Metadane scenariusza

Żona modna Ignacego Krasickiego jako literacki obraz
oświeceniowych obyczajów
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:

podaje definicje sentymentalizmu i rokoka,

wymienia cechy satyry,

zna realia oświeceniowej mody,

wie, na czym polega kunszt Krasickiego w budowaniu dialogów,

zna termin mowa niezależna.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:

czytać tekst literacki ze zrozumieniem,

odróżnić satyrę od innych utworów literackich,

objaśnić przewrotny charakter utworu,

omówić oświeceniowe obyczaje,

swobodnie i ze zrozumieniem posługiwać się terminami: rokoko i sentymentalizm,

korzystać ze słownika terminów literackich oraz innych źródeł.
2. Metoda i forma pracy
Poszukująca, praca z tekstem, praca ze słownikiem, pogadanka, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik do kształcenia literackiego, Słownik terminów literackich, reprodukcje obrazów
odzwierciedlających obyczajowość epoki, np.
Zebranie towarzyskie w parku
K.
Wojniakowskiego, Kłopotliwe oświadczyny A. Watteau, szkic Plerscha Koncert w ogrodzie,
rysunki damskich strojów z czasów oświecenia.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z treścią satyry Ignacego Krasickiego Żona
modna.
[Podręcznik: Biała A., Krawczyk A., Język, literatura, kultura. Wypisy i zadania. Podręcznik
do języka polskiego dla klasy 1, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2002, s. 313-319]
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel dzieli klasę na siedem grup. Uczniowie odpowiadają na polecenia do tekstu, przy
czym każdy zespół otrzymuje inne polecenie.
1) Przyjrzyj się dokładnie przeczytanemu utworowi. Określ jego kompozycję, wyjaśnij
na czym polega kunszt zastosowanego dialogu.
2) Kim są bohaterowie satyry? Dokonaj krótkiego przedstawienia postaci. Zwróć
uwagę na pochodzenie, status majątkowy.
3) Opisz, jak wyglądały zaloty państwa młodych. Scharakteryzuj okres narzeczeństwa.
4) Wskaż różnice obyczajowe między wsią a miastem. Weź pod uwagę intercyzę,
zwyczaje małżonków, zatrudniony personel, posiłki czy sposób spędzania
czasu.
5) Dokonaj charakterystyki tytułowej bohaterki. Zwróć uwagę na jej zainteresowania,
gusty literackie, potrzeby, zamiłowanie do zbytku, „ekwipunek” itp.
6) Określ oświeceniowe obyczaje. Uwzględnij:
 Wygląd dworu i jego układ przestrzenny
 Wystrój wnętrz
 Urządzenie ogrodu
 Rodzaj bibelotów
 Stroje
 Formy rozrywki i kontaktów towarzyskich.
7) Jak myślisz, jaki stosunek do, preferowanej przez tytułową postać,
cudzoziemszczyzny miał Krasicki? Swoją wypowiedź poprzyj argumentami i
cytatami z utworu. Pamiętaj, iż nie bez znaczenia jest fakt, że masz do
czynienia z satyrą.
Po kilkunastu minutach grupy prezentują na forum klasy swoje wnioski. Potem nauczyciel
pokazuje uczniom przygotowany materiał plastyczny. Na jego podstawie próbuje
przybliżyć obraz zwyczajów właściwych omawianej epoce.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel informuje, iż Żona modna Krasickiego stanowi literacki wyraz zainteresowania
dwoma oświeceniowymi prądami literackimi: rokoka i sentymentalizmu. Widać to chociażby
w obecnych w utworze nawiązaniach do powieści sentymentalnej – Pameli Richardsona oraz
Nowej Heloizy Rousseau, stylizowaniu damy na sentymentalną bohaterkę zatraconą
w refleksjach na łonie natury.
Uczniowie odnajdują hasła w Słowniku terminów literackich lub w innych źródłach,
a definicje zapisują w zeszytach.
Rokoko – nazwa stosowana najpierw na określenie stylu rozwijającego się w Europie
w sztukach plastycznych i architekturze w okresie 1720 – 1780, a następnie używana także
w odniesieniu do zjawisk literackich tego okresu, w których przejawiały się tendencje
analogiczne jak w plastyce. Rokoko kształtowało się jako wyraz zmian obyczajowych
w środowiskach dworskich, związane było ze swobodą życia towarzyskiego, odejściem od
uroczystego ceremoniału, upodobaniem w kameralności, erotyzmie, zmysłowości
i wysublimowanym komforcie. Filozoficznym zapleczem tych postaw były motywy
epikurejskie, naczelnymi zaś kategoriami estetycznymi, stosowanymi we wszystkich
dziedzinach sztuki i życia: wdzięk i smak; w sztuce upatrywano przede wszystkim formę
wyrafinowanej zabawy.
[Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy Ossolińskich,
Wrocław 1976, s. 375.]
Sentymentalizm – prąd umysłowy i literacki występujący w różnych krajach Europy
w okresie oświecenia jako zjawisko konkurencyjne wobec światopoglądu, estetyki
i twórczości literackiej klasycyzmu. Filozoficznym podłożem sentymentalizmu były
teoriopoznawcze tezy empiryzmu i sensualizmu, uznające doświadczenie zmysłowe
jednostki za główne źródło wiedzy o świecie. Wypływały z nich emocjonalistyczne
i indywidualistyczne tendencje prądu. (...) W zakresie estetyki sentymentalizm uznawał
wewnętrzne przeżycia człowieka za źródło twórczości literackiej, jej cel widział
w autoanalizie oraz refleksji nad miejscem człowieka w świecie i kształtowaniu
autentycznych, naturalnych więzi międzyludzkich, które upatrywał w uczuciach
rodzinnych, przyjaźni i miłości. Pod adresem dzieł literackich kierowano postulaty
czułości i prostoty.
W praktyce literackiej prowadziło to do powstania nowego typu bohatera literackiego
(człowieka czułego, często przedstawiciela mieszczaństwa, a nawet ludu), do
zainteresowania przyrodą i jej drobiazgową obserwacją, do wykształcenia gatunków nie
mających klasycystycznej nobilitacji (powieść sentymentalna, drama, liryka osobista),
pogłębianie obserwacji psychologicznych i obyczajowych, przełamywania stylu
retoryczno-patetycznego na rzecz śpiewności i melodyjności poezji.
[Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy Ossolińskich,
Wrocław 1976, s. 401-402.]
5. Bibliografia
1. Biała A., Krawczyk A., Język, literatura, kultura. Wypisy i zadania. Podręcznik do
języka polskiego dla klasy 1, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2002.
2. Klimowicz M., Oświecenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
6. Załączniki
Zadanie domowe
Wskaż wpływy sentymentalizmu i rokoko występujące w satyrze Krasickiego.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak