Uczniowie z zaburzeniami uwagi : Są dzieci, które wyglądają, jakby

Uczniowie z zaburzeniami uwagi
:
Są dzieci, które wyglądają, jakby myślały o niebieskich migdałach. Patrzą, ale nie widzą,
słyszą, ale nie słuchają tego, co się do nich mówi, nie reagują na polecenia. Mimo
prawidłowego rozwoju umysłowego, mają trudności z dłuższą koncentracją uwagi i z tego
powodu nie odnoszą sukcesów w nauce. Są przy tym pełne energii i z trudem mogą usiedzieć
na jednym miejscu. Zazwyczaj impulsywne, mówią i robią natychmiast to, co właśnie przyszło
im na myśl. To dzieci z zespołem zaburzeń uwagi.
Zespół zaburzeń uwagi jest jednostką neurologiczną, charakteryzującą się
współwystępowaniem trzech objawów: impulsywnością, niską odpornością na bodźce
zewnętrzne, wzmożoną aktywnością lub nadmiarem energii. Z badań wiadomo, że tylko jedna
trzecia dzieci z tymi objawami wyrasta z nich, dwie trzecie rozpoznają nadal te symptomy w
życiu dorosłym.
Symptomy zespołu zaburzeń uwagi
Dziecko ruchliwe, z trudem koncentrujące się przez dłuższą chwilę, rozpraszające się pod
wpływem każdego nowego bodźca nawet o słabej sile, zachowuje się w sposób typowy dla
wielu dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Kiedy zatem możemy mówić o zaburzeniu,
a kiedy jest to prawidłowość rozwojowa, cecha indywidualna? DSM-IV charakteryzuje zespół
zaburzeń uwagi i nadaktywności, wymieniając dwie listy symptomów. Na jednej znajdują się
objawy nieuwagi, natomiast na drugiej wskaźniki wzmożonej aktywności ruchowej i
impulsywności. Możemy stawiać hipotezę o występowaniu u dziecka zespołu zaburzeń
uwagi jedynie wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
 dziecko ujawnia co najmniej sześć objawów z listy;
 objawy te utrzymują się dłużej niż sześć miesięcy;
 występują one w kilku formach aktywności dziecka (np. nie tylko w szkole, ale i w
domu);
 objawy te występowały przed siódmym rokiem życia i utrzymują się uporczywie do
chwili obecnej.
A oto lista zachowań sugerujących obecność zespołu zakłóceń uwagi:
1. Dziecko wykazuje trudności w koncentracji na szczegółach, popełnia błędy
nieuważne.
2. Nie potrafi przez dłuższy czas skupić się na zadaniu.
3. Sprawia wrażenie jakby nie słuchało przekazywanych mu komunikatów.
4. Nie kończy zaczętych prac, polecenia wypełnia niedokładnie.
5. Ma kłopoty z organizacją pracy i wszelkich zajęć.
6. Niechętnie podejmuje zadania wymagające dłuższego wysiłku intelektualnego.
7. Gubi przybory szkolne i rzeczy potrzebne do pracy i nauki.
8. Łatwo ulega rozproszeniu pod wpływem słabych nawet bodźców.
9. Zapomina o codziennych obowiązkach i zadaniach.
W polskiej literaturze psychologicznej opisy objawów tego zespołu są rozszerzone o sferę
emocjonalno-społeczną. Dzieci te mają bowiem problemy z kontrolą emocji, łatwo popadają
w konflikty z rówieśnikami, ulegają nastrojom, są labilne emocjonalnie, płaczliwe, drażliwe i
wybuchowe, niekiedy agresywne. Z tego powodu ich pozycja w klasie nie jest wysoka.
Zwykle są odrzucane przez kolegów albo z trudem tolerowane, choć bywają wyjątki od tej
1
reguły. Dzieci te mają bowiem dużo zwariowanych pomysłów i potrafią ożywić nudę.
Możliwości leczenia i terapii
Pierwszym krokiem w podjęciu leczenia zespołu zaburzeń uwagi jest specjalistyczna
diagnoza, czyli adekwatne rozpoznanie objawów. Im więcej na temat tego zespołu wiedzą
rodzice i nauczyciele, jakie są jego objawy, rodzaje i przyczyny, tym bardziej efektywny
będzie proces jego leczenia. Dzieciom łatwo rozpraszającym się, niezorganizowanym i
nieuporządkowanym potrzebne są zewnętrzne ograniczenia i kontrola ze strony dorosłych.
Wewnętrzny chaos może znacznie zmniejszyć stosowanie takich praktycznych pomocy, jak
system dziennego planowania, zapisywanie zadań do wykonania, segregatory, porządkujące
zakładki i pojemniki. Pomaga to także stopniowo odzyskiwać poczucie kontroli nad
przedmiotami będącymi własnością dziecka. Niezwykle istotne jest pilnowanie, aby dziecko
nie wykonywało kilku czynności naraz, tylko skupiło się na jednym działaniu.
W wielu przypadkach potrzebna jest pomoc psychologiczna w postaci zaleceń i
wskazówek wychowawczych, czasem także psychoterapii indywidualnej i grupowej. Istnieją
także leki, które mogą pomóc w usprawnieniu funkcjonowania dziecka, poprawiają
koncentrację. Mogą też redukować poczucie wewnętrznego chaosu i lęku.
Postępowanie z dzieckiem mającym zaburzenia uwagi
W postępowaniu z dziećmi z zaburzeniami uwagi zarówno w domu, jak i w szkole należy
przestrzegać trzech zasad (3 x R):
 regularności, czyli działania w ustalonym rodzinnym rytmie, z unikaniem
gwałtownych i radykalnych zmian, spokojnego i konsekwentnego egzekwowania
ustalonych reguł, ograniczania hałaśliwych dźwięków i silnych wrażeń;
 rutyny, czyli wykonywania określonych czynności o ściśle określonych porach dnia
według tej samej kolejności i stałego schematu;
 repetycji, czyli nieustających powtórek, wymagających dużej cierpliwości i
wytrwałości od rodziców i nauczyciela, wielokrotnego powtarzania prostych poleceń i
upewniania się, czy dziecko dobrze je zrozumiało; jest to konieczne ze względu na
osłabioną u tych dzieci pamięć świeżą.
Warto również zwrócić uwagę na sposób odżywiania dziecka. Większość badań wskazuje
na negatywny wpływ niektórych potraw i zawartych w nich składników, na zakłócone
zachowanie dziecka z zaburzeniami uwagi. Wśród najczęściej wymienianych znajdują się:
cukier, pochodne kakao, czekolada, coca-cola, słodycze, a także wszelkie produkty, które są
sztucznie barwione i zawierają wiele konserwantów.
Należy pamiętać, iż spośród dzieci z zakłóceniami uwagi tylko część pozbędzie się
dokuczliwych objawów i dzięki odpowiedniemu postępowaniu terapeutycznemu osiągnie
optymalny poziom funkcjonowania w dorosłym życiu. Niestety, niektórzy będą cierpieli z
tego powodu dłużej. Postępowanie w odniesieniu do dorosłych opiera się na analogicznych
zasadach do tych proponowanych w terapii dzieci z zaburzeniami uwagi
mgr Karolina Artowicz- Latocha
2