NIEŚMIAŁOŚĆ U DZIECI Nieśmiałość jest jedną z form zaburzeń we

NIEŚMIAŁOŚĆ U DZIECI
Nieśmiałość jest jedną z form zaburzeń we współżyciu społecznym. To stan psychiczny, w którym są
obecne charakterystyczne elementy płaszczyzny motywacyjnej, behawioralnej lub poznawczej.
Pojawiają się one w sytuacji gry dana osoba jest oceniana przez inne osoby. Nieśmiałość składa się
przede wszystkim z uczuć takich jak: zażenowanie, skrępowanie, zakłopotanie i lęk.
Przeżywaniu nieśmiałości najczęściej towarzyszą różne niepożądane objawy – przyśpieszony puls,
pocenie się, zaczerwienienie na twarzy, napięcie mięśniowe (najczęściej mięśni twarzy). Niektóre z
tych objawów są bardzo łatwe do zaobserwowania. Obawa przed zdemaskowaniem nieśmiałości
dodatkowo ją potęguje. Zdaniem niektórych specjalistów skrajną postacią nieśmiałości jest fobia
społeczna – najczęściej występujące zaburzenie lękowe.
Mianem nieśmiałych określone są dzieci bierne społecznie i zahamowane. Przejawiają skłonności do
unikania kontaktów, zamykania się w sobie, odizolowania. Są z reguły spokojne i uległe, rzadko
wykazują jakąkolwiek inicjatywę. Zwykle są również posłuszne, nie zwykły popadać w konflikty z
rówieśnikami, nikomu nie wadzą. Dlatego wielu rodziców i nauczycieli może nie zdawać sobie jak
wielkie istnieje dla takiego dziecka zagrożenie. Dzieci takie mają kłopoty w kontaktach z
rówieśnikami, izolują się od otoczenia, nie przeżywają więc zdarzeń w grupie, nie uczestniczą w jej
życiu, radościach i spontaniczności. W poważniejszym przypadku zahamowanie takie może prowadzić
do nerwic, chorób o charakterze psychicznym lub psychosomatycznym, zaś w skrajnych przypadkach
może dojść nawet do prób samobójczych.
Nie są znane przyczyny, dla których nieśmiałość rozwija się u niektórych ludzi, a u innych nie.
Niektórzy naukowcy są skłonni całą tę wątpliwą zasługę przypisać genetyce i dziedziczeniu, inni zaś
błędom wychowawczym rodziców. Jednak najprawdopodobniej prawda leży gdzieś pośrodku.
Są bowiem dzieci podatniejsze na rozwinięcie się nieśmiałości, jeśli więc trafią na niesprzyjające
warunki w domu, to nieśmiałość ujawni się w całej okazałości. O ile jednak na genetykę nie mamy
póki co większego wpływu, o tyle możemy postarać się wpłynąć na kształtowanie się dobrych cech
charakteru u naszego dziecka. Rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że nieśmiałość u dzieci jest
zazwyczaj wynikiem naszych błędów wychowawczych. Oczywiście generalnie nieśmiałość jest
uwarunkowana biologicznymi predyspozycjami, ale to proces wychowywania dziecka może albo
wyciszyć negatywne reakcje na stres i nowe wydarzenia, albo je wzmocnić, doprowadzając do
wycofania i izolacji. Częste uciszanie dziecka, ubezwłasnowolnienie go – tj. decydowanie za niego w
każdej, nawet z pozoru nieważnej sytuacji zmuszającej do podjęcia decyzji, a także zabranianie
spontanicznych reakcji, czy wyśmiewanie przejawów kreatywności, sprzyja rozwojowi nieśmiałości.
Ważne jest, by pamiętać, że nieśmiałość u dzieci, jeśli jest jeszcze wzmacniana błędami rodziców,
rozwinie się w chorobliwą nieśmiałość dorosłego człowieka, utrudniającą mu kontakty międzyludzkie
na każdej płaszczyźnie aktywności czy to zawodowej, czy osobistej.
Przyczyną nieśmiałości może być również przejmowanie nawyków od swoich nieśmiałych rodziców
(swoiste dziedziczenie nieśmiałości). Często też dziecko zamyka się w sobie, jeśli jego rodzice
zawieszają poprzeczkę z wymaganiami zbyt wysoko, lub wyśmiewają jego błędy. Wtedy pociecha
chce odnieść sukces, lecz boi się przegranej, z czego jedynym wyjściem zdaje się być komfortowe i
pozbawione ryzyka porażki wycofanie.
W genezie nieśmiałości dominującą rolę odgrywa więc wychowanie w rodzinie. Na ogół wymienia
się dwa niekorzystne środowiska rodzinne, które sprzyjają temu zjawisku.
I – to rodzina ciepła – ograniczająca, która bezwarunkowo aprobuje dziecko, tłamsi wszelką jego
samodzielność. Tacy rodzice rzadko stosują kary fizyczne, natomiast często pochwałę.
II – to rodzina nieprzychylna dziecku. Charakteryzuje się wrogością, brakiem akceptacji dziecka oraz
zbyt wysokimi wymaganiami i surowymi karami.
Nie ulega wątpliwości, że silne oparcie w rodzicach chroni dziecko przed wszelkimi negatywnymi
emocjami. Natomiast brak oparcia z ich strony, powoduje, że dzieci ,,wzrastają z pewnym defektem
polegającym m. in. na niezdolności, także w dorosłym życiu, do nawiązywania bliskich kontaktów
z innymi ludźmi” . Przejawiają one skłonność do izolacji, unikania kontaktów z rówieśnikami. Są
zazwyczaj spokojne, uległe. Często niezaradne i raczej nie przejmują inicjatywy. Nie popadają w
konflikty z rówieśnikami. Są posłuszne, bez sprzeciwu wykonują polecenia osób dorosłych. Dzieci
nieśmiałe wstydzą się swojej nieśmiałości. Chciałyby się odezwać, podejść do innych dzieci, zacząć
z nimi rozmowę. Nie mogą się jednak na to zdobyć, gdyż nie mają do tego odwagi.
Nieśmiałe dziecko nie potrafi wpasować się w grupę rówieśniczą, tymczasem każdy rodzic chciałby,
by jego pociecha miała swój kręg przyjaciół, więc istnieje ryzyko, że będzie wywierał na dziecko
ciśnienie, żeby jednak zaczęło się bawić. Tymczasem to do rodzica należy zadbanie o to, by dziecko
poczuło się lepiej. Pierwszą rzeczą, którą trzeba zrobić, jest zaakceptowanie dziecka takiego, jakim
jest, należy pogodzić się z jego nieśmiałością i tym, że potrzebuje więcej niż inne dzieci czasu, aby
oswoić się z nowymi doznaniami. Dziecko wiedząc, że akceptujemy je takim jakie jest, łatwiej będzie
mogło pokonać swoje bariery wewnętrzne. Sprawą priorytetową jest cierpliwość rodzica oraz
przekonanie, że nieśmiali ludzie też potrafią sobie nieźle radzić w dorosłym życiu. Wiele znamienitych
pierwszoligowych osobistości niegdyś uchodziło za osoby nieśmiałe. Dzieci nieśmiałe wstydzą się
swojej nieśmiałości. Chciałyby się odezwać, podejść do innych dzieci, zacząć z nimi rozmowę. Nie
mogą się jednak na to zdobyć, gdyż nie mają do tego odwagi.
Zapobieganie nieśmiałości wymaga odpowiedniego kształtowania osobowości dzieci, a w
szczególności dbałość o to, aby wpajane im ideały osobowe były możliwe do doścignięcia, a zadania
były wykonalne. Próbę przezwyciężenia nieśmiałości u dzieci można podjąć poprzez pokierowanie
nimi tak by stworzyć z jednej strony okazję do częstego występowania wobec innych, z drugiej zaś
stworzyć takie sytuacje, by dawać dzieciom możliwość realnego przeżycia sukcesu, wypierając w ten
sposób ich negatywna opinię o własnym funkcjonowaniu.
Warto zastanowić się nad zapisaniem dziecka na takie zajęcia, w trakcie których nie ma rywalizacji
i możliwe są indywidualne zajęcia ze szkoleniowcem, jak na przykład pływanie, aikido. Zajęcia takie
zwiększają pewność siebie młodych ludzi i dodają im wiary we własne siły. Najlepiej sprawdza się
tutaj technika niewielkich kroków, w oswajaniu dziecka z otoczeniem i rówieśnikami nie należy
próbować metody wrzucania na głęboką wodę. Nie należy w żadnym wypadku wywierać na dziecko
presji i zmuszać go do czegoś, czego nie chce robić. Nie powinno się wmawiać mu, że to dla jego
dobra.
Dlatego też, jeśli tylko zauważymy u swojego dziecka oznaki nieśmiałości, bacznie obserwujmy także
swoje zachowanie, żeby nie pogłębić problemu naszej pociechy. Możemy dziecku pomóc w
przezwyciężeniu problemu i lęku przed nowym (czy to ludźmi, czy wyzwaniami) i zachęcać do
większej aktywności w gronie rówieśników. Zorientujmy się, co dziecko lubi robić – może będzie to
gimnastyka, może szachy albo taniec i zapiszmy go do kółka zainteresowań czy na lekcje grupowe,
gdzie dziecko będzie przebywało wśród rówieśników. Dodatkowo, pogłębianie wiedzy i osiąganie
mistrzostwa w danej dziedzinie, będzie budowało poczucie wartości u dziecka i powoli opanowana
zostanie jego nieśmiałość.
Można również odwołać się do zabaw, ćwiczeń relaksacyjnych. Pomagają się dzieciom odprężyć.
Relaksacja sprawia, że człowiek czuje się lepiej bez względu na sytuację, na kłopoty, które go
dotykają. Świetną, kapitalną sprawą jest np. słuchanie opowiadań relaksacyjnych. Bardzo pomocna w
pokonywaniu nieśmiałości jest nauka technik relaksacyjnych, m. in. umiejętność oddychania
przeponą.
Dla dzieci nieśmiałych bardzo ważne znaczenie ma właściwie zorganizowany czas wolny. Jedną z
najkorzystniejszych form spędzania wolnego czasu jest czynny wypoczynek, np. gry i zabawy na
powietrzu, jazda rowerem. Podczas tych zajęć następuje obniżenie napięcia mięśniowego. Trzeba
zawsze pamiętać o tym, aby wypoczynek dostosować do indywidualnych możliwości rozwojowych
dziecka.
W celu łatwiejszego przezwyciężenia problemu z dzieckiem warto nawiązać współpracę z
wychowawczynią naszego dziecka. Warto poznać jej zdanie na temat dziecka, jak ona postrzega jego
kontakty z otoczeniem rówieśniczym. Można wypracować wspólny styl postępowania, wzajemnie się
uzupełniać. Pamiętajmy, jakie są najczęściej spotykane przyczyny nieśmiałości: brak wiary w siebie,
obawa przed negatywną oceną, strach przed odrzuceniem przez grupę, nieumiejętność
nawiązywania kontaktów, przyczyną może być też coś odmiennego w dziecku, np. to że nosi okulary,
jest grubsze, ma wadę wymowy.
Opracowała: Małgorzata Dziechcińska
POLECANA LITERATURA:
Zimbardo Philip G. „Nieśmiałość, co to jest? Jak sobie z nią radzić”, Warszawa 2000. PWN
Brett D.: „ Bajki, które leczą” cz. 2, Gdańsk 2003. Gdańskie Wydawnictwo Psychologicznych
Harwas – Napierała B., „Nieśmiałość dziecka” Poznań 1979
POMOCNA STRONA DLA RODZICÓW, PRZYKŁADY BAJEK TERAPEUTYCZNYCH
http://bajki-zasypianki.pl/niesmialosc-u-dzieci