Powiat krośnieński położony jest w obrębie trzech

x60Spis treści
1. Co to są środki masowego przekazu
3
2. Wpływ środków masowego przekazu na społeczeństwo
4
2.1 Na społeczeństwo (ogółem)
4
2.2 Negatywny wpływ mass mediów na dzieci i młodzież
5
2.3 Internet jako jeden ze środków masowego przekazu
7
1.Co to są środki masowego przekazu?
Środki masowego przekazu, środki komunikowania masowego, mass media, środki
masowej informacji i propagandy, instytucje i urządzenia techniczne, za pomocą, których
przekazuje się treści informacyjne bardzo licznym i zróżnicowanym odbiorcom. Do środków
masowego przekazu zalicza się: wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię (płyty,
kasety), szeroko rozpowszechnione filmy i wideokasety oraz wydawane w dużych nakładach
publikacje książkowe. Środki masowego przekazu związane są z kulturą masową. Zaczęły się
rozwijać w XIX w. (prasa), w XX w. rozwinął się film (lata 20.), radio (lata 30.), telewizja
(lata 50.).
Termin mass media powstał w USA w latach 40., określając masowy charakter produkcji
i odbioru przekazu, a także jego stereotypowość, schematyzm, łatwą dostępność połączoną ze
skłonnością do uproszczeń. Środki masowego przekazu są często atakowane za obniżanie
poziomu kultury, a nawet propagowanie złego smaku i trywialnych treści. Ich wpływ na
2
wszystkie dziedziny życia (szczególnie politycznego) jest ogromny. Pełnią również pożyteczną
rolę narzędzi najszerszej edukacji społecznej i kulturalnej.
Nikt współcześnie nie wątpi, że media wpływają na rozwój i postępowanie człowieka,
a także zbiorowości społecznych. Problem dotyczy zakresu tych wpływów. Wpływ ten ma
charakter masowy, obejmuje całe społeczeństwo i dotyczy tylko niektórych środowisk,
jednostek. Innym zagadnieniem jest ocena tego faktu; czy oddziaływanie środków masowego
przekazu jest wyłącznie pozytywne, czy tez są przypadki negatywne. Wsród funkcji, jakie
odgrywaja media we współczesnym społeczeństwie jest funkcja informacyjna i opiniotwórcza.
Środki masowego przekazu można sklasyfikować ze względu na ich niejednolitą siłę
oddziaływania Wśród środków masowych można wyróżnić takie, które oddziałują na odbiorców
za pośrednictwem: wzroku (książka, prasa), słuchu (radio), słuchu i wzroku (telewizja i film
dźwiękowy).
Inny podział środków masowych przyjmuje za kryterium kod przekazu. Wyróżnia się
wówczas środki „wielkie” (telewizja, film dźwiękowy, komputer) oraz „małe” (radio, książka).
Środki te posługują się kodami - analogowym (muzyka, taniec), cyfrowym (druk, słowo
mówione) oraz ikonicznym. Tylko telewizja i film dźwiękowy mogą posługiwać się trzema
kodami jednocześnie i przekazywać informacje licznym odbiorcom (w ciągu ostatnich kilku lat
skutecznie do tej grupy dołączył Internet).
Jeszcze inna klasyfikacja mediów, przyjmuje za kryterium cechy charakterystyczne oraz
sposoby ich percepcji. Uwzględnia ona środki „gorące” i „zimne”. Środki „gorące” apelują do
emocji odbiorcy, nie wymagają umysłowego wysiłku, są łatwe w odbiorze. Przekaźnik „gorący”
(radio, prasa) stanowi przedłużenie konkretnego receptora, co zapewnia „ostrą” percepcję.
Oddziałując na emocje, działa w sposób silny, lecz powierzchowny i nietrwały. Środki „zimne”
(telewizja) wymagają od odbiorcy zaangażowania w odbiór przekazu. Apelując do intelektu,
skłaniają do umysłowego wysiłku, do aktywnego dopełnienia przekazu”
2. Wpływ środków masowego przekazu na społeczeństwo.
2.1 Na społeczeństwo (ogółem)
Środki masowego przekazu są potężna bronią używaną przez wiele środowisk (nie tylko
przez władzę) do kierowania i kształtowania opinii publicznej. Opinia publiczna to poglądy,
nastawienia, oceny (sądy), dotyczące aktualnego, ale określonego przedmiotu (wartości) lub
określonej osoby i jej sposobu zachowania się, formułowane i przekazywane sobie przez
członków publiczności, skupionej wokół osądzanej wartości lub osoby. Jan Szczepański, autor
książki "Elementarne pojęcia socjologii" definiuje opinię społeczną jako ukazywane postawy
jednostek poglądy jednostek
i grup
wobec
danego osobnika,
wartości.
Istotą
tego
nieformalnego pisze Szczepański systemu czynności jest więc stała ocena zachowań członków
3
grupy przez innych członków, ocena wzajemna i zazębiająca się, z którą jednostka musi się
liczyć w swoim postępowaniu.
Znaczenie opinii publicznej polega na tym, że dysponuje ona sankcjami, a przez to
powoduje reakcje grup i środowisk na zachowanie się np. danej osoby w sytuacjach
uznawanych za ważne dla grupy czy środowiska. Łatwo się domyślić, dlaczego więc tak często
wykorzystuje się środki masowego przekazu do kształtowania tej opinii, a jej twórcami mogą
być m.in.: osoby aktywne społecznie; instytucje zajmujące się przekazem informacji, mające
szerokie dojście do grup społecznych (agencje prasowe gazety, telewizja, radio).
Od powstania kinematografii, była ona wykorzystywana w celach propagandowych.
Przykładem mogą być totalitaryzmy: niemiecki i sowiecki, które w doskonały sposób za pomocą
tego źródła kształtował, w zależności od potrzeby opinię publiczną. Zresztą tak samo
postępowały inne państwa podczas I i II wojny światowej. I choć niewątpliwie środki masowego
przekazu mają możliwość przekazywania informacji na szeroką skalę, dając możliwość
dokładnego informowania, a więc posiadają niezaprzeczalnie aspekty pozytywne to jednak
potencjał ten nie jest wykorzystywany gdyż nie przynosi tyle korzyści, nie daje możliwości
ukształtowania opinii na swoje potrzeby. Jak widać na przykładzie historii środki masowego
przekazu są jedynie środkami masowej kontroli nad społeczeństwem. Jest to nader widoczne
jednostek czasach wojen.
Lecz manipulacja opinią publiczną jest widoczna nie tylko podczas wojen, bystry obserwator
zauważy ją, na co dzień,podczas codziennego oglądania telewizji, czytania gazety, czy
słuchania radia. Za pomocą reklam skutecznie jest nam "wtłaczane" jak modny "mężczyzna"
powinien się ubrać, jakie powinien mieć kosmetyki, czym się powinien golić. Wiemy już także,
w czym poprawna "pani domu" powinna prać brudne rzeczy, co czytać, co jeść, gotować, czym
sprzątać. Dzięki środkom masowego przekazu wiemy już wszystko na temat naszych
powinności.
Dodatkową korzyścią w kreowaniu opinii za pomocą mediów, jest umacnianie stereotypów.
Historia nie lubi być zmienna, lecz uwielbia się powtarzać, dlatego: "prawdziwy mężczyzna" to
tylko ten, który "męsko" pachnie, "męsko" się ubiera, ma "męski" samochód. Natomiast
wpajanie stereotypu kobiety kury domowej jest widoczne na 2/3 reklam. To kobieta zajmuje się
domem,od wyjścia mężczyzny do pracy, aż do jego powrotu. To ona przygotowuje mu obiad
korzystając z najlepszych zup błyskawicznych. Ona pierze jego koszulę w proszku lepszym od
innych i na dodatek najtańszym! To kobieta sprząta dom tocząc batalię z tysiącami bakterii,
opiekuje się dziećmi, robi zakupy dba o zdrowie całej rodziny, i co najważniejsze pomimo to
nadal ma czas na przeczytanie swojego ulubionego pisma rodzinnego, które jeszcze ją
umacnia w tej postawie.
Zastraszający jest fakt manipulacji dziećmi za pomocą reklamy skierowanej wprost do nich.
Prym tu wiodą firmy: McDonald z clownem Rolandem na czele, Mattell z lalką Barbie i wiele
innych, które za pomocą reklamy potrafią dziecku wmówić wszystko. Fakt ten może poważnie
4
wpłynąć na ukształtowanie się charakteru i psychiki dziecka. Niektóre kraje to zrozumiały
zabraniając emitowania takich reklam, lecz furtkę "reklamowej manipulacji" nadal pozostawiły
sobie otwartą. Przecież dziecko kiedyś i tak dorośnie. Sądzę, że moje pokolenie zrozumie tą
sytuację w pełni za kilkanaście lat, byle by nie było już za późno. Marks kiedyś powiedział, że
"religia to opium dla ludu", a ja użyję sformułowania, że opium to nie jedyny narkotyk, jaki
otumania ludzi.
Niewątpliwą wadą środków masowego przekazu jest to, że podają one masę informacji,
niekoniecznie tych wartościowych i koniecznych. Przeciętnemu szaremu człowiekowi, który
wrócił z pracy i włącza telewizor, bardzo trudno z potoku seriali, reklam, garstki programów
informacyjnych, teleturniejów, amerykańskich filmów akcji, wybrać to co naprawdę jest
wartościowe i ciekawe. Coś co może poszerzyć wiedzę człowieka. Informacje mogące dać
pełny obraz danej sytuacji itp. Środki masowego przekazu nie wątpliwie mają wielki wpływ na
kształtowanie opinii publicznej, i nie rzadko są wykorzystywane przez grupy interesu do
uzyskiwania swoich partykularnych korzyści. I tylko od naszej świadomości zależy to czy
będziemy biernymi konsumentami przyjmującymi wszystko, co nam się podaje czy też wolnymi
jednostkami aktywnie szukającymi alternatywnych źródeł informacji.
2.2 Negatywny wpływ mass mediów na dzieci i młodzież.
Środki masowego przekazu działają bezosobowo, w oderwaniu od potrzeb indywidualnego
człowieka, nie uwzględniając osobowości, psychiki i sytuacji danej jednostki. Czy można jednak
przyjąć, że ich wpływ na dzieci i młodzież jest silniejszy niż w przypadku osób dorosłych?
Odpowiedź twierdząca nie wydaje się błędem. Siła i częstotliwość oddziaływania mediów na
pojedynczego człowieka jest niewątpliwie duża, a zwiększa się jeszcze w przypadku osób
młodych i bardzo młodych, znajdujących się w fazie kształtowania psychiki i osobowości, fazie,
która tak często cechuje się rozchwianiem emocjonalnym, brakiem stałego systemu wartości
i norm, buntem i negacją zastanego świata. Często prowadzi to do rozmywania granic
pomiędzy dobrem a złem, prawdą i fałszem, nie pozwala na w pełni krytyczne przyjmowanie
informacji czy opinii i co za tym idzie - zwiększa podatność na wszelkie wpływy.
W nauce wskazuje się, że najbardziej podatność taką wykazują dzieci i młodzież
wychowywane w nieprawidłowych środowiskach rodzinnych, o zaburzonych relacjach
międzyludzkich, niedojrzałe pod względem osobowościowym czy te opóźnione w rozwoju
umysłowym. Takie też dzieci najczęściej oglądają powszechnie dostępne programy telewizyjne;
telewizja zastępuje dotychczasowe role zwyczajowo pełnione przez rodziny, szkoły, a czasem
nawet
środowiska
rówieśnicze.
Im
mniejsze
jest
pozytywne
oddziaływanie
rodziny
i najbliższego otoczenia dziecka, tym większa rola innych czynników, w tym zwłaszcza
elektronicznych środków masowego przekazu. Niekiedy media stają się ucieczką od frustracji
i problemów rodzinnych, niekiedy fikcja lub rzeczywistość medialna staje się realną szkołą życia
i punktem odniesienia w codziennym życiu.
5
Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, nie można się dziwić, że większość badaczy tej
problematyki przychyla się do poglądu, iż środki masowego przekazu są co najmniej jednym
mogących istotnych czynników mogących wpływać na rozwój i zachowania młodych odbiorców,
w tym zwłaszcza widzów. Badania prowadzone w ostatnich latach zawierają szczególnie cenne
informacje w tym zakresie, informacje, które ukazują zmiany zachodzące na rynków środków
przekazu w dobie społeczeństwa informacyjnego.
Okres dorastania określany w psychologii rozwojowej także mianem adolescencji, obejmuje
przedział między dziesiątym a dwudziestym pierwszym rokiem życia. Ten etap rozwoju jest
jednym z najtrudniejszych w życiu człowieka. Obejmuje bowiem radykalne zmiany fizyczne
i psychiczne. Charakteryzuje się częstymi zaburzeniami równowagi emocjonalnej, ujawnieniem
sprzecznych postaw i poglądów. To okres narodzin nowej świadomości, okres przeobrażania
się dziecka w osobę dorosłą.
Oczywistym jest, iż właśnie w tym okresie zaznaczyć się może wpływ różnych środków
masowego przekazu. W szczególności odnosi się to do rozwoju umysłowego. „Operacje
formalne (wiek 11–15 lat) są ostatnim stadium rozwoju myślenia. Jest ono osiągane przez
kilkunastolatki, a trwa przez całe życie. Poziom ten oznacza odchodzenie od niedojrzałych
operacji umysłowych i sygnalizuje nowe sposoby rozumienia i badania świata. Zdolność do
takiego myślenia to zrezygnowanie z operacji umysłowych właściwych dla dziecka i pojawienie
się dojrzałej myśli”. Procesy myślowe są uzależnione od obrazu rzeczywistości, jaki dociera do
młodego człowieka, a ten kształtowany jest także, choć nie wyłącznie, przez media.
Media mogą wywrzeć silny wpływ także w obszarze dojrzewania emocjonalnego
i społecznego. W stadium adolescencji „większego znaczenia nabiera włączenie się
w społeczność. Staje się ono ważniejsze niż we wcześniejszych okresach życia. W okresie tym,
rówieśnicy i grupy rówieśnicze oferują oparcie i poczucie bezpieczeństwa dorastającym, którzy
usiłują zapewnić sobie niezależność od rodziny i autonomię. Charakterystycznymi formami
zachowań odzwierciedlających wzrastające zainteresowanie nastolatków włączaniem się
w środowisko społeczne są: fascynacja ubiorem i wyglądem, wykonywanie nieobowiązkowych
czynności domowych w celu uzyskania dodatkowych pieniędzy lub prowadzenie częstych
i długich rozmów przez telefon”.
Najnowsze badania amerykańskich naukowców stwierdzają, że dzieci, które w nadmiarze
oglądają telewizję nie są wolne, są przywiązane do aktualnej chwili i w dłuższej perspektywie
będą zaniedbywać relacje i kontakty z innymi. Wyobcowują się ze wspólnoty i stają się samotni.
Odbiorca znajduje się w wyimaginowanym świecie obrazów. „Medialny człowiek z czasem
zacznie przedkładać świat sztuczny nad realny, przestając zajmować się swoim otoczeniem.
Badania te również wykazały, że nadmierni konsumenci telewizji posiadają gorszy wzrok
i mocniej rozwiniętą prawą półkulę mózgową, co oznacza, że mniej oddają się refleksyjnemu
myśleniu i analizowaniu. Naukowcy twierdzą również, że np. przyczyn agresywnych zachowań
młodzieży należy szukać m. in. w destrukcyjnym wpływie telewizji, która wyświetla wiele filmów
6
pełnych przemocy. Programy telewizyjne zbyt często podają gotowe instrukcje dla wszelkiego
rodzaju psychopatów. Niestety audycje te pojawiają się w godzinach największej oglądalności.
Telewizja powinna z nich zrezygnować, gdyż ich pokazywanie kłóci się z misją telewizji
publicznej. Serwuje się widzom komercyjną „papkę”, w której jest pełno trupów, leją się
hektolitry krwi, a śmierć staje się czymś banalnym. To znieczula na cierpienie. Telewizję
powinni oglądać ludzie całkowicie dorośli, którzy potrafią odróżnić fikcję od rzeczywistości.
2.3 Internet jako jeden z głównych środków masowego przekazu (pozytywne
wykorzystanie Internetu).
Dokonujące się przemiany społeczno–ekonomiczne wymagają przeobrażeń polskiego
systemu edukacji, prowadzących do osiągania wysokiej efektywności kształcenia. Obecnie
uczeń ma ogromne możliwości w pogłębianiu swojej wiedzy, poprzez styczność z nową
technologią
informacją,
która
wykorzystuje
przede
wszystkim
komputery
oraz
sieci
komputerowe i ma olbrzymi wpływ na życie człowieka. Częścią tej technologii jest Internet, który
coraz bardziej staje się niezbędny w codziennym życiu. Daje on nowe możliwości, ale i stwarza
nowe zagrożenia, zwłaszcza w kontekście szybkiej informatyzacji szkół i organizowania w nich
pracowni internetowych.
Postrzegając Internet jako nowe, atrakcyjne medium o charakterze masowym daje się
wysunąć kilka wniosków i uogólnień. Po pierwsze można przyjąć, iż w najbliższej przyszłości
szkoła będzie jednym z głównych źródeł dostępu do Internetu dla młodzieży, zwłaszcza
uboższych rejonach uboższych i słabiej rozwiniętych.
Po drugie jasno można zauważyć, że szkoła będzie musiała wskazywać, jak dostęp do
Internetu zamienić w dostęp do informacji tak, aby był on świadomy i możliwie pełny. Należy
bowiem dążyć do sytuacji, w której Internet będzie szeroko postrzegany jako medium wymiany
informacji, a nie jako jedno z wielu źródeł rozrywki. „Przeglądanie zasobów Internetu,
w kontekście możliwości oddziaływania tego medium na dzieci i młodzież, nie musi dotyczyć
bezpośredniego kontaktu dziecka z siecią. Zwraca bowiem uwagę walor edukacyjny stron nie
tworzonych z myślą o młodych internautach. Na pewno powinni zauważyć to nauczyciele,
którym Internet może dostarczyć wielu materiałów przydatnych w realizacji poszczególnych
przedmiotów”.
Po trzecie można i należy dostrzegać w Internecie szansę, a nie zagrożenie, przynajmniej
jeśli chodzi o treści w nim zgromadzone i dostępne. „O wiele większe obawy niż niski poziom
językowy i estetyczny niektórych stron, wzbudza u rodziców i nauczycieli możliwość dotarcia do
dzieci poprzez Internet treści niecenzuralnych, rasistowskich – krótko mówiąc – skrajnych.
Twierdzenie, że Internet wręcz zalewa umysły niewinnych dzieci wspomnianymi treściami, nie
jest prawdziwe. Owszem, można na nie przypadkowo trafić, szczególnie przy korzystaniu
z wyszukiwarek. Wśród adresów będących efektem poszukiwań może się rzeczywiście trafić
strona o treściach niepożądanych. Ale w przypadku stron z materiałami pornograficznymi,
7
większość z nich pyta o wiek użytkownika sieci oraz zgodę na przejście do kolejnego poziomu.
Jeśli więc nie szuka się tych treści, nie powinno się do nich dotrzeć. Pewnym potwierdzeniem
tej tezy mogą być badania amerykańskiej agencji rządowej, z których wynika, że transfer plików
pornograficznych
stanowi
zaledwie
0,2%
całego
transferu
plików
w
Internecie”.
8