Program przedmiotu filozofia dla socjologicznego Studium

Prof. dr hab. Aldona Pobojewska
Prof. dr hab. Barbara Tuchańska
PROGRAM PRZEDMIOTU FILOZOFIA dla
SOCJOLOGICZNEGO STUDIUM DOKTORANCKIEGO
Program seminarium stawia sobie za zadanie przedstawienie podstawowego kanonu
problemów, kierunków, postaci i tekstów dotyczących epistemologii oraz nowożytnej filozofii
podmiotu.
Program został skomponowany w sposób łączący systematyczny i historyczny układ
problemów. Zabieg taki w przypadku filozofii jest możliwy dzięki swoistej roli jej historii w
rozumieniu poszczególnych zagadnień. Jest również zalecany z powodów dydaktycznych, ukazuje
bowiem nieustającą aktualność pewnych kwestii, ponadto przez znajomość alternatywnych
rozwiązań, pozwała zrozumieć ich istotę.
Ten sam program obowiązuje osoby, które nie są słuchaczami studium
doktoranckiego.
SEMESTR I
PODSTAWY EPISTEMOLOGII
FILOZOFIA - SPECYFICZNY FENOMEN KULTURY EUROPEJSKIEJ:
Specyfika i przedmiot filozofii.
Filozofia a nauka.
Działy filozofii.
EPISTEMOLOGIA I JEJ PODSTAWOWE KATEGORIE:
Sposoby prezentowania epistemologii.
Podstawowe problemy i kategorie epistemologii.
POWSTANIE PROBLEMATYKI EPISTEMOLOGICZNEJ:
Episteme a inne rodzaje wiedzy.
Warunki nakładane na episteme.
Zmysły i rozum w poznaniu.
Dialog jako środek do uzyskania wiedzy.
PRZEDMIOT WIEDZY ABSTRAKCYJNEJ:
Arystotelesowska koncepcja przedmiotu wiedzy abstrakcyjnej i inne stanowiska w tej kwestii
KLASYCZNA KONCEPCJA PRAWDY I JEJ PROBLEMY:
Arystotelesowska koncepcja prawdy.
Istota i przykłady nieklasycznych koncepcji prawdy.
PROBLEMY NOWOŻYTNEJ EPISTEMOLOGII:
Zmiana koncepcji przedmiotu poznania (Galileusz i narodziny nowożytnego przyrodoznawstwa).
Kwestia prawomocności wiedzy:
Problem zafałszowań wiedzy (F. Bacon);
Kartezjański problem uzasadnienia wiedzy i sposoby jego rozwiązania.
Spór o źródło i drogę poznania.
RACJONALIZM I EMPIRYZM:
Racjonalizm Kartezjusza i charakterystyka racjonalizmu.
Charakterystyka i ewolucja empiryzmu (Locke, Berkeley, Hume).
Destrukcja oświeceniowego ideału wiedzy.
ARYSTOLESOWSKO-KARTEZJAŃSKA TRADYCJA W EPISTEMOLOGII:
Realizm epistemologiczny (kto, co i jak poznaje).
KOPERNIKAŃSKI PRZEWRÓT W EPISTEMOLOGII DOKONANY PRZEZ KANTA:
Uaktywnienie podmiotu poznania i jego konsekwencje.
Granice i warunki poznania.
Funkcja sądów syntetycznych apriori w poznawaniu.
Rzecz „w sobie” a fenomen.
Formy, kategorie, idee regulatywne — ich rola w poznaniu.
Rola zmysłów i rozumu w poznaniu.
EPISTEMOLOGICZNE PODEJŚCIE W FILOZOFII:
Podejście epistemologiczne a ontologia.
Relacja między poziomem epistemicznym i epistemologicznym refleksji.
ROZWÓJ STANOWISKA KANTOWSKIEGO
Historyczne uwarunkowania poznania: Hegel i Marks.
SEMESTR II
NOWOŻYTNA FILOZOFIA PODMIOTU
SIEDEMNASTOWIECZNE NARODZINY FILOZOFII ŚWIADOMOŚCI:
Descartes: początek filozofii świadomości - Cogito.
Lebniz: metafizyczne ujęcie przedmiotu.
Empiryzm brytyjski: desubstancjalizacja podmiotu.
OŚWIECENIOWA I WSPÓŁCZESNA FILOZOFIA ŚWIADOMOŚCI:
Kant Rozum metafizyczny i praktyczny.
Filozofia podmiotu (praktycznego): Oświecenie.
Husserl: fenomenologia i świadomość transcendentalna.
Sartre: absolutna wolność podmiotu.
Dostojewski: konsekwencje absolutnej wolności.
PRZEZWYCIĘŻENIE FILOZOFII ŚWIADOMOŚCI:
Zburzenie mitu czystej samoświadomości i filozofii podmiotu.
Uwikłanie świadomości w działanie (Fichte) i ponadindywidualną całość (Hegel, Marks).
Wolność: koncepcje indywidualistyczne i komunalistyczne.
Pierwotność woli (mocy i życia): Schopenhauer i Nietzsche.
Pierwotność codzienności (bycia w niej): Husserl, Heidegger.
Pierwotność tradycji i języka: Gadamer.
Pierwotność gier językowych: późny Wittgenstein.
Rozproszenie podmiotu: postmodernizm.
CZTERY DROGI WSPÓŁCZESNEJ FILOZOFII PODMIOTU:
Kartezjanizm-cum-materializm.
Filozofia dialogu: Ja, Ty i Bóg.
Habermas: uczestniczenie w komunikacji.
Foucault: samo konstytucja.
LITERATURA
SEMESTR I
R. Descartes, Rozprawa o metodzie, roz. IV.
G.W. Hegel, „Sokrates i los tragiczny”, „Rozumny charakter dziejów”, [w:] T. Kroński, Hegel,
Warszawa 1961;
D. Hume, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, Warszawa 1977, s. 12-59; (lub teksty zawarte w:
S. Jedynak: Hume, Warszawa 1974, s. 128-143)
I. Kant, „O sądach syntetycznych i analitycznych”, „Przełom kopernikański”, „Intelekt dyktuje
prawa przyrodzie”, [w:] K. Kroński, Kant, Warszawa 1966, s. 95-99.
L. Kołakowski, „Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii”, [w:] tenże, Kultura i fetysze
Warszawa 1967 lub 2000;
L. Kołakowski, „Marks i klasyczna koncepcja prawdy”, [w:] tenże, Kultura i fetysze. Warszawa
1967 lub 2000;
J. Locke, „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”, t. 1: Ks. I. roz. II, paragraf 1-5, 15, 27; Ks. II
roz.I, par. 1=-9, 24, 25, roz. II par 1-2, roz. III, par. 1-2, roz. VIII, par. 1-2, 7-17
K. Marks, „Własność prywatna z komunizm”, punktyu 3-5, s. 577-589, „Praca wyobcowana”, s.
546-554, [w:] K. Marks, F. Engels: Dzieła, t. 1, K. Marks, Rękopisy filozoficzno-ekonomiczne z
1844 roku, Warszawa 1976
Platon, „Rzeczywistość i pozory” (Państwo,VI1I), „Preegzystencja i anamneza” (Fedon, XVIIIXX), „Nieśmiertelność duszy i natywizm teoriopoznawczy”(Fajdros, XXIV-XXIX), „Wiedza jest
przypominaniem sobie” (Menon, XV-XXI), „Droga miłości” (Biesiada XXVIII-XXIX), „Poznanie
idei” (Listy), [w:j K. Leśniak: Platon, Warszawa 1993.
M. J. Siemek, „Transcendentalizm jako stanowisko epistemologiczne”, [w:] tenże, Filozofia,
dialektyka, rzeczywistość, Warszawa 1982, s. 58-75.
SEMESTR II
Z. Bauman, „Socjologia i nowożytność”, [w:] Racjonalność współczesności. Między filozofią a
socjologią. H. Kozakiewicz, E. Mokrzycki, M. Siemek (red.). PWN, Warszawa 1992, ss. 9-29;
M. Buber, „O Ja i Ty”, [w:] Filozofia dialogu, B. Baran (red.), Kraków 199 1, ss. 37-56;
R. Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii wraz z Zarzutami uczonych mężów i Odpowiedziami
autora. Medytacja II i III;
M. Foucault, „Szaleństwo i społeczeństwo”, „Nietzsche, genealogia, historia”, „Czym jest
Oświecenie?” {w:] tenże, Filozofia, historia, polityka. Warszawa 2000, ss. 78-99, 113-35, 276-93;
H.-G., Gadamer, „Człowiek i język”, [w:] Rozum, słowo, dzieje. Warszawa 2000, ss. 52-62;
J. Habermas, Teoria działania komunikacyjnego, A. M. Kaniowski (tłum.), Warszawa, 1999. t. 1,
ss. 63 1-51;
M., Heidegger, Bycie i czas. B. Baran (tłum.). Warszawa 1994, rozdz. II (ss. 74-88);
E., Husserl, Medytacje kartezjańskie. A. Wajs (tłum.). Warszawa, 1982, ss. 35-47, 94-99;
E., Leyinas, „Ślad innego”, [w:] Filozofia dialogu. Kraków 1991, ss. 213-229;
J., Mizińska, „Człowiek jako podmiot humanistyki”, [w:] Wiedza a podmiotowość. A. Motycka
(red.) Warszawa 1998, ss. 75-88;
F., Nietzsche, Zmierzch bożyszcz, czyli jak filozofuje się młotem, „Morał jako wynaturzenie”, af.
4-6; „Cztery wielkie błędy”, af. 3, 7-8; „Niewczesne dywagacje”, af. 14, 2 1-2, 37-8, 49;
Ch., Taylor, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, M. Gruszczyński i in.
(tłum.), Warszawa 2001, ss. 212-9, 240-68, 269-96, 328-70
lub Ch., Taylor, „Humanizm i nowoczesna tożsamość”, [w:] Człowiek w nauce
współczesnej. Rozmowy w Castel Gandolfo 1983, K. Michalski (red.), D. Lachowska, S. Nowotny
(tłum). Paryż 1988, ss. 148-98;
L., Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus, Warszawa 1970, tezy: 3-3.1, 4-4.01, 4.111 4.112, 5.6-5.641;
L., Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 2000, 1-37 (ss. 7-30), 65-67 (ss. 49- 51), 202206 (ss. 120-1) 243-248 (ss. 129-131).