ROZKWIT I UPADEK REPUBLIKI RZYMSKIEJ

ROZKWIT I UPADEK
REPUBLIKI RZYMSKIEJ
Zmiana ustroju
W pierwszym stadium istnienia był
królestwem, ale ok. 509 r .p.n.e. z
miasta wygnany został ostatni król
a ustrój zmieniono na republikę.
Republika ( łac. res publica) –
rzecz powszechna, publiczna;forma ustroju państwowego, w
której najwyższe organy władzy
są powoływane przez obywateli w
wyborach na określony czas
(kadencję)
Urzędnicy republikańskiego
Rzymu
- Najwyższy urząd – senat i
zgromadzenie obywateli –
decydowano o stanie wojny, pokoju,
wybierano urzędników i uchwalano
prawa;
Był tu zatem obecny system
reprezentacji ludu, ale zgromadzenie nie
podejmowało debat, a prawo inicjatywy
ustawodawczej należało do urzędników.
Obrady trwały jeden dzień i odbywały się
na forum – głównym placu miasta.
Urzędnicy:
- Wybierani na 1 rok
- Urząd sprawowali bezpłatnie;
- Rzadko podlegali wyrokom sądowym;
- Sprawowali urzędy kolegialnie;
Najważniejsi urzędnicy:
- Pretorowie – sądownictwo
- Cenzorzy – stali na straży moralności w Rzymie;
sporządzali listy senatorów; ich decyzje były
nieodwołalne
- Edylowie – stali na straży ładu i porządku w mieście;
- Kwestorzy – zajmowali się finansami miasta;
- Trybuni ludowi – reprezentowali interesy plebsu;
Najwyższa władza w Rzymie należała do konsulów.
Zajmowali się zarządem miasta, dowodzili armią i
nadzorowali sądownictwo. W razie zagrożenia miasta
urząd konsula był zawieszany, a władzę obejmował
powoływany na 6 miesięcy DYKTATOR.
USTRÓJ SPOŁECZNO – POLITYCZNY REPUBLIKI RZYMSKIEJ
doradza urzędnikom
2 konsulowie,
inni urzędnicy
referują projekt ustawy
Stawiają projekt
ustawy
na zgromadzeniu
wykonują
prawo
wybiera
urzędników
SENAT
zwołują
zgromadzenie
opracowuje,
zatwierdza projekt
ustawy
USTAWA
( łac. Lex)
uchwala lub odrzuca
ustawę
ZGROMADZENIE
( obywatele rzymscy – dorośli mężczyźni
NAJWAŻNIEJSZE GRUPY LUDNOŚCI W REPUBLIKAŃSKIM RZYMIE
Grupa
ludności
pochodzenie
uprawnienia
patrycjusze
Prawdopodobnie potomkowie
arystokracji rodowe
W początkach republiki (V w. p.n.e.) jedyna grupa o
pełni praw politycznych
nobilowie
Grupa uformowana w III w. p.n.e. z
patrycjuszy i wyższych warstw
plebejuszy
Warstwa senatorska decydująca o polityce Rzymu
Ekwici
Pierwotnie najbogatsi obywatele
miasta, zobowiązani do służby
konnej
1)
2)
3)
4)
początkowo nie ubiegali się o urzędy państwowe (
senatorowie nie mogli zgodnie z prawem zajmować
się handlem)
wchodzili w skład najwyższej komicji centurialnej
rywalizowali z nobilami , zmierzali do osłabienia
władzy senatu
od czasów Augusta obsadzali większość
najważniejszych urzędów
Plebejsze
Rzemieślnicy, kupcy, ludność uboga
W początkach V w. p.n.e. bez prawa do urzędów(
przeciwstawiani patrycjuszom)
proletariusze
Najniższa warstwa plebsu, m.in.
wieśniacy przenoszący się do
miasta
Nieproduktywni, w znacznej mierze utrzymywani przez
państwo, w zasadzie wolni od obowiązku służby
wojskowej
wyzwoleńcy
Niewolnicy obdarowani wolnością
przez pana lub wykupieni z
niewoli
Obywatele z ograniczonymi prawami ( m.in. brak
biernego prawa wyborczego)
niewolnicy
Jeńcy wojenni, potomkowie
niewolników
Początkowo bez żadnych praw, w czasach cesarstwa
m.in. prawo do części zarobków
Prowincje Rzymskie
W miarę kolejnych podbojów terytorium Rzymu
powiększało się. W niektórych zakątkach (zwłaszcza o
znaczeniu strategicznym) podbitych terenów zakładano
osady rolnicze, tzw. kolonie i municypia, które miały
charakter militarny.
Wszystkie podbite tereny od III w p.n.e. zaczęto nazywać
prowincjami. Były one traktowane jako integralna część
państwa oraz jako niewyczerpane źródło dochodów. Na
czele każdej prowincji stał namiestnik i kwestor, który
zajmował się ściąganiem podatków. Obowiązkiem każdej
prowincji było dostarczanie zbóż oraz ochotników do
wojska. Nie wszystkim mieszkańcom podobała się ta
polityka Rzymu, dlatego od czasu do czasu w
prowincjach wybuchały bunty antyrzymskie.
KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ – zjawiska
gospodarcze
• pauperyzacja dużej części ludności chłopskiej
- brak wystarczającej siły roboczej w
gospodarstwach chłopskich lub
pozostawianie gospodarstw bez opieki(na
skutek powołania obywateli do służby
wojskowej)
- napływ taniego zboża do Italii z podbitych przez
Rzym terenów zamorskich
• wyzbywanie się gospodarstw przez
zrujnowanych chłopów
• przejmowanie gospodarstw chłopskich i ziemi
publicznej przez zamożnych właścicieli
ziemskich i umacnianie się ich pozycji
ekonomicznej
• powstawanie latyfundiów uprawianych przez
tanią siłę niewolniczą
KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ – zjawiska społeczne
• zmniejszanie się liczebności warstwy
chłopów – obywateli
• wzrost liczebności plebsu miejskiego (w
tym jego najuboższej warstwy –
proletariuszy)
• wzrost znaczenia wielkich posiadaczy
ziemskich (latyfundystów)
• masowy napływ niewolników do Italii (na
skutek zwycięskich wojen)
KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ – zjawiska polityczne
• liczne zwycięskie kampanie wojenne
prowadzone przez Rzym
• problemy z rekrutacją armii na
skutek ruiny ludności chłopskiej
(powiększanie się warstwy
proletariuszy)
• ważna rola plebsu miejskiego
(sprzedawanie głosów na
zgromadzeniach, groźba wybuchu
niezadowolenia niższych warstw
społecznych)
KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ I PRÓBY REFORM
133-100 r. p.n.e.
•
walka braci Grakchów
(Tyberiusza – 133; Gajusza –
123-121) o reformę agrarną;
• walka optymatów (zwolennicy
silnej władzy senatu) z
popularami (przeciwnicy senatu)
- 494 r. p.n.e. – utworzenie
zgromadzenia plebejskiego,
Tyberiusz i Gajusz
powołanie trybunów ludowych
Grakchus
- 367 r. p.n.e. – prawo do
piastowania urzędu konsula
- 287 r. p.n.e. – uchwały
zgromadzenia plebejskiego
obowiązującymi
w całym państwie bez
konieczności zatwierdzania
przez senat
• reforma wojskowa Mariusza 107
r. p.n.e. (powstanie armii
zawodowej – 16 letnia służba za
żołd i ziemię po jej zakończeniu) Gaius Marius
Juliusz Cezar
Potrzebę zmiany dostrzegali
również późniejsi politycy
rzymscy, m.in. Juliusz Cezar
i Gnejusz Pompejusz.
Początkowo wraz z
Krassusem zawiązali
trójstronny sojusz zwany I
triumwiratem.
Wkrótce jednak Cezar i
Pompejusz rozpoczęli walkę
o jedyną władzę w Rzymie.
PODBÓJ GALII PRZEZ CEZARA
Cezar podbija:
- Galię 58-51 r. p.n.e.
- lądowanie w
Brytanii – 55-54 r.
p.n.e.
- stłumienie
powstania
Wercygentoryksa
52-51 r. p.n.e.
Lionel Noël ROYER , kapitulacja Wercyngetoryksa
alea iacta est – "kości zostały rzucone".
WOJNA DOMOWA
Wojna domowa między Cezarem a
Pompejuszem wybuchła w 49 r.
p.n.e. Wówczas Cezar
przekroczył z wojskiem rzekę
Rubikon – umowną granicę
Rzymu;
• Ogromne znaczenie w wojnie
miała bitwa pod Farsalos, z której
ostatecznie zwycięsko wyszedł
Juliusz Cezar (46 r. p.n.e.)
• W 45 r p.n.e. Cezar rozpoczął
reformowanie Rzymu i ogłosił się
dożywotnim dyktatorem;
Idy marcowe 44 r p.n.e.
Reformy Cezara w Rzymie budziły
niechęć senatu, który poczuł się
całkowicie odepchnięty od władzy.
W kręgu senatorów uknuto więc
spisek przeciwko Cezarowi. W
dniu id marcowych (15 marca) 44
r. p.n.e. spisek zrealizowano.
Cezar został wezwany do gmachu
senatu i tam zasztyletowany przez
Brutusa i Kasjusza Longinusa.
Śmierć Cezara, Jean-Léon Gérôme
15 marca 44 roku p.n.e. przybrany ojciec Oktawiana, Juliusz Cezar został zamorodwany przez spiskowców
pod przywództwem Marka Juniusza Brutusa i Gajusza Kasjusza Longinusa.
Oktawian August
Do walki o schedę po Cezarze
stanęło dwóch jego najbliższych
współpracowników – Marek
Antoniusz i Oktawian August –
usynowiony siostrzeniec
Cezara. Ostatecznie zwycięsko
ze starcia wyszedł Oktawian
August, który pokonał rywala w
bitwie pod Akcjum w 31 r p.n.e.
Został on władcą imperium.
Jego rządy rozpoczynają nowy
etap dziejów Rzymu – okres
cesarstwa.
PRZEJĘCIE WŁADZY PRZEZ OKTAWIANA AUGUSTA 31 r. p.n.e.
Bitwa pod Akcjum, Lorenzo A. Castro
Porównanie