EEG BIOFEEDBACK Gliwice

EEG
BIOFEEDBACK
TEORIA I PRAKTYKA
CO TO JEST BIOFEEDBACK?

Nazwę Biofeedback tłumaczy się:
Bio (biologiczny) + Feedback (sprzężenie zwrotne) =
biologiczne sprzężenie zwrotne

Istnieje wiele odmian treningu Biofeedback. Metoda
stosowana w naszej pracowni jest nazywana EEG
Biofeedback lub też zamiennie Neurofeedback.
Istotą metody EEG Biofeedback jest wykorzystanie efektu
biologicznego sprzężenia zwrotnego, za pomocą którego
uczymy się zależności pomiędzy naszym ciałem i umysłem
a jakością pracy mózgu. Samoświadomość czynności
życiowych pozwala na lepsze ich kontrolowanie, tak
abyśmy wykorzystywali nasze możliwości w coraz
większym stopniu.
HISTORIA BIOFEEDBACKU

Biofeedback narodził się
w amerykańskim ośrodku
szkoleniowym NASA, w latach 60-ych.
Służył do szkoleń astronautów i
pilotów, którzy w warunkach dużego
stresu byli zmuszani do wykonywania
nałożonych na nich skomplikowanych
czynności.
Pod koniec lat sześćdziesiątych Profesor M.B. Sterman, stwierdził w
czasie badań nad kotami, że aktywność rytmu fal ok. 14 Hz jest
obecna zarówno podczas snu, jak i czuwania. Tę aktywność, zaczął
trenować u kotów. Trening EEG aktywności, został podzielony na dwie
fazy.
•W fazie pierwszej, głodny kot miał nacisnąć specjalną dźwignię, aby
zdobyć jedzenie zasłonięte szybką. Koty szybko opanowały tę sztukę.
• Następnie utrudniono im zadanie. Aby dostać się do mięsa, koty
musiały rozpoznać zestaw błysków i dźwięków i dopiero naciśnięcie
dźwigni, która odsłaniała szybkę, uzyskiwały dostęp pożywienia.
Koty szybko zrozumiały, o co chodzi - głodne wpatrywały się w
pożywienie za szybką z maksymalnie zogniskowaną uwagą. Sterman
stwierdził w tym stanie przeważającą aktywność w paśmie ok. 14 Hz.,
nazwał ten rytm - rytmem sensomotorycznym (SMR), ponieważ
znalazł go w korze odpowiedzialnej za czucie i ruch. Wytrenowane
koty, kiedy były głodne, same wytwarzały ten rytm .
W tym samym czasie, w związku z wystąpieniem u kandydatów na
astronautów halucynacji, wywoływanych przez paliwo rakietowe,
kierownictwo NASA zaproponowało dr B. Stermanowi zbadanie wpływu
paliwa rakietowego (hydrazyny) na OUN /ośrodkowy układ nerwowy/
kotów.
Sterman podjął się zadania i rozpoczął testy, do których użył nowo
zakupionych kotów oraz kotów po przeprowadzonych treningach SMR. Ku
jego zaskoczeniu, nowo zakupione koty padły, a stare, z ćwiczonym
pasmem SMR przeżyły. Nowe koty doznawały napadów drgawkowych
(epilepsji), a ćwiczone w paśmie SMR, były odporne na napady
drgawkowe. Eksperyment powtórzono z małpami. Otrzymano podobne
wyniki. Sterman poszedł krok dalej, i zrobił doświadczenia z człowiekiem,
cierpiącym na ciężką padaczką. On osiągnął 60 % redukcję ilości
napadów.
Liczne dalsze eksperymenty i innych instytucji potwierdziły
skuteczność treningu SMR w leczeniu padaczki. W 1972 r prof.
Sterman publikuje nową metodę leczenia epilepsji, a
zaprezentowany protokół treningowy został nazwany protokołem
Stermana.
Sterman zauważył również, że po treningu SMR u pacjentów z
padaczką ustępuje nadpobudliwość psychoruchowa.
Problemem nadpobudliwości zajął się jeden ze współpracowników
Stermana - dr Joel Lubar. W swojej pracy wykazał on, że
metoda EEG Biofeedback jest przydatna nie tylko w terapii dzieci z
ADHD, ale również ludzi z zaburzeniami koncentracji, uwagi bez
nadpobudliwości psychoruchowej oraz zaburzeniami procesu
uczenia się (ADD).
FUNKCJONOWANIE MÓZGU
Aby w pełni zrozumieć zasadę
działania EEG BIOFEDBACKU musimy
zrozumieć funkcjonowanie naszego
mózgu. Jak mówiliśmy wcześniej EEG
Biofeedback wykorzystuje do
monitorowania i trenowania czynność
bioelektryczną generowaną przez
pracujący mózg.
Mózg stanowi część centralnego (ośrodkowego) układu
nerwowego.
Mózg jest ośrodkiem zawiadującym czynnościami
motorycznymi, snem, odczuwaniem głodu i pragnienia
- a więc funkcjami organizmu decydującymi o
przeżyciu. Wszystkie uczucia i emocje, takie jak
miłość, nienawiść, radość, agresja czy strach, również
nadzoruje mózg. Ten organ otrzymuje ponadto i
interpretuje niezliczone sygnały przesyłane z innych
części ciała oraz bodźce pochodzące ze świata
zewnętrznego.
Specjalizacje półkul mózgowych
Lewa półkula zawiaduje:

MOWA - Półkula ta odpowiedzialna jest za funkcje językowe. Jest to strona
kontrolująca mowę i sprawiająca, że możemy czytać i pisać. Pamięta ona
imiona, fakty i daty i wie jak pisać ortograficznie.

ANALIZA i LOGIKA -lewa półkula jest miejscem, gdzie odbywa się analiza
oraz poddawanie materiału logicznej, racjonalnej ocenie. Logiczne i
analityczne myślenie potrzebne jest do rozwiązywania skomplikowanych
problemów matematycznych.

Ponadto lewą półkulę charakteryzuje:

SEKWENCYJNOŚĆ - napływające informacje są kodowane sekwencyjnie
czyli "krok po kroku".

MATEMATYCZNOŚĆ - numery i liczby są kodowane w lewej półkuli.

DOSŁOWNOŚĆ - lewa półkula rozumie tylko dosłowne znaczenie słów.

Lewa półkula kontroluje ruchy przeciwnej strony ciał.
Prawa półkula zawiaduje:
•
WIZUALIZACJA - informacje są kodowane i uzyskiwane w postaci wyobrażeń, a nie słów.
•
HOLISTYCZNOŚĆ - prawa półkula może absorbować różnego typu informacje
jednocześnie, postrzega całość i może doprowadzić do rozwiązania problemu poprzez nagłe
zrozumienie (Eureka!).
•
Prawa półkula rozpoznaje twarze ludzi, odczytując rysy twarzy jako całość.
•
PRZESTRZENNOŚĆ - zawiaduje funkcjami wizualno - przestrzennymi.
•
MERAFORYCZNOŚĆ - prawa półkula rozumie język przenośni. Jest w stanie zamienić
dosłowne znaczenie zdanie w treści, jakie się w nim zawierają.
•
EMOCJONALNOŚĆ- choć emocje są produktem innej części mózgu, systemu limbicznego,
są one niejako transportowane przez prawą półkulę.
•
UDUCHOWIENIE
•
MUZYKALNOŚĆ - wrodzony talent do muzyki i umiejętność reagowania na muzykę są
funkcjami prawej półkuli (chociaż edukacja muzyczna i studia włączają udział lewej
półkuli).
UZDOLNIENIA PLASTYCZNE - rysowanie, malowanie, rzeźba są naturalnymi talentami
prawej półkuli.
• PRODUKOWANIE SNÓW
Fale EEG. Stany świadomości.

Fale mózgowe są elektrycznymi falami
generowanymi w każdym mózgu. Badania
wykazały, że zarówno częstotliwość fal
mózgowych jak i ich amplituda nie jest
ściśle stała i ściśle zależy od czynności, jaką
umysł wykonuje. Zostały one podzielone na
cztery zakresy (choć ostatnie badania
wskazują również piąty zakres GAMMA) i
nazwano je kolejnymi literami alfabetu
greckiego (w kolejności ich odkrywania):
ALPHA, BETA, THETA, DELTA
FALE DELTA 1-4 Hz

Fale Delta są najwolniejszymi falami, które
są emitowane przez mózg w trakcie
głębokiego snu, kiedy wszystko odbywa
się poza świadomością umysłu. W stanie
Delta następuje regeneracja sił fizycznych.
Fale Delta mogą też być patologiczne, ma
to miejsce z przypadku osób z
uszkodzeniem mózgu.
FALE THETA – 4-8 Hz

THETA (4-8Hz)
W stanie Theta (przewaga fal Theta
emitowanych przez mózg) możemy
znajdować się z udziałem świadomości
(głęboki trans, medytacja) lub bez (sen).
Nadmiar Thety powoduje kłopoty z
koncentracją i uczucie senności.
Umiejętność kontrolowania Thety jest
równoznaczna z posiadaniem zdolności do
kontrolowania bólu fizycznego.
FALE ALFA 8- 12 Hz

Podczas stanu Alfa (przewaga fal Alfa
emitowanych przez mózg) nasza uwaga skupiona
jest na tym, co jest wewnątrz nas samych. Kiedy
zamykamy oczy i zaczynamy myśleć o naszych
wewnętrznych odczuciach możemy wejść w stan
Alfa, warunkiem jednak jest głęboka relaksacja.
W Alfie zawsze znajdujemy się tuż przed
zaśnięciem, jak i zaraz po przebudzeniu. Jest to
czas, kiedy mamy dostęp do naszych obydwóch
półkul. Przy danych częstotliwościach wyciszamy
się i relaksujemy. Alfa oznacza spokój, pozytywne
myślenie, inspirację, twórczość, odpoczynek.
Nadmierna Alfa może powodować zaburzenia
koncentracji, co pogarsza wyniki w nauce.
BETA - częstotliwość fal mózgowych od 12 do około 30Hz

Ten zakres charakteryzuje całkowity stan przytomności
umysłu. Człowiek jest wtedy skupiony na świadomości
zewnętrznej, odbiera bodźce z otoczenia za pomocą swoich
pięciu zmysłów: wzroku, słuchu, smaku, dotyku i węchu. W
tym stanie przeżywamy wszystkie emocje (złość, gniew,
strach, zdziwienie itp.)
Fale beta można zarejestrować z okolicy czuciowo-ruchowej
(przednich okolic czaszki) a ich amplituda zwykle nie
przekracza 20 mikrowoltów.
Zakres fal BETA dzieli się na:
niskie Beta = >12 - 15Hz, –
nazywane SMR

średnie Beta = 15 - 18Hz –
nazywane Beta 1

wysokie Beta powyżej 18Hz –
nazywane Beta 2

FALE SMR:

Rytm ten jest opisywany jako "ludzkie funkcjonowanie poznawcze i stosunek do
otoczenia" (prof. Lubar), co można streścić "relaks z zewnętrzną uwagą. SMR
jest odpowiedzialny za przetwarzanie informacji sensorycznych, odbieranych za
pomocą naszych zmysłów.
FALE BETA 1:

Umysł w stanie Beta jest umysłem przytomnym i świadomym bodźców
pochodzących ze świata zewnętrznego. Częstotliwości te odpowiadają
intensywnemu oraz świadomemu wysiłkowi umysłowemu. Im większa
częstotliwość fal, tym większe pobudzenie twórczego i abstrakcyjnego
myślenia. To dzięki Becie jesteśmy aktywni i poprawiamy swoje umiejętności
koncentracji i panowania nad emocjami. Brak Bety powoduje otępienie
intelektualne i emocjonalne.
FALE BETA 2:

Fala Beta 2, inaczej pasmo wysokiej Bety, jest falą stresogenną, która
towarzyszy nam w trakcie intensywnej pracy umysłowej i powoduje nasze
uczucie niepokoju i lęku. Skutkiem jej nadmiernego udziału może być
podwyższone ciśnienie tętnicze oraz napięcie mięśniowe i odczucie głębokiego
stresu.
WSKAZANIA DO TTRENINGÓW EEG
BIOFEEDBACK
EEG Biofeedback polecny jest wszystkim, niezależnie od
wieku, zdrowym i aktywnym oraz posiadającym pewne
deficyty. Trening polecany jest osobom zdrowym:

wszystkim uczącym się, zdającym egzaminy, chcącym
zwiększyć efektywność uczenia się (studenci, maturzyści,
gimnazjaliści),

osobom narażonym na stres, pracującym pod presją czasu,
przeciążonych pracą,

osobom występującym publicznie, aktorom, artystom,

w celu skrócenia czasu reakcji tym, którzy tego potrzebują
m.in. sportowcy, piloci, kierowcy,

cierpiącym na bezsenność,

jako kuracja wspomagająca uwolnienie od uzależnień: od
alkoholu, jedzenia, leków, narkotyków, itp.
Osobom chorym w następujących zaburzeniach:
* snu
* mowy
* koncentracji
* przyjmowania pokarmu (bulimia, anoreksja)
* zachowania i społecznego przystosowania
* przewlekłych bólach głowy, migrenach
* tikach
* padaczce
* zespole chronicznego zmęczenia
* mózgowym porażeniu dziecięcym
* rehabilitacji po urazach i udarach
* impulsywności, agresji
* zespole ADHD i ADD
* zaburzeniach psychosomatycznych
Jak wygląda trening EEG Biofeedback?
Aparatura do EEG Biofeedback jest wzbogaconym o opcję treningową i przystawkę dla
sprzężenia zwrotnego aparatem EEG. Składa się z 2 systemów EEG, 2 monitorów dla terapeuty i
dla pacjenta oraz głowicy EEG z elektrodami. Terapeuta zakłada wg potrzeb dwie lub więcej
elektrod trenowanemu na czaszkę, symetrycznie nad obu półkulami mózgu oraz dwie elektrody
uszne.
Pasma częstotliwości fal mózgowych są prezentowane liczbowo i graficznie na
monitorze terapeuty, zaś pacjent obserwuje na swoim monitorze przetworzone przez
odpowiednie oprogramowanie efekt: zapis graficzny wideogry. Trenujący widzi czynność
bioelektryczną swojego mózgu pod postacią samochodu, samolotu, piłki czy rzeki w ruchu i
uczestniczy w grze wyłącznie poprzez własne myśli - bez klawiatury. Kieruje samochodem,
samolotem, piłką, czy rzeką poprzez odpowiednią koncentrację umysłu na wykonywanym
zadaniu. Polecenia, które w innych sytuacjach łączą się z ruchem rąk, są tu odbierane
bezpośrednio na poziomie decyzji mózgu. W tym czasie dzięki sprzężeniu zwrotnemu (drogą
wzrokową, słuchową czy dotykiem) trenujący otrzymuje ciągłą informację o swoim aktualnym
stanie i wynikach gry.
Terapeuta przy pomocy operatywnego warunkowania stymuluje pożądane i hamuje
niepożądane pasma fal mózgowych, zależnie od klinicznych objawów i wzorców EEG, ocenionego
przed i w czasie treningu.
Celem treningu jest poprawa funkcjonowania pacjenta poprzez polepszenie czynności
bioelektrycznej mózgu wraz z ukierunkowaniem i wzmocnieniem koncentracji uwagi, hamowania
stanów nadmiernego pobudzenia, stanów nadmiernego hamowania lub obu równocześnie. Stany
te osłabiają korową regulację zachowania, co prowadzi z kolei do zaburzeń funkcji poznawczych,
takich jak koncentracja, uwaga, wola, zdolność planowania, zakończenia czynności,
przewidywania swoich reakcji, czy ogólna zdolność samokontroli danej osoby.
Źródła prezentacji:






Materiały szkoleniowe przygotowane
przez „EEG INSTYTUT” i firmę
„ELMIKO” z Warszawy
www.treningmozgu.pl
www.eeg-biofeedback.com.pl
www.biofeedback.pl
www.aquarius.4me.pl
www.logopedia.pl