Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny w klasie I

Dział I-Geografia środowiska przyrodniczego (zakres podstawowy)

Ocenę dopuszczającą otrzymuje Uczeń, który:
PODSTAWY KORZYSTANIA ZE ŹRÓDEŁ WIEDZY GEOGRAFICZNEJ.
- definiuje pojęcie: geografia,
- wymienia działy współczesnej geografii i ich dyscypliny naukowe,
-wymienia źródła informacji geograficznej,
-definiuje pojęcia: mapa, elementy mapy, plan, skala,
-przedstawia podział map ze względu na skalę i treść,
-zna rolę generalizacji, rodzaje skali mapy,
-porównuje zawartość treści map w różnych skalach,
-wymienia główne sposoby analizy w kartograficznej metodzie badań,
-wymienia i charakteryzuje graficzne metody prezentacji wyników badan geograficznych,
ZIEMIA W PRZESTRZENI I W CZASIE. PRZESTRZEŃ I CZAS NA ZIEMI.
-wymienia poglądy na budowę wszechświata (teorię geocentryczną i heliocentryczną) oraz
obecne poglądy na budowę wszechświata,
-definiuje pojęcia: przestrzeń geograficzna, przestrzeń wszechświata,
-definiuje pojęcia: układ horyzontalny, sfera niebieska, widnokrąg, horyzont widomy, zenit,
nadir, górowanie, dołowanie, wertykał, szerokość geograficzna, długość geograficzna,
-określa współrzędne geograficzne punktów na podstawie wycinka siatki kartograficznej,
-definiuje pojęcia: czas słoneczny (miejscowy),czas strefowy, strefa czasowa, czas
uniwersalny, czas urzędowy, czas letni, czas zimowy, linia zmiany daty,
-wymienia nazwy stref czasowych w Europie i pokazuje na mapie ich zasięg,
-definiuje pojęcie: kalendarz,
-wymienia jednostki kalendarza,
-wymienia astronomiczne pory roku i podaje daty przesileń i równonocy,
-wymienia ery i okresy oraz podaje czas ich trwania,
SYSTEM PRZYRODNICZY ZIEMI.
-definiuje pojęcie: system przyrodniczy,
-wymienia sfery tworzące system przyrodniczy Ziemi,
-definiuje pojęcia: minerał, skała, metamorfizm,
-wymienia najpospolitsze minerały i ich najważniejsze cechy fizyczne,
-wymienia składniki skorupy ziemskiej,
-omawia wykorzystanie minerałów i skał w życiu człowieka,
-definiuje pojęcia: procesy endogeniczne i egzogeniczne,
-wymienia procesy endogeniczne i egzogeniczne i podaje ich definicje,
-wymienia płyty litosfery,
-wymienia nazwisko prekursora teorii płyt litosfery,
-definiuje pojęcia: pogoda, klimat, prognoza pogody,
-wymienia składniki pogody i klimatu,
-wymienia miary składników pogody i klimatu,
-wymienia stałe i zmienne składniki atmosfery,
-wymienia sposoby pozyskiwania danych meteorologicznych i instytucje prowadzące
obserwacje i pomiary meteorologiczne,
-wylicza czynniki, od których uzależniony jest przestrzenny rozkład klimatów (strefowe i
astrefowe),
-wymienia nazwy stref oświetlenia i nazwy stref klimatycznych,
-definiuje pojęcia: hydrosfera, wszechocean, wody podziemne, wody powierzchniowe, bilans
wodny,
-opisuje na podstawie schematu obieg wody w przyrodzie,
-wyjaśnia pojęcia: ocean, morze, zatoka, zalew, cieśnina, kanał i wskazuje przykłady na
mapie,
-rozróżnia na mapach typy mórz,,
-przedstawia skład chemiczny wody morskiej,
-rozróżnia ruchy wód morskich,
-wyjaśnia pojęcia: rzeka, ciek, źródło, system rzeczny, dział wodny, obszar bezodpływowy,
reżim (ustrój) rzeczny,
-przedstawia zróżnicowanie elementów lądowej sieci hydrologicznej na podstawie schematu
w podręczniku lub foliogramu,
-rozpoznaje na rysunkach rodzaje źródeł,
-podaje definicje: firn, pole firnowe, jęzor lodowcowy, granica wiecznego śniegu, lodowiec
górski, lądolód, góra lodowa,
-wymienia obszary występowania lodowców i lądolodów i wskazuje je na mapie,
-wyjaśnia pojęcia: gleba, proces glebotwórczy, profil glebowy, poziom glebowy, czynniki
glebotwórcze,
-wymienia czynniki glebotwórcze,
-wymienia czynniki glebotwórcze,
-przedstawia skład gleby,
-wymienia poziomy profilu glebowego i ich symbole wg klasyfikacji z 1989r.,
-wymienia czynniki decydujące o strefowości rozmieszczenia gleb na Ziemi,
-wymienia podstawowe typy gleb strefowych i astrefowych,
-wyjaśnia pojęcia: formacja roślinna, dżungla, epifity, selva, lasy mangrowe, step, sawanna,
tajga, tundra,
-wymienia formacje roślinne występujące na świecie,
-wyjaśnia pojęcia: fitoplankton, zooplankton, strefa eufotyczna, strefa afotyczna,
-wyjaśnia pojęcia: klęska żywiołowa, hipocentrum, epicentrum,
-nazywa rodzaje klęsk żywiołowych oraz podaje przyczyny ich powstawania,
-wyjaśnia pojęcia: środowisko przyrodnicze, ekologia, urbanizacja, polder, deforestacja,
akwakultura, marikultura,
-wyjaśnia pojęcie: efekt cieplarniany,
-wymienia składniki procesu efektu cieplarnianego,

Ocenę dostateczną otrzymuje Uczeń, który spełnia wymagania na ocenę
dopuszczającą, oraz:
PODSTAWY KORZYSTANIA ZE ŹRÓDEŁ WIEDZY GEOGRAFICZNEJ.
-podaje przykłady związków geografii z innymi naukami przyrodniczymi i społecznoekonomicznymi,
-omawia znaczenie źródeł informacji w procesie edukacji,
-omawia przedmiot zainteresowań poszczególnych nauk z Systemu nauk o Ziemi oraz
dyscyplin geografii,
- porównuje siatkę geograficzną i kartograficzną,
- charakteryzuje różne rodzaje odwzorowań,
-wykorzystuje mapy do określenia położenia obiektów w przestrzeni,
-czyta mapy różnej treści,
-przekształca skalę mapy,
-omawia cele kartograficznej metody badań,
-sporządza profil terenu lub profil podłużny rzeki,
-wyjaśnia potrzebę stosowania różnych metod dla zobrazowania zjawisk geograficznych,
-przetwarza informacje, czyli na podstawie danych liczbowych sporządza wykresy,
kartogramy, kartodiagramy,
ZIEMIA W PRZESTRZENI I W CZASIE. PRZESTRZEŃ I CZAS NA ZIEMI.
-definiuje pojęcia: kosmologia, czasoprzestrzeń, galaktyka, ciemna materia, czarne dziury,
gromady, supergromady, kwazary, planety, księżyce, planetoidy, komety, meteoroidy,
meteory, meteoryty, sztuczne satelity,
-omawia budowę wszechświata,
-definiuje pojęcia: astronomiczna wysokość, azymut astronomiczny,
-określa współrzędne geograficzne punków na mapie i globusie,
-wyjaśnia zasadę podziału Ziemi na strefy czasowe,
-wyznacza na schemacie granice stref czasowych,
-wymienia formułę matematyczną ilustrującą związek między czasem słonecznym
określonych punktów na Ziemi,
-oblicza czas słoneczny z różnicy dł. geogr. i odwrotnie,
-definiuje jednostki kalendarza(doba, miesiąc, rok,)
-definiuje pojęcia: średnia doba słoneczna, miesiąc synodyczny,
-wymienia i krótko omawia różne rodzaje kalendarzy (egipski, mahometański, rzymski,
juliański, gregoriański),
-charakteryzuje dzieje geologiczne Ziemi,
SYSTEM PRZYRODNICZY ZIEMI.
-omawia zmiany poglądów na temat budowy Ziemi,
-wyjaśnia współzależności zachodzące między sferami,
-definiuje pojęcia: struktura, tekstura skał, diageneza,
-objaśnia skalę twardości MOHSA i wyjaśnia jak określa się twardość minerału,
-wyjaśnia genezę podstawowych typów skał,
-wymienia nazwy skał najczęściej występujących w naszej okolicy,
-wymienia rodzaje wietrzenia i opisuje ich przebieg,
-określa przyczyny wietrzenia,
-definiuje pojęcia: konwekcja, ryft, kraton, subdukcja, obdukcja,
-wymienia przyczyny i skutki ruchu płyt litosfery,
-wymienia struktury tektoniczne,
-wymienia warstwy atmosfery,
-charakteryzuje warstwy atmosfery,
-wyjaśnia różnicę miedzy pogodą a klimatem,
-wyjaśnia w jaki sposób zebrane dane meteorologiczne mogą służyć prognozowaniu pogody,
-przedstawia przykłady wpływu pogody na warunki życia i działalność człowieka,
-podaje klasyfikację klimatów Ziemi,
-wymienia typy klimatów w poszczególnych strefach klimatycznych,
-wylicza udział poszczególnych składników hydrosfery w zasobach wód Ziemi,
-przedstawia hipotezy wyjaśniające pochodzenie wody na Ziemi,
-wymienia czynniki wpływające na krążenie wody w przyrodzie,
-wymienia składniki bilansu wodnego Ziemi,
-rozróżnia rodzaje wód podziemnych na rysunkach,
-podaje przykłady i wskazuje na mapach obszary o dodatnim i ujemnym bilansie wodnym,
-omawia zróżnicowanie właściwości chemicznych i fizycznych wody morskiej,
-wyjaśnia powstawanie różnych rodzajów fal morskich oraz prądów morskich i podaje
przykłady prądów na mapie,
-wskazuje na mapie przykłady rzek o różnych ustrojach,
-klasyfikuje i wskazuje na mapie przykłady jezior wg typu genetycznego, powierzchni,
chemizmu, zasilania,
-wyjaśnia procesy powstawania terenów bagiennych i dokonuje podziału torfowisk,
-rysuje profil gleby bielicowej,
-rozróżnia gleby na podstawie profili glebowych na schematach,
-określa znaczenie gleb w gospodarce człowieka,
-wskazuje na mapach obszary występowania podstawowych typów gleb strefowych i
astrefowych,
-charakteryzuje typy gleb,
-wyjaśnia pojęcia: caatinga, skrub, busz, makia, chaparral, step, puszta, preria, pampa,
-wymienia czynniki, które spowodowały strefowe i astrefowe rozmieszczenie roślinności,
-rozróżnia pojęcia: roślinność strefowa i astrefowa,
-dobiera do poznanych stref panujący w nich klimat i gleby oraz przykłady fauny i flory,
-wskazuje na mapie rozmieszczenie stref roślinnych,
-wyjaśnia pojęcia :litoral, sublitoral, pelagial, bentos, bioluminescencja,
-wymienia wszystkie elementy dziedziny oceanicznej,
-podaje przykłady flory i fauny w morzach i oceanach,
-określa rolę wszechoceanu w wyżywieniu ludzi,
-wyjaśnia pojęcia: skala Richtera, cyklon tropikalny, huragan, tajfun,
-wymienia czynniki, od których zależy skala zniszczeń w wyniku trzęsień ziemi,
-wskazuje na mapie rejony głównego występowania klęsk żywiołowych,
-wyjaśnia dlaczego człowiek przekształca środowisko przyrodnicze,
-wymienia sposoby przekształceń,
-wyjaśnia związek człowieka z erozja gleb,
-wyjaśnia znaczenie efektu cieplarnianego w środowisku,
-wymienia źródła gazów cieplarnianych,
-wskazuje na mapie obszary o najwi8ększej emisji dwutlenku węgla,

Ocenę dobrą otrzymuje Uczeń, który spełnia wymagania na ocenę dostateczną,
oraz:
PODSTAWY KORZYSTANIA ZE ŹRÓDEŁ WIEDZY GEOGRAFICZNEJ.
-podaje przykłady praktycznego zastosowania nauk geograficznych,
-podaje przykłady i sposoby przetwarzania informacji geograficznej,
-grupuje mapy ze względu na różne kryteria,
-omawia odkształcenia na mapach,
-podaje przykłady praktycznego zastosowania różnych odwzorowań,
-posługuje się planem w mieście,
-planuje trasę podróży na podstawie mapy samochodowej,
-wymienia czynniki mające wpływ na generalizację mapy,
-porównuje różne obszary na mapach,
-wykorzystuje mapy do obliczeń matematyczno- geograficznych (odległości, powierzchni),
-planuje trasę wycieczki na podstawie mapy topograficznej,
-oblicza długość trasy, wysokości względne, spadek rzeki,
-dobiera właściwą metodę do przedstawienia wybranego zjawiska,
ZIEMIA W PRZESTRZENI I W CZASIE. PRZESTRZEŃ I CZAS NA ZIEMI.
-wyjaśnia budowę naszej galaktyki, Układu Słonecznego,
-określa współrzędne geograficzne powierzchni,
-na podstawie współrzędnych geograficznych odnajduje punkty na mapie,
-wyjaśnia przy pomocy rysunku budowę układu horyzontalnego oraz budowę układu
współrzędnych geograficznych,
-oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową w stopniach i kilometrach,
-wyjaśnia związek dobowej rachuby czasu z długością geograficzną oraz ruchem obrotowym
Ziemi,
-wyjaśnia sens i skutki wprowadzenia czasu strefowego, letniego, urzędowego,
-wyjaśnia dlaczego istnieje umowna linia zmiany daty,
-oblicza długość geograficzną z różnicy czasu i czas słoneczny z różnicy długości
geograficznej,
-przelicza czas uwzględniając granicę zmiany daty,
-wyjaśnia podział doby,
-przy pomocy rysunku wyjaśnia powstawanie faz Księżyca,
- wyjaśnia pojęcia: tydzień, rok zwrotnikowy,
-wyjaśnia przy pomocy rysunku strefowość oświetlenia Ziemi,
-przedstawia wpływ kształtu i ruchów Ziemi na funkcjonowanie systemu przyrodniczego
Ziemi,
SYSTEM PRZYRODNICZY ZIEMI.
-analizuje i opisuje zależności zachodzące między sferami,
-charakteryzuje cechy fizyczne i określa skład podstawowych minerałów i skał,
-rozpoznaje podstawowe typy skał i podstawowe minerały,
-wymienia procesy erozyjne i omawia ich przebieg,
-wyjaśnia przyczyny i kierunek działania procesów endogenicznych i egzogenicznych oraz
wskazuje na mapie miejsca na Ziemi, gdzie one zachodzą,
-wymienia cechy podstawowych form ukształtowania powierzchni Ziemi,
-charakteryzuje ukształtowanie powierzchni kontynentów i wybranych obszarów,
-wyjaśnia przyczyny ruchu płyt litosfery,
-wyjaśnia przyczyny zjawisk , które zachodzą w strefach ryftowych i subdukcji,
-wyjaśnia wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi składnikami pogody i klimatu,
-przedstawia charakterystyczne zmiany pogody np. w czasie przemieszczania się frontów
atmosferycznych,
-wskazuje przyczyny i konsekwencje zmienności pogody,
-wykazuje wpływ czynników geograficznych na przebieg procesów klimatotwórczych,
-charakteryzuje poszczególne typy klimatu,
-charakteryzuje strefy klimatyczne i uzasadnia ich rozmieszczenie,
-rozróżnia procesy przemiany wody w przyrodzie,
-wyjaśnia genezę zjawisk towarzyszących przemianom wody,
-wyjaśnia znaczenie retencji wody w przyrodzie,
-definiuje terminy: warstwa wodonośna, infiltracja,
-charakteryzuje formy występowania wody w przyrodzie,
-wyjaśnia przyczyny zróżnicowania właściwości chemicznych i termicznych wody morskiej,
-interpretuje mapy izohalin i izoterm wód morskich,
-charakteryzuje ruchy wód morskich,
-ocenia wpływ prądów morskich na klimat i działalność gospodarczą człowieka,
-wyjaśnia związek między układem warstw skalnych a rodzajem źródeł,
-określa zależność systemów rzecznych i dorzeczy od warunków klimatycznych,
ukształtowania powierzchni, budowy geologicznej,
-wyznacza na mapach ogólnogeograficznych: dorzecza, zlewiska, działy wodne,
-wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ujść rzecznych i pokazuje przykłady na mapie,
-wyjaśnia procesy ewolucji jezior w klimacie wilgotnym i suchym,
-wyjaśnia przebieg procesu glebotwórczego,
-określa wpływ czynników glebotwórczych na właściwości i żyzność gleby,
-charakteryzuje składniki gleby,
-rozróżnia poziomy profilu glebowego na schematach,
-wyjaśnia różnice w procesie powstawania gleb strefowych i astrefowych,
-omawia wpływ warunków środowiskowych na proces glebotwórczy (gleby strefowe o
astrefowe),
-określa bariery ograniczające występowanie wybranych formacji roślinnych,
-charakteryzuje poznane formy roślinne na świecie,
-charakteryzuje przy pomocy schematu strefy życia w morzu na tle wielkich form dna
oceanicznego,
-charakteryzuje poznane rodzaje klęsk żywiołowych,
-przedstawia sposoby zapobiegania skutkom klęsk żywiołowych,
-ocenia, które z trzęsień ziemi stanowią największe zagrożenia,
-przedstawia związek występowania trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów z budową
geologiczną,
-omawia skale przekształceń przez człowieka oraz wynikające z tego skutki,
-analizuje dane statystyczne dotyczące wykorzystania elementów środowiska przyrodniczego
przez człowieka,
-proponuje kierunki działań człowieka w celu ochrony środowiska,
-charakteryzuje przebieg efektu cieplarnianego,

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje Uczeń, który spełnia wymagania na ocenę dobrą,
oraz:
PODSTAWY KORZYSTANIA ZE ŹRÓDEŁ WIEDZY GEOGRAFICZNEJ.
-omawia zasadę funkcjonowania GIS, GPS,
-wyjaśnia znaczenie zdjęć lotniczych i satelitarnych,
-ocenia znaczenie Internetu ,
-wykorzystuje informacje z mapy o danym obszarze do przedstawienia charakterystycznych
cech wskazanego obszaru oraz obiektów, które na nim występują,
-wykorzystując informacje z mapy o danym obszarze omawia przyczyny, przebieg oraz
skutki zjawisk i procesów , które na nim zachodzą,
- wykorzystując informacje z mapy o danym obszarze przedstawia zależności między
zdarzeniami, zjawiskami, procesami ,które na nim zachodzą,
-ocenia kartograficzne metody badań w planowaniu regionalnym, w budownictwie,
prognozowaniu pogody,
-dokonuje interpolacji izarytm,
ZIEMIA W PRZESTRZENI I W CZASIE. PRZESTRZEŃ I CZAS NA ZIEMI.
-prowadzi obserwację nocnego nieba i wyjaśnia zaobserwowane zmiany,
-wyjaśnia dawne sposoby wyznaczania długości i szerokości geograficznej,
-proponuje przykłady zastosowania satelitarnego systemu GPS,
-porównuje różne rodzaje kalendarzy,
-wyjaśnia dlaczego kalendarz juliański wymagał modyfikacji,
-przewiduje skutki posługiwania się odmiennymi rodzajami kalendarzy,
-oblicza lata przestępne i zwykłe w kalendarzu gregoriańskim,
-interpretuje mapy geologiczne,
-wykorzystuje wiedzę z innych dziedzin nauki opisując zmiany środowiska przyrodniczego w
dziejach Ziemi,
SYSTEM PRZYRODNICZY ZIEMI.
-podaje przykłady wzajemnego przenikania się sfer i powłok tworzących system Ziemi,
-wyjaśnia związek między typem skał a sposobem ich powstawania,
-wskazuje na mapie miejsca występowania różnych rodzajów skał,
-wyjaśnia skutki wywołane procesami geologicznymi,
-ocenia przewidywalność niektórych procesów geologicznych,
-przewiduje na ile człowiek jest w stanie przeciwdziałać potężnym siłom przyrody,
-wyjaśnia ewolucję skorupy ziemskiej w wyniku ruchu płyt litosfery,
-analizuje obecne położenie płyt jako konsekwencję ich przemieszczania się od okresu
karbonu,
-wyjaśnia rozmieszczenie zjawisk geologicznych, wykorzystując w tym celu teorię płyt
litosfery,
-analizuje przekroje i mapy geologiczne,
-wymienia i charakteryzuje przestrzenne skale klimatu,
-przelicza miary składników pogody,
-określa na podstawie oznak zewnętrznych siłę wiatru wg Beauforta,
-analizuje mapy pogody i wyjaśnia jak ona powstaje,
-wyjaśnia wpływ człowieka na skład atmosfery,
-przewiduje zmiany klimatu,
-określa zmiany klimatu wywołane działalnością człowieka,
-porównuje typy klimatów w różnych strefach klimatycznych,
-ocenia możliwości wykorzystania wód podziemnych przez człowieka,
-interpretuje światowy bilans wodny,
-uzasadnia konieczność racjonalnej gospodarki zasobami wody na Ziemi,
-określa wpływ ruchów pionowych wód oceanicznych na rozwój życia biologicznego
(upwelling, downelling) ,
-wyjaśnia wpływ pływów i prądów morskich na kształtowanie się wybrzeży i ujść rzecznych,
-wyjaśnia mechanizm pływów i prądów za pomocą rysunków,
-analizuje przyrodnicze i gospodarcze znaczenie rzek, jezior i terenów bagiennych,
-charakteryzuje na podstawie schematu w podręczniku krążenie wody w obszarach
zlodowaconych,
-ocenia współczesny wpływ lodowców na klimat i ukształtowanie powierzchni Ziemi,
-uzasadnia rolę człowieka w kształtowaniu profilu i właściwości gleby,
-proponuje metody poprawy żyzności gleb zdegradowanych przez działalność człowieka,
-omawia właściwości oraz proponuje wykorzystanie różnych typów gleb na Ziemi,
-czyta i interpretuje mapy glebowe,
-określa związek pomiędzy formacjami roślinnymi a klimatem,
-przedstawia czynniki warunkujące produktywność poszczególnych stref życia w morzu,
-przewiduje wykorzystanie zasobów morza w przyszłości,
-omawia zagrożenia oraz możliwości zapobiegania zmianom i skutkom emisji gazów
cieplarnianych.
 Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
-spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz posiada wiedzę i umiejętności wykraczające
poza program nauczania,
- odnosi sukcesy w konkursach przedmiotowych.

Ocenę niedostateczną otrzymuje Uczeń, który:
-nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą.