Dysleksja rozwojowa

Dysleksja rozwojowa
CO WARTO WIEDZIEĆ O DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ?
TERMINOLOGIA
1. Szersze znaczenie terminu dysleksja rozwojowa - specyficzne trudności w czytaniu, pisaniu,
liczeniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, u których dobrze funkcjonują narządy
zmysłów wzroku i słuchu. Spowodowane są one zaburzeniami niektórych funkcji
poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym
funkcjonowaniem układu nerwowego.
2. Węższe znaczenie terminu dysleksja - specyficzne trudności w czytaniu (zaburzenia zarówno
techniki i tempa czytania, jak i stopnia rozumienia treści).
3. Dysortografia - trudności w pisaniu przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów,
w tym ortograficznych, mimo dobrej znajomości zasad pisowni.
4. Dysgrafia - zniekształcenia strony graficznej pisma (brzydkie, koślawe litery, trudności
z utrzymaniem się w linijce, nierówne litery w wyrazach), bardzo wolne lub bardzo szybkie
tempo pisania.
5. Dyskalkulia - problemy w matematyce występujące bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych
funkcji umysłowych (niski poziom rozumowania operacyjnego, kłopoty z pojęciami
abstrakcyjnymi, np. pojęciem liczby, wielkości, proporcji).
DYSLEKSJĄ NIE SĄ:
a) trudności wynikające z wad narządów zmysłów (wzroku, słuchu),
b) trudności wynikające z zaniedbań środowiskowych bądź dydaktycznych,
c) trudności i opóźnienia nieistotne z punktu widzenia tempa rozwoju (opóźnienia mniejsze niż
jeden rok),
d) trudności związane z obniżeniem normy intelektualnej,
e) trudności wynikające z braku motywacji do nauki.
Trudności uczniów dyslektycznych występują pomimo normy intelektualnej, właściwej motywacji do
nauki oraz posiadanych umiejętności i wiedzy (tj. na przykład znajomości zasad ortograficznych).
Dysleksja utrzymuje się pomimo systematycznej pracy z dzieckiem.
PRZYCZYNY
Zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych (spostrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki)
i ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej), funkcji językowych, pamięci (wzrokowej,
słuchowej, ruchowej), lateralizacji (przewagi stronnej ciała), orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
ETIOLOGIA
Uwarunkowania zaburzeń dyslektycznych są wielorakie:
1. minimalne uszkodzenia centralnego układu nerwowego z okresu ciąży i porodu
o nieprawidłowym przebiegu (choroba matki, działanie szkodliwych substancji,
napromieniowanie, niedotlenienie dziecka), uszkodzenia nabyte we wczesnym dzieciństwie,
głównie w pierwszych miesiącach życia,
2. dziedziczność (czynnikiem patogennym mogą być geny przekazywane z pokolenia na
pokolenie),
3. opóźnienia w dojrzewaniu centralnego układu nerwowego,
4. zaburzenia hormonalne w okresie rozwoju płodowego (nadprodukcja hormonów,
np. testosteronu, może wpływać na niedokształcenie struktury niektórych okolic kory
mózgowej i nieprawidłowy model rozwoju mózgu, tzn. zablokowanie rozwoju lewej półkuli
mózgowej),
5. słaby rozwój zdolności i sprawności językowych,
6. brak wyćwiczenia funkcji poznawczych i ruchowych zaangażowanych w proces czytania
i pisania w odpowiednim okresie życia dziecka,
7. czynniki psychogenne (urazy psychiczne, stres) i zaburzeniach sfery emocjonalnej.
Dysleksji prawdziwej nie można zapobiec. Nie jest "schorzeniem przejściowym", które można
całkowicie wyeliminować. Można natomiast i należy łagodzić jego skutki oraz wspierać dziecko w jego
dążeniu do bycia dobrym w tym, co robi.
Duży wpływ na narastanie i pogłębianie się trudności ma zaniedbanie środowiskowe i dydaktyczne.
TYPY DYSLEKSJI
a) wzrokowa - u jej podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej, powiązane
z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-przestrzennej,
b) słuchowa - uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej, dźwięków mowy,
najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych,
c) integracyjna - poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest ich
koordynacja,
d) mieszana.
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
W literaturze europejskiej podaje się, że dzieci dyslektyczne stanowią 10-15% uczniów, w tym 4% to
przypadki bardzo nasilonych trudności, które można byłoby określić nazwą głębokiej dysleksji.
Badania w Polsce określają odsetek dysleksji na 9-10% (Bogdanowicz, Jaklewicz).
Trudności pozostałych dzieci mają charakter pozadyslektyczny.
OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ
Pierwsze symptomy dysleksji u dziecka rodzice mogą zaobserwować już w wieku przedszkolnym.
Najczęściej jednak ujawniają się one w klasie zerowej i podczas pierwszych trzech lat nauki w szkole.
Oto najważniejsze z nich:
 opóźniony rozwój mowy,
 mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania
i pisania (brzydkie pismo),
 wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne,
 trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzieleniem sylab, głosek ze słów i ich
syntezą,
 trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych,
 oburęczność,
 mylenie prawej i lewej ręki,
 trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz braku zaniedbania środowiskowego
i dydaktycznego,
 trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych
pod względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie,
opuszczanie liter, błędy ortograficzne.
W pierwszych latach nauki często myli się dysleksję z przejawami indywidualnego tempa rozwoju.
W starszych klasach:
Zaburzenia percepcji słuchowej warunkują występowanie trudności w nauce języków obcych,
w uczeniu się pamięciowym, w przyswajaniu materiału z gramatyki, rozumieniu dłuższych
wypowiedzi słownych i poleceń nauczyciela.
Zaburzenia funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej powodują trudności w nauce przyrody
(wzrokowe ujmowanie stosunków przestrzennych na mapie, orientacja w stronach świata),
w geometrii (kłopoty w różnicowaniu kształtów geometrycznych), w rozumieniu pojęć w tym
względzie, w nauce języków obcych (zwłaszcza języka rosyjskiego).
Zaburzenia procesu lateralizacji przejawiają się w nauce przyrody, geometrii (różnice kierunków
w rysunkach geometrycznych, słaba orientacja w schemacie własnego ciała, błędne rozumienie
instrukcji dotyczących ćwiczeń na lekcjach wychowania fizycznego, np. zwroty).
Uczniowie z zaburzeniami rozwoju ruchowego mają kłopoty z wykonywaniem wszelkich ćwiczeń na
lekcjach wychowania fizycznego (przy ogólnym opóźnieniu rozwoju ruchowego), trudności w szyciu,
majsterkowaniu, wycinaniu, lepieniu. Nie nadążają na klasówkach, dyktandach za tempem klasy.
Piszą niestarannie, nie zawsze czytelnie.
Zaniepokojenie nauczycieli i rodziców dysleksją:
a) przedwczesne - w pierwszym semestrze klasy pierwszej, z powodu rzekomego opóźnienia
pojedynczej funkcji, umiejętności,
b) wyważone - w początkowych latach nauki, z powodu utrzymujących się, mimo systematycznej
pracy, kompleksowych trudności, np. w technice pisania i czytania,
c) spóźnione - powyżej klasy czwartej, z powodu horrendalnych błędów ortograficznych
i fonetycznych oraz nieczytelnego pisma i negatywistycznych zachowań dziecka,
d) chybione - w każdym wieku, z powodu rzekomej "dysortografii", gdy dziecko nie zna zasad
gramatyki i ortografii lub z powodu "wolnego tempa czytania" na głos, gdy uczeń czyta po cichu
w dobrym tempie i z pełnym zrozumieniem.
DIAGNOZA DYSLEKSJI
Badanie diagnostyczne jest efektem badań przeprowadzonych przez pedagoga i psychologa. W razie
potrzeby korzysta się z konsultacji logopedy, okulisty, laryngologa, foniatry i neurologa.
Pedagog w poradni psychologiczno-pedagogicznej dokonuje oceny poziomu czytania i pisania ucznia,
przeprowadza wywiad z rodzicami dziecka o dotychczasowym jego rozwoju. Psycholog przeprowadza
badania testowe oceniające sprawność procesów orientacyjno- -poznawczych i intelektualnych.
Potwierdzenie normalnej sprawności intelektualnej dziecka pozwala na podjęcie oceny funkcji
wzrokowych, słuchowych, językowych, motoryki, integracji percepcyjno-motorycznej, orientacji
w schemacie ciała i przestrzeni. Diagnoza dysleksji jest więc badaniem wieloetapowym
i wielogodzinnym.
Zalecenia zawarte w opinii psychologiczno-pedagogicznej stanowią podstawę do:
 dostosowania przez nauczycieli wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości ucznia,
 opracowania programu postępowania korekcyjno-kompensacyjnego dla danego dziecka,
 indywidualnego programowania zajęć, dostosowania metod terapeutycznych, dydaktycznych
i wychowawczych oraz środków do możliwości konkretnego ucznia,
 planowania zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla danej grupy.
Prawa uczniów z dysleksją rozwojową potwierdzoną opinią psychologiczną to nie przywileje
i zwolnienie z pracy !!!
TERAPIA DYSLEKSJI
Oddziaływania podejmowane wobec dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu noszą
nazwę terapii pedagogicznej.
Mają one charakter korekcyjno-kompensacyjny, to znaczy są nastawione na usprawnianie
zaburzonych funkcji (korekcja) i na wspomaganie funkcji dobrze rozwijających się (kompensacja), aby
stały się wsparciem dla funkcji zaburzonych.
Terapia pedagogiczna powinna być prowadzona w zależności od stopnia nasilenia trudności
w czytaniu i pisaniu.
Dzieciom o stosunkowo niewielkich problemach w nauce wystarczą dodatkowe ćwiczenia w szkole
i w domu pod kierunkiem nauczyciela. W przypadku bardziej nasilonych trudności proponuje się
udział w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych w szkole lub/i w poradni psychologicznopedagogicznej.
Specjalistyczne zajęcia terapeutyczne z dziećmi ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się są
prowadzone przez pedagogów z dodatkowym przygotowaniem w postaci ukończonego studium
podyplomowego.
W NASZEJ SZKOLE
odbywają się nieodpłatne zajęcia korekcyjno-kompensacyjne (tzw. reedukacja). Prowadzi je pani mgr
Małgorzata Gruszczyńska - absolwentka Podyplomowego Studium Wspierania Dzieci z Problemami
Rozwojowymi na Uniwersytecie Warszawskim. Kwalifikacja uczniów do zajęć odbywa się na
podstawie opinii wydanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne do tego upoważnione.
Literatura:
1. J.Czajkowska, K.Herda, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. Warszawa, 1989.
2. N.Grochowska, Co robić, kiedy nie wiadomo, co robić. Warszawa, 2001.
3. H.Skibińska, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w pisaniu i czytaniu.
Bydgoszcz, 2001.
4. B.Sawa, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze. Warszawa, 1987.
5. E.Waszkiewicz, Stymulacja psychomotorycznego rozwoju dzieci 6-8-letnich. Warszawa, 1991.
6. B.Zakrzewska, Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Warszawa 1976.
OPRACOWANIE – mgr Małgorzata Gruszczyńska