29._Organizacje_poza..
advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Podstawy przedsiębiorczości Temat: Organizacje pozarządowe jako obszar zachowań przedsiębiorczych Organizacja pozarządowa Organizacja pozarządowa jest organizacją obywatelską działającą z własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i niedziałająca dla osiągnięcia zysku. W prawie międzynarodowym, w odróżnieniu od organizacji międzyrządowych, organizacje pozarządowe grupują nie państwa lecz osoby fizyczne lub prawne, i to z reguły z różnych krajów. Działają w oparciu o prawo krajowe siedziby organizacji, a powstają w wyniku nie umowy międzynarodowej, ale umowy cywilno-prawnej. W polskim prawie definicję ustawową organizacji pozarządowej zawiera art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873), zgodnie z którym organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, przy czym niektórych przepisów ustawy nie stosuje się do fundacji publicznych i fundacji partii politycznych. Trzeci sektor Według teorii nowoczesnego podziału państwa, każdy kraj możemy podzielić na trzy sektory. Pierwszy publiczny. Jest to sektor, który zajmuję się dostarczaniem dóbr dla obywateli państwa. W skład tego sektora wchodzą instytucje i przedsiębiorstwa państwowe. Drugim sektorem jest sektor prywatny, jest to taka część gospodarki w której skład wchodzą wszystkie przedsiębiorstwa należące do prywatnych inwestorów. Ostatnim sektorem, czyli sektorem trzecim jest sektor ‘’non – profit’’. Tworzą go właśnie organizacje pozarządowe. Jak sama nazwa wskazuje są to organizacje, które nie są nastawiane na zbieranie profitów. Ich interesy nie są nastawiane na prywatne zyski, ale na pomoc społeczeństwu. Cele organizacji Celami organizacji jest służba społeczeństwu. Pomoc w sprawach codziennych, wyjściu z kłopotów, oraz innych trudności. Często organizacje pozarządowe podejmują również walkę z trudnościami, z którymi pojedynczy obywatel nie dałby sobie rady. Są to między innymi takie cele, jak walka z alkoholizmem, edukowanie o chorobach zakaźnych przenoszonych drogą płciową, lub przemocą kierowaną w małoletnich. Najpopularniejszą organizacją pozarządową jest na pewno „Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża”. Walczy z łamaniem praw człowieka, a kończy na walce z wirusem HIV. Drugą bardzo popularną organizacją pozarządową jest organizacja działająca pod szyldem „Amnesty International”. Działa ona w ponad 140 państwach na całym świecie. Jej głównym celem jest walka z więźniami, którzy są prześladowani za swoje poglądy polityczne i naruszana jest ich psychiczna integralność. Historia organizacji Pierwsze rejestrowane ugrupowanie były znane już starożytnym cywilizacjom. Początkowo organizacje społeczne były tworzone przy kościelnych parafiach. Wiek siedemnasty i osiemnasty to czas, w którym powstawały pierwsze organizacje charytatywne. Dopiero w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, powstają pierwsze organizacje pozarządowe, które istnieją do dziś. Jedną z nich jest „Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża’’. Dziś na całym świecie organizacje stawiają sobie szczytne idee i starają się je osiągnąć. Według zapisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie gmina, jako organ administracji publicznej, ma za zadanie wspieranie w sferze zadań publicznych, realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe. Organizacja pożytku publicznego Organizacja pożytku publicznego (OPP) − termin wprowadzony w Polsce 1 stycznia 2004 przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Status OPP może uzyskać organizacja pozarządowa (z wyjątkiem partii politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz samorządów zawodowych), jak również spółka kapitałowa powołana w celu nie związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli prowadzi działalność w obszarach tzw. pożytku publicznego, które zostały określone ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Ponadto organizacja musi spełniać dodatkowe kryteria, dotyczące m.in. jawności działania, kontroli w organizacji. Posiadanie przez organizację statusu organizacji pożytku publicznego nakłada na nią obowiązki sprawozdawczości, aby wszyscy zainteresowani mogli uzyskać informacje, na co wydane zostały pieniądze przekazywane przez darczyńców. Status ten umożliwia przekazanie na rzecz organizacji pożytku publicznego 1% podatku dochodowego przez osoby fizyczne. Organizacja pożytku publicznego Definicja działalności pożytku publicznego opiera się na trzech elementach: 1. prowadzą ją organizacje pozarządowe lub podmioty z nimi zrównane, 2. ma charakter społecznie użyteczny, 3. prowadzona jest w sferze zadań publicznych określonych w przepisach. Jako działalność społecznie użyteczną można zdefiniować działalność przydatną z punktu widzenia interesu ogólniejszego niż partykularny interes założycieli danej organizacji, członków jej organów lub członków organizacji, przy czym nie można za nią uznać działalności wyłącznie gospodarczo użytecznej. Typy organizacji pozarządowych Organizacje pozarządowe dzielą się na organizacje różnego typu. Cechą jaka dzieli i kataloguje organizacje jest profil ich działalności. Organizacje pozarządowe dzielą się na organizacje samopomocy, czyli takie, które pomagają własnym członkom. Organizacje mniejszości, są to takie ugrupowania, które reprezentują interesy i służą mniejszościom, najczęściej religijnym i narodowym. Organizacje opiekuńcze, jak sama nazwa wskazuje ich celem jest opieka nad jakaś grupą osób, która tego potrzebuje, na przykład pomoc osobom niewidomym. Organizacja zadaniowa, wykonuje ona cele i zadania, które są stawiane przez władze krajowe, lub samorządowe. Na pewno istnieją także typy organizacji pozarządowych, których nie wymieniamy. Wszystko to ze względu na fakt, że organizację pozarządową może założyć i zarejestrować każdy obywatel, lub grupa obywateli. Formy prawne organizacji pozarządowych Organizacje pozarządowe mogą przyjmować różną formę prawną. Najczęściej są to: • fundacje - np. Polska Fundacja Zdrowia, • stowarzyszenia – np. Związek Harcerstwa Polskiego, • porozumienia organizacji – np. Polski Komitet Olimpijski, • organizacje kościelne i związki wyznaniowe – np. Caritas Polska. Do organizacji pozarządowych można również zaliczyć następujące podmioty, które nie posiadają osobowości prawnej: • stowarzyszenia zwykłe, • uczelniane organizacje studenckie, • koła gospodyń wiejskich, (które mogą występować jako samodzielne podmioty lub działać w obrębie kółek rolniczych). Formy prawne organizacji pozarządowych Prowadzenie działalności gospodarczej nie pozbawia fundacji czy stowarzyszenia cech podmiotu niedziałającego dla zysku. Dochody (zyski) z takiej działalności muszą być jednak w całości przeznaczane na cele statutowe. Do najpopularniejszych organizacji pozarządowych aktywnie działających w naszym kraju należą między innymi Związek Harcerstwa Polskiego, który zajmuje się wychowywaniem polskiej młodzieży na prawych obywateli. Propaguje on również taki wartości jak tolerancja, patriotyzm, przyjaźń. Drugą ogromna organizacją pozarządową prężnie działającą w Polsce jest Polska Akcja Humanitarna. Jej celem jest niesienie pomocy, wszędzie tam gdzie jest ona potrzebna. Polska Akcja Humanitarna ma międzynarodowy zakres działania. Często jej wolontariusze wyruszają do krajów zagrożonych wojną, lub pomagają poszukiwać ofiar po globalnych katastrofach, na przykład takich jak powodzie. Fundacja Fundacja – forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych. Fundacja jest zakładem (osobą prawną typu zakładowego), a więc – w odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii, samorządów zawodowych i innych korporacji – nie ma członków (jest bezosobowa). Jest przez to bardziej niezależna niż korporacja od osób fizycznych, o celu, majątku, zasadach działania decyduje jej twórca. W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę fundacji, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach. Stowarzyszenia Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność niezarobkowa. Najwyższym aktem prawnym regulującym istnienie stowarzyszeń w Polsce jest Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r., która w artykule dwunastym stanowi, iż „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji”. Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę stowarzyszeń, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach. Stowarzyszenia Ustawodawca wyłączył z zakresu (podmiotowego) następujące podmioty: • organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita jest stroną. Do takich organizacji można zaliczyć m.in. Polski Czerwony Krzyż działający na podstawie ustawy z 16 listopada 1964 roku, cechy i izby rzemieślnicze oraz szereg innych podmiotów zrzeszających działających w sferze gospodarczej, • kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne, • organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków, • komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu oraz organów samorządu, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz – od dnia zarządzenia wyborów do ukończenia czynności wyborczych, • partie polityczne. Stowarzyszenia Ustawa ta określa również definicję legalną stowarzyszenia – stowarzyszenie jest dobrowolnym, trwałym i samorządnym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, opierając ją na pracy społecznej członków. Prawo o stowarzyszeniach w art. 3 określa podmiotowy zakres wolności zrzeszania się. Generalnie prawo to przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie pozbawionym praw publicznych. Ustawa określa także zasady tworzenia i funkcjonowania na terytorium RP stowarzyszeń międzynarodowych. Ustawa z 1989 r. wyodrębnia dwa główne rodzaje stowarzyszeń: stowarzyszenia oraz stowarzyszenia zwykłe. Stowarzyszenia, które podlegają rejestracji w KRS nazywa się czasami stowarzyszeniami rejestrowymi. Stowarzyszenia Stowarzyszenie (potocznie stowarzyszenie rejestrowe) posiada osobowość prawną, może zakładać terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji. Do finalnego utworzenia stowarzyszenia ustawa Prawo Stowarzyszeń wymaga jego zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym – i o ile kwestie KRS określone są w odrębnej ustawie, to procedura rejestracyjna jest przedmiotem regulacji UPS (art. 13 – art. 21). Prawo o stowarzyszeniach (art. 22) przewiduje również możliwość łączenia się stowarzyszeń w ich związki – taki związek mogą założyć co najmniej 3 stowarzyszenia – które podlegają rygorom komentowanej ustawy. Stowarzyszenia Prawo o stowarzyszeniach obok stowarzyszeń zajmuje się również kwestią tzw. stowarzyszeń zwykłych. Ta forma stowarzyszenia ma charakter uproszczony. Nie posiada ono osobowości prawnej (choć z mocy ustawy ma zdolność prawną), a do jego założenia wystarczy działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (a więc nie statut) oraz przedstawiciela reprezentującego dane stowarzyszenie. To stowarzyszenie, w przeciwieństwie do właściwego stowarzyszenia, nie podlega obowiązkowi rejestracji w KRS. Jednakże fakt założenia tego typu zrzeszenia musi być zgłoszony na piśmie organowi nadzorującemu właściwemu miejscowo. Przepisy określają czynności, których stowarzyszenie zwykłe nie może podjąć – a mianowicie chodzi tutaj o powoływanie terenowych jednostek organizacyjnych, łączenie się w związki stowarzyszeń, zrzeszanie osób prawnych, prowadzenie działalności gospodarczej, przyjmowanie spadków, darowizn i zapisów oraz otrzymywanie dotacji czy korzystanie z ofiarności publicznej. Takie stowarzyszenie winno utrzymywać się jedynie ze składek członkowskich. Działalność charytatywna Najważniejszymi postaciami organizacji pozarządowych są: • wolontariusze i donatorzy. Wolontariusze to osoby, które bez pobierania jakichkolwiek pieniędzy świadczą swoje usługi w ramach organizacji pozarządowej. Przykładem jest Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, w której rokrocznie uczestniczą tysiące młodych ludzi. Donatorzy – darczyńcy to ludzie, którzy wspierają organizacje pozarządowe (np. darami rzeczowymi lub pieniędzmi). Każdy kiedyś był donatorem, np. kiedy wrzucał pieniądze do puszki jakiejkolwiek organizacji pozarządowej. Donatorami są też przedsiębiorstwa, fundacje czy stowarzyszenia, oferujące pieniądze i dary rzeczowe na działalność organizacji pozarządowych. Źródła finansowania organizacji pozarządowych W zależności od rodzaju prowadzonej działalności: • składki członkowskie, • datki od osób prywatnych, • zbiórki, aukcje, loterie, • działalność odpłatna i gospodarcza, • dotacje, granty (źródła: publiczne, prywatne, polskie, zagraniczne), Źródła publiczne: • samorządy wszystkich szczebli, • administracja rządowa. Środki zagraniczne: • fundusze europejskie. Źródła finansowania Wewnętrzne • składki członkowskie • zyski Zewnętrzne • dotacje rządowe • dotacje osób prywatnych • dotacje instytucji Współpraca z organami administracji publicznej Organy administracji publicznej, prowadząc działalność w sferze zadań publicznych, powinny współpracować z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami z nimi zrównanymi. Organy administracji publicznej, w tym jednostki samorządu terytorialnego, powinny współpracować z organizacjami pozarządowymi odpowiednio do terytorialnego zakresu swego działania - oznacza to, iż jednostki samorządu terytorialnego mają współpracować tylko w zakresie, w jakim ta współpraca dotyczy ich terenu (województwa, powiatu czy gminy). Organy administracji publicznej, w tym jednostki samorządu terytorialnego, powinny współpracować z organizacjami pozarządowymi w zakresie swoich zadań - oznacza to, iż potencjalny obszar współpracy musi być zweryfikowany pod kątem „wpisania" go w zadania danej jednostki samorządu terytorialnego, określone w odpowiedniej ustawie ustrojowej. Współpraca z organami administracji publicznej Samorząd terytorialny i organizacje pozarządowe mają wiele cech wspólnych. Są silnie zakotwiczone w problemach lokalnej społeczności, działając na rzecz ich rozwiązywania, kierują się misją, nie są nastawione na zysk. Najczęstszy zakres działań organizacji to: sport, rekreacja, kultura, edukacja i wychowanie, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, rozwój lokalny, ochrona środowiska. Należy zwrócić uwagę na różnice. Zasadniczą jest fakt, iż mimo wspólnoty zadań, samorząd jest władzą publiczną odpowiedzialną z mocy prawa za realizację zadań publicznych, zaś organizacja pozarządowa podmiotem prywatnym - podejmującym się określonych przedsięwzięć wolontarystycznie. Samorząd w zakresie realizacji nałożonych ustawami zadań jest zobowiązany do wdrażania rozwiązań systemowych, gdy organizacja może zająć się wycinkiem problemu, mniejszą grupą osób czy wręcz pojedynczymi przypadkami. Odmienna specyfika działania sektora obywatelskiego wymaga od władz lokalnych pewnego wysiłku w podjęciu systemowych rozwiązań, które będą satysfakcjonujące dla obu stron. Dzięki istniejącym różnicom władze publiczne i organizacje pozarządowe mogą się doskonale uzupełniać, służąc lokalnym społecznościom. Współpraca z organami administracji publicznej Powiązanie z budżetem Program współpracy, określając, jakie zadania realizowane przez organizacje mają zamiar finansować władze lokalne, jest ściśle związany z budżetem, który zgodnie z ustawą o finansach publicznych musi być uchwalony do 31 marca. Istnieją trzy możliwości wyboru momentu uchwalania programu współpracy: przed uchwaleniem budżetu, w momencie uchwalania budżetu (na tej samej sesji rady/sejmiku) lub po uchwaleniu budżetu. Przed uchwała budżetową: Uchwalając program współpracy przed budżetem, władze samorządowe mają możliwość wpisania jego konsekwencji - środków na realizację zadań do projektu budżetu. Takie rozwiązanie ma pozytywny wymiar zarówno w sferze politycznej, jak i merytorycznej. Politycznie zwiększa rolę programu współpracy - staje się on dokumentem wytyczającym kierunki, jego zapisy wpływają na kształt uchwały budżetowej. Współpraca z organami administracji publicznej Postulat współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi wywodzi się z założenia, iż w społeczeństwie demokratycznym właśnie te organizacje stanowić powinny bazę dla rozwoju lokalnych społeczności, gdyż skupiają najaktywniejszych i najbardziej wrażliwych na sprawy społeczne obywateli danego środowiska. Podmioty pozarządowe, na zasadach partnerstwa, powinny zostać włączone w system funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego. Przyczyniałoby się to także do realizacji zasady pomocniczości ujętej w preambule do konstytucji. Streszczają ją zdania: „tyle władzy, na ile to konieczne, tyle wolności, na ile to możliwe". Formy współpracy Współpraca może przyjmować następujące formy: • zlecanie organizacjom pozarządowym oraz podmiotom z nimi zrównanym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie, • wzajemne informowania się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków (należy podkreślić, iż informowanie to ma być wzajemne - dwustronne), • konsultowanie z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami z nimi zrównanymi, odpowiednio do zakresu ich działania, projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji (w przypadku jednostek samorządu terytorialnego - konsultacja projektów aktów prawa miejscowego), • tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów z nimi zrównanych oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej. Współpraca z organami administracji publicznej Poziom współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi w Polsce powinien się systematycznie zwiększać. Zasada państwa pomocniczego nie odnosi się tylko do państwa, ale także do jednostek samorządu terytorialnego. Zacieśnianie lub nawiązywanie współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi ma systemowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego i realizacji zasady demokratycznego państwa prawa w Polsce. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest, aby jednostki samorządu terytorialnego dostrzegały w organizacjach pozarządowych atrakcyjnego partnera w realizacji zadań publicznych, a z drugiej strony, aby organizacje pozarządowe były w stanie sprostać temu wizerunkowi. Literatura: 1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009, 2. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009, 3. Adelson I.: Formy prawno – organizacyjne przedsiębiorstwa a strategia jego rozwoju. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2000, 4. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002, 5. http://pl.wikipedia.org
