaczają, że poszczególne
są sobie równe wartościowo. Wykresów pierścieniowych nie należy stosować,
gdy serie obejmują zbyt wiele danych.
 Wykresy liniowe – pozwalają na przedstawienie za pomocą linii szeregów
liczbowych w układzie współrzędnych XY. Używane są do podkreślenia ciągłości
danych w czasie. Umożliwiają prezentacje ujemnych wartości danych.
Szczególnym rozwiązaniem wykresów liniowych jest wykres HLCO (wykres
giełdowy). Nadaje się on najlepiej do ilustrowania danych dotyczących np. rynku
akcji na giełdzie, cen towarów. Umożliwia umieszczenie na wykresie danych
związanych z najwyższą (H) i najniższą (L) wartością oraz z wartością początkową
(O) i końcową (C od ang. close) określonej serii danych w badanym czasie.
 Wykresy słupkowe - prezentują porównania między seriami danych, które są
zobrazowane za pomocą słupków o jednakowej lub różnej podstawie.
 Wykresy punktowe – służą do prezentowania danych w postaci
rozmieszczonych w układzie współrzędnych, którego osie odzwierciedlają
przedziały wartości 2 serii danych. Wykresy te ułatwiają wyciąganie wniosków o
zależności zachodzących między tymi danymi.
programy: Grapher (wykresy płaskie) lub Surfer (wykresy przestrzenne)

schematy
- organizacyjne
- koliste
- typu piramida
- tarczowe
- sieciowe
- powiązań
- typu drzewo
- przepływu
- czasowe
- kaskadowe
programy: allCLEAR, Paraben's Flow Charter,

mapy
programy: MapViewer, Landscape Explorer, Genesis II

-
pełne – zawierające wszystkie możliwe reguły decyzyjne;
zredukowane – zawierające jedynie tzw. reguły istotne
pośrednie – będące fazą przejściową pomiędzy tablicą pełną a zredukowaną
rozszerzone – gdy w polu zapisu warunków występują dodatkowe symbole
charakterystyczne dla warunków, które wiążą się z opisywanym algorytmem.
tablica krzyżowa – jest to tablica dwuwymiarowa. W nagłówkach kolumn i wierszy
wpisywane są odpowiednie elementy (np. stanowiska, funkcje, czynności). Pokazanie
odpowiednich związków odbywa się przez wstawienie odpowiedniego znaku lub
liczby.
23. Wizualizacja informacji ekonomicznej
ikony
Autoryzacja, w informatyce i bankowości proces w którym sprawdzane jest czy dany
podmiot (o ustalonej właśnie tożsamości) ma prawo dostępu do zasobów, o które
prosi. Odpowiednie uprawnienia są przypisane do konkretnego, zidentyfikowanego
podmiotu. Autoryzacja jest zwykle poprzedzona uwierzytelnieniem
(zidentyfikowaniem) podmiotu. Uwierzytelnienie zwykle odbywa się przez podanie
odpowiedniego loginu i hasła, można też użyć do tego tokena. Możliwa jest też
sytuacja, w której autoryzacja nie wymaga identyfikacji podmiotu - np. przyjmuje się,
konkretne uprawnienia przysługują pewnej kategorii podmiotów (np. autoryzowanie
na podstawie adresów IP).
Autoryzacja jest często mylona z uwierzytelnieniem. Różnice wyjaśniono na
poniższym przykładzie:
a) Użytkownik uruchamia komputer, wprowadza login i hasło. Komputer sprawdza,
czy istnieje dany użytkownik i czy hasło się zgadza - to jest uwierzytelnienie.
b) Użytkownik po zalogowaniu otwiera plik. Komputer sprawdza, czy użytkownik
ma prawo do oglądania lub edycji danego pliku - to jest autoryzacja.
B. Przedmiot i podmiot prawa komputerowego:
-
drzewo decyzji – warunki są umieszczane seriami tekstów z góry na dół lub od lewej
do prawej, tworząc strukturę drzewa. Węzły są pytaniami (lub czynnościami
spełniającymi warunki), a łuki (gałęzie) działaniami. Ostatnia decyzja (wniosek) jest
osiągalna w końcowym węźle drzewa.
26. Bezpieczeństwo systemów informatycznych:
Na bezpieczeństwo składają się dwie główne właściwości: stabilność systemu
(odporność na awarie sprzętu i błędy w oprogramowaniu) i autoryzowanie dostępu
danych (ograniczanie praw użytkowników do zasobów systemu, które ma zapobiec
udostępnianiu danych osobom do tego nie uprawnionym)
A.definicja prawa komputerowego:
Prawo komputerowe to zespół norm i uregulowań legislacyjnych wynikających z
ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a dotyczące zasad ochrony,
dystrybucji i użytkowania programów komputerowych. Są to przepisy, które w
sposób bezpośredni i pośredni kształtują prawa i obowiązki różnych podmiotów w
dziedzinie informatyki.
Wyróżniamy następujące rodzaje tablic:




Inny rodzaj wirusów to programy zapisane jako makra. Infekują one dokumenty
programów biurowych a rozprzestrzeniają się głównie za pośrednictwem poczty
elektronicznej. Przykładowe wirusy: W95M.Concept, W97M.Melissa, W97M.Laroux.
Często wirusami komputerowymi mylnie nazywane są wszystkie złośliwe programy.
Uważa się, że systemy komputerowe o architekturze uniksowej są lepiej
zabezpieczone przez wirusami niż systemy operacyjne Microsoftu. Główną przyczyną
takiego stanu rzeczy jest ciągła praca z uprawnieniami administratora we
wcześniejszych systemach (DOS, Windows 9x). W nowszych wersjach Windows
zostało to poprawione, lecz ze względu na kompromisy związane z łatwością
używania i przyzwyczajenia użytkowników, wciąż uprawnienia administratora nie są
dostatecznie chronione w domyślnej instalacji. Popularność wirusów komputerowych
jest związana z popularnością danej platformy, która tworzy środowisko do
rozprzestrzeniania się wirusa. Wynika to z działania wirusów komputerowych w
środowiskach homogenicznych.
Do zwalczania, usuwania i zabezpieczania się przed wirusami używane są programy
antywirusowe.

schemat przetwarzania – służy do opisu technologicznego poszczególnych procesów
przetwarzania danych w systemie. istotna rolę w tej technice odgrywa prezentacja
rzeczywistej sekwencji operacji realizowanych przez system.
k
Słownik- skorowidz danych (DD- data dictionary) stanowi uporządkowany wykaz
elementów danych wraz z precyzyjnym ich określeniem, definiuje: opisy wejść, wyjść,
elementy zbiorów danych i obiektów oraz formuły obliczeniowe. Słownik danych
zawiera definicje wszystkich obiektów wyszczególnionych we kolejnych fazach życia
systemu. Uzupełnia tym samym informacje zawarte w diagramach.
Metody i techniki pozawalają opisać graficznie i słownie występujących w obiektach
gospodarczych procesy oraz dane poddawane przetwarzaniu.
programy: IconCool Editor, AWicons Pro
Oznacza wybór
jednego z dwóch
wariantów
wykonywania
algorytmu,
dokonywany na
podstawie
sprawdzenia
warunku wpisanego
wewnątrz bloku.
Służy do
umieszczania
ewentualnych
wyjaśnień dla
użytkownika
schematu,
ułatwiających
zrozumienie jego
poszczególnych
części.
Służą do łączenia
odrębnych części
schematu blokowego
znajdujących się na
tej samej (łącznik
wewnątrzstronicowy)
lub odrębnych
stronach (łącznik
międzystronicowy).
zmiana układu – rodzaj przeróbek związanych z opracowaniem nowych
wersji programu (np. zwiększenie efektywności działania produktu)
inne – np. te związane z konserwacją programów komputerowych.
do wykonywania tych czynności niezbędna jest zgoda podmiotu, do którego należą
autorskie prawa majątkowe.
c)
rozpowszechnienia programu (sprzedaż, dzierżawa, najem, inne) – polegają na
udostępnianiu osobą trzecim programu komp. chronionego z tytułu prawa
autorskiego.
4. Uregulowania w zakresie użytkowania programów komputerowych:
a)
umowy dotyczące opracowania programu komputerowego – są zawierane
pomiędzy zlecającym a twórcą, pracodawcą, inną osobą trzecią
b)
umowa sprzedaży oprogramowania – jej przedmiotem jest egzemplarz
programu
c)
przeniesienie prawa autorskiego – czyli zmiana podmiotu autorskich praw
majątkowych.
d)
umowy ujaqwnienia programu komputerowego – udostępnienie programu
licencjobiorcy w celu oceny użyteczności produktu programowego
e)
umowa depozytu programu – bezterminowe zdeponowanie przedmiotu u osoby
trzeciej
f)
umowy publikacji lub dystrybucji programu – chodzi o udostępnienie
bezpośrednim odbiorcom oprogramowania komp. za pośrednictwem innych
osób
g)
umowy wykonywania usług komputerowych – odnoszą się do adaptacji i
aktualizacji, usuwania błędów
h)
umowa licencyjna – porozumienie, które pozwala na korzystanie i czerpanie
korzyści z programu komp. w określonym przez licencję zakresie.
25. Wirusy komputerowe. Wirus komputerowy to najczęściej prosty program
komputerowy, który w sposób celowy powiela się bez zgody użytkownika. Wirus
komputerowy w przeciwieństwie do robaka komputerowego do swojej działalności
wymaga nosiciela w postaci programu komputerowego, poczty elektronicznej itp.
Wirusy wykorzystują słabość zabezpieczeń systemów komputerowych lub
właściwości systemów oraz niedoświadczenie i beztroskę użytkowników.
Niektóre wirusy mają też inne skutki uboczne:

kasowanie i niszczenie danych

rozsyłanie spamu

dokonywanie ataków na serwery internetowe

kradzież danych (hasła, numery kart płatniczych, dane osobowe)

wyłączenie komputera

wyświetlanie grafiki lub odgrywanie dźwięków

uniemożliwienie pracy na komputerze

umożliwienie przejęcia kontroli nad komputerem osobie nieupoważnionej
Wirusy można podzielić według wielu kryteriów. Przykładowy podział ze względu na
infekowany obiekt:

wirusy dyskowe, infekujące sektory startowe dyskietek i dysków twardych

wirusy plikowe, które infekują pliki wykonywalne danego systemu operacyjnego

wirusy skryptowe

makrowirusy, których kod składa się z instrukcji w języku wysokiego poziomu,
wykonywane przez interpreter.

wirusy komórkowe, na razie rzadkie ale być może w przyszłości mogą stanowić
istotne zagrożenie w związku z rozwojem oprogramowania dla telefonów
komórkowych i dostępnych usług. Przykładem może być wirus Cabir napisany w
2004 roku.
Pierwszy rodzaj wirusów był bardzo rozpowszechniony w czasach, kiedy powszechne
było kopiowanie danych i programów na dyskietkach. Wirusy te przenosiły się między
komputerami za pośrednictwem dyskietek. Uruchomione w środowisku nie
posiadającym odpowiednich zabezpieczeń, zarażały pliki wykonywalne oraz kolejne
dyskietki. Ich zmierzch przyszedł razem z wyparciem dyskietek przez CD-ROMy oraz
rozpowszechnieniem Internetu. Dzisiaj są one właściwie niespotykane. Najbardziej
znane przykłady wirusów z tej kategorii: Brain, Stoned, Michelangelo.
Wirusy plikowe są najpowszechniejszym, obok makrowirusów, typem wirusów.
Tworzone są głównie w asemblerze. Wirusy te są programami, które potrafią
dołączać swój kod do kodu wykonywalnego innego programu. Infekują pliki na dysku,
w udostępnionych zasobach sieciowych lub wysyłają się w e-mailach poprzez SMTP.
Przykładowe wirusy plikowe: Frodo, W95.CIH, W32.Magistr.
Wirusy skryptowe to samoreplikujące się skrypty powłoki. Zwykle infekują one inne
skrypty. W DOS-ie występują jako pliki .bat, pod Linuksem jako skrypty bashowe, pod
systemem Windows jako np. Visual Basic script (.vbs). Przykładowe wirusy: Bat.Rous,
VBS.LoveLetter, SH.Sizer.
b
p
t
t
P
P
z
27. Licencje oprogramowania
Licencja – regulacje prawne, które określają warunki, na podstawie których można
korzystać z produktów programowych. Korzystanie z produktów programowych w
ramach umów licencyjnych może dotyczyć:
jednego programu komputerowego,
oprogramowania towarzyszącego
oprogramowania open source („otwartego” dla wielu osób).
Licencja na oprogramowanie to umowa na korzystanie z utworu jakim jest aplikacja
komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe
prawa autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać.
Umowa taka powinna określać przede wszystkim pola eksploatacji (formy
wykorzystania utworu), czyli warunki na jakich licencjobiorca jest uprawniony do
korzystania z programu. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych jako
podstawowe elementy określające pola eksploatacji wskazuje zakres, miejsce i czas
korzystania z utworu, przy czym jest to wyliczenie przykładowe i strony umowy mogą
dowolnie kształtować charakter licencji (biorąc jednak pod uwagę treść przepisów
ustawowych, których strony nie mogą modyfikować - tzw. ius cogens).
Prawa użytkowników
Użytkownicy komputerów najczęściej mogą spotykać się z licencją w odniesieniu do
tzw. licencji użytkownika (EULA), które są używane przez producentów
oprogramowania do wiązania użytkowników dodatkowymi ograniczeniami.
Licencje na oprogramowanie są najczęściej bardzo restrykcyjne i większość
użytkowników nie czyta ich w całości. Większość takich licencji ogranicza liczbę
komputerów, na których można zainstalować oprogramowanie, liczbę użytkowników
którzy mogą go używać i wprowadzają wiele innych ograniczeń, które nie są
bezpośrednio związane z technologią. Standardowym elementem każdej niemal
licencji oprogramowania jest klauzula o wyłączonej odpowiedzialności producenta z
tytułu używania oprogramowania przez licencjobiorcę, której znaczenie polega na
braku jakiejkolwiek odpowiedzialności producentów oprogramowania za np. skutki
błędów w programach.
Tak zwana licencja GPL i inne licencje FLOSS są reakcją na restrykcyjność licencji na
oprogramowanie własnościowe.
Ważniejsze licencje
Rodzaje licencji oprogramowania:

Adware

APSL (Apple Public Source Licenses)

Licencja BSD

CDDL (Common Development and Distribution License)

CPL (Common Public License)

Freeware

GNU GPL (GNU General Public License)

IDPL (Initial Developer's Public License)

IPL (InterBase Public License)

GNU LGPL (GNU Lesser General Public License)

Licencja Artystyczna (Twórcza, Artistic License)

Licencja X11 (MIT)

MPL (Mozilla Public License)

NPL (Netscape Public License)

Postcardware (cardware)

Shared source

Shareware

SMSware
o
28. Proces informatyzacji obiektu gospodarczego
Informatyzacja obiektu gospodarczego jest procesem szczególnie złożonym. Wynika
t to głównie ze specyfiki wytworu, jakim jest system informatyczny, oraz wielu
uwarunkowań determinujących przebieg cyklu życia systemu.
Przez cykl życia systemu należy rozumieć proces złożony z ciągu wzajemnie spójnych
p etapów, umożliwiających pełne i skuteczne stworzenie, a następnie użytkowanie
systemu. Ważną cechą każdego systemu jest horyzont czasowy określający długość
życia systemu. Można przyjąć, że długość tę wyznaczają dwa krańcowe momenty:
z zdefiniowanie problemu, rozpoczynające proces budowy systemu, oraz likwidacja
systemu, kończąca okres jego eksploatacji. W cyklu życia systemu można wyróżnić
cztery stadia:
i 1. pozyskanie systemu - osiągane poprzez budowę systemu dedykowanego
(indywidualnego) lub zakup systemu powielarnego. Można zatem stwierdzić, że
stadium pozyskania systemu przyjmuje postać stadium budowy (w razie
tworzenia własnego systemu) lub stadium zakupu (gdy system jest pozyskiwany
na rynku)
2. wdrażanie - jego celami są; przystosowanie obiektu gospodarczego do wymagań
r
systemu, ostateczna weryfikacja systemu oraz wprowadzenie go do bieżącej
eksploatacji
3. eksploatacja - najdłuższy okres cyklu życia systemu - głównym jego celem jest
realizacja zadań użytkownika
4. doskonalenie - powodowane koniecznością ciągłego dopasowywania
wdrożonych rozwiązań do zmieniających się warunków, w których działa system
u
oraz naturalnym dążeniem użytkowników do ulepszania eksploatowanego
systemu. Nie oznacza ono jednak okresowego zaniechania eksploatacji systemu.
Oba stadia realizowane są równolegle, powtarzając się wielokrotnie, aż do czasu,
u
w którym dalsze doskonalenie systemu staje się nieopłacalne. Następuje wtedy
likwidacja systemu. Decyzję o doskonaleniu bądź likwidacji systemu podejmuje
użytkownik.
p
1. stadium budowy - okres, w którym zespół analityków, projektantów i
programistów tworzy system. Wynikiem procesu budowy jest gotowy produkt,
u
przystosowany do osiągnięcia przewidywanych celów użytkowych. Proces
budowy systemu najczęściej przebiega w kolejnych etapach prac, którymi są:

definiowanie problemu
u

modelowanie systemu

projektowanie systemu

programowanie systemu
u

weryfikacja systemu
2. stadium zakupu - występuje w razie odstąpienia od decyzji o budowie systemu
dedykowanego. W okresie tym realizowany jest wieloetapowy proces zakupu
obejmujący sekwencję etapów wykonawczych zarówno po stronie przyszłego
u
użytkownika, jak i po stronie oferenta systemu
3. stadium wdrażania - realizowanie (częstokroć długotrwałego) procesu mającego
na celu wykonanie niezbędnych prac przygotowawczych w obiekcie
u
gospodarczym oraz prac pozwalających wprowadzić system do bieżącej
eksploatacji
4. stadium eksploatacji - współbieżna realizacja procesu użytkowania systemu
oraz procesu jego obsługiwania. Użytkowanie systemu stanowiące główny cel
stadium eksploatacji, to korzystanie z systemu zgodnie z jego przeznaczeniem.
Do uzyskania niezakłóconego przebiegu użytkowania konieczne jest racjonalne
zorganizowanie procesów obsługiwania, polegających na odnawianiu jego
użytkowych walorów. W czasie procesu eksploatacji system informatyczny
powinien być poddawany stałej obserwacji i ocenie z punktu widzenia
funkcjonalności i sprawności działania oraz szeroko rozumianej efektywności.
Należy jednak pamiętać, że koszty wszelkich korekt i modyfikacji systemu nie
powinny przekraczać korzyści uzyskanych w wyniku wprowadzonych zmian.
5. deprecjacja systemu - utrata jego wartości, tzn. obniżenie oceny
funkcjonowania systemu podczas eksploatacji. System informatyczny może
podlegać deprecjacji materialnej (techniczne zużycie sprzętu komputerowego),
ekonomicznej (moralne zużycie sprzętu i oprogramowania - zastosowane
technologie przetwarzania danych są przestarzałe, a istnieje realna możliwość
zastąpienia ich nowocześniejszymi) i funkcjonalnej (zmiany potrzeb
informacyjnych użytkownika)
6. stadium doskonalenia - procesy deprecjacji systemu wymuszają działania
mające na celu zapobieganie, likwidację lub osłabianie skutków tych procesów.
W zależności od rodzaju i zakresu zmian w stadium doskonalenia mogą być
podjęte trzy rodzaje działań:

konserwacyjne - przywracające systemowi walory użytkowe lub
podtrzymujące je na nie zmienionym poziomie

modernizacyjne - zwiększające sprawność, wydajność i niezawodność
systemu. Działania modernizacyjne prowadzą do powstania nowych,
ulepszonych wersji systemu

rozwojowe - polegające na sukcesywnym powiększaniu obszaru
funkcjonalnego, stopnia integracji oraz usprawnienia organizacji systemu.
Skutkiem działań rozwojowych są nowe generacje systemu, stanowiące w
swej istocie produkty różniące się zasadniczo od swoich pierwowzorów
7. likwidacja systemu - następuje wtedy, gdy doskonalenie przestaje już być
opłacalne. Przez likwidację systemu należy rozumieć przejście na inny system
informatyczny, najczęściej realizowany na nowocześniejszym sprzęcie bądź w
innej technologii przetwarzania. Cząstkowe elementy starego systemu są
przenoszone i adaptowane w nowym (dotyczy to szczególnie baz danych)
Z powyższej charakterystyki poszczególnych stadiów życia systemu wynika, że każde z
nich niesie z sobą problemy, których rozwiązanie decyduje o zakresie, poziomie,
tempie i efektywności informatyzacji obiektu gospodarczego. W związku z tym można
wyspecyfikować podstawowe uwarunkowania procesu informatyzacji, decydujące o
jego przebiegu i ostatecznych rezultatach. Do uwarunkowań tych można zaliczyć:

diagnozę potrzeb użytkownika i wybór odpowiedniego sposobu informatyzacji
obiektu

określenie docelowej koncepcji zarządzania oraz związanej z tym strategii
informatyzacji obiektu


organizację przedsięwzięć informatyzacyjnych
Poziom informatyzacji obiektu gospodarczego jest oceniany przez użytkowników jako
niewystarczający, gdy:

merytoryczny zakres systemu jest zbyt mały w stosunku do wymagań
użytkownika

w obiekcie istnieje wiele autonomicznych, cząstkowych systemów, wzajemnie ze
sobą nie zintegrowanych, co utrudnia komunikację wewnątrzobiektową,
zwiększa redundancję zasobów informacyjnych, zmniejszając tym samym
efektywność przetwarzania danych

poziom ewolucyjny użytkowanego systemu nie odpowiada wzrastającym
wymaganiom użytkownika

rozwiązania technologiczne przyjęte w systemie już użytkowanym uległy
deprecjacji i stały się nieefektywne w stosunku do obecnie stosowanych
technologii.
W zależności od warunków oraz możliwości użytkownika, a także od zakresu i
specyfiki jego potrzeb informacyjnych można wymienić trzy główne sposoby
informatyzacji obiektu gospodarczego :

tworzenie systemu dedykowanego - opracowanie dedykowanego
(indywidualnego) systemu dostosowanego do potrzeb obiektu - ma sens w
sytuacji, gdy system informacyjny użytkownika jest nietypowy, a specyfika
potrzeb informacyjnych powoduje, że na rynku aplikacji użytkowych nie można
znaleźć odpowiedniego produktu, spełniającego wszystkie wymagania
użytkownika. Wadą takiego rozwiązania jest wyższy koszt systemu, a także
znacznie dłuższy czas jego pozyskiwania

doskonalenie istniejącego systemu - dokonywane w tym samym trybie co
tworzenie nowego systemu. W zależności id celu i zakresu doskonalenia proces
ten może być odpowiednio modyfikowany - tzn. niektóre jego etapy mogą być
pominięte. Doskonalenie może się niekiedy opierać na wykorzystaniu pakietów
narzędziowych. Ich użycie pozwala rozszerzyć zakres funkcjonalny systemu, a
nawet wprowadzić pewne elementy ponadewidencyjne
zakup systemu powielarnego - jest rozwiązaniem tańszym od budowy systemu
dedykowanego. Wysoka elastyczność systemów powielarnych oraz stopień
sparametryzowania pozwalają dostosować ich działanie do zróżnicowanych wymagań
wielu użytkowników. Ze względu na te zalety jest to najczęściej wybierana obecnie
droga informatyzacji obiektu gospodarczego. Powiększająca się z roku na rok oferta
rynkowa pozwala zaspokoić potrzeby coraz liczniejszych rzesz użytkowników.
29. Obszary zarządzania przedsięwzięciami w modelu PMI, zarządzanie.
PMBoK (ang. Project Management Body of Knowledge) jest zbiorem standardów i
najlepszych rozwiązań w dziedzinie zarządzania projektami zebranych i
opublikowanych przez członków PMI (Project Management Institute). Standard
PMBoK nie jest de facto metodyką. Jak podkreślają sami autorzy jest to zbiór
najlepszych, powszechnie uznanych praktyk znajdujących zastosowanie w
zarządzaniu projektami.
W USA PMBoK jest zatwierdzony przez American National Standards Institute jako
narodowy standard zarządzania projektami.
Zasadniczą częścią PMBoK są 44 procesy pogrupowane w 5 grup procesów i 9
obszarów wiedzy.
Obszary wiedzy
Właściwą część PMBoK stanowi 9 obszarów wiedzy, są to:

Zarządzanie integralnością projektu

Zarządzanie zakresem

Zarządzanie czasem

Zarządzanie kosztami

Zarządzanie jakością

Zarządzanie zasobami ludzkimi

Zarządzanie komunikacją

Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie zaopatrzeniem
Zarządzanie integralnością projektu (ang. project integration management) stanowi,
zgodnie ze standardami opracowanymi w PMBOK (Project Management Body of
Knowledge) przez PMI, zespół procesów zarządzania projektami zorientowanych na
zachowanie spójności i koordynacji specyficznych procesów zestandaryzowanych w
poszczególnych grupach.
Procesy, jakie PMI zalicza do grupy Zarządzanie integralnością projektu, to:

Opracowanie dokumentu otwarcia,

Opracowanie wstępnego zakresu projektu,

Opracowanie planu zarządzania projektem,

Kierowanie i zarządzanie realizacją projektu,

Monitorowanie i nadzór nad projektem,

Zamknięcie projektu.
ZARZĄDZANIE ZAKRESEM PROJEKTU obejmuje procesy służące zapewnieniu, że
projekt zawiera wszystkie prace, które muszą być wykonane, aby projekt wykonać i
tylko te prace. Skupia się na określaniu i kontrolowaniu co jest, a co nie jest zakresem
projektu. Pojęcie zakresu może odnosić się zarówno do projektu, jak i produktu.
Zakres produktu to funkcje i udogodnienia, które mają być zawarte w produkcie.
Natomiast zakres projektu obejmuje pracę, która musi zostać wykonana w celu
dostarczenia produktu posiadającego określone funkcje i udogodnienia.
Zarządzanie czasem obejmuje procesy wymagane dla zapewnienia ukończenia
projektu we właściwym czasie. Obszar ten obejmuje:

identyfikację działań, które muszą zostać wykonane dla osiągnięcia celów
projektu

identyfikację i udokumentowanie zależności między działaniami

estymowanie czasu potrzebnego dla wykonania poszczególnych działań

analizowanie kolejności działań, czasów trwania oraz wymaganych zasobów pod
kątem stworzenia harmonogramu

nadzorowanie zmian do harmonogramu
Procesy te w przypadku małych projektów są często postrzegane jako jeden.
Zarządzanie kosztami ma na celu zapewnienie, że projekt zostanie zrealizowany
zgodnie z założonym budżetem. Obejmuje ono:
- określanie zasobów ludzkich, materiałowych, maszynowych potrzebnych dla
realizacji projektu,
- estymację kosztów tych zasobów w ilościach potrzebnych dla projektu
- budżetowanie, czyli alokację zasobów do poszczególnych jednostek pracy oraz
- kontrolę zmian w budżecie.
Zarządzanie kosztami w zarządzaniu projektami koncentruje się głównie na zasobach
potrzebnych do realizacji projektu. Warto jednak zwrócić uwagę także na inny aspekt
tego problemu - koszty używania produktu wytworzonego w trakcie realizacji
projektu.
Zarządzanie jakością możemy podzielić na następujące etapy:
1. Kontrola jakości (z ang. quality inspection; patrz również Statystyczna Kontrola
Jakości)
2. Sterowanie jakością (z ang. quality control; patrz również Statystyczne
Sterowanie Procesem)
3. Zapewnienie / zabezpieczenie jakości (z ang. quality assurance)
4. Kompleksowe zarządzanie jakością (TQM)
Zarządzanie zasobami ludzkimi (inaczej zarządzanie personelem, funkcja personalna
lub Human Resource Management) – termin ten można ogólnie zdefiniować jako
strategiczną, jednorodną i spójną metodę kierowania najcenniejszym z kapitałów
każdej organizacji – ludźmi, którzy osobistym i zbiorowym wysiłkiem przyczyniają się
do realizacji wszystkich założonych przez organizację celów, a tym samym umacniają
jej przewagę nad konkurencją.
Zarządzanie komunikacją obejmuje procesy służące zapewnieniu terminowemu i
właściwemu tworzeniu, gromadzeniu, rozpowszechnianiu, przechowywaniu i
usuwaniu informacji. Tworzy istotne połączenia między ludźmi, ideami oraz
informacjami potrzebnymi dla osiągnięcia sukcesu. Każdy zatrudniony w projekcie
musi być przygotowany do wysyłania i odbierania komunikatów w języku projektu i
musi rozumieć jak komunikacja, w której biorą udział jako osoby wpływa całość
projektu. Należy zwrócić tu uwagę na modele nadawca-odbiorca, pętle sprzężenia
zwrotnego, bariery komunikacji, rodzaj mediów używanych w komunikacji, metody
zapisu, techniki prezentacji, sposoby organizowania spotkań.
Zarządzanie ryzykiem projektu obejmuje procesy identyfikacji, analizowania i
odpowiadania na ryzyko w projekcie.
Zarządzanie związane jest nierozłącznie z podejmowaniem decyzji. Rzadko menedżer
może pozwolić sobie na komfort zadecydowania w sytuacji całkowitej pewności, po
zebraniu wszelkich niezbędnych informacji i pełnym przewidzeniu przyszłych
skutków. W większości przypadków konieczne jest założenie pewnego
prawdopodobieństwa wystąpienia czynników zakłócających i wspomagających.
Z tego punktu widzenia dzielimy decyzje na:

podejmowane w warunkach pewności, gdy dysponujemy wszystkimi
potrzebnymi informacjami,

podejmowane w warunkach niepewności, gdy nie wiemy nic przyszłych stanach
systemu i otoczenia,

podejmowane w warunkach ryzyka, gdy możemy ocenić prawdopodobieństwo
wystąpienia różnych stanów otoczenia, jak i systemu na podstawie posiadanych
informacji.
Zarządzanie wiedzą w zespole projektowym jest niezbędne, aby praca zespołu była
skuteczna i przynosiła oczekiwane efekty. Wiedza jest wyjątkowym zasobem zespołu
projektowego i należy go odpowiednio wykorzystywać. Istotne jest przekształcenie
wiedzy ukrytej w wiedzę dostępną i wiedzę organizacyjną, gdyż taka dopiero może
być efektywnie wykorzystana w pracach projektowych. Wiedza stanowi połączenie
doświadczenia, informacji wraz z umiejętnościami ich wykorzystania. Oprócz wiedzy
wyrażonej w słowach i liczbach jest także wiedza ukryta - indywidualna, trudna do
sformalizowania, tkwiąca w osobowości członków zespołu projektowego i kulturze
zespołu.
Wiedza może być ujmowana w dwóch wymiarach:
- wymiar techniczny - niesformalizowane, trudne do wykrycia umiejętności i zdolności
- wymiar poznawczy - złożony ze schematów, modeli mentalnych, przekonań,
spostrzeżeń oraz założeń i projekcji przyszłości
30. TOPOLOGIA PRZEDSIĘWZIĘĆ INFORMATYCZN YCH
PRZEDSIĘWZIĘCIE INFORMATYZACYJNE - TO CELOWY,SPÓJNY I SKOŃCZONY ZBIÓR DZIAŁAŃ
PRZEKSZTAŁCAJĄCY SYSTEM INFORMA CYJNY OBIEKTU.
SYSTEMATYZACJA PRZEDSĘWZIĘĆ:

CEL REALIZACJI - MOŻNA JE PODZIELIĆ NA DWIE GRUPY:
 PODSTAWOWE
 UZUPEŁNIAJĄCE

ZAKRES PRZEDMIOTOWY - JAKO KRYTERIUM SYSTEMATYZACJ I POZWALA WYODRĘBNIĆ
PRZEDSIĘWZIĘ CIA:
- WYCINKOWE
- TEMATYCZNE
- PROBLEMOWE
- ZINTEGROWANE

SPOSÓB REALIZACJI – PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ :
 - WŁASNY ZESPÓŁ
 - OBCY ZESPÓŁ
 - MIESZANY ZESPÓŁ

SKALA
 PROSTE
 ZŁOŻONE

FAZA CY KLU ŻYCIA
 DEFINIOWANIE STRATEGII
 ANALITYCZNE
 PROJEKTOWE
 PROGRAMOWE
 WDROŻENIOWE
DOSKONALĄCE

OBSZAR
 ORGANIZATORSKIE
 TECHNOLOGICZNE

CHARAKTER ZMIANY
 PIERWOTNE
 PODTRZYMUJĄCE
 MODERNIZACYJNE
 ROZWOJOWE

RODZAJ
 INFRASTRUKTURALNE
 USPRAWNIAJĄCE
 INNOWACYJNE (NOWEGO TYPU)
31. Proces pozyskania systemu informatycznego i proces budowy systemu
informatycznego
pozyskanie systemu - osiągane poprzez budowę systemu dedykowanego
(indywidualnego) lub zakup systemu powielarnego. Można zatem stwierdzić, że
stadium pozyskania systemu przyjmuje postać stadium budowy (w razie tworzenia
własnego systemu) lub stadium zakupu (gdy system jest pozyskiwany na rynku)
stadium budowy - okres, w którym zespół analityków, projektantów i programistów
tworzy system. Wynikiem procesu budowy jest gotowy produkt, przystosowany do
osiągnięcia przewidywanych celów użytkowych. Proces budowy systemu najczęściej
przebiega w kolejnych etapach prac, którymi są:

definiowanie problemu

modelowanie systemu

projektowanie systemu

programowanie systemu

weryfikacja systemu
stadium zakupu - występuje w razie odstąpienia od decyzji o budowie systemu
dedykowanego. W okresie tym realizowany jest wieloetapowy proces zakupu
obejmujący sekwencję etapów wykonawczych zarówno po stronie przyszłego
użytkownika, jak i po stronie oferenta systemu
32. Komputerowe wspomaganie tworzenia systemu informatycznego.
Narzędzia wspomagające proces budowy systemu informatycznego użytkowników
profesjonalnych (CASE)
Do celów wspomagania tworzenia systemów inf. stosuje się liczne programy
narzędziowe typu CASE. Są to najczęściej:
narzędzia specyfikacji i interpretacji opisu systemu
generatory struktur baz danych
generatory programów wykonawczych
programy modyfikujące kolejne wersje systemu
Metody te są tworzone z myślą o użytkownikach profesjonalnych
Podstawowe narzędzia profesjonalnego tworzenia syst. inf.
1) słowniki systemowe- narzędzia grupowania i udostępniania informacji o
tworzonym systemie
Zawartość słowników systemowych stanowią najczęściej opisy:
-struktur danych (obiektów, powiązań, ścieżek)
-zidentyfikowanych procesów systemowych
-elementów dialogowych
-struktury konstrukcyjnej systemu (modułów, procedur, funkcji)
Wzbogacenie zawartości i doskonalenie metod udostępniania słowników
systemowych doprowadziły do powstania konstrukcji zwanej encyklopedią
systemu. Jest ona podstawą i „sercem” bardziej złożonych narzędzi CASE,
szczególnie rozwiązań zintegrowanych.
2) wycinkowe pakiety wspomagające- obsługują wyróżnione etapy, bądź
podetapy procesu tworzenia i utrzymania systemu, realizowane wg ściśle
określonej metody lub techniki projektowej. Za podstawowe kierunki
wspomagania wycinkowego należy uznać:
-dekompozycję funkcjonalną systemu
-generowanie kodu programowego
-przygotowanie prototypów systemowych
-modelowanie i generowanie struktur danych
-pielęgnacja kodu programowego
3) zintegrowane warsztaty projektowe (użytkownicy zaczęli równocześnie
stosować wiele narzędzi, odmiennych konstrukcyjnie i tematycznie, próby ich
współużytkowania stanowiły podstawę tworzenia rozwiązań zintegrowanych, w
ten sposób powstały zintegrowane warsztaty projektowe). Za rozwiązania
zintegrowane uważa się takie, które obsługują przynajmniej dwa z sąsiednich
etapów przygotowania systemu:
-planowanie
-modelowanie
-projektowanie
-realizacja
Rozwiązania zintegrowane można podzielić na poziom wysoki, średni i niski.
Spośród ważnych cech zintegrowanych warsztatów projektowych należy wyróżnić:
-ujednolicenie formy komunikacji z użytkownikiem
-użytkowanie wspólne bazy danych
-eksploatowanie encyklopedii systemu
-dostępność jednocześnie do wielu użytkowników
-możliwość importu i eksportu danych do innych słowników lub encyklopedii
-wielowariantowość rozwiązania zbliżonych problemów
-kontrola spójności i kompletności opisów elementów systemowych
-możliwość przygotowania i generowania zróżnicowanych diagramów
Narzędzia wspomagające proces budowy systemu informatycznego użytkowników
nieprofesjonalnych (narzędzia 4GL)
1) asystenci tematyczni- użytkownik wskazuje typ elementu, który chce opracować,
co powoduje uruchomienie właściwego kreatora, który zadaje użytkownikowi
pytania określające spodziewane rozwiązanie merytoryczne
2) generatory raportów- współczesne generatory to w istocie zaawansowane i w
pewien sposób wyrafinowane programy publikacyjne, umożliwiające
przygotowanie raportów nie tylko rozbudowanych wewnętrznie, ale również
atrakcyjnych pod względem graficznym. Kolejną ich cechą jest zdolność
dopasowania się do wzorców lub standardów prezentacyjnych
3) generatory aplikacji- pozwalają zbudować w krótkim czasie stosunkowo proste
systemy; korzystają w szerokim zakresie z szablonów i wzorców przygotowanych
przez producentów
Zintegrowane środowisko programistyczne (Integrated Development Environment IDE) Jest to aplikacja lub zespół aplikacji (środowisko) służących do tworzenia,
modyfikowania, testowania i konserwacji oprogramowania. Aplikacje będące
zintegrowanymi środowiskami programistycznymi charakteryzują się tym, że
udostępniają złożoną, wieloraką funkcjonalność obejmującą edycję kodu źródłowego,
kompilowanie kodu źródłowego, tworzenie zasobów programu (tzn. formatek /
ekranów / okien dialogowych, menu, raportów, elementów graficznych takich jak
ikony, obrazy itp.), tworzenie baz danych, komponentów i innych. Rozwinięciem
koncepcji IDE jest RAD (Rapid Application Development), który oznacza "szybkie
tworzenie aplikacji" i stanowi odmianę middle CASE. Jest to ideologia i technologia
polegająca na udostępnieniu programiście dużych możliwości prototypowania oraz
dużego zestawu gotowych komponentów (np. zapewniających dostęp do bazy
danych). Umożliwia to uzyskanie pewnego efektu już w pierwszych krokach
programistycznych, jednocześnie stanowi poważne zagrożenie dla projektów o
większych rozmiarach ze względu na łatwość nieprzemyślanego modyfikowania.
Narzędzia RAD są rozwinięciem pomysłu środowiska programistycznego i doskonale
nadają się do tworzenia prototypów. Wygląd aplikacji projektuje się ustawiając
kontrolki w obszarze okna projektowanego programu (na przykład przy użyciu myszy
- przeciągnij i upuść). Przykładowe narzędzia RAD to Delphi i Visual Basic dla
Microsoft Windows oraz Kylix dla Linuksa.
33. Proces wdrożenia systemu informatycznego
Wdrożenie- implementacja- przygotowanie warunków pracy aby sprawnie użytkować
system informatyczny.
Proces wdrożeniowy- przedsięwzięcie merytoryczne i metodyczne obejmujące wiele
czynności przygotowawczych, organizacyjnych i integrujących
Opis czynności podejmowanych w procesie wdrożenia systemu:
1. Przygotowanie organizacyjne obiektu- obejmuje czynności dotyczące:
 Użytkowników systemu
 Symboliki systemowej
 Bazy normatywnej obiektu
 Wzorów dokumentów źródłowych
 Analizy procesów gospodarczych w obiekcie w celu osiągnięcia
maksymalnej korzyści z wdrożonego systemu
2. Przygotowanie personelu eksploatacji systemu
 Pozyskanie kadry informatycznej
 Szkolenie kadry informatycznej
 Szkolenie użytkowników
3. Przygotowanie bazy technicznej dotyczy:
 Sporządzenia kosztorysu i harmonogramu dostaw sprzętu
 Opracowania projektu technicznego adaptacji pomieszczeń na potrzeby
sprzętu komputerowego i sieci transmisji danych
 Zakupu sprzętu wraz z odpowiednimi komponentami eksploatacyjnymi
 Wykonania prac montażowych i adaptacyjnych
 Instalacji i rozruchu sprzętu komputerowego
4. Przygotowanie systemu do bieżącej eksploatacji w obiekcie gospodarczym
 Instalacja systemu- polega na jego uruchomieniu na posiadanym sprzęcie
komputerowym
 Parametryzacja systemu informatycznego- polega na wprowadzeniu
danych umożliwiających funkcjonowanie systemu na danym sprzęcie
komputerowym oraz zgodnie z profilem organizacyjnym obiektu
 Eksploatacja próbna- ostateczna weryfikacja mechanizmów systemowych
 modyfikacja systemu- wymaga zmian w kodzie źródłowym systemu
Bariery przy wdrażaniu systemów informatycznych:
 Organizacyjne- występują podczas wykonywania intensywnych prac
wdrożeniowych w krótkim czasie powodując znaczne zmniejszenie
sprawności funkcjonowania obiektu
 Społeczne- niezadowolenie pracowników obiektu wynikające z
niedoinformowania
 Kadrowe- brak odpowiedniej kadry
 Techniczne- zakup sprzętu odpowiedniej jakości
Eksploatacja systemu informatycznego
Eksploatacja systemu- najdłuższe stadium życia, całokształt działań wykonawczych, a
więc technicznych, organizacyjnych, planistycznych, kontrolnych, itp.,
podejmowanych po to, aby system efektywnie i sprawnie użytkować i obsługiwać.
Parametry eksploatacji
 Odbicie wymagań użytkownika w stosunku do systemu informatycznego
 Stanowią bezpośrednie kryterium oceny jakości procesu jego użytkowania
Parametry eksploatacji obejmują:
 Czas uzyskiwania informacji- jest określany w wymaganiach użytkownika i
stanowi obligatoryjny warunek przydatności systemu do realizacji
konkretnych zadań
 Wiarygodność informacji- mierzona stopą błędów na wyjściu systemu, jest
bezwzględnym warunkiem rzetelności każdego systemu informatycznego
 Poziom ochrony danych- jest parametrem który wiąże się z ochroną
integralności danych oraz ochrony dostępu do danych. Jest to jeden z
najważniejszych parametrów stawianych systemom

Diagnostyczność systemu- stanowi cechę pozwalającą względnie łatwo i
szybko ustalić przyczyny uszkodzenia systemu. Poziom diagnostyczności
zależy od jakości aplikacyjnego i od kwalifikacji administratora systemu oraz
od narzędzi wspomagających jego pracę
 Elastyczność systemu- możliwość względnie swobodnej zmiany cech
eksploatacyjnych systemu w razie modyfikacji warunków jego działania lub
weryfikacji potrzeb użytkownika
 Niezawodność systemu- właściwość umożliwiająca swobodne użytkowanie
systemu po spełnieniu wszystkich wymagań użytkowania określonych przez
parametry eksploatacyjne
 Koszty eksploatacji- nie powinny przewyższać informacji umieszczonych w
systemie
Klasa systemu- wyznacza zbiór charakterystyk z których najważniejsze są:
 Zakres systemu
 Poziom ewolucyjny systemu
 Przyjęta technologia przetwarzania i sposób komunikowania się
użytkownika z systemem
 Zasoby informacyjne systemu
 Zasoby techniczne systemu
Klasa systemu jest określona za pomocą 4 znanych struktur: funkcjonalnej,
informacyjnej, techniczno- technologicznej, przestrzennej. Specyfika systemu jest
określona przez: typ obiektu, w którym system jest eksploatowany; zakres,
częstotliwość interakcji obiektu z szeroko rozumianym otoczeniem.
34. Proces deprecjacji systemu informatycznego
Koszty wszelkich korekt i modyfikacji systemu nie powinny przekraczać korzyści
uzyskanych w wyniku wprowadzonych zmian.. Innym aspektem poruszonego
problemu jest granica opłacalności wszelkich zmian, w związku z nieuchronnym
procesem DEPRECJACJI SYSTEMU .
DEPRECJACJA SYSTEMU – to jakby utrata jego wartości, tzn. obniżenie oceny
funkcjonowania systemu podczas eksploatacji. System informatyczny może podlegać:



DEPRACJACJI MATERIALNEJ – związanej z technicznym zużyciem sprzętu
komputerowego (dotyczy to głównie elementów wyposażenia technicznego
zawierających części mechaniczne);
DEPRECJACJI EKONOMICZNEJ – wynikającej z moralnego zużycia sprzętu i
oprogramowania, tzn. gdy stosowany w systemie sprzęt komputerowy,
oprogramowanie podstawowe i aplikacyjne oraz związana z nimi technologia
przetwarzania danych są przestarzałe, a jednocześnie istnieje realna możliwość
zastąpienia ich nowocześniejszymi środkami ( czyli gdy środki nadają się jeszcze
do eksploatacji ale ich dalsze użytkowanie przestaje być efektywne);
DEPRECJACJA FUNKCJONALNA – następuje w wyniku zmian potrzeb
informacyjnych użytkownika; przyczynami tych zmian mogą być:
 czynniki obiektywne o charakterze zewnętrznym – całkowicie niezależne od
użytkownika (np. zmiany przepisów prawnych normujących określone
dziedziny działalności obiektu gospodarczego)
 czynniki obiektywne o charakterze wewnętrznym – wynikające że zmian
przeprowadzanych w obiekcie gospodarczym (np. reorganizacji,
restrukturyzacji, zmiany profilu działalności)
 czynniki subiektywne- wynikające z uświadomienia sobie przez użytkownika
nowych, dodatkowych potrzeb (np. rozszerzenie merytorycznego zakresu
systemu, potrzeby podwyższenia poziomu wspomagania zarządzania w
kierunku rozwiązań ponadewidencyjnych).
WNIOSEK:
Procesy deprecjacji systemu wymuszają działania mające na celu zapobieganie,
likwidację lub osłabianie skutków tych procesów. W razie stwierdzenia opłacalności
wprowadzenia odpowiednich zmian w systemie rozpoczyna się stadium
doskonalenia systemu informatycznego.
35. Doskonalenie i rozwój systemu informatycznego
A.W cyklu życia systemu informatycznego można wyróżnić 4 stadia:

pozyskanie systemu

wdrażanie

eksploatacja

doskonalenie
B.Stadium eksploatacji, jako i tak najdłuższy okres w cyklu życia systemu, nie może
trwać wiecznie. Wynika to z:
 konieczności ciągłego dopasowywania wdrożonych rozwiązań do zmieniających
się warunków, w których działa system
 naturalnego dążenia użytkowników do ulepszania eksploatowanego systemu
To wszystko prowadzi system do stadium d o s k o n a l e n i a.
C.Rozpoczęcie doskonalenia systemu nie oznacza okresowego zaniechania
eksploatacji systemu. Oba stadia są realizowane równolegle, powtarzając się aż do
czasu, w którym dalsze doskonalenie systemu staje się nieopłacalne. Następuje wtedy
likwidacja systemu. Decyzję o doskonaleniu bądź likwidacji systemu podejmuje
użytkownik.
D.Ważna jest stała obserwacja systemu podczas jego eksploatacji. System
informatyczny w obiekcie gospodarczym musi być zawsze podporządkowany
systemowi informacyjnemu, a ten z kolei systemowi zarządzania. System
informatyczny jest bardzo wrażliwy na wszelkie zmiany następujące w systemie
zarządzania. Wymuszają one odpowiednie korekty systemu informacyjnego, a to w
następstwie implikuje konieczność wprowadzania odpowiednich zmian w systemie
informatycznym.
E. W czasie procesu eksploatacji system informatyczny powinien być poddawany
stałej obserwacji i ocenie z punktu widzenia:
♦ funkcjonalności
♦ sprawności działania
♦ efektywności
Uzyskane oceny powinny dać odpowiedź na 3 pytania:
I.
Czy system jest skuteczny?
II.
Co i jak można w nim usprawnić?
III.
Czy wprowadzenie odpowiednich zmian będzie opłacalne?
Szczególnie ważna jest odpowiedź na ostatnie pytanie. Koszty wszelkich korekt i
modyfikacji systemu nie powinny przekraczać korzyści uzyskanych w wyniku
wprowadzonych zmian.. Innym aspektem poruszonego problemu jest granica
opłacalności wszelkich zmian, w związku z nieuchronnym procesem DEPRECJACJI
SYSTEMU .
F. DEPRECJACJA SYSTEMU – to jakby utrata jego wartości, tzn. obniżenie oceny
funkcjonowania systemu podczas eksploatacji. System informatyczny może podlegać:
WNIOSEK:
Procesy deprecjacji systemu wymuszają działania mające na celu zapobieganie,
likwidację lub osłabianie skutków tych procesów. W razie stwierdzenia opłacalności
wprowadzenia odpowiednich zmian w systemie rozpoczyna się stadium
doskonalenia systemu informatycznego.
G. W zależności od rodzaju i zakresu zmian w stadium doskonalenia mogą być
podjęte trzy rodzaje działań:

konserwacyjne – przywracające systemowi walory użytkowe lub podtrzymujące
je na niezmienionym poziomie

modernizacyjne – zwiększające sprawność, wydajność i niezawodność systemu

rozwojowe – polegające na sukcesywnym powiększaniu obszaru
funkcjonalnego, stopnia integracji oraz usprawnienia organizacji systemu ( na
ogół działania rozwojowe zmierzają do modyfikacji struktury funkcjonalnej,
informacyjnej, technicznej i przestrzennej systemu

Integracyjne – zmierzające do zwiększenia stopnia zespolenia aplikacji
użytkowych eksploatowanych w obiekcie.
Działania modernizacyjne prowadzą do powstania nowych, ulepszonych wersji
systemu informatycznego. Skutkiem działań rozwojowych są docelowo nowe
generacje systemu, stanowiące w swej istocie produkty różniące się zasadniczo od
swoich pierwowzorów.
H. Po zakończeniu stadium doskonalenia system wchodzi w powtórne stadium
bieżącej eksploatacji itd.
Działania: eksploatacja → doskonalenie → eksploatacja prowadzą do powstawania
nowych wersji i generacji systemu informatycznego, osłabiających szybkość procesów
deprecjacji.
WNIOSKI OGÓLNE:
a) Proces doskonalenia systemu informatycznego jest procesem ciągłym,
realizowanym cyklicznie w okresie całego życia systemu. Twórcy systemu
(analitycy, projektanci, programiści) powinni mieć więc stale świadomość, że ich
praca nie kończy się w chwili oddania systemu do eksploatacji. Po pierwotnym
zbudowaniu systemu procesy jego eksploatacji oraz doskonalenia przeplatają się
tak długo, aż doskonalenie przestaje być opłacalne. Wtedy następuje akt
likwidacji systemu.
b)
Należy pamiętać o konieczności pielęgnowania i doskonalenia systemu.
Zmieniające się warunki
gospodarowania oraz postęp technologii informatycznych narzucają konieczność
ciągłych zmian i modyfikacji rozwiązań systemowych. Przyjęte rozwiązania
powinny być zatem odpowiednio elastyczne i łatwo modyfikowalne.
36. Liniowy (kaskadowy) i spiralny model cyklu życia systemu informatycznego
Według liniowego modelu cyklu życia możemy wyróżnić takie etapy jak:
definiowanie problemu, modelowanie systemu (obejmującego podetapy identyfikacji
i analizy systemu oraz budowę modelu ), projektowanie systemu, programowanie,
weryfikacja, wdrożenie, akceptacja, eksploatacja, doskonalenie lub likwidacja
(wycofanie z eksploatacji).
Spiralny model cyklu życia:

Planowanie systemu informatycznego obejmującego elementy zawarte w
infoplanie

Analiza ryzyka- ocena skutków realizacji infoplanu i stopnia zagrożenia realizacji
projektu

Konstruowanie- tworzenie wstępnego prototypu

Weryfikacja
We wszystkich fazach powinno się określić:

cele stawiane w procesie doskonalenia systemu

działania mające doprowadzić do wyznaczonych celów

punkty kontrolne (terminy kontroli)

oczekiwana postać uzyskanych produktów w wyznaczonych punktach

postać i zakres dokumentacji realizowanych prac
37. Zarządzanie w obiektach gospodarczych.
Reinżynieria procesów gospodarczych. Coraz częściej rozwój systemu jest
dokonywany przez reengineering (radykalne przeprojektowanie całego procesu
systemu oraz procesów pracy w celu obniżenia kosztów, usprawnienia jakości usług,
zmaksymalizowania korzyści.
Procesy reengeeringu mogą dotyczyć:

usprawnienia obsługi transakcji

poszerzenia automatyzacji procesów

rozszerzenia zakresu stosowania metod i technik analitycznych

poszerzania wiedzy

polepszania wymiany informacji między równoległe realizowanymi procesami
Doskonalenie systemu z udziałem reengineeringu jest dokonywane przez:

rozpoznanie wizji rozwoju oraz podstawowych celów procesów przebiegających
w obiekcie identyfikację i analizę procesów mających wpływ na efektywność
działania obiektu

określenie miar skuteczności i efektywności przeprojektowania procesów

określenie sposobu racjonalnego wykorzystania technologii informacyjnych i
komunikacyjnych pobudzających dalszy rozwój systemu

zbudowanie prototypu nowego procesu w celu ułatwienia jego analizy i oceny
oraz wprowadzenie ewentualnych zmian.
Kompleksowe zarządzanie jakością (ang. Total Quality Management) - podejście do
zarządzania organizacją, w którym każdy aspekt działalności jest realizowany z
uwzględnieniem spojrzenia projakościowego. Uczestniczą w nim wszyscy pracownicy
poprzez pracę zespołową, zaangażowanie, samokontrolę i stałe podnoszenie
kwalifikacji. Celem jest osiągnięcie długotrwałego sukcesu, którego źródłem są
zadowolenie klienta oraz korzyści dla organizacji i jej członków oraz dla
społeczeństwa.
Zarządzanie przez jakość opiera się na kilku założeniach:
1. Zaangażowanie każdego pracownika w przedsiębiorstwie w doskonalenie
najdrobniejszych aspektów jego działalności. Doskonalenie to odbywa się
poprzez częste drobne usprawnienia, a nie wielkie inwestycje. Przyczyną takiego
podejścia jest rachunek efektywności - inwestycja wiąże się z nakładami, a zatem
wyższa jakość, większa produkcja czy niższe koszty okupione są wcześniejszymi
wydatkami. Prawdziwy wzrost efektywności występuje, gdy ten efekt powodują
setki drobnych, tanich zmian.
2. Optymalizowanie procesów. Wykorzystanie prostych i uniwersalnych narzędzi
oraz maszyn, które można łatwo i szybko przezbroić, maksymalizuje czas, kiedy
można produkować. Synchronizacja pracy poszczególnych stanowisk pozwala
minimalizować koszty zapasów. Wykonanie zadań dobrze za pierwszym razem
sprawia, że praca nie jest destabilizowana przez ciągłe poprawki.
3. Przyczyną przeważającej większości problemów jakościowych jest niewłaściwe
zarządzanie firmą, organizacja pracy, motywacja. Zaledwie kilka procent błędów
powodowanych jest przez pracowników przy linii produkcyjnej.
4. Sukces stosowania zarządzania przez jakość jest oddalony w czasie, ponieważ
dopiero długotrwałe stosowanie metod powoduje uzyskanie przewagi
konkurencyjnej. Sukces musi przekładać się jednak nie tylko na działalność
organizacji, ale także na korzyści dla społeczeństwa, środowiska naturalnego,
itp., ponieważ przedsiębiorstwo musi brać na siebie społeczną
odpowiedzialność.
Benchmarking (badania porównawcze lub analiza porównawcza) jest praktyczną
realizacją przysłowia: "trzeba się uczyć na błędach, ale lepiej uczyć się na cudzych
błędach, niż na swoich" Benchmarking polega na porównywaniu procesów i praktyk
stosowanych przez własne przedsiębiorstwo ze stosowanymi w przedsiębiorstwach
uważanych za najlepsze w analizowanej dziedzinie. Wynik takiej analizy służy jako
podstawa doskonalenia procesów systemowych. Benchmarking nie jest zwykłym
naśladownictwem, nie polega na podpatrzeniu sposobu pracy innych, aby tak samo
postępować u siebie. To wykrywanie czynników, które sprawiają, że analizowany
proces jest wykonywany efektywnie a następnie wskazanie podobnych możliwości
we własnym przedsiębiorstwie. To uczenie się i twórcze adaptowanie najlepszych
praktyk (the best practices).
Outsourcing - wykorzystywanie zasobów zewnętrznych, zlecanie wyspecjalizowanym
podmiotom zewnętrznym procesów niezbędnych dla funkcjonowania własnego
przedsiębiorstwa, które zostaną tam zrealizowane efektywniej niż byłoby to możliwe
we własnym zakresie. Zwykle dotyczy to zadań pomocniczych, nie związanych
bezpośrednio z uzyskiwaniem dochodu. Współcześnie bardzo często
outsource'owane są usługi ochroniarskie, prawnicze, informatyczne, księgowe,
utrzymywanie czystości itd. Najczęstszą przyczyną wprowadzania praktyk
outsourcingowych jest chęć obniżenia kosztów i uniknięcia sytuacji korupcjogennych.
Jeśli jest coś, czego nie potrafimy zrobić wydajniej, taniej i lepiej niż konkurenci,
nie ma sensu, żebyśmy to robili i powinniśmy zatrudnić do wykonania tej pracy
kogoś, kto zrobi to lepiej niż my -- Henry Ford, 1923
W przypadku gdy outsourcing okazał się błędną decyzją biznesową firmy realizują
projekty insourcingowe.
Do zalet powierzenia części zadań firmie zewnętrznej można zaliczyć:

optymalizacja kosztów obsługi,

podniesienie bezpieczeństwa organizacji,

przyjmowanie bez ograniczeń dodatkowych zleceń,

nie ponoszenie ryzyka kosztów pozyskania pracowników oraz ich szkolenia,

niskie koszty zarządzania kontraktem,

dostęp do specjalistów z wielu dziedzin,

wyższa elastyczność.
Proces wdrożenia outsourcingu można ująć w pięciu krokach:

analiza potrzeb i zasadności wprowadzenia usług outsourcingu w trakcie których
określa się które funkcje mają być wydzielone,

planowanie procesu wdrożenia, w czasie którego przygotowuje się procedury
współpracy,

realizacja,

monitoring efektywności usługi outsourcingu,

modyfikacja funkcjonowania procesu outsourcingu.
MRP - Planowanie zapotrzebowania materiałowego (ang. Material requirements
planning (MRP)) - jest to zbiór technik, które pomagają w zarządzaniu procesem
produkcji. Techniki te często wspomagane są odpowiednimi aplikacjami
komputerowymi. Głównym celem jest zmniejszenie nakładów finansowych
potrzebnych przez organizację produkcyjną. Jest to osiągane przez optymalizację
zapasów oraz samego procesu produkcyjnego. Zasada jest bardzo prosta. Do systemu
wprowadza się informację o zaplanowanej produkcji, lub wielkość sprzedaży lub
przyjętych zamówieniach na wyroby gotowe. Na tej podstawie system planuje
produkcję poszczególnych elementów oraz dostawy podzespołów i materiałów.
Planowanie może być wykonane w przód lub wstecz (tzn. od zadanego dnia
obliczenie kiedy wymagana produkcja zostanie wykonana lub kiedy trzeba rozpocząć
proces aby uzyskać wymaganą produkcję na zadaną datę). System przewiduje czasy
produkcyjne, czasy dostaw. W procesie planowania może następować optymalizacja
kosztów, czasu wykonania, opłacalności. Do różnych typów produkcji stosuje się inne
algorytmy obliczeń.
Cele MRP

redukcja zapasów

dokładne określenie czasów dostaw surowców i półproduktów

dokładne wyznaczenie kosztów produkcji

lepsze wykorzystanie posiadanej infrastruktury (magazynów, możliwości
wytwórczych)

szybsze reagowanie na zmiany zachodzące w otoczeniu

kontrola realizacji poszczególnych etapów produkcji
ERP (ang. Enterprise Resource Planning - Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa) to
termin będący określeniem na klasę systemów informatycznych, na które składa się
zbiór współpracujących ze sobą aplikacji (modułów). Systemy te służą do
wspomagania zarządzania znacznej ilości działań wykonywanych w przedsiębiorstwie
lub grupy współpracujących ze sobą przedsiębiorstw poprzez gromadzenie oraz
umożliwienie wykonywania operacji na zebranych danych. Wspomaganie to może
obejmować wszystkie lub część szczebli zarządzania i ułatwia optymalizację
wykorzystania zasobów oraz zachodzących procesów przedsiębiorstwa.
Systemy ERP są rozwinięciem systemów MRP II. Podstawowym ich elementem jest
baza danych, która zazwyczaj jest wspólna dla wszystkich pozostałych modułów.
Moduły te zwykle obejmują następujące obszary:

magazynowanie

zarządzanie zapasami

śledzenie realizowanych dostaw

planowanie produkcji

zaopatrzenie

sprzedaż

kontakty z klientami

księgowość

finanse

zarządzanie zasobami ludzkimi (płace, kadry)
W skład systemów ERP mogą wchodzić również inne moduły, jak np. moduł
zarządzania transportem, controlling, czy zarządzanie projektami. Systemy ERP są
dosyć elastyczne i umożliwiają dopasowanie ich do specyfiki poszczególnych
przedsiębiorstw, m.in. dlatego, iż poszczególne moduły mogą być wzajemnie
niezależne od siebie (tzn. mogą pracować bez obecności innych modułów).
Systemy te zazwyczaj pozwalają też na ustalenie uprawnień dostępu dla
poszczególnych użytkowników. Inną cechą charakterystyczną systemów jest
umożliwienie użytkownikom na wykonanie procesu planowania "z dołu do góry"
(ang. bottom-up replannig), czyli możliwości wprowadzania zmian (nanoszenia
poprawek, rozpatrywania alternatywnych rozwiązań) w rozwiązaniach
zaproponowanych przez system (np. zmiana wielkości partii dostawczej)
Systemy obecne na rynku
Do najpopularniejszych obecnie producentów systemów ERP należą m.in. SAP AG,
Teta, ComArch, Baan, Epicor Software (Scala), JD Edwards, IFS Applications, Microsoft
(Microsoft Dynamics AX).
W Polsce do najpopularniejszych producentów należą: SAP Polska, Oracle Polska,
ComArch, QAD Polska, Macrologic, Teta, Safo, BPSC, Exact Software Poland, Epicor
Software Poland, IBS Polska, Intetia Polska oraz Simple.
Zarządzanie wiedzą (po angielsku Knowledge management, KM) to między innymi
zespół sformalizowanych sposobów gromadzenia i wykorzystywania formalnej oraz
cichej wiedzy uczestników organizacji (np. pracowników firmy). Mówiąc prostym
językiem, Zarządzanie Wiedzą, to robienie jak najlepszego użytku z wiedzy, która jest
dostępna w organizacji, tworzenie nowej wiedzy oraz zwiększanie świadomości i
zrozumienia. Zarządzanie Wiedzą troszczy się o kluczowe zagadnienia adaptacji,
przetrwania i kompetencji organizacji w świetle ciągłych zmian środowiska... W
istocie, zawiera te procesy organizacyjne, które potrzebują współdziałania danych i
przetwarzania informacji, co dają technologie informatyczne, oraz kreatywności i
innowacyjności, czym cechują się ludzie. zarządzanie wiedzą składa się z sześciu
kluczowych procesów: "lokalizowania, pozyskiwania, rozwijania, dzielenia się wiedzą i
jej rozpowszechniania, wykorzystywania oraz zachowywania wiedzy"
Zarządzanie relacjami z klientami lub System relacji z klientami (CRM (ang.)
Customer Relationship Management) to zestaw narzędzi i procedur istotnych w
zarządzaniu kontaktami z klientami.
CRM należy traktować nie tylko jako narzędzie, ale jako część strategii i filozofii
biznesu, gdzie stały kontakt i zadowolenie klienta jest kluczową wartością. Istotną
kwestią jest zapewnienie jednolitego systemu we wszystkich procesach biznesowych
- od początku procesu sprzedaży poprzez serwis do sporządzania odpowiednich
statystyk wykorzystywanych przy tworzeniu portfela produktów.
Sam sposób komunikacji dla systemu CRM nie jest sprawą pierwszoplanową, a
jedynie narzędziem. Systemy CRM obudowane są w różnorodne moduły komunikacji.
Sprawne działanie systemu CRM nie byłoby możliwe bez systemów baz danych i
systemów informatycznych.
Zastosowania CRM

W systemie informatycznym odnotowano kupno usługi lub towaru.

Niezapłacenie rachunku w odpowiednim terminie powoduje podjęcie akcji
wysłania ponaglenia.

Jeśli system nie odnotuje wpływu pieniędzy w odpowiednim czasie spróbuje
podjąć próbę przypomnienia klientowi o tym fakcie np. automatycznie drukując
korespondencję do wysyłki, wysyłając SMS itp.

Jeśli okaże się, że np. ponaglenie nie przyniosło skutku, CRM może spróbować
dodanie takiego klienta do kolejki rozmów telefonicznych pracownika firmy lub
powiadomić prawnika firmy z prośbą o wszczęciu postępowania sądowego.
Automatyzacja wysyłania kartek urodzinowych dla klientów firmy, ofert
handlowych (często sprofilowanych dzięki danym wcześniej zebranym w CRM)
Architektura CRM .Istnieją trzy istotne elementy dla systemu CRM:

Operacyjny - odpowiadający za automatyzację podstawowych procesów
biznesowych (marketing, sprzedaż, serwis),

Analityczny - odpowiadający za analizę zachowań klientów na podstawie danych
zgromadzonych w elemencie operacyjnym,

Komunikacyjny - odpowiadający za komunikację z klientami.
Od strony technicznej system CRM składa się z trzech warstw: serwera aplikacji,
serwera baz danych i warstwy interfejsu.
Związek z klientem. Wszystkie relacje związane z danym klientem określamy
mianem związku. Składa się z epizodów, które dzieli się na:

transakcje finansowo / towarowo / usługowe

kontakty, rozmowy
Narzędzia CRM

SFA - automatyzacja sprzedaży

Call center

Contact Center

Knowledge Management - zarządzanie wiedzą

Campaign Management - zarządzanie kampaniami

Lead Management - zarządzanie namiarami

Key Account Management - zarządzanie klientami kluczowymi

Trade Promotion Management - zarządzanie promocjami

E-biznes to działalność gospodarcza oparta na szeroko rozumianych rozwiązaniach
teleinformatycznych, w szczególności aplikacjach internetowych. Termin ten został
wprowadzony w 1995 roku przez IBM.
Pojęcie elektronicznego biznesu obejmuje m.in. wymianę informacji między
producentami, dystrybutorami i odbiorcami produktów i usług, zawieranie
kontraktów, przesyłanie dokumentów, prowadzenie telekonferencji, pozyskiwanie
nowych kontaktów, wyszukiwanie informacji, etc.
Potencjalnymi obszarami zastosowania systemów e-biznesowych są:

finanse i bankowość

komunikacja

zarządzanie kontaktami z klientami

dystrybucja i logistyka

marketing i promocje

szkolenie elektroniczne
Klasyfikacja e-biznesu ze względu na podmioty biorące udział w transakcjach:

B2B (ang. Business to Business) - występuje tu największy wolumen obrotów.
Obejmuje m.in. giełdy towarowe.

B2C (ang. Business to Customer) - najbardziej znany obszar e-biznesu. Wszelkie
sklepy internetowe dla klientow indywidualnych

C2C (ang. Customer to Customer) - wszelkiego rodzaju handel elektroniczny
między użytkownikami indywidualnymi. Np. aukcje internetowe, ogłoszenia
sprzedaży

C2B (ang. Customer to Business) - występuje najrzadziej.
38.SYSTEMY INFORMACYJNE W BANKOWOŚCI
A. DZIAŁALNOŚĆ PODSTAWOWA BANKU (FRONT OFFICE)
a).Komputerowa obsługa produktów bankowych może być realizowana za pomocą
systemów:
SYSTEMY AUTONOMICZNE (PRODUKTOWE)
Systemy opracowane do obsługi działań związanych z określonym produktem
bankowym (np. obsługa lokat terminowych, kredytów, obrotu obligacjami,
sprzedaży świadectw udziałowych)
Systemy najstarszej generacji, ale nadal wiele banków korzysta z takiej grupy
systemów
Systemy produktowe pojawiają się także w dużych, dobrze
skomputeryzowanych bankach jako uzupełnienie systemów podstawowych
Proste lub rozbudowane funkcje ewidencyjno-księgowe, brak funkcji kontrolnosprawozdawczych, analitycznych i monitorujących
SYSTEMY KOMPLEKSOWE (ZAZWYCZAJ ODDZIAŁOWE)
Systemy umożliwiają obsługę różnorodnych systemów bankowych w zakresie
ewidencji i księgowania realizowanych transakcji
Systemy są zazwyczaj sparametryzowane, co pozwala danemu bankowi na
dopasowanie systemu di istniejących w banku własnych regulaminów (plan
kont, algorytmy naliczania odsetek, stopy procentowe, zasady pobierania
prowizji, , itp.)
m.in. dedykowane (opracowywane na indywidualne potrzeby określonego
banku), powielarne (realizowane na potrzeby różnych banków)
Rozbudowane i sparametryzowane funkcje ewidencyjno –księgowe, proste
funkcje kontrolno-sprawozdawcze, brak funkcji analitycznych i monitorujących
SYSTEMY ZINTEGROWANE (OGÓLNOBANKOWE)
Oprócz kompleksowego objęcia ewidencją różnych produktów bankowych mają
złożone funkcje związane z obsługą rozliczeń własnych oddziałów banku i
sprawozdawczości
Umożliwiają dokonywanie podstawowych działań w zakresie analizy i
okresowego monitorowania działalności banku
Zarówno powielarne, jak i dedykowane
SYSTEMY MODULARNE (KOMPLEKSOWE I ZINTEGROWANE)
Znacznie usprawniają czynności ewidencyjne, przyspieszają procesy księgowe, w
znacznym zakresie automatyzują czynności sprawozdawcze, skracają czas
uzyskiwania info syntetycznych potrzebnych do zarządzania bankiem
Budowane ze świadomością potrzeby dalszego rozwoju i modyfikacji
realizowanych funkcji
Systematycznie powiększany o nowe moduły
Podstawowe moduły systemu bankowego:
*RACHUNKI BANKOWE-realizowanie różnorodnych operacji bankowych
związanych z określonymi typami rachunków, przeglądanie sald, naliczanie
odsetek; ważny zakres identyfikacji klienta;
*LOKATY I DEPOZYTY-ewidencja powierzonych bankowi środków, kontrola
terminu ich odblokowania, wypłacanie należnych odsetek, rozwiązywanie
lokat – wszystko w dowolnej walucie; symulowanie operacji na potrzeby
informowania klientów o najkorzystniejszych dla nich warunkach.
*KREDYTY-ewidencja przyjętych do realizacji umów kredytowych, kontrola
spłat kolejnych rat i odsetek
*KASA I SKARBIEC-rejestracja czynności kasowych, ich zmianowanie lub
dzienne bilansowanie, zasilanie kasy ze skarbca i odprowadzanie do niego
nadwyżek.
*KSIĘGOWOŚĆ-rejestracja wszystkich operacji na odpowiednich kontach,
wydruki bilansowe wszystkich kont syntetycznych, wyciągi dla klientów,
naliczanie i księgowanie odsetek, przeksięgowania.
*BAZA DANYCH-najważniejszy element systemu, przechowuje wszystkie
informacje o zrealizowanych operacjach (chronologicznie, z zapisem: daty,
miejsca i osoby, która wykonała transakcję)
*SPRAWOZDAWCZOŚĆ I ANALIZA-(może istnieć oddzielnie, albo jako
komponent księgowości) pozwala na wydruki obrotów dziennych i
okresowych oraz tworzenie zestawień przekrojowych przewidzianych w
danym banku
*ROZLICZENIA MIĘDZYBANKOWE-zebranie i przygotowanie dokumentów
związanych z operacjami zrealizowanymi na rzecz innych oddziałów lub
banków;
b).Sposób organizacji baz danych i procesu przetwarzania
System scentralizowany – jedna centralna baza danych do której centrala banku
wraz z wszystkimi oddziałami mają taki sam dostęp
System rozproszony – każdy oddział ma swoją bazę danych; dane syntetyczne,
podlegające centrali, są zbiorem wniosków, danych głównych z każdego oddziału
System rozproszony z repliką bazy danych – każdy oddział ma swoją bazę
danych; przy centrali jest zagregowana baza danych, na podstawie której są
tworzone dane syntetyczne
c).Technologiczna organizacja systemu podstawowego
System wsadowy : Ewidencja transakcji-bieżąca , Kontrola dopuszczalności
transakcji-zew. wyrywkowa , Księgowanie transakcji-wsadowe , Zestawienia
zbiorcze-wsadowe
System wsadowo-bieżący: Ewidencja transakcji-bieżąca , Kontrola
dopuszczalności transakcji-systemowa wyrywkowa , Księgowanie transakcjiwsadowe , Zestawienia zbiorcze-wsadowe
System bieżący (system czasu rzeczywistego): Ewidencja transakcji-bieżąca ,
Kontrola dopuszczalności transakcji-systemowa kompletna , Księgowanie
transakcji-bieżące , Zestawienia zbiorcze-wsadowe
ZARZĄDZANIE BANKIEM (BACK OFFICE) – zapewnienie sprawnej obsługi klienta,
wybór i realizacja określonej strategii zdobywania i inwestowania kapitału; potrzebne
do tego jest kompletna i aktualna info
SYSTEM ELEKTRONICZNEGO PIENIĄDZA
Aplikacja e-cash
*środek płatniczy to banknoty cyfrowe, które maja określone nominały,
niepowtarzalne numery seryjne, są jednorazowe
*podmioty systemu e-cash: klient (poosiada cyfrowy portfel), sprzedawca
(program komunikacji z klientem), bank (emitent pieniądza cyfrowego)
*klient używa klucza prywatnego (podpisywanie komunikatów kierowanych
przez program do banku) oraz klucza publicznego (umożliwia weryfikację
wcześniejszego podpisu)
*system jest symetryczny – nie tylko w sklepie internetowym, ale można
przekazać pieniądze w dowolnej chwili i z dowolnego powodu
*niski poziom bezpieczeństwa
Aplikacja Cyber-Coins
*’prawdziwa’ elektroniczna gotówka
*zakamuflowana forma dokonywania przelewów między kontami
*system nie jest symetryczny
FORMY KOMUNIKACJI MIĘDZYBANKOWEJ
FORMY KOMUNIKACJI MIĘDZY PLACÓWKAMI BANKU A KLIENTAMI
Szczególna forma przekazywania zleceń i uzyskiwania potwierdzeń ich realizacji –
home banking
SYSTEM ROZLICZEŃ MIĘDZYBANKOWYCH
ŚWIATOWY SYSTEM ROZLICZANIA KART PŁATGNICZYCH