Perswazja, retoryka, erystyka, propaganda, argumentacja

Perswazja, retoryka,
erystyka, propaganda,
argumentacja,
manipulacja
Argumentacja
Zespół czynności podejmowanych w celu
uzasadnienia jakiegoś poglądu.
„Czynności” mogą być:
 mentalne (samotnie podejmujemy decyzję w
warunkach niepewności)
 werbalne, czyli akty mowy.

Teoria argumentacji ma korzenie w
starożytnej Grecji.

Sprzyjała temu specyficzna struktura
społeczna, gdzie ważniejsze funkcje
państwowe były obsadzane w wyniku
wyborów, co zmuszało do opanowania sztuki
przemawiania i uzasadniania poglądów.
Najbardziej popularny podział argumentów:
 dedukcyjne
oparte na prawach ogólnych, w których
konkluzja wynika z przesłanek w sposób
logicznie konieczny, np.
Hania zjadła czekoladę.
To, że zjadła czekoladę, wyszło na jaw.
Rodzice skarcili Hanię.
indukcyjne,
oparte na przykładach i nienadające wnioskowi
waloru logicznej konieczności, np.
Darwin był naukowcem
Większość naukowców nie wierzy w Boga.
Darwin nie wierzył w Boga
Wniosek może być fałszywy, mimo dwóch
prawdziwych przesłanek.

Retoryka



Ars bene dicendi (sztuka dobrego mówienia) –
Kwintylian
ars – w kulturze Greków i Rzymian sztuka
retoryczna była szczególną zdolnością
tworzenia perswazyjnej wypowiedzi zgodnie w
zasadami sformułowanymi w teorii;
bene – starożytni wiązali dobro etyczne z
pożytecznością i pięknem (dobry zgodnie z
etosem „męża prawego”; w znaczeniu
estetycznym – retoryka sztuką pięknego słowa.

dicendi – pierwotnie dotyczyło słowa
mówionego, z czasem w następstwie rozwoju
pisma perswazja zaczęła się skłaniać ku
wykorzystywaniu słowa pisanego.
Perswazja


W klasycznej teorii retorycznej (Arystoteles)
jest to wpływanie na przekonania odbiorcy za
pomocą mowy przez oddziaływanie na jego
rozum, wolę i emocje.
Jerzy Bralczyk: nakłanianie perswazyjne –
wypowiedzi stymulujące postawy, które z
kolei powinny sprzyjać pożądanym
zachowaniom się.

W nowoczesnych cywilizowanych
społeczeństwach nakłanianie coraz rzadziej
polega na fizycznym zmuszaniu, a coraz
częściej na namawianiu, czyli stosowaniu
różnych form komunikacji perswazyjnej.

Użycie bata czy łapówki nie jest perswazją,
ale groźba użycia bata i obietnica łapówki
są perswazją.
Erystyka

Kunszt prowadzenia sporów.

Obejmuje formy i walory argumentacji nie z
punktu widzenia poprawności struktury, lecz z
punktu widzenia sprawności w osiąganiu
zamierzonego efektu, mianowicie akcesu
słuchacza do treści bronionych.
Argumentum ad Hitlerum

Porównanie do Hitlera, faszystów, nazistów,
NSDAP, Gestapo itp.
Prawo Godwina:
 Wraz z trwaniem dyskusji w Internecie,
prawdopodobieństwo użycia porównania, w
którym występuje nazizm bądź Hitler dąży do
1.

Wątek w dyskusjach internetowych, w którym
pojawi się argument ad Hitlerum był uważany
za zakończony.

Uważano, że ten, kto użył tego argumentu,
przegrał dyskusję.
Argumentum ad komunum

Porównania do ZOMO, komunistów, PZPR,
SB, Stalina, Breżniewa, Bieruta,
Dzierżyńskiego, KGB, komuny, tajnych
współpracowników SB.
Propaganda

Z łac. propagatio ‘rozkrzewianie’ od
propagare ‘szczepić winorośl; krzewić;
szerzyć’
Szeroka definicja propagandy





rozpowszechnianie, popularyzowanie, szerzenie
idei, doktryn, teorii, myśli, poglądów, zachowań
społecznych
by skłonić ludzi do zmiany postaw, poglądów;
skłonić do działań
w interesie nadawcy (jednostkowego albo
zbiorowego)
przez szczególny dobór treści komunikatu i
ukształtowanie jego formy oraz zastosowanie
różnych metod nakłaniania (jawnych/ukrytych,
uczciwych/nieuczciwych).
Wąska definicja propagandy



zinstytucjonalizowana forma komunikowania
politycznego
podlegająca na kontroli przepływu informacji,
na kierowaniu opinią publiczną, na
sterowaniu (manipulowaniu) zachowaniami
ludzi
w celu uzyskania przez nadawcę komunikatu
określonych treści.
Klasyfikacja według stopnia
zafałszowania treści

Propaganda biała. Pochodzi ona od dobrze
zidentyfikowanego nadawcy, który nie ukrywa
swego pochodzenia i charakteru. Najczęściej
źródłem w tym rodzaju propagandy jest
instytucja polityczna, państwowa, religijna lub
inna, która została powołana do tego typu
działalności.
Klasyfikacja według stopnia
zafałszowania treści (cd.)

Propaganda szara. Mamy z nią do
czynienia, gdy źródło przekazu może, ale nie
musi być poprawnie identyfikowane i kiedy
podawane przez nie informacje nie są zbyt
precyzyjne.
Klasyfikacja według stopnia
zafałszowania treści (cd)

Propaganda czarna Cechuje ją fałszywe źródło
przekazu, które ukrywa rzeczywistego nadawcę
oraz sfabrykowane, nieprawdziwe informacje
wymyślone przez propagandzistę.
Można wyróżnić dwa modele źródła przekazu czarnej
propagandy:
o model deflekcyjny (odbijający),
o model legitymizacyjny.
Model deflekcyjny źródła
przekazu
P
K
P1
O
P – propagandzista
P1 – fałszywe źródło
przekazu
O – odbiorca
K- komunikat propagandowy
(przekaz)
Model legitymizacyjny
źródła przekazu
P
K1
K3
K2
P2
O
P – propagandzista
P2 – nadawca zastępczy
(wiarygodny)
K1 – komunikat oryginalny
K2 – komunikat interpretowany jako
pochodzący ze źródła P2
K3 – komunikat przesyłany do
odbiorcy
Agitacja





(szybkie, krótkotrwałe) mobilizowanie,
pobudzanie
do doraźnych akcji poparcia sprawy, idei itp.
dużej grupy ludzi
by pozyskać uczestników akcji, zjednać
zwolenników
przez oddziaływanie bezpośrednie, jawne,
uczciwe lub nieuczciwe; przez budzenie emocji,
wzbudzanie entuzjazmu, aktywizowanie tłumu
środkami językowymi i pozajęzykowymi.
Manipulacja


Takie używanie wyrazów i wypowiedzeń,
którego celem jest próba nieuczciwego
wpływania na zachowania, postawy i
przekonania innych ludzi (A. Markowski).
Działanie ukryte.
Manipulacją będzie:
 zatajenie faktów,
 kłamstwo,
 posługiwanie się eufemizmami (np.
wydarzenia marcowe, przejściowe trudności
w zaopatrzeniu w cukier)
 hiperbolizacja treści (np. wielkie osiągnięcie
narodu polskiego – o locie Polaka w
kosmos);

„Wieczór Wrocławia” w relacji z wiecu
wyborczego (2001) Janusza Korwin-Mikkego
napisał w nagłówku: Korwin-Mikke: „Za
Hitlera było lepiej”. Polityk uznał, iż
naruszono w ten sposób jego dobra osobiste,
gdyż tego nie powiedział: „Stwierdziłem, że
za Hitlera podatki były dwa razy niższe niż
teraz” – wyjaśnił przed sądem.

Przedstawiciel „Wieczoru Wrocławia” przyznał, że
stwierdzenie użyte w tytule artykułu było oddaniem
intencji lidera UPR. Podkreślał, że nie można
oceniać tytułu w oderwaniu od całego artykułu, w
którym przytoczono dokładną wypowiedź
kandydata. Wrocławski sąd nie przyjął jednak
argumentów strony pozwanej. Nakazał wydawcy
„Wieczoru Wrocławia” przeproszenie i przekazanie
10 tys. zł nawiązki na rzecz Wioski Dziecięcej „Raj”
w Oświęcimiu. Zdaniem sądu doszło do celowego
przekręcenia wypowiedzi, sugerując, że Janusz
Korwin-Mikke popiera całą politykę Adolfa Hitlera.