efekty procesów restrukturyzacyjnych w kompanii węglowej sa
advertisement
GÓRNICTWO I GEOLOGIA Tom 5 2010 Zeszyt 3 Mirosław KUGIEL Kompania Węglowa SA, Katowice EFEKTY PROCESÓW RESTRUKTURYZACYJNYCH W KOMPANII WĘGLOWEJ SA Streszczenie. W pracy omówiony został przebieg procesów restrukturyzacyjnych w Kompanii Węglowej SA na tle polskiego górnictwa węgla kamiennego od początku istnienia Spółki, a także zamierzenia w perspektywie do 2020 roku. Przedstawione zostały uwarunkowania, w jakich Kompania powstała, a następnie podjęte i zrealizowane oraz przewidywane przekształcenia, zmierzające do optymalnego ukształtowania firmy. Uwagę poświęcono głównie zagadnieniom organizacji, zatrudnienia, gospodarki złożem oraz produkcji i sprzedaży węgla, uznając je za najistotniejsze w ocenie efektów restrukturyzacji. W podsumowaniu oceniono dokonania oraz szanse realizacji planów strategicznych Kompanii. EFFECTS OF THE RESTRUCTURING PROCESSES OF KOMPANIA WĘGLOWA SA Summary. The paper discusses the course of restructuring processes in Kompania Weglowa SA as against the Polish coal mining industry since the foundation of the Company and also its intentions in the perspective till 2020. The conditions were presented under which the Company was founded and then the undertaken, completed and the expected transformations focused on optimum formation of the company. The attention was mainly paid to the issues of organization, employment, deposit management, production and coal sales, reckoning them as the most important factors in assessing of the effects of restructuring. In summary, evaluation of the achievements have been made and the chances of implementation of strategic plans of the Company. 1. Wprowadzenie Utworzenie Kompanii Węglowej SA w 2003 roku było jednym z elementów prowadzonej reformy polskiego górnictwa w ramach programu rządowego. Krótko po likwidacji wielu 60 M. Kugiel kopalń, funkcjonujących jeszcze w ramach Spółek Węglowych, powstało największe w Europie przedsiębiorstwo górnicze. Kierowanie tak wielkim podmiotem gospodarczym było sporym wyzwaniem dla kadr zarządzających. Po początkowym okresie obejmującym głównie zbudowanie właściwych relacji w zaproponowanym układzie organizacyjnym, przyszedł czas na twórcze kształtowanie Kompanii. Podejmowane działania były wielokierunkowe, a decyzje często bardzo trudne. W minionym okresie ponad siedmiu lat funkcjonowania Kompanii, przyszło zmierzyć się z wieloma problemami wewnętrznymi, ale przede wszystkim z problemami płynącymi z otoczenia. Silna zmienność koniunktury na rynkach węglowych, generalnie spadkowa tendencja zapotrzebowania na węgiel, niestabilność cen i nowe trendy w gospodarce krajowej, wymusiły wiele wewnętrznych zmian dostosowawczych. Wystąpiła konieczność ograniczania zdolności produkcyjnych, a co za tym idzie zmniejszania zatrudnienia. Ze zmniejszeniem produkcji trzeba było zredukować część infrastruktury technicznej. Takie zmiany spowodowały z kolei konieczność działań w kierunku uproszczenia struktur organizacyjnych oraz racjonalizacji zarządzania. Efektem wieloletniej restrukturyzacji jest dodatni wynik finansowy osiągany w ostatnich latach oraz znaczne zmiany w podstawowych obszarach działalności. Zmierzając do stworzenia bardziej efektywnych, dużych jednostek produkcyjnych, zmniejszono liczbę kopalń z 23 do 15, skupionych w czterech Centrach Wydobywczych, a docelowo planuje się utworzenie 4 Kopalń Zespolonych. Zmianom tym towarzyszyło zmniejszenie zatrudnienia o ponad 27%, osiągnięte bez stosowania zwolnień grupowych. Realizując zasadę dostosowania produkcji węgla do możliwości jego sprzedaży, zredukowano jego wydobycie o ponad 25%. Dzięki właściwej gospodarce zasobami węgla zachowano bazę surowcową, która powinna pozwolić na prowadzenie działalności górniczej jeszcze przez około 50 lat przy obecnym poziomie wydobycia. Zmiany w tych podstawowych obszarach działalności świadczą o skali restrukturyzacji, jaką przeprowadzono w Kompanii od początku jej funkcjonowania. 2. Zmiany organizacyjne 2.1. Rys historyczny Kompania Węglowa SA w Katowicach jest jednoosobową spółką Skarbu Państwa, która powstała w efekcie zmian strukturalno-organizacyjnych, wynikających z programu restruktu- Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 61 ryzacji górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2003 – 2006, przez przeniesienie do PARGWK SA z dniem 1 lutego 2003 roku rzeczowych aktywów trwałych pięciu spółek węglowych. Na dzień 1 lutego 2003 roku Kompania Weglowa skupiała 23 kopalnie i zakłady wydobywcze, 9 jednostek specjalistycznych oraz Centralę. Aktualnie w firmie skupionych jest 15 kopalń, 5 jednostek specjalistycznych oraz Centrala. Kopalnie zorganizowane są w czterech Centrach Wydobywczych – Zachód, Północ, Wschód i Południe. Obecna struktura Spółki powstała w wyniku zmian, mających na celu podniesienie jej ekonomicznej efektywności przez: - wniesienie rzeczowych aktywów trwałych KWK Janina do ZGE Janina Sp. z o.o. (31.03.2004 r.) - zbycie na rzecz SRK SA całkowicie likwidowanej kopalni ZG Bytom II (XII 2004 r.) - łączenie kopalń, w wyniku którego powstały: - KWK Rydułtowy-Anna (Rydułtowy+Anna) 01.03.2004 r. - KWK Bobrek-Centrum (Bytom III+Centrum) 01.01.2005 r. - KWK Brzeszcze-Silesia (Brzeszcze+Silesia) 01.01.2005 r. - KWK Sośnica-Makoszowy (Makoszowy+Sośnica) 01.07.2005 r. - KWK Halemba-Wirek (Polska-Wirek i Halemba) 01.08.2007 r. - KWK Knurów-Szczygłowice (Knurów+Szczygłowice) 01.01.2010 r. - wygaszenie wydobycia na likwidowanym Ruchu II KWK Piast (31.07.2005 r.) oraz likwidację zakładów pomocniczych, takich jak: Zakład Handlu Węglem, Zakład Logistyki Materiałowej, Zakład Obrotu Materiałowego i Gospodarki Maszynami, Nadwiślański Zakład Zaopatrzenia i Kontraktów. 2.1.1. Jednostki organizacyjne Kompanii Węglowej SA Spośród 15 kopalń Kompanii, 6 kopalń jest dwuruchowych. W najbliższej przyszłości, funkcjonujące obecnie Centra Wydobywcze przekształcone zostaną w Kopalnie Zespolone, skupiające Zakłady Górnicze. Docelowo w ramach Kopalń Zespolonych funkcjonować będzie 9 Zakładów Górniczych, w tym 5 wieloruchowych. Kompania Węglowa w swej strukturze organizacyjnej oprócz kopalń i zakładów górniczych posiada 5 specjalistycznych jednostek organizacyjnych: 1. Zakład Górniczych Robót Inwestycyjnych świadczy usługi w zakresie wykonawstwa robót górniczych na wszystkich kopalniach należących do KW SA. 62 M. Kugiel 2. Zakład Remontowo-Produkcyjny świadczy usługi remontowe na rzecz Spółki (głównie remonty obudów). 3. Zakład Zagospodarowania Mienia – prowadzi działalność związaną z zagospodarowaniem majątku nieprodukcyjnego, obsługą szkód górniczych po kopalniach zlikwidowanych oraz obsługą emerytów i rencistów po kopalniach zlikwidowanych. 4. Zakład Informatyki i Telekomunikacji świadczy usługi telekomunikacyjne, wynikające ze statusu Kompanii Węglowej SA, jako operatora telekomunikacyjnego, oraz usługi informatyczne. 5. Zakład Elektrociepłowni zajmuje się: produkcją ciepła w postaci pary wodnej i gorącej wody dla zabezpieczenia potrzeb technologicznych i grzewczych kopalń KW SA. Łącznie w KW SA od 2003 roku przeprowadzono: - 6 połączeń kopalń, - wyłączenie 2 kopalń ze struktur Kompanii Węglowej SA, - likwidację 4 zakładów pomocniczych, - wygaszenie wydobycia na 2 ruchach wydobywczych, - utworzenie 4 Centrów Wydobywczych. Przewiduje się: - utworzenie 4 Kopalń Zespolonych, - wygaszenie wydobycia na 2 kolejnych ruchach wydobywczych, - zbycie Ruchu II Silesia KWK Brzeszcze-Silesia, - wniesienie KWK Bolesław Śmiały w formie wkładu niepieniężnego do spółki celowej. 3. Zatrudnienie 3.1. Stan i struktura zatrudnienia Na początku swojego funkcjonowania, 1 lutego 2003 roku, Kompania Węglowa SA zatrudniała łącznie 85,0 tys. pracowników, z czego w kopalniach i w Centrali 82,8 tys., a 2,2 tys. w zakładach specjalistycznych. W ostatnim dniu kwietnia 2010 roku w Kompanii zatrudnionych było 62,6 tys. pracowników, w tym w zakładach specjalistycznych około 1,8 tys. pracowników. Nastąpiło zatem zmniejszenie zatrudnienia o około 22,4 tys. pracow- Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 63 ników, czyli o 27,2%. W zakładach specjalistycznych zatrudnienie zmalało o prawie 20%. Nieznacznie wzrósł w tym czasie udział pracowników powierzchni z 22,5% do 23,3%. Zmiany stanu zatrudnienia ilustrują rysunki. 90 000 - na powierzchni - pod ziemią 80 000 Stan zarudnienia [osoby] 22% 70 000 23% 60 000 23% 24% 78% 50 000 77% 77% 40 000 76% 23% 23% 23% 76% 77% 77% 77% Lata 2007 2008 2009 IV 2010 24% 30 000 20 000 10 000 0 2003 2004 2005 2006 Rys. 1. Zatrudnienie w KW SA wg stanu na 1.02.2003 r. i 30.04.2010 r. Fig. 1. Employment in KW SA as of 1.02.2003 and 30.04.2010 Zmiany zatrudnienia wyniknęły głównie ze zmniejszania wydobycia i restrukturyzacji zakładów górniczych, przy stosowaniu takich instrumentów polityki zatrudnieniowych, jak: - czasowe wstrzymywanie przyjęć, - dostosowanie przyjęć do liczby odejść i zapotrzebowania bieżącego. Od lutego 2003 roku do kwietnia 2010 roku odnotowano 36,1 tys. odejść (w tym najwięcej, bo 59,8%, na emerytury) oraz 13,8 tys. przyjęć (w tym najwięcej, bo 79,4%, spoza górnictwa). Zmianom stanu zatrudnienia towarzyszyły zmiany struktury wieku pracujących. Średnia wieku wzrosła z 39,9 lat w 2003 roku do 40,6 lat w 2009 roku, tj. o 0,7 roku. Rysunki ilustrują strukturę wiekową zatrudnienia w Kompanii Węglowej SA w 2003 i 2009 roku. 64 M. Kugiel 25 000 Ogółem 2003 Ogółem 2009 20 000 Stan zatrudnienia [osoby] 2003 2009 15 000 10 000 5 000 0 do 20 21 - 25 26 - 30 31 - 35 36 - 40 41 - 45 Wiek pracowników 46 - 50 51 - 55 56 - 60 pow. 61 Rys. 2. Struktura wiekowa pracowników KW SA w 2003 i 2009 roku Fig. 2. Age structure of employees in KW SA as of 2003 amd in 2009 Interesująco zmieniła się struktura stażu zatrudnienia pracowników. W analizowanym okresie średni ogólny staż pracy pracowników Spółki wzrósł do 21,6 lat, tj. o 0,1 roku. W grupie osób zatrudnionych pod ziemią staż ten zmalał do 20,0 lat, tj. o 0,7 roku, a w grupie osób zatrudnionych na powierzchni staż ten wzrósł do 27,1 lat, tj. o 2,9 roku. Spośród ogółu pracowników średni ogólny staż pracy na stanowiskach etatowych wynosi 23,1 lat, a robotniczych 21,2 lata. Udział pracowników z wyższym wykształceniem wynosi obecnie 8,2%, z wykształceniem średnim 30,6%, z wykształceniem zawodowym 52,2%, aż wykształceniem podstawowym 9,0%. Zmiany struktury stażu pracy ilustrują rysunki poniżej. 25 000 Ogółem 2003 Ogółem 2009 20 000 Stan zatrudnienia [osoby] 2003 2009 15 000 10 000 5 000 0 do 5 6-10 11-15 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 Staż pracy Rys. 3. Zatrudnienie w KW SA wg stażu pracy w 2003 i 2009 roku Fig. 3. Employment in KW SA according to experience record in 2003 and in 2009 pow. 40 Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 65 30 000 Ogółem 2003 25 000 Ogółem 2009 Stan zatrudnienia [osoby] 2003 20 000 2009 15 000 10 000 5 000 0 do 1 1-5 6-10 11-15 16-20 Staż pracy 21-25 26-30 pow. 30 Rys. 4. Zatrudnienie pod ziemią w KW SA wg stażu pracy w 2003 i 2009 roku Fig. 4. Underground employment in KW SA as of 2003 and 2009 Polityka zatrudnieniowa będzie się nadal opierała na dwóch podstawowych zasadach: - dopasowania zatrudnienia do potrzeb, drogą regulowania przyjęć i alokacji załogi, - uzgadniania decyzji na drodze dialogu społecznego. 3.2. Dialog społeczny W chwili utworzenia Kompanii Węglowej SA (1.02.2003 r.) w kopalniach i zakładach Spółki działało 218 organizacji związkowych, zgrupowanych w 28 związkach zawodowych. Uzwiązkowienie wynosiło 86,1%. Aktualnie w jednostkach organizacyjnych Kompanii Węglowej SA (stan na 31.03.2010 r.) działa 170 organizacji związkowych, zgrupowanych w 21 związkach zawodowych. Do związków zawodowych należy około 59,2 tys. pracowników, czyli 94,0% załogi. Aktualnie 10 związków posiada status zakładowych organizacji związkowych. W trybie przewidzianym Ustawą z dnia 7.04.2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji, 25 lipca 2006 roku ukonstytuowała się Rada Pracowników, w skład której wchodzą pracownicy Spółki, wywodzący się z trzech reprezentatywnych, zakładowych organizacji związkowych (ZOK NSZZ „Solidarność” KW SA, ZOK ZZG w Polsce, ZZ „Kadra” KW SA). Przeprowadzone uregulowania w tym zakresie okazały się bardzo ważne i dobrze służą konstruktywnemu dialogowi Zarządu Kompanii Węglowej SA ze stroną społeczną. 66 M. Kugiel 4. Gospodarowanie zasobami węgla w latach 2003 2010 Z dniem 1 lutego 2003 roku Kompania Węglowa SA przejęła aktami notarialnymi 23 kopalnie węgla kamiennego wraz z zasobami węgla i metanu, jako kopaliny towarzyszącej. W okresie od 2003 roku do 2010 roku nastąpiły znaczące zmiany w bazie zasobowej złóż kopalń KW SA, co przedstawia poniższa tablica. Tablica 1 Zmiany bazy zasobowej KW SA w latach 2003 2010 [mln. ton] Zasoby 31.12.2002 r. 31.12.2009 r. Różnica Bilansowe 10 105,5 9 041,8 -10,5% Przemysłowe 4 860,8 2 379,4 - 51,0% Operatywne 3 364,8 1 408,8 -58,1% Przyczyny zmian bazy zasobowej kopalń w latach 2003 – 2009: 1. Prowadzona w latach 2003 2009 eksploatacja i związane z nią straty zasobów. Ubytek zasobów węgla kamiennego z tego tytułu wyniósł 320,6 mln. ton w odniesieniu do zasobów operatywnych i 484,9 mln. ton w odniesieniu do zasobów przemysłowych. 2. Prowadzone roboty górnicze, które miały wpływ na dokładniejsze rozpoznanie złóż i związane z tym zmiany bazy zasobowej. 3. Zmiany organizacyjne w obrębie KW SA – w 2004 roku do PKW została przekazana KWK „Janina” wraz ze znacznymi zasobami węgla. 4. Dokumentowanie złóż (sporządzane Dokumentacje Geologiczne oraz Projekty Zagospodarowania Złóż). Obowiązujące w omawianym okresie zasady dokumentowania miały bardzo duży wpływ na zmianę bazy zasobowej, szczególnie w odniesieniu do zasobów przemysłowych i zasobów operatywnych, ponieważ od 2005 roku organ koncesyjny wymaga, aby w przedkładanych Projektach Zagospodarowania Złóż wydzielać te zasoby tylko w zakresie przewidzianym do zagospodarowania w okresie ważności koncesji. 5. Przejmowanie części złóż kopalń zlikwidowanych. Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 67 12 000 Bilansowe 10 122 10 106 Przemysłowe Operatywne Wielkość zasobów [mln ton] 10 000 8 409 9 042 8 694 8 528 8 385 8 582 8 000 6 000 4 000 4 861 4 599 3 365 3 061 3 311 2 037 3 225 2 820 1 979 2 000 2 453 1 675 2 434 1 456 2 379 1 409 1 441 0 2002 2003 2004 2005 Lata 2006 2007 2008 2009 Rys. 5. Zmiany bazy zasobowej KW SA w latach 2003 2010 Fig. 5. Changes in reserve base of KW SA in 2003 2010 Planowane jest przejęcie części niezagospodarowanych złóż, położonych w sąsiedztwie złóż węgla kamiennego Kompanii Węglowej SA. Potencjał zasobowy Kompanii Węglowej wyraża się zasobami bilansowymi 9041,8 mln. ton (wg stanu na 31.12.2009 r.), z których, przy obecnych uwarunkowaniach technicznoekonomicznych, przedmiotem gospodarczego wykorzystania może być około 1933,6 mln. ton. Wielkość podanej bazy zasobowej powinna pozwolić na prowadzenie działalności górniczej przez około 50 lat przy obecnym poziomie wydobycia. 5. Produkcja i sprzedaż węgla 5.1. Sytuacja na światowym, europejskim i krajowym rynku węglowym Kompania Węglowa rozpoczęła swoją działalność w 2003 roku w warunkach trwającej od kilku lat niekorzystnej koniunktury na światowym rynku węgla. Podobnie na krajowym rynku odczuwano zmniejszone zapotrzebowanie na węgiel energetyczny i koksowy. W 2004 roku na rynkach światowych węgla kamiennego odnotowano co prawda ogólną tendencję wzrostową poziomu cen, jednak już na przełomie 2004 i 2005 roku doszło do znacznego i gwałtownego spadku tych cen, a następnie okresowych wahań. Sprzedaż węgla polskiego, która w 1993 roku wynosiła jeszcze 131,2 mln. ton, spadła do 98,5 mln. ton w 2003 roku, a następnie do 73,0 mln. ton, czyli łącznie o 58,2 mln. ton 68 M. Kugiel (44,4%). Największy spadek odnotowano w latach 1998 – 2000, kiedy realizowana była najważniejsza część programu restrukturyzacji górnictwa polskiego, związana z likwidacją kopalń. Sprzedaż polskiego węgla kamiennego w latach 2003 2009 w kraju i na eksport ilustruje rysunek poniżej. [mln ton] kraj eksport i wywóz do UE ogółem 160 Okres funkcjonowania Kompanii Węglowej S.A. Okres funkcjonowania Spółek Węglowych 140 120 100 80 60 40 20 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 6. Sprzedaż polskiego węgla kamiennego w latach 1993 2009 w kraju i na eksport Fig. 6. Sale of hard coal in 1993 2009 on home market and abroad Rola węgla kamiennego w gospodarce kraju, choć ciągle znacząca, spada, a wydobycie węgla w Polsce maleje od ponad dwudziestu lat, w ostatnim okresie z rosnącą dynamiką. Wielkość sprzedaży krajowej polskich producentów węgla kamiennego zmniejszyła się ze 107,4 mln. ton w 1993 roku do 78,5 mln. ton w 2003 roku i 64,2 mln. ton w 2009 roku. Szybki spadek sprzedaży węgla polskiego w kraju był szczególnie wyraźny w latach: 1998 2000 oraz 2005 2009. Wieloletni spadkowy trend sprzedaży dotyczy przede wszystkim węgla energetycznego. Spośród podstawowych segmentów rynku krajowego największe niekorzystne zmiany odnotował rynek „odbiorców pozostałych”, tj. wszystkich odbiorców krajowych poza energetyką zawodową i koksownictwem. W 2003 roku do tej grupy odbiorców sprzedano 28,9 mln. ton węgla, tj. o 28,3 mln. ton mniej niż w 1993 roku, a w 2009 roku kolejne 9,4 mln. ton mniej. Sprzedaż węgla koksowego do zakładów koksowniczych w latach 1993 2008 wahała się w przedziale 9,9 – 14,7 mln. ton/rok. Wyraźny regres w sprzedaży węgla koksowego Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 69 wystąpił w 2009 roku i był skutkiem kryzysowego stanu hutnictwa, trwał rok i zmienił się we wzrosty. W 2009 roku sprzedaż węgla koksowego w kraju wyniosła 6,9 mln. ton. Sprzedaż polskiego węgla, wg odbiorców, w latach 2003 2009 ilustruje rysunek poniżej. 70 [mln ton] En. zawod. Koksownie Odb. pozostali Okres funkcjonowania Kompanii Węglowej S.A. Okres funkcjonowania Spółek Węglowych 60 50 40 30 20 10 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 7. Sprzedaż polskiego węgla kamiennego w latach 1993 2009, wg odbiorców Fig. 7. Sales of hard coal in 1993 2009 according to customers Największym konkurentem dla krajowych producentów węgla kamiennego jest węgiel importowany. Import węgla do Polski w latach funkcjonowania Kompanii wzrastał od około 3,0 mln. ton w 2003 roku do około 10,0 mln. ton w 2009 roku. Węgiel energetyczny pochodził głównie z Rosji, zaś koksowy z Czech i USA. 5.2. Produkcja węgla w Kompanii Węglowej Na wielkość produkcji w kopalniach KW SA decydujący wpływ ma koniunktura na węgiel na rynkach światowych oraz dynamika rozwoju polskiej gospodarki. Wielkość produkcji węgla w Kompanii Węglowej wynika bowiem z realizowania zasady dostosowania wielkości produkcji do możliwości sprzedaży. Do wielkości produkcji dopasowywana jest długość frontu eksploatacyjnego. Ogólna wielkość produkcji węgla w Kompanii Węglowej, a także udział produkcji węgla energetycznego i koksowego zmieniały się w ubiegłych latach. W 2003 roku 23 kopalnie wchodzące w skład Kompanii Węglowej SA wydobyły 56,8 mln. ton węgla, osiągając średnio na dobę 227,5 tys. ton. W 2009 roku produkcja węgla w 16 kopalniach KW SA kształtowała się na poziomie 42,2 mln. ton, tj. 167,5 tys. ton/dobę. 70 M. Kugiel Na 2010 rok założono dalsze obniżenie produkcji węgla do 41,0 mln. ton. Zaplanowany poziom wydobycia węgla zdeterminowany jest obecnymi możliwościami jego zbytu na rynkach krajowych i zagranicznych oraz wynika z braku możliwości dalszego zwiększania stanu zapasów węgla na zwałach. Dane o wydobyciu węgla w Kompanii Węglowej od 2003 roku kiedy to spółka powstała, przedstawiono na rysunku poniżej. Wydobycie luty 2003 - 2010 Wydobycie - styczeń 2003 Zatrudnienie 60 90 000 80 000 Wydobycie [mln ton] 70 000 40 60 000 50 000 30 40 000 20 30 000 20 000 Stan zatrudnienia [osoby] 50 10 10 000 0 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Lata 2009 Plan PTE 2010 Rys. 8. Zatrudnienie na tle wydobycia KW SA w latach 1993 2010 Fig. 8. Employment in KW SA as against produktion W efekcie prowadzonej restrukturyzacji techniczno-technologicznej w latach 2003 2009, pomimo spadku wydobycia o ponad 25%, w kopalniach Kompanii Węglowej SA nastąpiła poprawa wskaźników koncentracji produkcji. Średnie wydobycie z jednej ściany waha się i wynosiło 2749 t/d w 2003 roku oraz 2807 t/d w 2009 roku. Prognozuje się, że w 2010 roku wskaźnik ten wyniesie 2830 t/d. Również z roku na rok obserwowany jest sukcesywny spadek liczby ścian czynnych, z 84,7 w 2003 roku do 61,4 w 2009 roku i do planowanych 59,3 ścian w 2010 roku. Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 71 Wydobycie z 1 ściany Liczba ścian 3 500 110 100 3 144 2 885 2 965 2 931 2 927 Wydobycie [t/d] 2 830 2 807 2 749 2 500 2 000 90 84,7 80 76,5 1 500 70 73,6 66,3 64,8 1 000 64,0 Ilość ścian [szt.] 3 000 60 61,4 59,3 500 50 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Lata Plan PTE 2010 Rys. 9. Liczba ścian czynnych i wydobycie z jednej ściany Fig. 9. The number of active walls and the extraction from a wall Działania ukierunkowane na koncentrację produkcji i uproszczenie modelu przestrzennego prowadzone są w kopalniach systematycznie. Pewnym ograniczeniem w tym zakresie jest konieczność sięgania do zasobów zalegających w partiach o wysokim poziomie zagrożeń naturalnych oraz stosowania rygorów wynikających z eksploatacji skrępowanej względami ochrony powierzchni. 6. Wnioski Analizując przemiany, które zaszły w Kompanii Węglowej od początku jej funkcjonowania, można stwierdzić, że Spółce udało się skutecznie przeprowadzić wiele działań restrukturyzacyjnych, dostosowujących ją do zachodzących zmian i wymogów otoczenia. W zakresie zmian organizacyjnych: - uproszczono i ujednolicono organizację zakładów górniczych, - przez stworzenie Centrów Wydobywczych przygotowano zakłady górnicze do zbudowania dużych, efektywnych jednostek wydobywczych, jakimi będą Kopalnie Zespolone, - wdrożono wiele elementów nowoczesnego zarządzania, takich jak: system ISO, systemy wspomagania informatycznego, zarządzanie projektami i inne, 72 M. Kugiel - przygotowano stworzenie Centrum Usług Księgowych, jako jednej, centralnej jednostki realizującej zadania w tym zakresie dla wszystkich jednostek organizacyjnych Kompanii. W zakresie zatrudnienia: - obserwowane zmiany stanu i struktury zatrudnienia wskazują na starzenie się załogi (odeszło sporo wykwalifikowanych, doświadczonych fachowców), - widoczne jest pozyskanie znacznej grupy pracowników młodych, wymagającej jednak szczególnej opieki pod kątem przyuczenia do wymagań zawodu, - kontynuowana będzie polityka dostosowaniu poziomu zatrudnienia do określonych potrzeb produkcyjnych. W zakresie zasobów: - zmniejszanie liczby zakładów górniczych uwzględnia zasadę, że nawet w przypadku likwidacji jednego z ruchów połączonej kopalni, w dyspozycji kopalni pozostaje całe dotychczasowe złoże, łącznie z filarami ochronnymi i granicznymi, - mimo zmniejszenia się bazy zasobowej węgla od 2003 roku, zapewnia ona prowadzenie działalności górniczej jeszcze przez około 50 lat przy obecnym poziomie wydobycia. W zakresie produkcji i sprzedaży węgla: - dość dynamicznie spadająca sprzedaż węgla, zwłaszcza energetycznego, skłania do poszukiwania nowych form i rynków zbytu, - dostosowanie wydobycia do spadającej sprzedaży wymusza redukcję potencjału produkcyjnego oraz prowadzenie eksploatacji ukierunkowanej. Kompania Węglowa SA w ostatnich latach uzyskiwała pozytywne wyniki finansowe, a co najistotniejsze, przeprowadziła wszystkie znaczące zamiany bez uszczerbku dla swoich pracowników i z zachowaniem spokoju społecznego. Spółka jest dobrze przygotowana do dalszych zmian organizacyjnych, optymalizujących skuteczne i efektywne zarządzanie. Przeprowadzone i planowane zmiany składają się również na przygotowanie Spółki do ewentualnej prywatyzacji w przyszłości. Efekty procesów restrukturyzacyjnych ... 73 BIBLIOGRAFIA 1. Strategia rozwoju i funkcjonowania Kompanii Węglowej SA w latach 2007 2015. Recenzent: Dr hab. inż. Henryk Przybyła, prof. nzw. w Pol. Śl. Abstract This article presents a wide range of restructuring processes in Kompania Węglowa SA (a joint stock company), which is the biggest mining enterprise in the whole Europe. Restructuring process was presented from the beginning of the existence of this Company, that means from the year 2003 up till now, against the background of the situation in Polish hard coal mining. This article also shows the future plans of Kampania Węglowa SA up to the year of 2020. A special attention has been paid to the following issues: - organizational changes in the Company, - status and structure of employment, - coal resources management in the years 2003 2010, - production and sale of coal shown against the background of the situation on the international, European and national coal markets. In conclusions the article presents the evaluation of restructuring process accomplished by Kompania Węglowa SA in the mentioned areas as well as chances of development of this process.
