Wpływ mowy na naukę dziecka

MOWA A TRUDNOŚCI W NAUCE
Związek zaburzeń mowy z trudnościami w nauce ma charakter obustronny.
Z jednej strony zaburzenia mowy przyczyniają się do trudności w nauce, z
drugiej zaś przedłużające się niepowodzenia w nauce powodują u uczniów
zaburzenia mowy np. jąkanie. Wpływ takich zaburzeń na trudności w nauce
przejawia się we wszystkich przedmiotach wymagających od dziecka
poprawności pisania, czytania, wypowiadania się. Ale najwięcej trudności
sprawia dziecku nauka pisania i czytania.
Dziecko rozpoczynając naukę szkolną "pisze tak jak mówi". Jeżeli więc
nieprawidłowo wymawia jakieś głoski to niewłaściwie je zapisuje. Błędy
pisma na skutek wadliwej wymowy dotyczą najczęściej głosek, które ulegają
zamianie . Jeżeli zatem dziecko mówi np. "l" zamiast "r" lub "s" zamiast "sz"
to będzie także zapisywało w tych wyrazach gdzie występuje "sz" i "r" głoski
które wymawia czyli "l" i "s"(np. rak- lak; szafa- safa). " Najczęściej spotykane
błędy wiążą się z seplenieniem i ubezdźwięcznieniem, które prowadzą do
zmiany znaczenia wyrazów (bułka- półka). Zmiana znaczenia poszczególnych
słów utrudnia uchwycenie sensu czytanego tekstu, co ma wpływ na proces
uczenia się. W miarę przyswajania nowych treści, poszerzania słownictwa o
dłuższe i nieznane wyrazy, pojawiają się agramatyzmy, zniekształcenia
dłuższych wypowiedzi i trudności z prawidłową budową zdań. Wolniej rozwija
się słownictwo i nie zawsze bywa zastosowane adekwatnie.
Odbiciem wad wymowy są duże trudności w pisaniu. Do specyficznych
błędów należą oprócz w/w brak dobrej orientacji w posługiwaniu się
dwuznakami i spółgłoskami miękkimi (dotyczy szczególnie uczniów
sepleniących) oraz spółgłoskami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi. Poza tym
uczniowie opuszczają, dodają, podwajają i przestawiają kolejność liter
zniekształcając pisownię całych wyrazów i zdań, mylą litery odpowiadające
głoskom podobnym dźwiękowo.
Dzieci, u których podłożem zaburzeń mowy są trudności z analizą i syntezą
przy nauce czytania uporczywie literują, maja trudności z łączeniem liter i
głosek w wyrazy, a potem z przejściem od głoskowania do czytania sylabami i
wyrazami, czytając opuszczają, przestawiają lub dodają głoski powodując
zniekształcenie treści. Gubią przy tym intonację i akcent. W rezultacie treść
przestaje być zrozumiała dla czytającego dziecka i dla słuchacza.
Trudności w pisaniu i czytaniu mogą mieć wspólne podłoże, a mianowicie
zakłócenia współdziałania i koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej).
Wówczas zaburzenie mowy nie jest pierwotnym źródłem niepowodzeń
szkolnych. Współwystępując jednak z trudnościami w nauce może je nasilać
i potęgować.
Problem trudności w nauce czytania i pisania u dzieci z wadami
wymowy w wielu przypadkach występuje nadal, nawet wtedy kiedy
dziecko uzyska poprawną artykulację wcześniej wadliwie wymawianej
głoski, bowiem szybciej zmienia się wymowa w formie zewnętrznej,
natomiast utrwalone wewnętrznie wzorce artykulacyjne pozostają długo
nie zmienione. A to dlatego, że w mowie wewnętrznej oraz artykulacji
utajonej (podczas pisania) wewnętrzny system ruchowo mowny pozostaje
nadal niezmieniony. I chociaż w wyniku ćwiczeń np. słuchu fonematycznego
dziecko zaczęło głoskę wymawiać poprawnie, to jednak poprzednie wzorce
zostały ukształtowane na niepoprawnej konstrukcji ruchowej i nie podlegają
kontroli analizatora słuchowego Zjawisko trudności w czytaniu nosi nazwę
dysleksji, natomiast do trudności w pisaniu zalicza się dysgrafię i
dysortografię.
Dysgrafia występuje przy opanowaniu samej techniki pisania, jego strony
zewnętrznej i wyraża się nieprawidłowym kształtem pisma. Źródłem
zaburzeń o charakterze dysgrafii jest nieprawidłowo funkcjonująca motoryka
dziecka. Zaburzony jest rytm i sposób pisania, a niekiedy towarzyszy temu
ruchliwość palców lub ich kurczenie.
Dysortografia ma podłoże analogiczne do podłoża dysleksji. Zaburzona tu
jest wyobraźnia i percepcja czasowa lub przestrzenna. Błędy w zapisie przy
zjawisku dysortografii dotyczą zapisu nie tylko odpowiadającego regułom
ortograficznym, ale wszelkiego rodzaju zapisu prawidłowego wizualnie.
Literatura:
1. G. Miłkowska-Olejniczak, Pedagogika wobec przemian i reform
oświatowych. Zielona Góra 2000.
2. E. M. Skorek, Dzieci z zaburzeniami mowy w klasie szkolnej. [ w: ]
Nauczyciele i rodzice. Praca zbiorowa pod kierunkiem naukowym J.
Nowosad. Uniwersytet Zielonogórski. Zielona Góra 2001.
3. B. Sawa, Dzieci z zaburzeniami mowy. WSiP. Warszawa 2001.
4. H. Sionek, Zaburzenia rozwoju ucznia a niepowodzenia szkolne. PWN.
Warszawa 1965.
5. E. Stecko, Zaburzenia mowy dzieci. Warszawa 1994.
6. R. Byrne, Pomówmy o zacinaniu.WSiP. Warszawa 1989