Nieśmiałość i fobia społeczNa - Southern Health and Social Care

advertisement
Nieśmiałość i
fobia społeczna
Poradnik samopomocy
NIEŚMIAŁOŚĆ I FOBIA
SPOŁECZNA
Poradnik samopomocy
“Boję się chodzić w miejsca, gdzie muszę rozmawiać z ludźmi. Zanim
się tam wybiorę myślę o tym, że powiem lub zrobię coś głupiego i ludzie
wezmą mnie za idiotę. Nikt inny nie ma takiego problemu i na prawdę
myślę, że coś jest ze mną nie tak. Jedyny sposób, żebym mógł być z
ludźmi to, jeśli moja dziewczyna jest ze mną. To niesprawiedliwe, ona jest
taka pewna siebie...“
“Jeśli muszę zabrać głos na spotkaniu, to nie mogę sobie z tym poradzić.
Nogi mi drżą. Robi mi się gorąco i niedobrze. Wydaje mi się, że wszyscy
przyglądają mi się uważnie. Wiem, że to głupie. Inni ludzie chyba nie
mają z tym problemu. Potem zawsze myślę, że musi im się wydawać, że
nie nadaję się do tej pracy...”
Są to przykłady myśli dwóch osób, które mają problem z nieśmiałością i
fobią społeczną. Jest to zdumiewająco powszechny problem, chociaż ludzie
może nieczęsto o tym rozmawiają. Ta broszura ma pomóc ci:
• stwierdzić, czy masz problem z nieśmiałością lub fobią społeczną;
•zrozumieć, na czym to polega, co to wywołuje i co sprzyja
podtrzymywaniu tego;
•znaleźć sposoby radzenia sobie i przezwyciężania nieśmiałości lub fobii
społecznej.
1
Nieśmiałość i fobia społeczna to powszechne problemy, które dotykają
zarówno kobiety jak i mężczyzn. Większość z nas odczuwa nieśmiałość
lub zdenerwowanie w sytuacjach społecznych na jakimś etapie życia. Dla
niektórych jednak może to być znacznie poważniejszy problem, który
bardzo utrudnia im życie.
Czy cierpię na fobię społeczną?
Aby przekonać się, czy możesz cierpieć na fobię społeczną, zaznacz te
symptomy, które pojawiają się u ciebie regularnie.
Ogarnia cię strach w sytuacjach społecznych i to uczucie nie ustępuje.
Myślisz, że możesz zachowywać się w taki sposób, który będzie żenujący
przed innymi.
Co się dzieje w twoim ciele
Kiedy wchodzisz w sytuację z innymi osobami czujesz się zdenerwowany i
możesz mieć niektóre z poniższych objawów fizycznych.
Serce wali i bije bardzo szybko
Ściśnięcie lub ból w klatce piersiowej
Mrowienie lub drętwienie w palcach rąk i nóg
Skręcanie żołądka lub „motyle w brzuchu”
Potrzeba pójścia do toalety
Uczucie zdenerwowania lub niepokój
Napięte mięsnie
Pocenie się
Zmiany w oddychaniu
Zawroty głowy i oszołomienie
Wypieki
2
Co myślisz
Wiesz, że ten strach jest wyolbrzymiony lub nieuzasadniony.
Uważasz, że inni źle myślą o tobie.
Myślisz, że inni oceniają cię.
Zanim wkroczysz w jakąś sytuację społeczną, myślisz, że coś nie
powiedzie się.
Myślisz: “zrobię z siebie głupka” lub “będę głupio wyglądał”.
Może myślisz: „jestem nudny” lub „jestem dziwny”.
Być może uważasz: “jeśli się pomylę, to ludzie nie będą mnie lubić” lub
“jeśli pokażę, że się denerwuję, ludzie będą myśleć, że jestem głupi” lub
“nie mogę pokazać, że się denerwuję”.
Masz negatywny obraz siebie w swojej głowie dotyczący tego, że boisz
się, jak inni ludzie postrzegają cię, że być może denerwujesz się, jesteś
głupi, nudny, słaby, onieśmielony, itp.
Po uczestniczeniu w sytuacji społecznej myślisz „to był straszne”,
„wyglądałem głupio” itp.
Co robisz
Czasami uczestniczysz w sytuacjach społecznych, które uważasz za
trudne, dlatego denerwujesz się i robisz się bardzo przestraszony.
Unikasz uczestniczenia w sytuacjach społecznych, które uważasz za
trudne, nawet jeśli utrudnia ci to coś, np. wchodzisz kupować kanapki,
zamiast iść do kantyny dla personelu.
Unikasz rozmów telefonicznych.
Robisz rzeczy, które mają ci pomóc w trudnych sytuacjach społecznych,
np. ćwiczysz, co masz powiedzieć, oferujesz swoją pomoc w sytuacjach
społecznych, żeby się czymś zająć, rozmawiasz przez chwilę, ale potem
przenosisz się w inne miejsce.
3
Nie potrafisz się zrelaksować w sytuacjach społecznych, więcej pijesz, palisz częściej, szybko mówisz, jesteś w ruchu cały czas.
Jeśli zaznaczyłeś wiele z tych kwadracików, to być może cierpisz na fobię
społeczną lub masz problem z nieśmiałością.
Co to jest nieśmiałość lub fobia społeczna?
Ludzie, którzy mają problem z nieśmiałością lub cierpią na fobię społeczną
często uważają, że inni ludzie pomyślą o nich coś złego, lub że będą ich
oceniać. Wydaje im się, że są skrupulatnie obserwowani przez innych i chcą
sprawić dobre wrażenie. Z drugiej strony mogą obawiać się, że nie są tak
dobzi, jak inni ludzie i że nie potrafią „pokonać takiej porzeczki”.
Cierpią z powodu symptomów lęków, takich jak przyśpieszony rytm serca
i oszołomienie, kiedy są w sytuacjach społecznych. Zdarza się, że mają
wypieki na twarzy, jąkają się lub nie są w stanie wypowiedzieć się.
Niektóre sytuacje mogą wydawać się trudniejsze niż inne. Ludzie mogą być
zrelaksowani rozmawiając z kimś, kogo znają, ale mogą być zdenerwowani
rozmawiając z kimś obcym. Jedzenie lub przemawianie w obecności
innych może być bardzo trudne, tak samo jak przebywanie w zatłoczonych
miejscach, takich jak kantyny, puby, sklepy, czy kolejki.
Niektórzy ludzie próbują unikać trudnych sytuacji, co często utrudnia im
życie, powoduje utratę życia towarzyskiego a nawet możliwości rozwoju
kariery. Inni ludzie próbują uniknąć robienia z siebie głupka poprzez
utrzymywanie „zachowań bezpiecznych”. Może to obejmować niepatrzenie
w oczy, żeby nie przyciągać uwagi na siebie, siadanie, trzymanie się czegoś,
pozostawanie w towarzystwie kogoś, kogo znają, mówienie powoli i
w świadomy sposób, zajmowanie się czymś przez cały czas, szybkie
przechodzenie z jednej konwersacji na inną.
Podsumowując – Ludzie, którzy doświadczają fobii społecznej boją się, że
inni będą myśleli o nich źle i często wydaje im się, że nie są tak dobzi, jak inni.
To sprawia, sytuacje społeczne są dla nich bardzo trudne, wręcz horrendalne.
4
Co powoduje fobię społeczną?
Fobia społeczna to coś, co przytrafia się bardzo wielu ludziom w niewielkim
stopniu, ale na niektórych ma to poważniejszy wpływ. Nie jest to oznaka
bardziej poważnej choroby fizycznej lub psychicznej, ale może to być
ogromnie stresujące.
Często wiąże się to z niską samooceną lub złą opinią na swój własny temat,
co mogło mieć swój początek w dzieciństwie. Niektórzy ludzie mają
naturalną skłonność do lęków i nauczyli się martwić. Inni mogli przejść przez
stresujące wydarzenia w życiu, to doprowadziło do tego, że tak się czują.
Co podtrzymuje fobię społeczną?
Niektórzy ludzie czują lęk przed sytuacjami społecznymi w młodym wieku, a
kiedy stają się starsi nabierają pewności siebie. Inni ludzie mają ten problem
przez długi czas, aż w końcu staje się to problemem na całe życie. Może to
wynikać z kilku przyczyn.
1.Jeśli ktoś ma osobowość podatną na odczuwanie lęków, to nawykowo
odczuwa zdenerwowanie i ma długoterminowe przekonanie, że “nie
sprawdza się w sytuacjach społecznych”.
2.Unikanie sytuacji społecznych powstrzymuje tę osobę przed
przyzwyczajeniem się do takich sytuacji. To uniemożliwia im
przekonanie się, że potrafią sobie poradzić i mogą cuć się dobrze. Jeśli
ktoś unika jakiejś sytuacji, to staje się ona jeszcze trudniejsza następnym
razem, kiedy musi w niej wziąć udział. Niektórzy ludzie stosują tzw.
“zachowania bezpieczne”, które nie pozwalają im przekonać się, że mogą
sobie poradzić. Przykładowo, trzymanie się kolegi.
3.Osoba z fobią społeczną często ma w głowie negatywny obraz tego,
jak wygląd dla innych. Kiedy mają kontakt z innymi, to ten lęk sprawia,
że skupiają się bardzo na sobie. Myślą o tym wyobrażeniu, czują
strach i wydaje im się, że muszą wyglądać okropnie według innych.
Rzadko patrzą, żeby sprawdzić, czy ta osoba podtrzymuje kontakt z
nimi. Sami dają sobie negatywną odpowiedź, na temat tego, co myśli
5
ta druga osoba i dlatego nigdy nie podważają tego negatywnego,
nieprzyjemnego wyobrażenia o sobie.
4.Czasami uruchamia się „lęk przed strachem”, co oznacza, że ludzie
przewidują, że będą zdenerwowani w pewnych sytuacjach i oczekują,
że pojawią się pewne symptomy, np. „wiem, że kiedy zabiorę głos zrobię
się cały czerwony”, „nie będę mógł wydobyć z siebie słowa”, albo „co się
stanie jak wszyscy zauważą, że trzęsą mi się ręce?” Takie myśli nasilają
jeszcze lęk nawet zanim wkroczysz w sytuację, której się obawiasz.
5. Może zacząć się błędne koło fobii społecznej, które wygląda w
następujący sposób.
Długo utrzymywane przekonania, że nie radzisz sobie w sytuacjach
społecznych, „nie nawiązuję kontaktu”, „jestem nudny”
Wzmocnienie
negatywnych przekonań
Negatywne myśli,
“wyszedłem na głupka,
nie poradziłem sobie”
Po wydarzeniu
społecznym
Zachowania bezpieczne Np.
unikanie kontatku wzrokowego,
wykoywanie czegoś przez cały czas,
siedzenie w kącie
Zwiększone
symptomy fizyczne
pocenie się, napięcie
6
Wzmocnienie
negatywnych przekonań
Przed
sytuacją
społeczną
Unikanie sytuacji
„nie poradzę sobie”
Negatywne automatic
myśli, “Nie poradzę sobie ”
Fobia
społeczna
Symptomy fizyczne
napięcie, suche gardło, itp.
Podczas wydarzenia
społecznego
Skupienie na sobie
“wyglądam głupio,
pocę się”
Podsumowując - fobia społeczna jest związana z niską samooceną i jest
podtrzymywana przez długotrwałe przekonania, że “nie sprawdzamy się w
sytuacjach społecznych”. Te przekonania nigdy nie są podważane, ponieważ
stosujemy zachowania bezpieczne i skupiamy się na sobie, kiedy jesteśmy
w danej sytuacji społecznej.
Jak mogę pomóc sobie przezwyciężyć fobię społeczną?
Jest wiele sposobów na rozpoczęcie radzenia sobie z lękami. Techniki, które
proponujemy podzieliliśmy na następujące części:
• Zrozumienie fobii społecznej;
• Negatywne przekonania i wyobrażenia w fobii społecznej;
• „Samo-przetwarzanie” - ograniczanie skupiania się na sobie;
• Radzenie sobie z unikaniem i bezpiecznymi zachowaniami;
• Radzenie sobie z fizycznymi symptomami fobii społecznej.
7
Rozumienie fobii społecznej
1. Zapewne domyślasz się już, co wywołuje twoją fobię społeczną.
Aby jeszcze lepiej to zrozumieć pomocne może być wykonanie
następującego ćwiczenia.
Pomyśl o kilku rzeczywistych sytuacjach z ostatniego miesiąca, które
były dla ciebie trudne, a potem spróbuj zastanowić się, co dokładnie
się działo.
Możesz narysować swoje własne błędne koło fobii społecznej – pomyśl
o niedawnej sytuacji społecznej, która była dla ciebie trudna.
Moje długoterminowe
przekonania:
_______________________
_______________________
_______________________
________________________
Moje negatywne, automatyczne myśli
Po wydarzeniu społecznym,
przed
wkroczeniem w sytuację społeczną:
moje negatywne myśli:
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Unikanie lub zachowania
bezpieczne, które stosuję:
_______________________
_______________________
_______________________
Moje symptomy fizyczne:
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Skupie na sobie
Negatywne wyobrażenie
siebie w mojej głowie
_______________________
_______________________
8
2.Jeśli nie potrafisz jasno określić swoich trudności patrząc wstecz, to
może pomocne będzie prowadzenie dziennika fobii społecznej. Pisz
dziennik przez tydzień lub dwa wpisując, kiedy czujesz strach i co
się wtedy dzieje. Za każdym razem zapisz swoje myśli, symptomy
fizyczne, unikanie lub zachowania bezpieczne, co zrobiłeś i jakie myśli
towarzyszyły ci potem.
Po tym jak będziesz mieć jaśniejszy obraz swoich własnych problemów,
możesz wtedy zacząć zajmować się poszczególnymi częściami, aby
przełamać błędne koło.
Jak mogę ograniczyć negatywne myśli, przekonania i
wyobrażenia?
Pokazaliśmy już, w jaki sposób myśli mogą podtrzymywać błędne koło fobii
społecznej. Myśli mogą obejmować słowa oraz obrazy w twojej głowie.
Następujące przykłady mogą pomóc ci zidentyfikować własne myśli i
obrazy.
Przykłady:
Negatywne automtyczne myśli
“Nie wiem, co powiedzieć – ludzie myślą,
że jestem głupi“.
„Wszyscy będą na mnie patrzeć, kiedy
wejdę i będę się trząsł“
„Zabrzmiało na prawdę żałośnie, kiedy
zadałem to pytanie“
Obrazy
Obraz siebie jako małego stworzenia, jak
myszka.
Obraz siebie trzęsącego się, kiedy inni
uśmiechają się ironicznie.
Obraz siebie z wypiekami i pocącego się,
inni patrzą z politowaniem.
Obraz siebie mówiącego piskliwym głosem,
kiedy inni są silni i spokojni.
9
Zapisanie własnych negatywnych myśli i obrazów może być pomocne.
Myśli
Obrazy
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
Jak już je zidentyfikujesz, możesz zacząć zwalczać je i przełamywać błędne
koło.
W szczególności, zapytaj siebie, czy stosujesz któreś z następujących niezbyt
pomocnych stylów myślenia.
1.Czy czytam w myślach? np. „on/ona myśli, że jestem taki nudny”.
W takim przypadku zapewne nie sprawdzasz, nie próbujesz się
dowiedzieć, co ta osoba na prawdę myśli. Wierzysz w swoje własne
negatywne przeświadczenia i obarczasz nimi tę drugą osobą! Np. “on
mnie nie lubi”. To jest powszechny problem dla ludzi, którzy odczuwają
lęki w sytuacjach społecznych, którzy zakładają, że inni podzielają tę
negatywną opinię o nich.
2.Przepowiadam przyszłość lub mam katastroficzne przeczucia?
np. „to skończy się tragicznie, wszyscy będą się ze mnie śmiali”.
3.Czy odnoszę to do siebie? np. “wszyscy śmieją się, na pewno muszą
rozmawiać o mnie” lub “on wygląda na spiętego, zapewne dlatego, że
myśli, że myśli, że musi siedzieć ze mną”.
4.Skupiam się tylko na złych rzeczach np. „zupełnie się zablokowałem,
kiedy próbowałem porozmawiać z Jane” (ignorując fakt, że z innymi
rozmawiałeś normalnie tego dnia).
10
Te style myślenia nie są pomocne i oznaczają, że nie widzisz siebie w
sytuacjach społecznych w obiektywny sposób. Można spróbować zacząć
podważać te przekonania i odnaleźć bardziej rzeczowy obraz tego, co
się dzieje. Dobrym sposobem na robienie tego jest zapisanie w dwóch
kolumnach – w jednej, myśli, które wywołują lęk, a w drugiej, bardziej
obiektywne i wyważone myśli, np.
Myśli lękowa
Myśl zrównoważona
“Jeśli nie milczałbym, powiedziałbym coś
głupiego i ludzie myśleliby, że jestem
dziwakiem”.
“Ludzie nie myśleliby, że jestem dziwakiem,
znajomi mówią, że zawsze powiem coś
rozsądnego, tylko mi się wydaje, że ludzie
mają negatywne zdanie o mnie”.
“Paplałem bez przerwy, musiałem wyjść
na idiotę”.
“Nikomu to chyba nie przeszkadzało. Ludzie
przychodzą tu pogadać sobie, chyba nie
jest ze mną tak źle”.
Zapisz kilka swoich obecnych myśli, a potem wypisz jak najwięcej myśli
zrównoważonych. Dostrzegaj myśli, które są niekorzystne. Następujące
pytanie może też być pomocne: “co powiedziałbyś znajomemu, który
myślałby w ten sposób?”
Ma to na celu szybsze wyłapywanie tych myśli lękowych i natychmiastowe
równoważenie ich. Trzeba to dużo ćwiczyć, ale to na prawdę działa.
Myśli lękowa
Myśl zrównoważona
................................................................................................... ...................................................................................................
................................................................................................... ...................................................................................................
................................................................................................... ...................................................................................................
................................................................................................... ...................................................................................................
................................................................................................... ...................................................................................................
11
Jak mam przestać myśleć, że wszyscy patrzą na mnie?
Badania wykazują, że ludzie z fobią społeczną mają tendencję do
zwiększonego “samo-przetwarzania” w sytuacjach, w których czują się
zagrożeni. Obejmuje to następujące rzeczy.
•Skupiają się bardzo na swoim ciele, szczególnie na szukaniu
symptomów lęków np. trzęsienie się, pocenie się, wypieki na twarzy,
trudności z mówieniem.
•Skupiają się na własnych myślach, które przynoszą negatywne obrazy
i przekonania na swój temat, o których mowa była w poprzednim
rozdziale.
•Mają mocno negatywne przekonanie o tym, jak postrzegają ich inni.
•Wyobrażenie to nie jest zgodne z tym, co wydaje się innym.
•Czują, że są w centrum uwagi, a ta uwaga jest niezmiernie ważna i
negatywna.
Sposoby na redukowanie skupiania uwagi na sobie
•Nie „monitoruj” siebie w sytuacjach społecznych, zwracaj uwagę na to,
co się dzieje wokół:
• patrz na innych ludzi i otocznie;
• na prawdę słuchaj tego, co ktoś mówi (zamiast swoich negatywnych
myśli);
•nie przejmuj całej odpowiedzialności za podtrzymywanie rozmowy,
milczenie nie jest złe, inne osoby mogą powiedzieć coś od siebie.
•Zacznij zauważać, że twoje symptomy fizyczne lęku nie są tak bardzo
widoczne, jak ci się wydaje. Jeśli będziesz mniej skupiał się na swoim
ciele, to nie będziesz zauważał tych symptomów.
•Zacznij zwracać większą uwagę na innych ludzi, żeby zobaczyć, czy oni
mają symptomy lękowe.
• Uwierz w to, że ludzie nie będą lubili cię mniej, tylko dlatego, że masz
12
obawy – czy ty nie lubiłbyś kogoś tylko dlatego, że ktoś ma lęki?
• Zacznij zauważać, że nie jesteś w centrum uwagi wszystkich.
Wypróbuj niektóre z tych sugestii i przekonaj się, czy mogą być dla ciebie
pomocne. Zacznij podważać swoje długoterminowe przekonania, że nie
radzisz sobie w sytuacjach społecznych.
Jak mogę zmienić swoje zachowanie?
Zmiana swojego zachowania jest zapewne najbardziej pomocnym
sposobem przezwyciężania fobii społecznej. Omawialiśmy już jak unikanie i
zachowania bezpieczne podtrzymują fobię społeczną. Wskazane jest jasne
określenie, z jakimi zachowaniami musisz się zmierzyć. Następujący przykład
może pomóc ci zidentyfikować własne zachowania strategii unikania i
zachowań bezpiecznych.
Unikanie
Sporządź własną listę...
Niechodzenie w miejsca, gdzie możesz
spotkać ludzi.
...................................................................................................
Proszenie kogoś o przysługę, żeby uniknąć
spotkania z ludźmi.
...................................................................................................
Nierozmawianie z kimś kogo znasz.
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
13
Zachowania bezpieczne
Unikanie patrzenia ludziom w oczy.
Mówienie mało lub pozwalanie, żeby ktoś
inny powiedział wszystko.
Planowanie, co masz powiedzieć lub
ćwiczenie tego.
Sporządź własną listę...
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
Mocne ściskanie przedmiotów.
...................................................................................................
Kierowanie się w bezpieczne miejsca/kąty
pomieszczenia.
...................................................................................................
Odwracanie wzroku.
Ciągłe zajmowanie się czymś.
Mówienie szybko.
Niemówienie o sobie.
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
Szukanie bezpiecznej osoby, z którą możesz ...................................................................................................
się trzymać.
Wszystkie te typy unikania czegoś i zachowań bezpiecznych podtrzymują
tylko problem. Wskazane jest, aby:
•stopniowo ograniczać unikanie i zacząć stawiać czoła rzeczom, których
się obawiasz;
•najpierw przygotować listę rzeczy, których unikasz oraz zachowań
bezpiecznych, które chcesz wyeliminować;
•następnie sporządzić “drabinę lęków”, wstawiając najłatwiejsze cele do
osiągnięcia na dole, a najtrudniejsze – na górze.
Może ci pomóc w tym następujący przykład.
Lęk przed mówieniem do grupy ludzi
John boi się sytuacji, kiedy musi mówić do grupy ludzi. W przeszłości unikał
tego przez stosowanie zachowań bezpiecznych, np. niepatrzenie na innych,
zajmowanie się czymś przez cały czas, mówienie bardzo szybko i trzymał się
bliskiego kolegi, który dużo mówi. Ostatnio przestał chodzić do klubu z powodu
swoich obaw. Brakuje mu tego klubu. Przygotował taką drabinę obaw.
14
NAJWIĘKSZE OBAWY
6. Mówić więcej i wolniej w grupie.
5. Mieć większy kontakt z innymi,
nie tylko z bliskimi przyjaciółmi.
4. Patrzeć na ludzi, kiedy jestem w grupi, nie
monitorować wałsnych symptomów i myśli.
3. Przebywać z ludźmi zamiast zajmować się czymś przez cały czas.
2. Pójść do klubu samemu i spotkać się tam ze znajomymi.
1. Spotkać się z kolegą i pojść do klubu razem.
NAJMNIEJSZE OBAWY
John zacznie od stopnia nr 1 i stopniowo będzie pracował nas następnym
krokiem. Stopniowo będzie ograniczał zachowania bezpieczne uważając
przy tym, żeby nie zastępować ich innymi.
Wypróbuj ten sposób. Sporządź swoją drabinę obaw.
1. ....................................................................................................................................................................
2. ....................................................................................................................................................................
3. ....................................................................................................................................................................
4. ....................................................................................................................................................................
5. ....................................................................................................................................................................
6. ....................................................................................................................................................................
7. ....................................................................................................................................................................
8. ....................................................................................................................................................................
9. ....................................................................................................................................................................
10.....................................................................................................................................................................
15
Za każdym razem skup się na jednym stopniu.
Musisz to ćwiczyć regularnie, aby opanować swoje myśli lękowe i
symptomy fizyczne, korzystając z umiejętności, których nauczyłeś się w
innych rozdziałach. Stopniowo przekonasz się, że możesz sobie radzić i czuć
się komfortowo w sytuacjach społecznych. Warto pamiętać, że wiele innych
osób też czuje zdenerwowanie w sytuacjach społecznych, tylko tego nie
okazują. Nie jesteś jedyny.
Jak mogę ograniczyć symptomy fizyczne?
Ograniczanie objawów fizycznych
Relaksacja
Aby zmniejszyć nasilanie objawów fizycznych najlepiej “zdusić problem w
zarodku” zauważając wczesne sygnały napięcia.
Po zauważeniu wczesnych sygnałów napięcia, możesz zapobiegać
rozwinięciu się lęku w większym zakresie przez stosowanie technik
relaksacyjnych. Niektórzy relaksują się uprawiając sport, słuchając muzyki,
oglądając telewizję, czy czytając książki.
Dla innych lepsze są zestawy ćwiczeń, które mogą stosować. Dla niektórych
najlepiej działają zajęcia z relaksacji i jogi, albo słuchanie nagrań. Być może
będziesz mógł otrzymać taśmę relaksacyjną od swojego lekarza GP. W
sklepach dostępnych jest wiele nagrań relaksacyjnych.
Relaksacja jest umiejętnością, której trzeba się nauczyć i może to trochę
potrwać. Poniższe ćwiczenia uczą głębokiej relaksacji mięśni. Wiele osób
potwierdza, że pomagają im w zmniejszaniu ogólnego poziomu napięcia i
lęków.
Głęboka relaksacja mięśni
Najlepiej jest najpierw przeczytać instrukcje, a później nawet zapamiętać
je. Na początek wybierz ciepłe i wygodne miejsce, gdzie nikt ci nie będzie
przeszkadzał. Początkowo wybierz część dnia, kiedy jesteś najbardziej
16
zrelaksowany. Połóż się, ułóż się wygodnie, zamknij oczy. Skup się na swoim
oddechu przez kilka minut. Oddychaj powoli i spokojnie: wdech dwa-trzy,
wydech dwa-trzy. Przy wydechu mów do siebie słowo “spokój” lub “relaks”. W
tym ćwiczeniu relaksacyjnym przechodzi się przez różne grupy mięśni, napina
się je, a następnie rozluźnia. Mięśnie napina się na wdechu, a na wydechu –
rozluźnia się je. Na początek napina się ręce, zaciskając mocno pięść. Pomyśl o
napięciu, jakie to powoduje w mięśniach twojej ręki i przedramienia.
Skup się na tym napięciu przez kilak sekund, po czyn rozluźnij rękę. Zauważ
różnicę między napięciem, a rozluźnieniem. Możesz poczuć niewielkie
mrowienie, które oznacza, że następuje rozluźnienie. To samo zrób z drugą ręką.
Za każdym razem, kiedy relaksujesz grupę mięśni, pomyśl, jak odczuwasz
to rozluźnienie. Nie próbuj się rozluźniać, po prostu przestań utrzymywać
napięcie. Pozwól, żeby mięśnie rozluźniły się jak najbardziej. Pomyśl o
różnicy, jaką odczuwasz, kiedy mięśnie są zrelaksowane i kiedy są napięte.
Teraz powtórz to na innych grupach mięśni w ciele. Za każdym razem
napinaj mięśnie na kilka sekund, a potem rozluźnij je. Zauważ, jak to
odczuwasz, po czyn przestań napinać mięśnie.
Dobrze jest trzymać się tej samej kolejności przechodząc przez różne grupy
mięśni w ciele.
• Ręce – zaciśnij pięści, a potem rozluźnij je.
•Ramiona – zegnij łokcie i napnij ramiona. Poczuj napięcie, szczególnie
w górnej części ramion. Pamiętaj, rób to prze kilka sekund, a następnie
rozluźnij je.
•Szyja – przyciśnij głowę do podłogi i przekręć ją powoli z jednej strony
na drugą. Zauważ, jak napięcie przesuwa się. Następnie ułóż głowę w
wygodnej pozycji.
• Twarz – mamy tu wiele mięsni, ale wystarczy pomyśleć o czole i szczękach.
17
Najpierw ściągnij w dół brwi marszcząc czoło. Rozluźnij czoło. Możesz
podnieść brwi a potem rozluźnij. Teraz ściśnij szczęki, zauważ różnicę,
kiedy rozluźnisz je.
•Klatka piersiowa – weź głęboki oddech, wstrzymaj oddech na kilka
sekund, zauważ napięcie, a potem rozluźnij się. Pozwól, żeby oddech
wrócił do normy.
• Brzuch – napnij mięśnie brzucha jak najmocniej, a potem rozluźnij.
• Pośladki – zaciśnij pośladki razem, a potem rozluźnij je.
•Nogi – wyprostuj nogi i zegnij stopy w kierunku twarzy. Na koniec
poruszaj palcami stóp.
Relaksacja jest bardziej skuteczna, jeśli:
• praktykujesz ją codziennie;
• zaczniesz stosować ją w codziennych sytuacjach;
•będziesz wykorzystywał część relaksacji w trudnych sytuacjach, np.
stosując powolne oddychanie;
• będziesz prowadzić bardziej zrelaksowany tryb życia.
Ta relaksacja może być dostępna na płycie CD od twojego lekarza GP.
Pamiętaj, relaksacja to umiejętność jak każda inna i nauczenie się jej
wymaga czasu. Zapisuj sobie, na ile jesteś zestresowany przed i po relaksacji
w skali od 1-10.
18
Kontrolowane oddychanie
Hiperwentylacja: kiedy ktoś zaczyna odczuwać lęk, to bardzo często
dochodzi do zmian w jego oddechu. Osoba taka może zacząć brać duże
hausty powietrza obawiając się, że może się udusić, lub też zaczyna
oddychać bardzo szybko. To powoduje, że kręci się jej w głowie, a jej lęk
zwiększa się.
Spróbuj zaobserwować, czy to robisz i zwolnij swój oddech. Utrzymywanie
regularnego rytmu oddechu, wdech dwa-trzy i wydech dwa-trzy, pomoże
szybko wrócić do normalnego oddychania. Niektórzy używają sekundowej
wskazówki zegara, aby mierzyć swój oddech.
Zwykle po co najmniej trzech minutach powolnego oddychania, oddech
powraca normy.
Odwrócenie uwagi
Jeśli przestaniesz się skupiać na swoich symptomach, to często okazuje
się, że znikają one. Spróbuj rozejrzeć się dookoła. Przyglądaj się rzeczom
uważnie, numery rejestracyjne, jakie buty ludzie noszą, rozmowy. Jeśli
odwrócisz uwagę na co najmniej trzy minuty, symptomy zaczną
zmniejszać się.
Chociaż relaksacja, ćwiczenia oddechowe i odwracanie uwagi mogą
pomóc ograniczyć lęki, należy pamiętać, że nie są one niebezpieczne czy
groźne. Nawet jeśli nie korzystalibyśmy z tych technik, nie stanie nam się
nic poważnego. Lęk nie wywołuje poważnych problemów, ale może być
nieprzyjemny. Te techniki zmniejszają ten dyskomfort.
19
Podsumowanie – radzenie sobie z fobią społeczną.
Zrozumienie wszystkich części fobii społecznej, symptomów fizycznych,
myśli i przekonań oraz zachowań bezpiecznych i unikania.
Ograniczanie negatywnych myśli przez dostrzeganie i podważanie
niekorzystnych typów myślenia. Opieraj się na myślach zrównoważonych,
aby mieć bardziej obiektywny obraz siebie.
Ograniczanie „samo-przetwarzania” - próbuj nie monitorować swoich
symptomów fizycznych i myśli. Zobacz, co się dzieje wokoło.
Ograniczanie unikania i bezpiecznych zachowań przez stopniowe
stawianie czoła sytuacjom, w związku z którymi masz obawy, przy
jednoczesnym ograniczaniu zachowań bezpiecznych.
Radzenie sobie z fizycznymi symptomami fobii społecznej. Przez
stosowanie relaksacji i innych opisanych metod.
Gdzie mogę uzyskać dalszą pomoc?
Mamy nadzieję, że skorzystasz z ćwiczeń przedstawianych w tej broszurze.
Mogą one ci pomóc w przezwyciężeniu fobii społecznej i powrocie do
normalnego życia.
Jeśli czujesz, że nie robisz wystarczających postępów lub twój problem
pogarsza się, zwróć się o pomoc.
Najlepiej najpierw zwrócić się do twojego lekarza GP, który może
zaproponować terapię prze rozmowę, leki, albo obydwie te formy leczenia.
Być może zasugeruje też kontakt z pracownikiem zdrowia psychicznego,
który będzie mógł zaoferować specjalistyczną pomoc.
Jeśli czujesz, że jesteś tak przytłoczony, że masz myśli, aby sobie coś zrobić,
zobacz się z lekarzem jak najszybciej i wyjaśnij, jak się czujesz.
20
Następujące organizacje i linie pomocy mogą być przydatne:
Lokalne
•
Aware Defeat Depression
Tel: 0845 202961
Email: [email protected]
Oferuje wsparcie dla osób, które przechodzą depresję. Grupy wsparcia na terenie
Southern Trust.
•Lifeline
Tel: 0808 808 8000 Telefon tekstowy dla osób słabosłyszących: 18001 0808 808 8000
Strona internetowa: www.lifelinehelpline.info
24-godzinna linia pomocy dla osób w trudnej sytuacji i w rozpaczy.
•
Northern Ireland Agoraphobia i Anxiety Society
Tel: 028 9023 5170
Strona internetowa: www.praxiscaregroup.org.uk
Telefon dla osób doświadczających agrofobii, lęków i napadów paniki. Oferuje też wsparcie
dla opiekunów.
•
Relate NI
3 Glengall Street, Belfast, BT12 5AB
Tel: 028 9032 3454
Infolinia: 08702 426091
Strona internetowa: www.relateni.org
Relate oferuje pomoc dla małżeństw i związków. Pomoc dostępna na terenie Southern Trust.
•Samaritans
Linia porad: 0845 790 9090
Strona internetowa: www.samaritans.org
Email: [email protected]
24-godzinne wsparcie dla osób doświadczających trudności, rozpaczy lub myśli
samobójczych.
21
Krajowe
•
Anxiety UK
Tel: 08444 775 774
Linia porad od pon. do piątku 9:30-17:30
Strona internetowa: www.anxietyuk.org.uk
Udostępnia informacje i pomoc osobom cierpiącym na zaburzenia lękowe.
•
Living Life to the Full - Strona internetowa
Strona internetowa: www.llttf.com
Bezpłatne materiały internetowe, które umożliwiją zdobycie informacji na temat tego,
jak radzić sobie i reagować na problemy/obciążania, z którymi wszyscy spotykamy się w
codziennym życiu.
• Mind Infoline
Tel: 0300 123 3393
www.mind.org.uk
Udziela informacji na różnorodne tematy, w tym typy problemów zdrowia psychicznego,
gdzie uzyskać pomoc, leki i inne typy leczenia, oraz poradnictwo. Przekazuje też informacje
na temat pomocy i wsparcia dla osób na ich lokalnym terenie.
Linia porad od poniedziałku do piątku, od 9:00 do 17:00
•
NHS Choices - Your health - your choices
Strona internetowa: www.nhs.uk
Informacje na temat chorób, leczenia, lokalnych form pomocy oraz zdrowego trybu życia.
• Social Phobia UK
Strona internetowa: www.social-anxiety.org.uk
Email: [email protected]
Informacje na temat zaburzeń fobii społecznej oraz porady, jak żyć z tym problemem. Nie
prowadzą linii porad.
• Triumph over Phobia
Tel: 0845 600 9601 Strona
internetowa: www.topuk.org
Dysponuje siatką grup samopomocy dla osób z fobiami i zaburzeniami obsesyjnokompulsywnymi w całym kraju.
22
Rekomendowane publikacje:
• Feeling Good: the new mood therapy
David Burns, HarperCollins 2000
Ten poradnik pokazuje, jak można czuć się dobrze ze samym sobą i osobami, na których nam
zależy, oraz jak przezwyciężyć depresję i lęki.
•Feel the Fear i Do It Anyway: how to turn your fear i indecision into
confidence i action
Susan Jeffers, Vermilion 2007
Pomoże ci zrozumieć i da ci narzędzia do osiągnięcia ogromnej poprawy umiejętności
radzenia sobie z jakąkolwiek sytuacją.
• Managing Anxiety: a training manual
Helen Kennerley, Oxford University Press 1995
Jest to praktyczny przewodnik dający jasne wskazówki, jak radzić sobie z lękami i stresem
w różnorodnych zaburzeniach. Przeznaczony jest dla psychologów i nie tylko. Mogą z niego
korzystać osoby kształcące się i pracujące już w służbie zdrowia lub terapii zajęciowej.
• Living with Fear
Isaac Marks, McGraw-Hill 2005
Ten poradnik samopomocy daje praktyczne porady osobom które mają problemy dotyczące
fobii, paniki, obsesji, rytualnych zachowań lub doświadczyły traumatycznych przeżyć.
•Overcoming social phobia and shyness: a self-help guide using cognitive
behavioural techniques
Gillian Butler, Constable i Robinson 2007
Przedstawia, czym jest nieśmiałość, jej objawy i możliwe przyczyny oraz wyjaśnia, jak radzić
sobie z przykrymi myślami, przezwyciężać unikanie i kontrolować symptomy lęków poprzez
relaksację, odwracanie uwagi i nieuleganie panice.
• Self-Help for Your Nerves
Clare Weekes, HarperCollins 2000
Przewodnik po wszystkim, co powinieneś wiedzieć, aby być zrelaksowanym na codzień.
Zawiera on całościowy wgląd i porady na temat radzenia sobie ze stresem.
23
24
Autorzy: Dr Lesley Maunder i Lorna Cameron,
konsultanci kliniczni w zakresie psychologii,
Northumberland, Tyne and Wear NHS Foundation Trust.
Ta ulotka opiera się na materiałach publikowanych przez
Northumberland, Tyne and Wear NHS Foundation Trust
(www.ntw.nhs.uk). © 2012 Publikacja za zgodą.
Download