POLANA

69
POLANA
70
HISTORIA
Wieś została ulokowana na prawie wołoskim pomiędzy rokiem 1436
a 1486. NaleŜała do dóbr Kmitów. Akta z roku 1486 wymieniają Iwanka
kniazia z Polany. JuŜ w XV wieku został zbudowany w Polanie drewniany
kościół filialny. Pierwsza wzmianka o tutejszej cerkwi pochodzi z roku
1533. Rejestr poboru podatkowego z roku 1633 wymienia Polanę jako wieś
naleŜącą do Romerów. Informacja z roku 1676 stwierdza odejście części
mieszkańców za południową granicę. W wieku XVIII wieś była własnością
Cetnerów, a następnie Urbańskich.
W roku 1712 został ufundowany przez Franciszka Urbańskiego nowy drewniany kościół, a w roku 1747 została załoŜona parafia. Następny
drewniany kościół został przeniesiony z Jasienia k. Ustrzyk Dolnych w roku 1770. W wieku XIX wieś naleŜała do Rytarowskich.
W roku 1890 we wsi znajdowało się 126 domów zamieszkanych
przez 888 osób, w tym:
• 457 wyznania grekokatolickiego,
• 47 wyznania mojŜeszowego,
• 384 wyznania rzymskokatolickiego,
Polana była siedzibą parafii rzymskokatolickiej i grekokatolickiej.
Parafia grekokatolicka liczyła w tym czasie 832 osoby z miejscowości: Polana, Rosolin, Serednie Małe i Wydrne. Natomiast do parafii rzymskokatolickiej liczącej 624 osoby, naleŜało aŜ 29 miejscowości. Były to: Berehy
Górne, Chmiel, Chrewt, Czarna, Dydiowa, Hulskie z Krywem, Krywka,
Lutowiska, Nasiczne, Caryńskie, Olchowiec z Leobratem, Paniszczów,
Procisne, Rosochate, Rosolin, Ruskie, Sokołowa Wola, Serednie Małe, Sokole, Skorodne, Smolnik, Stuposiany z BereŜkami, Ustrzyki Górne, Wołosate, Wydrne, Zatwarnica z Sękowcem, śłobek i śurawin.
71
We wsi znajdowały się w tym czasie 2 szkoły ludowe, młyn, potaŜarnia i kopalnia ropy naftowej.
Podobnie jak w innych wsiach w tym rejonie, w Polanie odbył się w
roku 1848 uroczysty pogrzeb pańszczyzny. Z obu końców wsi wyruszyły
procesje i tam, gdzie się spotkały, zakopano w trumnie akt zniesienia
pańszczyzny, postawiono krzyŜ i zasadzono lipę.
W roku 1901 powstała czteroklasowa szkoła prywatna załoŜona
przez proboszcza rzymskokatolickiego ks. Daszka a w roku 1908 powstała
pierwsza szkoła państwowa. W roku 1924 wybudowano nowy budynek
szkolny, istniejący i funkcjonujący do dziś.
W latach 1931 – 1934 przeprowadzono we wsi komasacje gruntów,
w wyniku której rozgęszczono zabudowę wsi, zasiedlając doliny dwóch
potoków. Niedaleko kopalni ropy naftowej powstał, składający się z 17
domów, przysiółek Polana-Ostre. We wsi w tym czasie znajdowało się 7
sklepów i 3 karczmy.
Polana jako jedyna miejscowość w
dzisiejszych Bieszczadach charakteryzowała
się
przewagą
ludności
wyznania
rzymskokatolickiego nad innymi religiami,
co w późniejszym rozumieniu klasyfikowało
mieszkańców
na
Polaków,
Rusinów
i
śydów. W związku z powyŜszym miejscowość miała charakter społeczności polskiej.
Dlatego teŜ
róŜniła
się
znacznie pod
względem kulturowym i intelektualnym od
Mieszkańcy z Polany
sąsiednich wsi. W okresie międzywojennym
działały grupy teatralne i muzyczne, dające występy na obszarze południowo – wschodniej Polski. Zaskakujące jest to, Ŝe ludność polska przewaŜnie
nie nawiązywała do zwyczajów, ubiorów i zachowań otaczającego ją spo-
72
łeczeństwa rusińskiego. DuŜy odsetek migracji po kraju, Europie i Ameryce Północnej przyczynił się do wzrostu światopoglądu, procentując u ludzi
powracających do rodzimej miejscowości, którzy mieli równieŜ w ten sposób wpływ na otaczające ich środowisko.
Dane z roku 1921:
We wsi znajdowało się 213 domów, w których mieszkało 1342 osoby, w
tym:
• 511 wyznania greckokatolickiego,
• 99 wyznania mojŜeszowego,
• 731 wyznania rzymskokatolickiego,
• 1 wyznania innego chrześcijańskiego,
W czasie spisu podało narodowość:
• polską - 857 osób
• rusińską - 485 osób.
W latach 1945 – 1951 wieś naleŜała do ZSRR. Zorganizowano tu w
tym czasie kołchoz. Ludność pochodzenia polskiego w roku 1945 dostała
moŜliwość wyjazdu na tereny ziem odzyskanych. Spora część ówczesnych
mieszkańców Polany osiedliła się w okolicach Złotoryi. Pozostali, bez
względu na deklaracje narodowościowe czy religijne, zostali zmuszeni do
przyjęcia obywatelstwa radzieckiego. W roku 1951 w wyniku tzw. wyrównywania granic zostali bezpardonowo wywiezieni jako obywatele tego kraju. Po roku 1951 do wysiedlonej wsi zaczęli napływać osadnicy z południowo- wschodniej Polski. Powróciły takŜe niektóre rodziny, wysiedlone
do ZSRR. Wzrost osadnictwa nastąpił po roku 1968, kiedy przez Polanę
została wybudowana nowa droga tzw. mała obwodnica bieszczadzka.
73
CERKIEW GREKOKATOLICKA
Drewniana, parafialna,
zbudowana w roku 1790. W
roku 1922 odnowiona. Po
roku 1951 uŜywana jako
magazyn zboŜa. Od roku
1969
kościół
uŜytkowana
jako
rzymskokatolicki.
Według zebranych informacji cerkiew jest znacznie starsza. W roku 1790
była remontowana. Oznaczałoby to, Ŝe jest to najstarsza cerkiew w tym rejonie. Niestety, nie znaleziono na to Ŝadnych dowodów. Wnioski takie
moŜna wysnuć z przekazu mówiącego o tym, Ŝe obiekt ten pierwotnie był
kaplicą dworską, o czym moŜe świadczyć znajdująca się w chwili obecnej
pod drewnianą podłogą płyta nagrobna członka rodziny Romerów, ówczesnych właścicieli Polany. Łatwo jest zauwaŜyć w konstrukcji budynku, Ŝe
w ramach remontu została powiększona, ale nadal zachowała wygląd kościoła.
DZWONNICA CERKIEWNA
Drewniana, konstrukcji słupowej, zbudowana w
roku 1922. Obecny dzwon ufundował biskup Ignacy
Tokarczuk w roku 1974.
74
CMENTARZ GRECKOKATOLICKI
Został
zdewastowany
po
wojnie.
Do
dzisiaj
pozostało tylko dwa nagrobki i kilka krzyŜy.
KOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI
Drewniany, z murowaną zakrystią, parafialny, p.w. Przemienienia
Pańskiego, zbudowany w roku 1770 z fundacji Urbańskich. Konsekrowany
w roku 1853. W roku 1949 zdjęto blachę z dachu, gdyŜ potrzebna była na
pokrycie nowo zbudowanej świetlicy. Od tego momentu kościół popadł w
ruinę i był systematycznie rozbierany i ograbiany przez tutejsze społeczeństwo. W roku 1952 nie było juŜ po nim śladu. Zachowała się kamienna
podmurówka wraz z kryptą grobową.
DZWONNICA KOŚCIELNA
Murowana, parawanowa, zbudowana w końcu
XVIII wieku, mieściła dwa dzwony, które znajdują
się obecnie w Baryczy koło Dynowa.
75
CMENTARZ KOŚCIELNY
Zdewastowany, usytuowany w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła. Zachowało się
kilka nagrobków.
76
CMENTARZ CHOLERYCZNY
PołoŜony na północnym stoku Otrytu, w miejscu zwanym Spoczywadło. Do dzisiaj nie pozostały Ŝadne ślady, ale starsi mieszkańcy Polany
pamiętają jeszcze jego istnienie i lokalizację.
KAPLICZKA PRZYDROśNA
Kamienna, usytuowana przy drodze do Skorodnego. Zbudowana z
ciosów piaskowca przez Tomasza Poznara w roku 1929.
ZABUDOWANIA
Większość
zabudowań,
zwła-
szcza jednozagrodowych, nie istnieje.
Przykładem dawnej zabudowy była do
niedawna chałupa w przysiółku PolanaOstre. Konstrukcji zrębowej, z datą
Dawna plebania
1896 . Pozostało kilka domów, między in-
nymi plebania grekokatolicka oraz budynek prywatny, w którym przed
wojną mieściła się poczta i posterunek policji, a po wojnie sklep.
Plan domu w przysiółku Polana Ostre (obecnie nie istnieje)
77
Dawna poczta
DWÓR
Murowany,
połoŜony
w
sąsiedztwie wsi, po południowej
stronie
drogi.
Po
roku
1918
rozparcelowany. Do dworu naleŜały
trzy
folwarki:
na
Łazach,
w
sąsiedztwie młyna; na Spoczywadle
– na stokach Otrytu; na Ostrem. Festyn przy nieistniejącym dworze
Do dzisiaj pozostała jedynie ziemna dworska piwnica uŜytkowana przez
jednego z gospodarzy.
ROPA NAFTOWA
Pod koniec XIX wieku na stokach Ostrego rozpoczęto eksploatację
ropy naftowej. Z czasem funkcjonowało tu 20 szybów. Kopalnia była
czynna do II wojny światowej. Jeszcze dzisiaj moŜna napotkać wypływającą samoczynnie ropę z odwiertów i resztki elementów wyposaŜenia kopalni.
78
MŁYN I ELEKTROWNIA
Młyn i elektrownia wodna leŜały na zakolu potoku Czarnego, niedaleko folwarku na Łazach, w zachodniej części wsi. Nic po nich nie pozostało.
POTAśARNIA, CEGIELNIA I KOWALE
Pod Otrytem, na Majdanie, w miejscu zwanym Brzysko, stała cegielnia. We wsi znajdowała się takŜe potaŜarnia. Niestety, nic nie pozostało.
W okresie między wojennym pracowało tu około 10 kowali.
STAN OBECNY
Dzisiaj w Polanie stoi 79 budynków, zamieszkałych przez 355 osób.