energetyka jądrowa, świat – europa – polska
advertisement
ROZDZIAŁ ENERGETYKA JĄDROWA, ŚWIAT – EUROPA – POLSKA Nuclear energy, World – Europe – Poland Jerzy NIEWODNICZAŃSKI Państwowa Agencja Atomistyki, ul. Krucza 36, 00-522 Warszawa Streszczenie Przedstawiono stan energetyki jądrowej w świecie i w Europie, w tym w Unii Europejskiej, fakty potwierdzające obserwowany obecnie „renesans” energetyki jądrowej oraz perspektywy jej dalszego rozwoju. Omówiono strukturę elektroenergetyki w Polsce, historię pierwszego etapu krajowej energetyki jądrowej oraz perspektywy energetyki jądrowej w Polsce, przy czym istotnym elementem jest tu rosnąca akceptacja społeczeństwa polskiego dla tej technologii. Słowa kluczowe: energia, energetyka jądrowa, elektrownie jądrowe, akceptacja społeczna Abstract The global picture of nuclear power in the world, in Europe in general, and in the European Union countries in particular, is presented, including observations confirming the present nuclear “renaisance”, as well as perspectives of future development of nuclear power. The structure of Polish electricity energy sector is discussed. History and perspectives of Polish nuclear power programme are also sketched, the rising public acceptance in Poland for that technology being an important element. Key words: energy, nuclear power, nuclear power plant, public acceptance 1. Wstęp Siedem lat temu, mówiąc na pierwszej konferencji „Geosfery” o ówczesnym (2000/2001) stanie energetyki jądrowej i o jej przyszłości, zacytowałem słowa Burtona Richtera z USA, laureata nagrody Nobla z 1976 roku, wypowiedziane na sympozjum zorganizowanym przez Agencję Energii Jądrowej OECD w lutym 2001 roku pt. „Energia w 21 wieku”: „Pod względem ekonomicznym i środowiskowym energetyka jądrowa jest istotnym elementem światowego systemu energetycznego XXI wieku. Powinniśmy to przyjąć do wiadomości (We should get on with it)”. Autor tych słów, doradca prezydenta Stanów Zjednoczonych do spraw badań naukowych, był wielkim zwolennikiem energetyki jądrowej, przy czym wypowiadał pogląd, że dopiero obecnie budowane reaktory energeMaciej J. Kotarba (red.) Przemiany środowiska naturalnego a rozwój zrównoważony Wydawnictwo TBPŚ GEOSFERA 2008, Kraków, str. 123-130 tyczne (tzw. trzeciej generacji) przedstawiają dojrzałą technologie, od początku zaprojektowane w celu produkcji energii elektrycznej, natomiast starsze rozwiązania były instalacjami zbudowanym dla produkcji materiału do bomb jądrowych, a energia elektryczna była ich produktem ubocznym. Przewidywany przez niego gwałtowny rozwój energetyki jądrowej w USA i w innych regionach, pod względem technologicznym i ilościowym, uważał Richter za nieunikniony etap w rozwoju cywilizacyjnym świata. Zastanówmy się, jak te prognozy spełniają się w skali globu, Europy i naszego kraju. 2. Renesans jądrowy W ostatnich latach we wszystkich rejonach świata obserwujemy wzrastające zainteresowanie energetyką jądrową. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Przede wszystkim wzrastająca częstotliwość występowania i rosnąca skala ekstremalnych zjawisk meteorologicznych sprawiły, że zaczynamy wierzyć w znaczenie wpływu gazów cieplarnianych na klimat Ziemi. Ponadto obserwujemy coraz większe znaczenie polityczne złóż surowców energetycznych, dostęp do tych złóż zaczyna decydować o polityce globalnej w stopniu porównywalnym z dawnymi konfliktami zbrojnymi, a bezpieczeństwo energetyczne, będące warunkiem swobodnego rozwoju gospodarczego państw i samodzielnego decydowania o poziomie życia mieszkańców wypiera ze świadomości społeczeństw dotychczasowe rozumienie niepodległości czy niezawisłości politycznej. Wreszcie – postęp w rozwoju technologii jądrowych stopniowo zyskuje uznanie w społeczeństwach i wypiera z pamięci wspomnienia awarii w elektrowniach Three Miles Island z 1979 czy w Czarnobylu w 1986 roku. Energetyka jądrowa oferuje dla elektrowni cieplnych technologię całkowicie pozbawioną emisji gazów cieplarnianych, a bezpieczeństwo dostaw energii zapewnione jest nie tylko poprzez łatwość gromadzenia na terenie elektrowni zapasów paliwa jądrowego na wiele lat eksploatacji (elektrownia jądrowa o mocy 1000 MWe zużywa rocznie około 40 ton paliwa jądrowego, co można przywieźć w jednym wagonie kolejowym, podczas gdy elektrownia węglowa o takiej samej mocy spala trzy pociągi węgla kamiennego dziennie!), ale również dzięki otwartości i wielokierunkowości rynku dostaw paliwa jądrowego. Współczesna energetyka jądrowa, przede wszystkim dzięki wydłużeniu czasu eksploatacji reaktorów, stała się najtańszym źródłem energii elektrycznej, przy czym ceny są tu przewidywalne i stabilne, cena surowca – uranu to jedynie około 5% ceny energii z siłowni jądrowej. Wspomniane wyżej rosnące zainteresowanie energetyką jądrową, zwane często „renesansem” energetyki jądrowej, objawia się w różny sposób. W krajach posiadających reaktory budowane w latach 1970-tych i 1980-tych wprowadza się rozwiązania pozwalające na wydłużenie czasu eksploatacji elektrowni do 50-60 lat. Dotyczy to na przykład Stanów Zjednoczonych, gdzie od lat 1980-tych nie budowano żadnej nowej elektrowni jądrowej, ale jednocześnie zwiększono moc eksploatowanych elektrowni o ponad 20 000 MWe, czyli niejako wzniesiono 20 nowych dużych bloków energetycznych. Zjawisko wydłużania czasu życia elektrowni (i jednocześnie zwiększania ich mocy ponad parametry projektowe) obserwujemy nawet w krajach, w których obowiązuje moratorium na budowę nowych blo124 ków; przykładem może tu być Szwecja. Szereg krajów, obok doskonalenia eksploatowanych elektrowni, wznosi też nowe bloki jądrowe. Obserwujemy to przede wszystkim tam, gdzie gwałtowny wzrost gospodarczy wymaga rosnących dostaw energii elektrycznej. Potwierdza to analiza rozkładu geograficznego nowych elektrowni jądrowych budowanych czy już włączanych do sieci. Od 2004 roku podłączono do sieci 14 nowych jądrowych bloków energetycznych, w tym 10 na Dalekim Wschodzie oraz w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej, obejmujących Chiny, Japonię, Południową Koreę i Indie. W tym samym czasie rozpoczęto w świecie budowę 17 bloków, z czego 12 przypada na wymienione wyżej państwa oraz Pakistan. W rozbudowie energetyki jądrowej przodują w tym rejonie Chiny, których plany na najbliższe lata opiewają na 100 nowych bloków. Niezwykle ambitne plany ma Rosja (ponad 30 nowych bloków), nowe elektrownie jądrowe będą budowały również inne państwa naszego regionu: Ukraina, Litwa, Słowacja, Czechy, Węgry, Bułgaria i Rumunia. Budowa elektrowni jądrowych ujęta jest również w planach państw dotychczas „nie-jądrowych”: Egipt, Nigeria, Turcja, Indonezja, Wietnam, Białoruś. O powrocie do przerwanego w 1992 roku programu jądrowego coraz śmielej mówią Włosi, nawet Irlandia, dotychczas zdecydowanie przeciwna budowie u siebie elektrowni jądrowych rozważa takie inwestycje. W Polsce od kilku już lat też się o tym mówi. 3. Świat Reaktory świata (IAEA, 2007; IAEA, 2008) można z grubsza podzielić na trzy grupy: połowa z nich pracuje w Europie, jedna czwarta – w Ameryce Północnej i pozostała jedna czwarta – na Dalekim Wschodzie i w Azji Południowej. W 2007 roku pracowało w świecie 439 jądrowych reaktorów energetycznych o łącznej mocy ponad 370 GWe, co stanowi ok. 15% ogólnej mocy wszystkich elektrowni świata (w 16 krajach udział ten przekracza 25%). W krajach Unii Europejskiej 152 reaktory dostarczyły w 2006 roku ponad 32% energii elektrycznej, przy czym przodują tu Francja (78%, 59 reaktorów) i Belgia (54%, 7 reaktorów). W Ameryce Północnej pracują 122 reaktory, pokrywające zapotrzebowanie na energię elektryczną Stanów Zjednoczonych w 19% i Kanady w 16% (odpowiednio 104 i 18 reaktorów). Na Dalekim Wschodzie działa 111 jądrowych bloków energetycznych, w tym w Republice Korei 20 reaktorów (39%) i w Japonii 55 reaktorów (30%). Równie istotny udział w bilansie energetycznym ma energetyka jądrowa w niektórych krajach naszego regionu. Zestawienie obecnie budowanych i eksploatowanych reaktorów energetycznych świata przedstawia Tab. 1. 80% wszystkich reaktorów energetycznych to reaktory lekkowodne (tzw. wysokociśnieniowe PWR, w tym reaktory radzieckie WWER, oraz z wodą wrzącą - BWR), w których zwykła (lekka) woda jest zarówno moderatorem (materiałem spowalniającym neutrony w reaktorze), jak i chłodziwem; w pozostałych 20% przeważają reaktory ciśnieniowe z ciężką wodą. W ponad 40 blokach moderatorem jest grafit, a czynnikiem chłodzącym gaz, a w 16 – w Rosji i na Litwie – woda (są to reaktory RBMK, ostatni tego typu na Ukrainie w elektrowni czarnobylskiej został ostatecznie wyłączony w 2000 roku). 125 Tabela 1 Reaktory eksploatowane i budowane (stan na koniec 2007 roku) (IAEA, 2008) Kraj ARGENTYNA ARMENIA BELGIA BRAZYLIA BUŁGARIA KANADA CHINY (z TAIWANEM) REPUBLIKA CZESKA FINLANDIA FRANCJA NIEMCY WĘGRY INDIE IRAN JAPONIA REPUBLIKA KOREI LITWA MEKSYK HOLANDIA PAKISTAN RUMUNIA FEDERACJA ROSYJSKA SŁOWACJA SŁOWENIA AFRYKA POŁUDNIOWA HISZPANIA SZWECJA SZWAJCARIA UKRAINA WIELKA BRYTANIA STANY ZJEDNOCZONE Ogółem: Eksploatowane Ogółem Liczba bloków MW(e) 2 935 1 376 7 5801 2 1901 2 1906 18 12589 17 13493 6 3523 4 2696 59 63363 17 20339 4 1755 17 3685 0 0 55 47587 20 16810 1 1185 2 1360 1 449 2 450 2 1306 31 21743 5 2034 1 666 2 1800 9 7588 10 8910 5 3220 15 13107 19 10982 104 98446 439 371671 Budowane Liczba bloków 1 0 0 0 1 0 7 0 1 0 0 0 8 1 1 1 0 0 0 1 1 6 0 0 0 0 0 0 2 0 0 31 Ogółem MW(e) 692 0 0 0 953 0 7210 0 1600 0 0 0 3602 915 866 910 0 0 0 300 655 3835 0 0 0 0 0 0 1900 0 0 23488 Jak wspomniano we wstępie, oferowane obecnie na rynku światowym reaktory energetyczne reprezentują tak zwaną „generację trzecią”, licząc od narodzin tej technologii w połowie lat 1950-tych. Różnią się one zasadniczo od dotychczas eksploatowanych reaktorów generacji poprzednich, zwłaszcza pod względem prawdopodobieństwa zajścia poważniejszego uszkodzenia rdzenia reaktora i zasięgu skutków takiej awarii. Niezależnie od wysoce pozytywnych, pod względem ekonomicznym i bezpieczeństwa eksploatacji, ocen reaktorów trzeciej generacji, świat przystąpił do opracowywania reaktorów nowych, o dra126 stycznie wyższej niezawodności oraz o podniesionym wykorzystaniu („dopaleniu”) paliwa jądrowego i jego odporności na proliferację (wykorzystanie dla celów militarnych). Te reaktory generacji czwartej, które winny być dostępne na rynku w piątej dekadzie obecnego wieku, różnią się od obecnych – poza poprawą podstawowych parametrów eksploatacyjnych – również dwoma istotnymi czynnikami: będą to w większości reaktory na neutrony prędkie (umożliwiające powielanie paliwa jądrowego, czyli w trakcie rozszczepiania jednych izotopów będą w paliwie tworzone kolejne izotopy rozszczepialne), a poza tym niektóre proponowane rozwiązania z uwagi na bardzo wysoką temperaturę chłodzącego medium pozwolą wykorzystywać ciepło odpadowe w procesach technologicznych, przede wszystkim dla ekonomicznie opłacalnej produkcji wodoru. Wydaje się, że elektrownie jądrowe z takimi właśnie reaktorami będą podstawowym źródłem energii elektrycznej w drugiej połowie XXI wieku. Ponadto trwają prace nad takim postępowaniem z wypalonym paliwem jądrowym, by je nie tylko dodatkowo „dopalić”, czyli uzyskać energię również w wyniku rozszczepień jąder powstających w paliwie wszystkich pierwiastków transuranowych, ale jednocześnie przetworzyć długo-życiowe odpady promieniotwórcze na odpady krótko-życiowe, a więc łatwiejsze do składowania. Przetwarzanie paliwa przez jego transmutację i odpowiedni rozdział (partitioning) w znaczący sposób ograniczy również możliwość proliferacji. 4. Europa W Europie działa obecnie 197 reaktorów energetycznych o łącznej mocy 170 GWe, czyli równej ok. 50% mocy światowej energetyki jądrowej. W Unii Europejskiej 150 bloków jądrowych dostarcza ok. 31% energii elektrycznej. Nowe reaktory budowane są obecnie jedynie w Finlandii (Olkiluoto) i we Francji (Flamanville), przy czym w obydwu przypadkach są to reaktory typu EPR o mocy 1600 MWe każdy. Jak wspomniano wyżej, szereg krajów europejskich podjęło decyzje o budowie nowych bloków (Litwa, Słowacja, Węgry, Czechy, spoza Unii – Białoruś, Rosja, Ukraina), inne – rozważają rozszerzenie lub wznowienie swoich programów energetyki jądrowej (Szwajcaria, Słowenia, Włochy, Polska), natomiast wszyscy operatorzy elektrowni jądrowych (również w krajach, w których obecnie obowiązuje moratorium na nowe inwestycje jądrowe) zwiększają moc i wydłużają okres eksploatacji bloków obecnie pracujących. Obecnie 15 państw członkowskich Unii Europejskiej eksploatuje elektrownie jądrowe, 12 jest jej pozbawionych, ale w czterech wprowadzenie tej opcji w najbliższych latach jest poważnie rozważane. Komisja Europejska narzuca swoim krajom członkowskim bardzo ostre rygory odnośnie produkcji energii z uwagi na emisję gazów cieplarnianych, kładąc duży nacisk na zwiększanie w elektroenergetyce udziału źródeł odnawialnych – energii słonecznej, wiatrowej, spalania biomasy. Wśród technologii „promowanych” przez Unię nie ma energetyki jądrowej, mimo braku emisji dwutlenku węgla i tego, że ze względu na rodzaj paliwa i jego zasoby w świecie, można traktować ją jako technologię zrównoważonego rozwoju. Ostatnio jednak, mimo oporu niektórych państw członkowskich „ideologicznie przeciwnych” energetyce jądrowej” (Austria, Dania), dokumenty Unii dotyczące strategii energetycznej wymieniają ener127 getykę jądrową jako technologię przyjazną środowisku, o której wprowadzeniu czy rozwoju winny jednak decydować same państwa członkowskie, nie oczekując ze strony Komisji wsparcia w tym zakresie (EC, 2007). Z drugiej strony stworzone traktatem EURATOM i decyzjami Rady UE mechanizmy prawne i struktury kontrolują stan bezpieczeństwa europejskiego przemysłu jądrowego i gospodarki odpadami jądrowymi (np. działalność HLG – grupy szefów organów dozoru jądrowego państw członkowskich, lub zespołu doradczego Rady UE – Grupy Roboczej ds. Atomowych WPAQ), obrót paliwem jądrowym w Europie (dzięki Europejskiej Agencji Dostaw – European Supply Agency, ESA), jak również koordynują europejskie programy naukowo-badawcze w zakresie energetyki jądrowej (można tu wymienić na przykład działalność Komitetu Naukowo-Technicznego STC/Euratom). Unia Europejska jest członkiem szeregu międzynarodowych konwencji dotyczących bezpieczeństwa jądrowego i zabezpieczeń materiałów jądrowych, prowadząc w tym zakresie własną działalność inspekcyjno-kontrolną, uczestniczy również w wielkich międzynarodowych programach badawczych w zakresie energetyki jądrowej, czy to klasycznej – opartej na reakcji rozszczepienia jąder (np. program GIF IV, Generacji Czwartej), czy „fuzyjnej”, opartej na syntezie jąder (program ITER). 5. Polska Moc zainstalowana wszystkich elektrowni w Polsce roku wynosiła w 2007 34 874 MWe, przy czym najwyższe zapotrzebowanie osiągnęło w grudniu poziom 24 457 MWe. W Tabeli 2 przedstawiono dane dotyczące produkcji (wraz ze strukturą źródeł) i zużycia energii elektrycznej w latach 2002 i 2007 (ARE, 2008). Liczby te pokazują, że w Polsce nie występuje deficyt energii elektrycznej, natomiast niski poziom jej zużycia na jednego mieszkańca (ok. 50% średniej wartości tego parametru w Unii Europejskiej) oraz obserwowany w ostatnich latach wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, związany z utrzymującym się w Polsce wzrostem produktu krajowego pozwalają na stwierdzenie, że już po 2012 roku wystąpi deficyt energii elektrycznej, a przed 2030 rokiem moc wszystkich elektrowni powinna być w stosunku do stanu obecnego podwojona. Obecnie ponad 95% energii elektrycznej produkowanych jest w elektrowniach węglowych (w ponad 60% jest to węgiel kamienny), trudno sobie wyobrazić, że brakująca w przyszłości energia będzie wytwarzana również w ten sam sposób. Konieczność ponoszenia wysokich opłat związanych z emisją dwutlenku węgla lub jego sekwestracją w znaczący sposób podniesie cenę energii elektrycznej pochodzącej ze spalania surowców kopalnych. W polskich warunkach energia ze źródeł odnawialnych nigdy nie będzie mogła odgrywać znaczącej roli. W tej sytuacji coraz szerzej się mówi, że w bilansie elektroenergetyki polskiej należy uwzględnić również energetykę jądrową. Do takiego myślenia skłaniają względy ekonomiczne (energetyka jądrowa jest konkurencyjna w stosunku do innych opcji, zwłaszcza gazowej i tak zwanych źródeł odnawialnych), ekologiczne (brak emisji gazów cieplarnianych, małe objętości odpadów), a przede wszystkim – dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. O „możliwości rozważenia celowości uwzględnienia energetyki jądrowej w bilansie energetycznym Polski” mówiły już rządowe dokumenty ze stycznia 128 2005 roku, kolejne rządy również wymieniały elektrownie jądrowe wśród źródeł energii elektrycznej, które będą włączone do naszej sieci już na początku lat 2020-tych, do tej pory brak jednak wyraźnej deklaracji rządzących w tej sprawie. Tabela 2 Elektroenergetyka w Polsce w latach 2007 i 2002 (ARE, 2008) 2007 2002 Produkcja ogółem: (GWh) 159291 144042 - elektrownie systemowe, cieplne - elektrownie wodne i inne źródła odnawialne - elektrownie przemysłowe (GWh) (GWh) (GWh) 148024 3603 7664 132351 3987 7704 Import (GWh) 7761 4469 Eksport (GWh) 13109 11537 Zużycie (GWh) 153944 136974 4,04 3,55 Zużycie na mieszkańca (MWh/c) Polska budowała już elektrownię jądrową. Taką decyzję podjęto w 1972 roku, do końca roku 1973 przebadano 8 różnych lokalizacji i wybrano miejsca dla pierwszych trzech elektrowni. W 1974 toku podpisano umowę ze Związkiem Radzieckim o współpracy przy budowie pierwszych elektrowni, między innymi przewidującą dostawę do Polski czterech reaktorów energetycznych typu WWER-440/213 o mocy 440 MWe każdy; w kolejno budowanych elektrowniach miały pracować radzieckie reaktory o mocy 1000 MWe. W styczniu 1982 roku Rada Ministrów podjęła decyzję, na mocy której w kwietniu 1983 roku podpisano kontrakt obejmujący budowę pierwszej elektrowni w Żarnowcu. Prace ruszyły w 1984 roku (jednocześnie rozpoczęto prace przygotowawcze do budowy drugiej elektrowni jądrowej w Klempiczu). Budowa i przewidywana eksploatacja elektrowni jądrowych spowodowały przygotowanie i uruchomienie w polskich przedsiębiorstwach produkcji określonych elementów i podzespołów oraz podjęcie szerokiego programu przygotowania kadr. Po przemianach w 1989 roku uaktywniły się działania przeciwne temu programowi. Zarzucano władzom podjęcie decyzji bez przeprowadzenia konsultacji społecznych oraz motywowany wyłącznie politycznie wybór technologii, skompromitowanej przez awarię elektrowni jądrowej w Czarnobylu (choć w Żarnowcu budowane były zupełnie inne reaktory). Ostatecznie 3 września 1990 roku Rada Ministrów postanowiła przerwać program energetyki jądrowej w Polsce. 9 listopada tego roku Sejm w uchwale zatwierdzającej decyzję Rządu podkreślił jednak konieczność rozpatrywania opcji jądrowej w powtarzanych co pięć lat prognozach energetycznych Polski na kolejne dwudziestolecia, wyrażając opinię, że winny to być elektrownie oparte na reaktorach nowych generacji. Warto przypomnieć, że reaktory „typu żarnowieckiego” uruchomiono w latach 1998 i 1999 w Mochovcach na Słowacji, a „typu Klempicza” w 2000 roku w Temelinie w Czechach. Zastosowane w nich rozwiązania nie budzą wątpliwości i są akceptowane przez światowych ekspertów do spraw bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. 129 Polska jest otoczona państwami eksploatującymi elektrownie jądrowe; w pasie wokół granic Polski o szerokości 310 km, a więc równej odległości od centrum kraju do jego granic, pracuje 26 dużych bloków jądrowych, o łącznej mocy prawie 18 tysięcy MWe. Najbliższe elektrownie – Równe i Chmielnicki na Ukrainie, Bohunice i Mochowce na Słowacji czy Dukovany w Czechach są odległe od granicy polskiej o mniej niż 150 km. Twierdzenie więc, że kraj nasz jest terytorium wolnym od siłowni jądrowych, nie jest do końca prawdziwe: żyjemy „w cieniu” elektrowni jądrowych, z których nie mamy jednak pełnego pożytku ani nad którymi w pełni nie władamy. Od końca lat 1980-tych Państwowa Agencja Atomistyki co dwa lata zleca profesjonalnym firmom badanie opinii społecznej odnośnie różnych technologii jądrowych, w tym stosunek Polaków wobec planów uruchomienia (reaktywacji?) w Polsce programu energetyki jądrowej. Do 2002 roku występowała przewaga przeciwników energetyki jądrowej nad jej zwolennikami, aczkolwiek nigdy różnice liczebności tych grup nie były zbyt drastyczne, zwykle ok. 40-45% respondentów było przeciwnych i 30-35% opowiadało się za elektrowniami jądrowymi w Polsce. W 2004 roku po raz pierwszy liczba zwolenników energetyki jądrowej (42%) przeważyła nad jej przeciwnikami (38%), przy czym zarówno wtedy, jak i w latach poprzednich wśród roczników młodszych (i lepiej wykształconych) wyraźnie dominowały opinie pro-jądrowe. Badanie z roku 2006 dało aż 61% odpowiedzi pozytywnych, wobec 29% negatywnych, co potwierdza wspomnianą obserwację na podstawie wyników ankiet z lat poprzednich (Latek, 2007) Należy jedynie wyrazić nadzieję, że opinie społeczeństwa przełożą się również na stosunek do energetyki jądrowej decydentów. Decyzja z roku 1990 o zaniechaniu energetyki jądrowej w Polsce spowodowała przerwanie programów edukacyjnych i badawczych oraz rozproszenie już przygotowanej kadry. W rezultacie warunkiem koniecznym nie tylko dla uruchomienia programu polskiej energetyki jądrowej, ale nawet dla prowadzenia profesjonalnych dyskusji na ten temat, podjęcia trafnych decyzji, a następnie wyboru właściwej lokalizacji i rozstrzygnięcia stosownych przetargów, jest przygotowanie odpowiedniej liczby specjalistów w tym zakresie, zwłaszcza inspektorów dozoru jądrowego, czyli ekspertów w zakresie bezpieczeństwa instalacji jądrowych. Literatura ARE, 2008 – Bulletin of Power Industry, Quarterly Bulletin, Fourth Quarter 2007, ARE S.A., Warsaw. IAEA, 2007 – Nuclear Technology Review 2007. International Atomic Energy Agency, Vienna. IAEA, 2008 – Power Reactor Information System PRIS. International Atomic Energy Agency, Vienna, (www.IAEA.org). EC, 2007 – European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan), dokumenty European Commission, COM (2007): 723 oraz SEC (2007):1508-1511. LATEK S., 2007 – PENTOR o postawach społeczeństwa polskiego wobec energetyki jądrowej w roku 2006. Postępy Techniki Jądrowej, 50 (1): 9-14. 130
