kalkulacje - przykłady

KALKULACJE KOSZTÓW
Jednostką kalkulacyjną jest wyrażony za pomocą odpowiedniej miary produkt pracy (wyrób gotowy, wyrób nie
zakończony, usługa) stanowiący przedmiot obliczania jednostkowego kosztu wytworzenia – przedmiot
kalkulacji.
Rachunek kalkulacyjny wykazać powinien:
•
łączny koszt jednostkowy każdego wyrobu, roboty, czy usługi,
•
strukturę kosztu jednostkowego.
Informacje te są niezbędne do:
•
określenia poziomu kosztów,
•
ustalania cen,
•
analizy rentowności produktów,
•
kontroli kosztów,
•
wyceny zapasów,
•
pomiaru zysku
Rodzaj
Dalszy podział
KALKULACJA WSTĘPNA
OFERTOWA
PLANOWA
KALKULACJA
WYNIKOWA
NORMATYWNA
Dane wyjściowe do
sporządzania kalkulacji
normy i wskaźniki
techniczno-ekonomiczne,
taryfikatory, taryfy cen i ceł,
ceny średnie, koszty uznane
za przeciętne dla danej
branży
założenia przyjęte w planach
i budżetach na temat norm
zużycia środków produkcji,
norm wydajności pracy oraz
przewidywanych skutków
usprawnień organizacyjnotechniczne.
aktualnie obowiązujące
normy techniczne oraz
planowane ceny i budżety
kosztów pośrednich
rzeczywiście zarejestrowane
koszty na kontach
księgowych
Charakter kosztu
jednostkowego
Czemu służy koszt
jednostkowy uzyskany w
wyniku kalkulacji ?
mało dokładny,
wyłącznie
orientacyjny koszt
jednostkowy
ustalenie ceny na wyrób
(usługę), gdy nie ma jeszcze
dokładnych opracowań
konstrukcyjnych i
technologicznych
planowany
jednostkowy koszt
wytworzenia
tworzenie optymalnych
planów produkcji i
sprzedaży,
prowadzenie polityki
zaopatrzenia,
tworzenie podstaw obniżki
kosztów.
normatywny koszt
jednostkowy
Narzędzie kontroli
operatywnej kosztów
rzeczywisty koszt
wytworzenia
wycena wyrobów gotowych i
pomiar zysku,
podstawa do sprawdzianu
założeń na temat zużycia
czynników produkcji w
kalkulacjach wstępnych.
1
KALKULACJA
Podziałowa
prosta
Doliczeniowa
współczynnikowa
fazowa
zleceniowa
asortymentowa
Kalkulacja podziałowa prosta.
Kp
Kj =
Wg
gdzie:
Kj – jednostkowy koszt wytworzenia
Kp – całkowite koszty produkcji
Wg – ilość wyrobów gotowych (usług)
lub
Kp
Kj =
Wg + (Wt x % przerobu)
gdzie:
Wt – wyroby (usługi) w toku
Przykład 1
Pozycja kalkulacyjna
Całkowite koszty
produkcji (zł)
Liczba wyrobów gotowych (usług)
(szt.)
Koszt jednostkowy
(zł/szt.)
Materiały bezpośrednie
350
100
3,50
Płace bezpośrednie
800
100
8,00
Koszty wydziałowe
2.450
100
24,50
RAZEM
3.600
100
36,00
2
Przykład 2
- Materiały bezpośrednie
5.400 zł
- Płace bezpośrednie
4.700 zł
- Koszty wydziałowe
7.900 zł
W danym okresie wytworzono 600 sztuk wyrobów gotowych. W wyniku inwentaryzacji stwierdzono, że w
produkcji znajduje się jeszcze 500 sztuk wyrobów przetworzonych w 80%.
Należy dokonać kalkulacji kosztu jednostkowego produktu zakończonego oraz produkcji w toku.
Rozwiązanie:
1.
Obliczamy wielkość produkcji bieżącego okresu:
-
2.
3.
600 sztuk zakończonych w 100%
= 600 sztuk
500 sztuk zakończonych w 80%
= 400 sztuk
razem produkcja wyrażona za pomocą jednostek
przeliczeniowych (wyrobów gotowych)
= 1000 sztuk
Kalkulacja kosztu wytworzenia wyrobów gotowych i produkcji w toku (półfabrykatu).
Pozycja kalkulacyjna
Całkowite
koszty
produkcji (zł)
Produkcja
(szt.)
Jednostkowy
Jednostkowy koszt
koszt wyrobu
produktu nie zakończonego
gotowego (zł/szt.)
(zł/szt.)
Materiały bezpośrednie
5.400
1000
5,40
80% od 5,40 = 4,32
Płace bezpośrednie
4.700
1000
4,70
80% od 4,70 = 3,76
Koszty wydziałowe
7.900
1000
7,90
80% od 7,90 = 6,32
RAZEM
18.000
1000
18,00
80% od 18,00 = 14,40
Sprawdzenie wyników kalkulacji:
Produkcja zakończona 600 sztuk x 18 zł/szt. = 10.800 zł
Produkcja w toku 500 sztuk x 14,40 zł/szt. = 7.200 zł
Razem koszty całej produkcji wyniosły 18.000 zł, co odpowiada łącznemu technicznemu kosztowi wytworzenia.
3
Kalkulacja podziałowa współczynnikowa
Istota kalkulacji współczynnikowej polega na sprowadzeniu kosztów różnych wyrobów (usług) do wspólnego
mianownika dzięki przeliczeniu ich za pomocą współczynników na jednorodne (umowne) przedmioty kalkulacji
Przykład
Przedsiębiorstwo „Alfa” produkuje dwa rodzaje opakowań o pojemności 100g i 130g. W danym okresie
wyprodukowano 454 sztuk opakowań o pojemności 100g oraz 420 opakowań o pojemności 130g. Koszty
poniesione w związku z produkcją obu typów opakowań były następujące:
Materiały bezpośrednie
9.200 zł
Płace bezpośrednie
7.800 zł
Koszty wydziałowe
6.000 zł
RAZEM
23.000 zł
Rozwiązanie:
Pozycja kalkulacyjna
1
Koszt
Ilość
Koszt
Ilość jednostek
jednostkowy
produkcji
wytworzenia
Współczynnik współczynnikowych
wyrobu
wytworzonej
jednostki
(kol. 2 x 3)
gotowego
(szt.)
współczynnikowej
(kol. 4 x 5)
2
3
4
5
6
Materiały
bezpośrednie
454
420
1
1,3
454
546
1000
9,2
9,2
9,2
11,96
Płace bezpośrednie
Opakowania 100g
Opakowania 130g
454
420
1
1,3
454
546
1000
7,8
7,8
7,8
10,14
Koszty wydziałowe
Opakowania 100g
Opakowania 130g
454
420
1
1,3
454
546
1000
6,0
6,0
6,0
7,8
Opakowania 100g
Opakowania 130g
Obliczanie kosztu jednostkowego technicznego wyrobu:
Pozycja kalkulacyjna
Koszt jednostkowy (zł/szt.)
opakowanie 100g
opakowanie 130g
Materiały bezpośrednie
9,2
11,96
Płace bezpośrednie
7,8
10,14
Koszty wydziałowe
6,0
7,80
Razem – techniczny koszt wytworzenia
23,0
29,90
4
Kalkulacja podziałowa procesowa
Kalkulacja podziałowa procesowa (fazowa) ma zastosowanie w produkcji masowej i wieloseryjnej,
przechodzącej przez szereg następujących po sobie faz procesów produkcyjnych.
Przykład
Przedsiębiorstwo „Beta” wyprodukowało w danym okresie w wydziale I 400 sztuk półfabrykatów, a w wydziale
II 300 sztuk wyrobów gotowych. Różnicę ilościową między wydziałem I i II stanowi 100 sztuk produkcji w toku,
którą stanowiła w tym przypadku nie przetworzone półfabrykaty pobrane z wydziału I. Poszczególne wydziały
pokrywają się z fazami produkcyjnymi.
Informacje o kosztach wydziałów (faz produkcyjnych) zawarto w poniższej tabeli:
Faza I
Wydział I (zł)
Faza II
Wydział II (zł)
Łącznie
Materiały bezpośrednie
8.000
---
8.000
Płace bezpośrednie
4000
4.700
8.700
Koszty wydziałowe
16.000
13.300
29.300
Razem
28.000
18.000
46.000
Pozycja kalkulacyjna
Rozwiązanie:
koszty fazy I
28.000 zł :400 szt. półfabrykatów
koszty fazy II
18.000 zł :300 szt. wyr. gotowych
razem koszt wytworzenia wyrobu gotowego
= 70 zł/szt.
= 60 zł/szt.
= 130 zł/szt.
Sprawdzenie wyników kalkulacji:
300 szt. wyrobów gotowych x 130 zł/szt.
100 szt. półfabrykatów (prod. w toku) x 70 zł/szt.
łącznie koszty całej produkcji
= 39.000 zł
= 7.000 zł
= 46.000 zł
5
Kalkulacja doliczeniowa
Kalkulacje doliczeniowe stosuje się w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment produktów,
zróżnicowany pod względem rozmiarów produkcji, konstrukcji oraz technologii produkcji.
Istotnym elementem kalkulacji doliczeniowej jest doliczanie (rozliczanie) kosztów pośrednich na poszczególne
zlecenia lub asortymenty. Doliczanie to odbywa się w następujących etapach:
• określenie bazy doliczeń kosztów wydziałowych (klucza rozliczeniowego), kluczem tym może być np.
suma płac bezpośrednich, suma maszyno- lub roboczo-godzin, suma zużytych materiałów, suma
kosztów bezpośrednich,
• obliczenie wskaźnika narzutu kosztów wydziałowych, który informuje o tym, jaka wielkość kosztów
wydziałowych poniesionych w danym okresie przypada na jednostkę ustalonego klucza podziałowego,
Wskaźnik ten określany jest wzorem:
Wnkw =
suma kosztów wydziałowych
suma bazy doliczeń
x 100%
• ustalenie kwoty kosztów pośrednich (wydziałowych) przypadających na dane zlecenie (lub
asortymentu):
Wnkw x baza doliczeń zlecenia
Kwz =
100%
gdzie:
Wnkw – wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych
Kwz – koszty wydziałowe zlecenia (asortymentu)
Rodzaj kalkulacji
Zastosowanie
Przedmiot kalkulacji
Kalkulacja doliczeniowa
zleceniowa
Produkcja jednostkowa,
małoseryjna w długich odstępach
czasowych
Seria, partia, sztuka wyrobu,
roboty, usługi
Kalkulacja doliczeniowa
asortymentowa
Produkcja średnio – i wielkoseryjna
Asortyment lub grupa
asortymentowa
Przykład – kalkulacja zleceniowa
W danym okresie sprawozdawczym przedsiębiorstwo „Gama” wykonała dwa zlecenia produkcyjne:
Zlecenie nr 1:
200 sztuk wyrobów A
Zlecenie nr 2:
250 sztuk wyrobów B
Koszty zewidencjonowane w przekroju pozycji kalkulacyjnych zawiera poniższe zestawienie:
Pozycja kalkulacyjna
Materiały bezpośrednie
Płace bezpośrednie
Koszty wydziałowe
Razem
Ogółem koszty
(zł)
18000
4000
3800
25800
Koszty
Zlecenia nr 1
10000
3000
?
Koszty
Zlecenia nr 2
8000
1000
?
Należy sporządzić kalkulację wyrobów, wiedząc że cała produkcja została zakończona, a koszty wydziałowe są
rozliczone w stosunku do płac bezpośrednich.
6
Rozwiązanie:
Pozycja kalkulacyjna
Zlecenie 1
Zlecenie 2
Ogółem koszty (zł) Koszt jedn. (zł/szt.) Ogółem koszty (zł) Koszt jedn. (zł/szt.)
Materiały bezpośrednie
10.000
50,00
8.000
32,00
Płace bezpośrednie
3.000
15,00
1.000
4,00
Koszty wydziałowe
2.850
14,25
950
3,80
15.850
79,25
9.950
39,80
Razem
Objaśnienia:
1.
Obliczono koszty wydziałowe zgodnie ze wskaźnikiem narzutu:
3.800
Wnkw =
x 100% = 95%
4.000
kwota narzutu kosztów wydziałowych
dla zlecenia 1:
dla zlecenia 2:
2.
95% od 3.000 zł = 2.850 zł
95% od 1.000 zł = 950 zł
Ustalono koszty jednostkowe wyrobów produkowanych w ramach zleceń 1 i 2 dzieląc koszty zleceń przez
liczbę wyrobów.
Sprawdzenie wyników kalkulacji:
Zlecenie 1:
Zlecenie 2:
Razem
200 szt. x 79,25 zł/szt. = 15.850 zł
250 szt. x 39,80 zł/szt. = 9.950 zł
25.800 zł
Przykład– kalkulacja asortymentowa z produkcją nie zakończoną
Przedsiębiorstwo „Omega” produkuje trzy asortymenty wyrobów: X, Y, Z. Bezpośrednie koszty produkcji były
następujące:
Pozycja kalkulacyjna
Materiały bezpośrednie
Płace bezpośrednie
Razem
X
7.000
2.000
9.000
Wyrób (zł)
Y
3.000
1.000
4.000
Z
6.000
2.000
8.000
Ogółem (zł)
16.000
5.000
21.000
Koszty wydziałowe poniesione w danym okresie wyniosły 10.000 zł. Kluczem rozliczeniowym jest suma płac
bezpośrednich. W bieżącym okresie wyprodukowano:
asortyment X –
500 szt. wyrobów gotowych
asortyment Y –
600 szt. wyrobów gotowych
800 szt. wyrobów przetworzonych w 50%
asortyment Z -
900 szt. wyrobów gotowych
375 szt. wyrobów przetworzonych w 80%
Należy sporządzić kalkulację kosztów jednostkowych asortymentów dla produkcji zakończonej i produkcji w
toku.
7
Rozwiązanie:
1.
Ustalenie narzutu kosztów wydziałowych w przekroju asortymentów:
10.000 zł
Wnkw =
x 100% = 200%
5.000 zł
kwoty narzutu kosztów wydziałowych wynoszą:
2.
-
wyrób X
200% od 2.000 zł = 4.000 zł
-
wyrób Y
200% od 1.000 zł = 2.000 zł
-
wyrób Z
200% od 2.000 zł = 4.000 zł
Ustalenie umownych jednostek kalkulacyjnych dla asortymentów, gdzie występuje produkcja w toku:
Wyrób
Produkcja
zakończona w 100%
(szt.)
Produkcja nie
zakończona (szt.)
%
zaawansowanie
produkcji w toku
Liczba umownych jednostek
kalkulacyjnych
X
500
---
---
500 szt.
Y
600
800
50%
600 szt. + 400 szt. = 1000 szt.
Z
900
375
80%
900 szt. + 300 szt. = 1200 szt.
3.
Kalkulacja kosztów jednostkowych:
Pozycja
kalkulacyjna
Materiały
bezpośrednie
Płace
bezpośrednie
Koszty
wydziałowe
Razem
Wyrób X
Koszt jednostkowy
wyrobu
prod. w toku
gotowego
Wyrób Y
Koszt jednostkowy
wyrobu
prod. w
gotowego
toku
Wyrób Z
Koszt jednostkowy
wyrobu
prod. w
gotowego
toku
14,00
---
3,00
1,50
5,00
4,00
4,00
---
1,00
0,50
1,67
1,33
8,00
---
2,00
1,00
3,33
2,67
26,00
---
6,00
3,00
10,00
8,00
Sprawdzenie wyników kalkulacji:
Wyrób X
500 szt. wyrobów gotowych x 26 zł/szt. =
Wyrób Y
600 szt. wyrobów gotowych x 6 zł/szt. =
800 szt. wyrobów nie zakończonych x 3 zł/szt. =
3.600 zł
2.400 zł
Wyrób Z
900 szt. wyrobów gotowych x 10 zł/szt. =
375 szt. wyrobów nie zakończonych x 8 zł/szt. =
9.000 zł
3.000 zł
RAZEM: suma kosztów bezpośrednich i pośrednich
13.000 zł
31.000 zł
8