soba z autyzmem a szkolna rzeczywistoś

„Osoba z autyzmem a szkolna
rzeczywistość - jak wiedza o
autyźmie może pomóc tworzyć
rzeczywistość przyjazną dla innych
uczniów”.
Magdalena Skotnicka Chaberek
M. Zalewska-Bujak, Stymulowanie rozwoju dziecka niepełnosprawnego we współczesnej edu
kacji, [w:] Zagadnienia funkcjonowania z ograniczoną sprawnością, red. J. Rottermu
Kaskadowy model integracji
fizyczna –
dzieci przebywają razem
realizują inny materiał
funkcjonalna
niższego stopnia – dziecko realizuje te same
aktywności w ramach
odrębnego programu;
wyższego stopnia –
realizuje ten sam
program i aktywności
społeczna osoba niepełnosprawna
pozostaje pełnoprawnym
członkiem grupy
organizacja
społeczności
szkolnej
edukacja i
przygotowanie
nauczyciela
przygotowanie ucznia
włączanego
wyposażenie sal
w sposób
adekwatny do
problemów
dzieci
Warunki
dostosowania
współpraca ze
środowiskiem
lokalnym
współpraca z
odpowiednimi
specjalistami
organizacja szkoły
współpraca z
rodzicami
. Janiszewska Nieściuruk , Problematyczna dostępność systemu edukacji dla osób z niepełnosprawnością,
Niepełnosprawność, 2013, 3 str. 41-51.
Edukacja włączająca
• realizowanie potrzeb dzieci niepełnosprawnych;
• realizowanie potrzeb dzieci z problemami w kontroli
zachowania;
• realizowanie potrzeb dzieci zagrożonych
niedostosowaniem społecznym;
• realizowanie potrzeb wszystkich dzieci;
• dostosowywanie szkoły celem tworzenia „szkoły dla
wszystkich”;
• systemowe podejście do edukacji
[1]
M. Ainscow, T. Booth, A. Dyson i inni, Improving Schools: Developing Inclusion, London, Routledge, 2006, [w:]D. Wiszejko-Wierzbicka
Specjalne potrzeby ucznia czy szkoły? Przewodnik po edukacji włączającej Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania. 2012, 3, str. 74
Co daje edukacja włączająca?
Dziecko ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
Każdy uczeń ma potrzeby
edukacyjne
 Dziecko jest kims trudnym
 System musi go jakoś wtłoczyć
 Nauczyciel musi sobie radzić z
dostosowywaniem
 Reszta klasy pomaga trudnemu
dziecku
 System wspiera nauczyciela
 Rozpoznajemy czego
potrzebuje klasa
 Rozpoznajemy zasoby i obszary
deficytowe
 Działamy
 Dziecko jest częścią zespołu
Jak zmienić rzeczywistość szkolną?
•
•
•
•
•
Kto się ma zmienić?
Co się ma zmienić?
Jak wprowadzić zmianę?
Dlaczego zmiany są trudne?
Kogo mi najłatwiej zmienić?
Model
biopsychospołeczny
Sytuacja
Myśli automatyczne
ŚRODOWISKO
MATERIAŁ GENETYCZNY
Procesy
Emocje
degeneracyjne
Fizjologia
MATERIAŁ GENETYCZNY
Zachorowania
Zachowanie
ŚRODOWISKO
Uszkodzenia
Przekonania pośredniczące
strukturalne
Przekonania kluczowe
Kilka myśli
• Nie zawsze jest możliwe, żebym zrealizował
wszystko, co zamierzam w sposób jaki zamierzam.
• Czasem muszę zmodyfikować swoje działania z
wielu różnorodnych powodów.
• Właściwe nawyki pomagają oszczędzać czas i
energię
• Wypracowanie nowych nawyków zajmuje czas
ZABURZENIA SPEKTRUM AUTYZMU SŁÓW KILKA
Mechanizmy
zaburzenia kontroli wyższego
rzędu
zaburzenia koherencji
centralnej
zaburzenia teorii umysłu
Problemy
zaburzenia percepcji
zaburzenia językowe
zaburzenia procesów
wykonawczych
zaburzenia uwagi
zaburzenia myślenia
niezgrabność ruchowa
trudności regulacji emocji
OBJAWY OSIOWE
zaburzenia rozumienia sytuacji społecznych
zaburzenia wiedzy społecznej
stereotypowe wzorce zachowania
Procesy myslenia
Spostrzeganie wszystkiego w postaci
drobnych fragmentów
(zaburzenia koherencji centralnej)
Konkretyzacja myślenia
Sztywność
Schematyzacja działania
(myślenie na poziomie
konkretnym )
Trudność w rozumieniu stanów
umysłu
śledzeniu procesu myślenia u
siebie i innych
(zaburzenia teorii umysłu )
Procesy myślenia
Uczenie nadawania kategorii,
szukanie wspólnych motywów
w zachowaniach
(zaburzenia koherencji
centralnej)
Ćwiczenia w komunikowaniu i
interpretowaniu zachowań
innych
(zaburzenia teorii umysłu )
Skupienie raczej na modyfikacji
behawioralnej
(myślenie na poziomie
konkretnym )
ZASADY
• Dla osoby z autyzmem jednoznaczne i jasne zasady
to podstawa i wyznacznik nie tyle sprawiedliwości,
co poczucia bezpieczeństwa odbierają je i traktują
bardzo poważnie.
SZTYWNE ZASADY
Jedna nie
działająca
zasada
Jedna nie
jasność
BRAK ZASAD
CHAOS
PRZERAŻENIE
ZASADY
PLUSY
MINUSY
Mogą rozwijać umiejętności
Mogą zbyt sztywne blokować rozwój
•Regulują życie społeczne
•Wytyczają kierunek
•Zapewniają bezpieczeństwo
•Pomagają rozwijać szacunek do siebie i innych
•Mogą powodować tworzenie się
•zamkniętych grup
•Mogą ograniczyć eksplorację
•Mogą być źle użyte
BRAK ZASAD
PLUSY
MINUSY
SWOBODA
BRAK BEZPIECZEŃSTWA
DOBRY HUMOR
NARUSZANIE GRANIC
INNYCH
Zasady szkolne
•
•
•
•
Statuty i regulaminy szkolne
Wewnątrz szkolne systemy oceniania
Zasady klasowe
Konwenanse społeczne.
Patrzymy na regulaminy czy:
POMAGAJĄ CZY PROWADZĄ DO
NIERÓWNEGO TRAKTOWANIE UCZNIÓW
Z DYSFUNKCJAMI
Problemowe zapisy - przykłady
• Zakładanie sprawnosci funkcji ucznia w regulaminie
szkolnym
• Zakładanie równego w danym wieku rozwoju „
dojrzałości”
• Zakładanie znajomości konwenansów
• Opisywanie objaów zaburzenia jako kryteriów
negatywnych ocen np. z zachowania
Zmienić czy nie zmieniać
• Praca nad zmianami
regulaminów i statutów jest
pracochłonna
• Zmiany są trudne do
wprowadzenia
• Zapisy musza mieć pewien
stopień ogólności i być
zgodne z przepisami
• Regulamin to tylko
dokument
• Inne sformułowanie zasad
zmienia mój sposób patrzenia
• Mam jasny plan co robić i
tracę czas kilka razy a nie
zawsze
• Mogę liczyć na pomoc
zespołu
• Pomagam dzieciom rozwijać
umiejętności i ułatwiam
sobie życie
„nie odrabia zadań domowych”
Widzę jako problem
• Dlaczego tego nie robi?
• Co mam zmienić aby się udało?
• Jak to zrealizować?
Oceniam
• Brak zadania to minus
• Trzy minusy jedynka
Odrabiamy zadania domowe to ważna zasada
Pracujemy na lekcji to ważna zasada
Jak zrobić aby uczeń jej przestrzegał to podnosi mój autorytet, co mogę zrobić….
Jedynka nie załatwia sprawy zadanie jest dalej nie odrobione system nie działa
Procesy uwagi
SKIEROWANIE
UWAGI
CO ZAUWAŻĘ
POBUDZENIE
GOTOWOŚC DO
REAGOWANIA NA
OTOCZENIE
KONTROLA
WYKONAWCZA
PODTRZYMUJĘ ADEKWATNE
DZIALANIA
(Fan i wsp 2001, Fossella i wsp 2002)
Procesy pamięci
Modyfikacje w problemach z pamięcią
semantyczną
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Częste powtórzenia treści;
Wykorzystywanie graficznych sposobów
przedstawiania danych w różny sposób;
Skróty mnemotechniczne;
Praca w jednolitym stałym schemacie
Częstsze powtórzenia i
uporządkowywanie informacji z
pacjentem na pojedynczej sesji i kolejnych;
Tworzenie wspólnej terminologii i
wracanie do niej (używanie także
sformułowań dziecka);
Zeszyt zapisów terapii
Wykorzystanie nagrywania
Rozdzielanie pracy na więcej lekcji
Modyfikacje w problemach z pamięcią
proceduralną
• Konieczność większej ilości ćwiczeń
i odgrywania ról w czasie nauki,
• Większy nacisk na eksperymenty, a
następnie omawianie uogólnień z
dzieckiem
• Rozpisywanie zadań na etapy krok po
kroku
• Włączanie wielu metod,
• Ćwiczenia in vivo z udziałem bliskich
Co pomaga zrobić zadania?
• Jak wiem co mam zrobić i rozumiem co mam
zrobić.
• Jak mam poczucie, że umiem zrobic zadanie.
• Jak pani mnie sprawdzi.
• Jak pani sprawdza zawsze.
• Jak muszę zostać i je zrobić.
Zachowanie i zasady
Zasady obowiązują wszystkie dzieci i dorosłych też
Wtedy tworzą środowisko szkolne.
„ W zasadach fajne jest to że dają szansę na poprawę
błędów.”
Inne powiązane z zasadami wazne
problemy
•
•
•
•
Plany lekcji
Plany dnia
Zapowiadane zmiany
Uporządkowanie aktywności
Dziecko z zespołem Aspergera może zareagować silną złością, gdy:
•
•
•
•
•
•
•
pojawia się coś nowego w znanej sytuacji,
nie potrafi nawiązać kontaktu z rówieśnikami,
jest w zupełnie nowej dla niego sytuacji,
nie może zająć się ulubionym zajęciem,
napływają silne bodźce z otoczenia (dźwięki, zapachy),
nie rozumie komunikatu,
nie wie, jak się zachować w danej sytuacji.
Pomysły na uporządkowanie
• Podaję plan, co ważne w
• Podaję jaki jest plan na
tym dziale.
sprawdzianie
• Podaję plan lekcji i zadanie • Uczę planowania
sprawdzianu
domowe na początku lekcji
• Uprzedzam o zmianach
• Podaję plan/ algorytm
wykonywania zadania
• Uczeń zna plan wcześniej
• Uczę budowania swoich
planów
Komunikaty
• Komunikaty kierowane do osób z autyzmem
powinny być przemyslane i zawierać jednoznaczne
treści
Precyzuję wymagania i komunikaty
• Unikam wieloznaczności;
• Uczę rozumienia poleceń np. tłumaczę oczekiwania
dotyczące dokładności wypowiedzi na temat: mój
ulubiony film, film, który ogladałem wczoraj;
• Skupiam się na tym czy uczeń rozumie komunikaty;
• Upewniam się co zrozumieli uczniowie;
Ukryte treści
• Powtórz, co przed chwilą
mówiłam
• Czego w tym nie
zrozumiałeś?
• Czy mógłbyś podsumować
swoimi słowami o czym
rozmawialiśmy?
• Powiedz jak to widzisz
spróbuj opowiedzieć to po
swojemu.
Nienawidzę głupiej szkoły
• Nie wychodzi mi
• Mam dwadzieścia jedynek
• Nic nie pamiętam nie
umiem
• Nie zdam
• Jestem nikim
• Chciałabym się uczyć pod
woda jak pływają
wieloryby i w chmurach
jak działa burza i żeby to
widzieć i rozumieć
CZY SYSTEM KONSEKWENCJI ZADZIAŁA NA TEN SPOSÓB MYŚLENIA
UCZĘ SIĘ ROZUMIENIA ODMIENNEGO
UMYSŁU
JEST NIEGRZECZNY,
ŁAMIE ZASADY.
•
•
•
•
Jak on może tak robic
Podważa mój autorytet,
Podnosze głos
Wymierzam konsekwencje
WIDZI ŚWIAT INACZEJ
• Patrzę jak wyegzekwować
polecenie
• Szukam sposobu na osiągnięcie
mojego celu
• Chwalę właściwe zachowania
WZMOCNIENIA I POCHWAŁY SĄ
WAŻNE
• JEŻELI CHWALIMY - SKUPIAMY SIĘ NA
DOBRYCH RZECZACH, MOTYWUJEMY I
UCZYMY SAMODZIELNEGO REGULOWANIA
ZACHOWANIA
• DZIECKO BUDUJEW ADEKWATNY OBRAZ
SIEBIE
Dobrzy ludzie robią dobre rzeczy
Uczymy się stosować bardziej efektywne sposoby wzmacniania
zachowania
Uczymy się bardziej świadomie stosować wzmocnienia
mały mit
Motywacja zewnętrzna zabija wewnętrzną
Żeby ktoś cieszył się wykonywaniem zadania
najpierw musi osiągnąc pewien poziom wprawy….
Podsumujmy
• Lepsze zrozumienie innych
• Bardziej jasne i przejrzyste zasady i sposoby
komunikacji
• Uporządkowany system szkolny
Teraz inne obszary
• Uczenie zasad społecznych i zwrócenie uwagi na
zachowania się osóbw grupie
• Omawianie problemów i procesu grupowego
• Budowanie pojęcia grupy, która akceptuje
• Uczenie rozumienia cudzego punktu widzenia
Przyjrzyjmy się dalej
• Zajęcia z zasad savoir vivre
• Uczenie się sposobów spostrzegania
różnych punktów widzenia
• Zdobywanie ogromnych ilości informacji
• Zapamiętywanie wielu faktów
Otoczenie
• Bodźce zewnętrzne są bardzo istotne dla osób z
zaburzeniami spektrum autyzmu
Warto dbać o ciszę
• Mówienie półgłosem czy szeptem….
• Dbanie o przestrzeń z ciszą
• Wyznaczenie stref na pohałasowanie i pobieganie
Warto zadbać o wystrój sali
• Mniej bodźców i prostszy świat pomaga się zająć
dziećmi.
Co wzmacnia autorytet?
Co osłabia autorytet?
•
•
•
•
•
•
•
•
Spokój i opanowanie;
Ciche wolne mówienie
Zdecydowany ton;
Konsekwencja;
Dawanie uwagi, kiedy my chcemy;
Sprawiedliwość- spójny system
zasad;
• Jedność;
•
•
•
ZABAWA z dzieckiem;
Wyznaczanie zadań;
Umiejętność przyznania się do
błędu
• POCHWAŁY;
•
•
•
•
•
•
Wejście w konflikt;
Nie egzekwowanie
konsekwencji;
Działanie pod wpływem
emocji;
„Ględzenie”, nadmiar słów;
Przerzucanie emocji na
dziecko;
Niespójność komunikatów;
Niespójność wychowawcza;
Komunikaty typu” ja tu
rządzę”;
• Przemoc;
• Twierdzenie że
mam rację