Gdy jedno ma wirusa a drugie nie…
advertisement
ISSN-1640-2367 Biuletyn Informacyjny Krajowego Centrum ds. AIDS w numerze: „Gdy jedno ma wirusa a drugie nie…” Dariusz Denis, Andrzej Piasek „Gdy jedno ma wirusa a drugie nie…” str. 1−3 Światowy Szczyt Rodziny +3 – Warszawa, 26-29 listopada 2007 Redakcja str. 4 XIV Konferencja „Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie” – Warszawa, 28-30 listopada 2007 Mateusz Liwski str. 5-6 Analiza informacji prasowych z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w miesiącach sierpień-październik 2007 r. Małgorzata Olczyk str. 7 Laureaci nagrody „Czerwonej Kokardki“ 2007 str. 8 Aspekty HIV w więzieniu Wirusy za kratkami Wojciech Rudalski Całodobowy Telefon Zaufania AIDS (+22) 692 82 26 Lekarze specjaliœci dy¿uruj¹: we wtorki i czwartki w godz. 17:00-19:00 AIDS – Zielona Linia (+22) 621 33 67 poniedzia³ki, œrody w godz. 13:00-18:00 wtorki, czwartki i pi¹tki w godz. 10:00-16:00 Oœrodek Informacji o HIV/AIDS (+22) 331 77 66 [email protected] Nr 4 (34) / 2007 Kilka lat temu w rozmowie z dobrym znajomym usłyszałem: „Chciałbym w końcu z kimś porozmawiać o tym wszystkim, przestać to tak skrzętnie ukrywać. Trzymanie w tajemnicy przed wszystkimi tego, że mam HIV, a ona nie, zaczyna mi przeszkadzać w normalnym życiu. Kiedyś myślałem, że nie muszę z nikim o tym rozmawiać, po prostu żyć po swojemu. Ale teraz wiem, że tak się nie da. Ukrywanie tego jest męczące, ciężkie...” POTRZEBA MÓWIENIA Mówi się o nich: „pary niezgodne serologicznie”, „pary mieszane”. Chodzi o związek dwóch osób, gdzie jeden z partnerów jest zakażony HIV. Osoby żyjące w takich „mieszanych” parach są najczęściej osamotnione ze swoimi problemami w środowiskach, w których żyją i pracują. Często znajomi, pracodawcy, koledzy z pracy, a nawet rodzina nie wiedzą, że w związku tych dwojga ludzi jest… wirus. Bierze się to z lęku przed utratą pracy, czasem – znajomych. Utrzymanie informacji o zakażeniu w tajemnicy wcale jednak nie oznacza, że nie istnieje potrzeba podzielenia się nią z innymi ludźmi. Osoby żyjące z HIV chcą to jednak zrobić bezpiecznie, wśród osób, które ich nie odrzucą, ani nie zaczną się nad nimi litować. Chcą zrozumienia. Wypowiedź mojego znajomego była dosłownie naładowana potrzebą otwarcia się, podzielenia się z kimś, bycia w końcu szczerym. Chciał poczuć ulgę i znaleźć miejsce i ludzi, przed którymi nie trzeba niczego ukrywać. Potrzebował wymienić się doświadczeniami życia w związku, jak również usłyszeć, jak inni radzą sobie w podobnej sytuacji, kiedy jedno ma wirusa, a drugie nie. Pytań jest wiele. Jak żyją inni? Czy planują mieć dzieci? Kto może im w tym pomóc, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo niezakażonej partnerce? RAZEM BYĆ I WYTRWAĆ Wiosną 2000 roku o spotkaniach par „mieszanych” i ich problemach napisała na łamach „Polityki” Barbara Pietkiewicz. Warte przytoczenia są słowa zawarte w tym artykule: „Istotnie to wielka miłość, silniejsza niż choroba, strach, lęk, obawa? A może wszystko w jednym? Zagrożenie paradoksalnie sprzyja tym związkom, hartuje je. Są bardziej skoncentrowane na sobie, cenią czas, smakują każdą chwilę życia we dwoje, nie przejmują się drobiazgami, śpieszą się, chcą się nażyć, razem odrabiając to co jedno z nich, chore, w swoim życiu zepsuło” (komentarz Joli Pażuch – Świerczewskiej). „Razem być i wytrwać”, pierwszy w Polsce program poświęcony parom niezgodnym serologicznie, powstał w 1998 r. To wyjście naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom par żyjących w związkach, gdzie mężczyzna jest zakażony HIV, a jego partnerka nie. Spotkania odbywają się regularnie od 1998 roku. Pierwsze odbyło się w Dźwirzynie, potem było Zakopane, Grzymek, Warszawa, Ustronie Morskie. Jak do tej Poradnia Internetowa HIV/AIDS www.aids.gov.pl Nr 4 (34) / 2007 www.aids.gov.pl 2 pory, uczestniczyło w nich ponad 50 par o różnym statusie serologicznym. Głównym celem spotkań jest obniżenie poziomu lęku i stresu osób zakażonych i ich partnerów. Najważniejsze jest jednak umacnianie jakości związku takich par. Na te zjazdy zapraszani są specjaliści: psycholodzy, psychoterapeuci, lekarze i specjaliści medycyny niekonwencjonalnej (joga, zdrowie, odżywianie, itd.). Tematy spotkań obejmują, między innymi, takie obszary, jak: zakażenie, śmierć, umieranie, bezpieczne zachowania, planowanie przyszłości, posiadanie potomstwa. ników z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Poprzez sztuczną inseminację, czyli podanie oczyszczonych plemników do narządu rodnego kobiety, problem bezpiecznego poczęcia dziecka znalazł swoje rozwiązanie. Zaletami tej metody jest to, że jest ona bezpieczna i nieporównywalnie mniej kosztowna niż metoda in vitro. Poza kosztami dojazdu, pobytu w Warszawie i niewielkimi kosztami na ewentualne leki, pacjenci nie ponoszą żadnych kosztów. Warto też podkreślić dużą otwartość i zaangażowanie specjalistów. Efektem ich pracy i starań jest poczęcie tą metodą i urodzenie już około dziesięciu dzieci. Najstarsze z dzieci skończyło już pięć lat. W Europie Zachodniej metoda ta jest od dawna powszechnie stosowana. We Włoszech, Hiszpanii i w Wielkiej Brytanii wykonano już ponad dwa tysiące sztucznych inseminacji i w żadnym przypadku nie doszło do przeniesienia zakażenia na partnerkę mężczyzny żyjącego z HIV. W SKRÓCIE MIEĆ DZIECKO Wiele par boryka się z problemem bezpiecznego poczęcia dziecka tak, aby partnerka nie była jednocześnie narażona na zakażenie wirusem HIV. Choć poczęcie dziecka metodą pozaustrojową in vitro jest metodą bezpieczną, to ze względu na wysokie koszty zabiegu jest to metoda dla wielu bardzo ograniczona. Przez lata ograniczeniem było również to, że w Polsce niewiele ośrodków chciało się zajmować takimi problemami. Pragnienie posiadania potomstwa przez pary „mieszane” zostało dostrzeżone przez doktorów Andrzeja Piaska i Andrzeja Lipniackiego, którzy jako pierwsi podjęli to wyzwanie i w Instytucie Szczepionek i Surowic Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, na podstawie prac doktora Sempriniego z Włoch, opracowali nową, jeszcze bezpieczniejszą metodę oczyszczania z wirusa nasienia mężczyzny zakażonego HIV. Opieką ginekologiczno – położniczą zajął się dr Tomasz Niemiec z zespołem ginekologów i położ- Aby mężczyzna żyjący z HIV mógł mieć gwarancję, że nie zakazi partnerki, jego sperma musi być pozbawiona wirusa. Obok krwi sperma jest najbardziej zakaźnym płynem ustrojowym człowieka. Oczyszczenie spermy z wirusa HIV jest możliwe dzięki dwóm właściwościom tej mieszanki. Po pierwsze wirus HIV jest o wiele mniejszy od plemnika, a po drugie różni się znacznie ciężarem. To daje naukowcom możliwość oddzielenia jednego od drugiego. Przy użyciu specjalnego gradientu stężeń możliwe jest odwirowanie spermy tak, że zdrowe plemniki osiadają na dnie probówki, podczas gdy wirus HIV pozostaje u góry naczynia. Następnie przebijając się przez dno próbówki można dostać się do oczyszczonego nasienia mężczyzny, które jest wprowadzane do narządów rodnych przyszłej mamy. Dariusz Denis [email protected] NIEKTÓRE WAŻNE TELEFONY I ADRESY : Instytut Szczepionek i Surowic PAN, Warszawa ul. Chełmska 30/34, tel. 022 841 40 71 Instytut Matki i Dziecka, Warszawa ul. Kasprzaka 17A, tel. 022 632 12 81 Program „Razem być i wytrwać” – kontakt z Martą Prokopczyk lub Joanną Gałaj [email protected] lub joanna.gał[email protected] Bezpieczna, sztuczna inseminacja w grupie serologicznie niezgodnych par (mężczyzna HIV+, kobieta HIV-) Zakażenie wirusem HIV prowadzące do nabytego zespołu upośledzenia immunologicznego AIDS przenoszone jest na drodze kontaktów seksualnych, kontaktu z krwią osoby zakażonej lub płynami ustrojowymi przy naruszeniu ciągłości powłok ciała, oraz www.aids.gov.pl Nr 4 (34) / 2007 na drodze wertykalnej – przeniesienia zakażenia z matki HIV+ na nowo urodzone niemowlę. Poczęcie w wyniku stosunku płciowego w obrębie par serologicznie niezgodnych (tym pojęciem definiujemy pary będące w związku małżeńskim lub konkubinacie, w którym jeden z partnerów jest zakażony HIV) wiąże się z ryzykiem zakażenia zdrowej partnerki i w konsekwencji wysokim ryzykiem zakażenia niemowlęcia. Prawdopodobieństwo przeniesienia zakażenia podczas stosunku zdrowej kobiety z partnerem HIV+ zależne jest od poziomu wolnego wirusa oraz ilości zakażonych limfocytów i makrofagów w spermie. Zaskakującą może wydawać się dobrze udokumentowana obserwacja, że do zakażenia dochodzi znacznie częściej podczas okazjonalnych kontaktów seksualnych (przypadkowy partner, prostytutka) niż w obrębie par niezgodnych serologicznie, będących w stałych związkach. W oparciu o tę obserwację na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, w celu zminimalizowania ryzyka zakażenia w grupie serologicznie niezgodnych par (zakażony partner niezakażona partnerka) wyrażających chęć posiadania dziecka, sprecyzowano czas stosunku płciowego po dokładnym wyznaczeniu czasu owulacji. W wyniku tego typu działań w grupie 92 par, tylko cztery partnerki uległy zakażeniu. Wprowadzenie w ciągu ostatnich sześciu lat do terapii kilkunastu leków powodujących zahamowanie replikacji wirusa pozwoliło na zahamowanie rozwoju choroby u osób zakażonych, obniżenie poziomu wiremii do ilości niewykrywalnych (poniżej 50 kopii wirusowych/ml surowicy) oraz przedłużenie życia osób zakażonych. Redukcja poziomu wiremii zmniejsza prawdopodobieństwo zakażenia podczas kontaktów seksualnych, ale go nie eliminuje. Brak wykrywalnej wiremii w surowicy osoby zakażonej (mężczyzny) często nie koreluje z poziomem wiremii w nasieniu. Wydłużenie życia osób zakażonych, ich normalne funkcjonowanie spotęgowało wśród tych par potrzebę do niedawna trudno wyobrażalnego macierzyństwa i ojcostwa. Pionierskie prace dr Sempriniego pozwoliły na opracowanie metody oczyszczania plemników ze spermy mężczyzn żyjących z HIV i wysoce bezpieczną sztuczną inseminację w grupie serologicznie niezgodnych par. W chwili obecnej w Europie w grupie serologicznie niezgodnych par przeprowadzono kilka tysięcy zabiegów sztucznej inseminacji z zastosowaniem oczyszczonych plemników – skutecznej w 14%. Nie zaobserwowano ani jednego przypadku przeniesienia zakażenia. Metoda Sempriniego wprowadzona została do praktyki klinicznej we Włoszech, Francji, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii. Jest to jedna z technik zaliczanych do metod wspomagania rozrodu ART (z ang. Assisted Reprodutive Techniques). Na mniejszą skalę, w uzasadnionych przypadkach (bardzo niska ilość plemników w nasieniu) stosowane są inne techniki z grupy ART obejmujące zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro), po uprzednim oddzieleniu plemników od patogenu. Metoda Sempriniego, mimo szerokiego stosowania w praktyce klinicznej, nie wszędzie została zaakceptowana. Wymaga, bowiem wysoce wyspecjalizowanego laboratorium i doświadczonego personelu. Uznaje się powszechnie, że niewątpliwie redukuje możliwość przeniesienia zakażenia prawie całkowicie, czego dowodem jest dotychczasowa praktyka, ale czy całkowicie? Na to pytanie nikt w chwili obecnej nie jest w stanie jednoznacznie odpowiedzieć. 3 Problem posiadania potomstwa u niezgodnych serologicznie par dotyczy również osób zakażonych w Polsce. Od roku 2002, po uzyskaniu zgody Komisji Etycznej, program wysoce bezpiecznej sztucznej inseminacji został wdrożony w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie przez zespół pod kierownictwem doc. Tomasza Niemca i jego współpracowników, przy udziale zespołu laboratoryjnego z Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN (IMDiK, PAN) oraz Narodowym Instytutem Leków (NIL). W metodzie ART (zmodyfikowanej metodzie Sempriniego) stosowanej w Instytucie Matki i Dziecka oczyszczanie plemników ze spermy osób zakażonych opiera się na stosowaniu skokowego gradientu koloidalnego roztworu PureSperm. W trakcie oczyszczania stosowany jest trzystopniowy gradient 80%, 60% oraz 40% roztworu PureSperm (firmy szwedzkiej Nidacon), który podczas wirowania pozwala na oddzielenie czystej frakcji plemników, usunięcie patogenu, zarówno znajdującego się w płynie nasiennym w stanie wolnym, jak i w komórkach nie będących plemnikami, występujących w nasieniu. Oddzielone plemniki, po badaniach andrologicznych i ocenie żywotności, stosowane są do zapłodnienia na drodze sztucznej inseminacji w drodze podania domacicznego. Do chwili obecnej, w wyniku działania zespołu doc. Niemca i współpracującego nim zespołu laboratoryjnego IMDiK PAN, NIL wykonano ponad 100 zabiegów sztucznej inseminacji w grupie serologicznie niezgodnych par, w wyniku, czego urodziło się piętnaścioro dzieci. Żadna z matek ani dziecko nie uległo zakażeniu. Opracowana przez zespół IMDiK, PAN i NIL zmodyfikowana technika oczyszczania plemników od mężczyzn żyjących z HIV została również wprowadzona, po uprzednim przeszkoleniu klinicystów i pracowników laboratorium, w klinice położniczej w Petersburgu w Rosji. Andrzej Piasek Nr 4 (34) / 2007 www.aids.gov.pl 4 Światowy Szczyt Rodziny +3 – Warszawa, 26-29 listopada 2007 „Zwyciężyć nad Ubóstwem: Mobilizacja do Działania poprzez Budowanie Zaufania, Porozumienia, Umiejętności i Partnerstwa” W dniach 26-29 listopada w Warszawie odbył się Światowy Szczyt Rodziny +3, zorganizowany przez Światową Organizację Rodziny (WFO), Fundację „Porozumienie bez barier” oraz Krajowe Centrum ds. AIDS. Był to pierwszy taki Szczyt na kontynencie europejskim; poprzednie odbyły się w Jordanii w grudniu 2006 r., w Brazylii w roku 2005 oraz w Chinach w 2004. Hasłem przewodnim warszawskiego spotkania było „Zwyciężyć nad Ubóstwem: Mobilizacja do Działania poprzez Budowanie Zaufania, Porozumienia, Umiejętności i Partnerstwa”, zaś tematy poszczególnych sesji wyznaczały określone przez Organizację Narodów Zjednoczonych Milenijne Cele Rozwoju, w tym m.in. zdrowie, zwłaszcza matki i dziecka, kwestia HIV/AIDS, ubóstwo, edukacja czy skutki migracji. Każdego roku w konferencji uczestniczą przedstawiciele kilkudziesięciu krajów świata, w tym ministrowie, wysocy przedstawiciele rządów, parla- mentarzyści, przedstawiciele organizacji pozarządowych, biznesu, a także naukowcy, przedstawiciele rodzin, media oraz przedstawiciele agend i instytucji działających w ramach struktury Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak m.in. UNITAR, UNHABITAT, UNDESA, UNDP, UNESCO, WHO, UNAIDS, ILO. W WFS+3 udział wzięły Pierwsza Dama RP, pani Maria Kaczyńska, Pierwsza Dama Ukrainy, pani Kathy Juszczenko oraz była Pierwsza Dama Słowenii, Stefka Kučan. Ponadto, w Szczycie uczestniczyli, między innymi: pani Deborah Landley, zastępca Dyrektora Generalnego UNAIDS, prezydent Miasta St. Warszawy, pani Hanna Gronkiewicz-Waltz oraz jej zastępca, pan Włodzimierz Paszyński, była wiceminister i minister pracy, pani Izabela JarugaNowacka, były prezydent RP, pan Aleksander Kwaśniewski, pani Magdalena Środa, pan Zbigniew Izdebski oraz pan Jerzy Owsiak, prezes Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Uwieńczeniem Szczytu było podpisanie Deklaracji Warszawskiej przez uczestników Szczytu Rodziny. W tym roku Światowa Organizacja Rodziny obchodzi 60-lecie istnienia, co dodatkowo uświetniło warszawski kongres. Kolejnym ważnym wydarzeniem Szczytu była nagroda, jaką Krajowe Centrum ds. AIDS otrzymało od Światowej Organizacji Rodziny. Co roku WFO przyznaje nagrodę dla krajowych i międzynarodowych organizacji i instytucji szczególnie wyróżniających się w różnych dziedzinach związanych z realizacją Milenijnych Celów Rozwoju. W tym roku nagrodzono Krajowe Centrum ds. AIDS za osiągnięcia na polu promocji zapobiegania HIV/AIDS na krajowym szczeblu, a w szczególności za kampanię społeczną z 2006 roku „Rodzina razem przeciw AIDS” . Redakcja Zaka¿enia HIV i zachorowania na AIDS w Polsce wg danych Pañstwowego Zak³adu Higieny Wrzesień-listopad 2007 nowo wykryte zaka¿enia HIV 193 zaka¿enia w wyniku u¿ywania narkotyków drog¹ do¿yln¹ 16 zaka¿enia drog¹ ryzykownych kontaktów heteroseksualnych 8 zaka¿enia drog¹ ryzykownych kontaktów homo i biseksualnych 3 Inne/zaka¿enia bez informacji o drodze zaka¿enia 162 Od wykrycia pierwszego przypadku zakażenia HIV w Polsce (1985 r.) do 30.11.2007 zarejestrowano: zaka¿enia obywateli polskich 11 225 zaka¿enia w wyniku u¿ywania narkotyków drog¹ do¿yln¹ 5 438 zachorowania na AIDS 2 013 zgony w wyniku AIDS www.aids.gov.pl 900 Nr 4 (34) / 2007 Konferencja „Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie”, Warszawa, 28-30 listopada 2007 5 gażowania w obradujący równolegle World Family Summit+3, znalazła chwilę, by spotkać się z uczestnikami konferencji. Obecny był też Marek Balicki, poseł na Sejm RP, były Minister Zdrowia, który towarzyszy corocznym spotkaniom od samego początku. Donald Tusk, Prezes Rady Ministrów, skierował do uczestników konferencji list z życzeniami dobrych merytorycznych obrad. Podobny list na ręce Prezesa Fundacji „Res Humanae” przekazał też Minister Spraw Zagranicznych – Radosław Sikorski. Już po raz czternasty z okazji Światowego Dnia AIDS odbyła się konferencja pod hasłem „Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie”. Trzydniowa konferencja, przygotowana przez Polską Fundację Pomocy Humanitarnej „Res Humanae” we współpracy z Krajowym Centrum ds. AIDS jest od lat największym forum dyskusyjnym poświęconym zagadnieniom HIV i AIDS w naszym kraju. W jej obradach wzięło udział ok. 650 osób. Były wśród nich zarówno osoby żyjące z HIV/AIDS, jak również ci, którzy na ich rzecz pracują: lekarze, przedstawiciele instytucji centralnych, terenowych, władz samorządowych i organizacji pozarządowych, przedstawiciele świata nauki, artyści, dziennikarze i wiele innych, zainteresowanych tą problematyką. Bardzo liczną grupę stanowili nauczyciele i pedagodzy szkół warszawskich. Warto podkreślić, że honorowy patronat nad tegorocznym spotkaniem przyjęła Hanna Gronkiewicz-Waltz, Prezydent M. St. Warszawy. Obrady konferencji zainaugurowała 28 listopada uroczysta sesja plenarna, prowadzona przez Bożenę Targosz, byłą prezenterkę telewizyjną, od lat wspierającą działania związane z AIDS. Sesja odbywała się w nieco innej niż zazwyczaj scenerii - w Teatrze Muzycznym „Roma”. Nawiązując do hasła ogólnopolskiej kampanii Krajowego Centrum ds. AIDS „W życiu jak w tańcu – każdy krok ma znaczenie...” rozpoczęliśmy uroczystość pokazem układów tanecznych grupy młodych tancerzy z Formacji Salsa Libre. W części oficjalnej głos zabrali kolejno: Ewa Junczyk-Ziomecka – Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Marek Twardowski – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, Deborah Landey – Zastępca Dyrektora Programu Narodów Zjednoczonych ds. AIDS, Deisi Kusztra – Przewodnicząca Światowej Organizacji Rodzin, Włodzimierz Paszyński – Wiceprezydent Miasta Stołecznego Warszawy oraz Anna MarzecBogusławska – Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS. Tradycyjnym gościem konferencji była również Pani Jolanta Kwaśniewska, która mimo pełnego zaan- Tradycyjnie odbyła się również ceremonia odznaczania „Czerwoną Kokardką” – symbolicznym wyróżnieniem osób i instytucji szczególnie zaangażowanych w przeciwdziałanie epidemii HIV/AIDS. W gronie tegorocznych odznaczonych znalazło się 10 laureatów, których przedstawiamy na str. 8. Atrakcją artystyczną wieczoru był koncert Janusza Radka, prezentującego utwory ze swojej najnowszej płyty „Dziękuję za miłość” do tekstów Haliny Poświatowskiej. Pomimo późnej pory recital został żywiołowo przyjęty przez publiczność. W późnych godzinach wieczornych doszło do spotkania Pani Deborah Landley z przedstawicielami organizacji pozarządowych. Było to długa i interesująca rozmowa na temat tego, co UNAIDS może zrobić dla Polski, a w czym Polska może pomóc innym. Dwudniowe obrady, 29 i 30 listopada w salach konferencyjnych Hotelu Marriott wypełnił szereg spotkań o bardzo zróżnicowanej tematyce. Merytoryczną część Konferencji rozpoczęła 29 listopada sesja plenarna, moderowana przez Annę Marzec-Bogusławską, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS i Wojciecha J. Tomczyńskiego, przewodniczącego Stowarzyszenia „Sieć Plus”. Autorem pierwszego wystąpienia był Tomasz Lis, popularny dziennikarz i publicysta, który podzielił się refleksjami na temat zagrożeń dla społeczeństwa obywatelskiego Nr 4 (34) / 2007 www.aids.gov.pl w kontekście marginalizowania osób słabszych, chorych. W ramach tej sesji podniesiono kilka istotnych problemów: 6 • Dr Barbara Daniluk-Kula przedstawiła najnowsze wyniki badań oceniających wiedzę i postawy młodzieży w kontekście problematyki HIV/AIDS; • Małgorzata Kłys-Rachwalska omówiła polskoniemiecki program BORDERNET realizowany na terenach przygranicznych; • Prof. Andrzej Gładysz skupił się na wyzwaniach medycznych jakie niesie epidemia HIV/AIDS; • Dr Andrzej Horban omówił zaangażowanie polskich środowisk naukowych skupionych w Polskim Towarzystwie Naukowym AIDS w poprawę sytuacji w naszym kraju; • Barbara Robaszkiewicz prezentowała pierwszy program leczenia substytucyjnego prowadzony przez organizację pozarządową; • Magdalena Ankiersztejn-Bartczak przedstawiła wyniki własnych badań przeprowadzonych wśród osób żyjących z HIV/AIDS w kontekście stygmatyzacji i dyskryminacji; • Włodzimierz Paszyński, rozwijając myśl „sen nie jest dobry na wszystko...” wskazał na skutki ograniczania działań profilaktycznych w środowisku szkolnym w ostatnich latach. Na konferencji zaprezentowano dwa ważne raporty – tegoroczną „Aktualizację epidemiologiczną UNAIDS 2007” oraz „Sprawozdanie Roczne 2007 o stanie problemu narkotykowego w Europie” przygotowanego przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii. Na ich tle skomentowano sytuację w naszym kraju. Warto zwrócić również uwagę na odbywające się w tych dniach sesje towarzyszące. Łącznie obradowało 7 zespołów problemowych: • „Czego Jaś się nie (na)uczy..” pod kierunkiem Tomasza Wojtasika • „Rola i wpływ organizacji pozarządowych i osób żyjących z HIV na zmniejszenie zakażeń HIV” moderowana przez Wojciecha J. Tomczyńskiego • „Metody prewencji HIV/AIDS/STI realizowane w ramach współpracy transgranicznej (polskoniemieckiej) w projekcie BORDERNET” z udziałem Małgorzaty Kłys-Rachwalskiej i partnerów niemieckich, www.aids.gov.pl Nr 4 (34) / 2007 • „Nowe wyzwania wobec profilaktyki wśród osób zachowujących się ryzykownie” prowadzona przez Roberta P. Łukasika Dwie kolejne sesje poświęcono prezentacji działań realizowanych w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL na rzecz osób marginalizowanych na rynku pracy. W pierwszej z nich, pod kierunkiem Aleksandry Dudy i Donata Kuczewskiego podsumowano dotychczasowe rezultaty projektu „Dajmy sobie pracę – Ekoszansa”. W drugiej Anna Tomulewicz poprowadziła warsztaty „Forum dla pracy – „mój” rynek pracy oraz „mój” rozwój na rynku pracy”. Ważne wnioski wypracowało spotkanie eksperckie nt. szerszego dostępu do leczenia substytucyjnego przygotowane przez Marka Beniowskiego, Grażynę Konieczny i Grzegorza Wodowskiego. Wiele miejsca i uwagi poświęcamy corocznie podczas konferencji działaniom skierowanym do młodzieży. Grupę tę wskazujemy nieprzypadkowo m.in. dlatego, że wśród osób zakażonych HIV aż 10% stanowią ludzie poniżej 20 roku życia, a ponad 50% w wieku 20 – 29 lat. Te zagadnienia były też przedmiotem dyskusji w „Sesji Warszawskiej”, której gospodarzem był Włodzimierz Paszyński. Rozmawiano o stylach życia młodzieży i możliwościach ich kształtowania, o tym, co ma największy wpływ na zachowania i postawy, o autorytetach bądź ich braku. Próbowano szukać odpowiedzi na pytanie: czy i jakie działania profilaktyczne podejmować. Do dyskusji zaproszono znakomitych panelistów: Mariusza Adamiaka, Zbigniewa Hołdysa, Jacka Żakowskiego, prof. Zbigniewa Izdebskiego, Jacka Jakubowskiego, Marcina Sińczucha, Andrzeja Depko, Dariusza Bugalskiego. Na podkreślenie zasługuje udział dużej grupy uczniów szkół warszawskich, którzy wytrwali do końca obrad. Sesja zakończyła się przyjęciem apelu o rozszerzenie działań profilaktycznych, zwiększenie nakładów finansowych na ten cel i powołanie koalicji na rzecz profilaktyki. Jednym z wydarzeń towarzyszących obradom konferencji była promocja książki „AIDS. Historie prawdziwe” autorstwa Grażyny Muchy, wydanej przez Krajowe Centrum ds. AIDS i Wydawnictwo Prószyński i S-ka. Konferencja odbyła się dzięki wsparciu finansowemu Krajowego Centrum ds. AIDS, Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Urzędu m.st. Warszawy oraz sponsorów prywatnych. Mateusz Liwski Analiza informacji prasowych z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w miesiącach sierpień-październik 2007 r. W miesiącach objętych niniejszą analizą miało miejsce wiele wydarzeń, działań i inicjatyw społecznych, istotnych na polu zwalczania i zapobiegania HIV/AIDS. Większość z nich znalazła odzwierciedlenie na łamach prasy. W tym czasie w 83 tytułach gazet i czasopism ukazało się ogółem 256 publikacji dotyczących problematyki HIV/AIDS. Wśród nich były takie, które poruszały różne aspekty HIV/AIDS, jak i takie, w których o zakażeniu i/lub chorobie wspominano tylko na marginesie innego omawianego tematu. Warto zaznaczyć, że ilość publikacji w poszczególnych miesiącach była praktycznie równa. Najwięcej publikacji z tego zakresu zamieściły Gazeta Wyborcza i Rzeczpospolita. Wykres 1. Liczba doniesień prasowych na temat HIV/AIDS w miesiącach sierpień-październik 2007 r. PAŹDZIERNIK 84 WRZESIEŃ 86 SIERPIEŃ 86 Wykres 2. Wykaz gazet i czasopism publikujących najwięcej doniesień na temat HIV/AIDS w miesiącach sierpień-październik 2007 r. Życie Warszawy Dziennik Bałtycki Nowości Dziennik Dziennik Polski Głos Wielkopolski Rzeczpospolita Gazeta Wyborcza 0 6 6 9 9 10 11 11 32 10 20 30 40 Znaczna część publikacji pojawiających się w tym czasie dotyczyła wydarzeń krajowych i międzynarodowych, które odgrywają ważną rolę na polu profilaktyki HIV/AIDS. Te najważniejsze stały się tematem niniejszej analizy. Wcześniej niż w latach poprzednich, bo już 31 lipca konferencją prasową rozpoczęła się kolejna multimedialna kampania społeczna organizowana przez Krajowe Centrum ds. AIDS pod hasłem „W życiu jak w tańcu, każdy krok ma znaczenie” Tym razem akcja skierowana jest do osób w wieku 18-39 lat i promuje odpowiedzialne związki oparte na partnerstwie, w których rozmawia się o swojej przeszłości i unika ryzykownych zachowań seksualnych. Publikacje na temat kampanii ukazywać się będą jeszcze do końca roku, a ich nasilenie nastąpi jak zwykle w grudniu, kiedy obchodzić będziemy Światowy Dzień Walki z AIDS. W prasowych doniesieniach wartych podkreślenia znalazła się relacja z IV Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa AIDS, który odbył się w Sydney, Australii. 7 Dominującym tematem kongresu była sytuacja dzieci zakażonych HIV. Podkreślono, że tylko 15% z nich otrzymuje niezbędne leczenie, a co roku rodzi się na świecie aż 500 tysięcy takich niemowląt. Badania pokazują, że każde rozpoczęcie leczenia dziecka zanim skończy 12 miesięcy zwiększa jego szanse na przeżycie o 75%. Warto w tym miejscu wspomnieć ostatni raport UNICEF-u, z którego wynika, że po raz pierwszy udało się zmniejszyć liczbę zgonów najmłodszych do poziomu poniżej 10 milionów. W 1996 r. liczba ta wynosiła 13 milionów, a w 2006 r. – 9 milionów 700 tysięcy. Choć wszyscy zdajemy sobie sprawę, że w tej dziedzinie jest wciąż wiele do zrobienia, to zmniejszenie liczby zgonów najmłodszych można nazwać sukcesem lekarzy i organizacji pozarządowych na polu walki z HIV/AIDS. Wydarzeniem międzynarodowym, które odbiło się szerokim echem w prasie było wystąpienie na forum ONZ premiera Wielkiej Brytanii Gordona Browna, który wezwał państwa, koła gospodarcze i organizacje pozarządowe do poparcia ambitnych planów ożywienia globalnego programu rozwojowego znanego jako Milenijne Cele Rozwoju, w którym 195 państw należących do tej organizacji podczas szczytu w 2000 r. przyjęło osiem celów dotyczących wyeliminowania biedy i nierówności na świecie, wśród nich m.in. zmniejszenie o połowę liczby ludzi żyjących w nędzy walkę z głodem i AIDS, a także wprowadzenie podstawowego szkolnictwa w najuboższych krajach. Wiadomo, że ich realizacja utknęła w miejscu, a termin zakończenia (2015 rok) już dziś wydaje się nierealny. W prasie medycznej pojawiła się informacja o przygotowywanym do rejestracji nowym leku, który jest szansą dla pacjentów zmagających się z HIV/AIDS, nie reagujących pozytywnie na leczenie innymi lekami antyretrowirusowymi. Ten lek to maraviroc. Należy do leków z klasy związków blokujących receptor CCR5 odpowiedzialny za wniknięcie wirusa do komórki. Lek ten działa na innych zasadach niż dotychczas stosowane – blokuje receptor CCR5 odpowiedzialny za wniknięcie wirusa do komórki. Większość leków działa wewnątrz komórki gospodarza, hamując replikację lub uniemożliwiając połączenie. Wśród aspektów medycznych zwrócono uwagę na nowe odkrycie amerykańskich badaczy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego, którzy wykazali, że wirus HIV niszczy komórki nerwowe mózgu i nie dopuszcza do powstania nowych. Wyjaśnia ono tzw. demencję związaną z HIV, która dotyka osoby zakażone HIV i te, u których wykształcił się już pełnoobjawowy AIDS. Analizując omawianą prasę, warto odnotować także wydarzenie, o którym pisała większość gazet i czasopism ostatnich miesięcy, a mianowicie sukces, jaki odnieśli Polacy na festiwalu reklamy Goleden Drum w słoweńskim Portorożu. Nasi rodacy otrzymali wiele nagród i wyróżnień. Wśród laureatów była agencja Arc Worldwide nagrodzona Złotym Bębnem za kampanię „Before you enter (wear condoms)” przygotowaną dla Krajowego Centrum ds. AIDS. Małgorzata Olczyk Nr 4 (34) / 2007 www.aids.gov.pl 8 Laureaci nagrody „Czerwonej Kokardki” 2007 Kategoria Imię nazwisko Działalność społeczna Marzena Wolska Działalność społeczna Alicja Wierzbicka Działalność społeczna Andrzej Olczyk Profilaktyka Przez 13 lat była wicedyrektorem ośrodka socjoterapii Kąt. Od 2003 r. działa na rzecz rodzin z problemem HIV. Prowadzi z nimi zajęcia rehabilitacyjne, służy swoim doświadczeniem podczas tworzenia programów pomocy, podpowiadając ciekawe rozwiązania. Jest koordynatorką wolontariatu we współpracy z „Lekarzami nadziei”, jest też przewodniczącą stowarzyszenia „Plus Minus”, jedynej organizacji działającej na rzecz osób z HIV na tak trudnym terenie pod względem epidemiologicznym, jakim jest Dolny Śląsk. Prowadzi tam też Dom Ciepła. Jest instruktorem terapii uzależnień w stowarzyszeniu „Razem” w Toruniu. Z wielkim zaangażowaniem prowadzi działalność na rzecz osób zakażonych, organizuje różnorodne zajęcia profilaktyczne. Postać niezwykła, nauczyciel setek edukatorów, obecnych specjalistów HIV, współtworzył obowiązujące do dziś programy szkoleń i standardy pracy edukatora, jest autorem podręcznika metodycznego nt. wychowania seksualnego. Jego przyjaciele mówią o Nim „wędrowny seksuolog”. Wiesław Sokoluk Kapituła przyznała Mu „Czerwoną Kokardkę” jednogłośnie!!! Środowisko medyczne Robert Letkiewicz Środowisko medyczne Dr Wojciech Rudalski Środowisko medyczne Dr Małgorzata Lemańska Lekarz stomatolog, prowadzi gabinet dla osób z HIV w Gdańsku, ma też pod opieką pacjentów ośrodka w Wandzinie. Znają Go pacjenci z całej Polski. Lekarz, biuro służby zdrowia Centralnego Zarządu Służby Więziennej. Jest autorem licznych programów edukacyjnych dla środowiska medycznego i osób osadzonych, współtwórcą programów metadonowych w więzieniach oraz koordynatorem programu „Leczenie antyretrowirusowe w więzieniach”. Firma Boehringer Ingelheim Marketing Firma L’ Oréal Wsparcie działań HIV/AIDS Lekarz, Klinika Chorób Zakaźnych w Gdańsku. Od 18 lat z dużym zaangażowaniem służy wszechstronną pomocą medyczną i pozamedyczną osobom żyjącym HIV, prowadzi leczenie kobiet w ciąży z HIV. Cieszy się wielką sympatią i zaufaniem pacjentów. Od 10 lat wspiera organizacje pozarządowe w temacie jakość życia, pomaga organizować szkolenia dla osób pracujących w dziedzinach związanych z HIV/AIDS. Firma nie działająca w tematyce HIV/AIDS. Zainicjowała jedyny w swoim rodzaju, światowy program mający na celu uczulenie na problem AIDS szerokiego kręgu odbiorców, polegający na rozszerzeniu programu staży, prowadzonych dla zawodowych fryzjerów o moduły pedagogiczne poświęcone wiedzy na temat HIV/AIDS. Podstawą jest film przygotowany specjalnie na potrzeby programu, który walczy z zakorzenione w umysłach mitami i przekazuje w prosty sposób wiedzę medyczną. Ośrodek Pomocy Społecznej dz. Rembertów Redakcja Redaktor naczelna − Katarzyna Gajewska Zastêpca redaktor naczelnej − Dorota Olszewska Sekretarz redakcji − Maryla Rogalewicz Wydawca Krajowe Centrum ds. AIDS www.aids.gov.pl Uzasadnienie Współpracuje z Domem Ciepła, obejmując profesjonalną opieką pensjonariuszy, prowadzi szkolenia pracowników z HIV/AIDS oraz działania edukacyjne w środowisku lokalnym, ucząc w ten sposób akceptacji osób żyjących z HIV/AIDS Redakcja zastrzega sobie prawo adjustacji i skracania artyku³ów. Materia³ów zamówionych nie zwracamy. Adres redakcji: ul. Samsonowska 1, 02−829 Warszawa tel. (+22) 331 77 69, fax (+22) 331 77 76 Nr 4 (34) / 2007 e−mail: [email protected] http://www.aids.gov.plwww.aids.gov.pl Egzemplarz bezp³atny HIV w więzieniu Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS Wirusy za kratkami „Odpowiednio zorganizowana opieka zdrowotna w zakładach karnych może na dłuższą metę przysłużyć się społeczeństwu… Okres pozbawienia wolności powinien wpływać pozytywnie zarówno na zdrowie jednostki, jak i całego społeczeństwa”1. Ta banalna prawda, mówiąca o tym, że „więzienie to nie nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. sanatorium”, w ustach wielu ludzi stanowi rozgrzeszenie Program polityki zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia tencjarnych. Niestety ciągle jeszcze daleko nam do stworzenia w Polsce”, w ramach którego osoby pozbawione dla niedostatków opieki zdrowotnej w jednostkach penioptymalnego systemu opieki zdrowotnej w warunkach pozbawienia wolności; systemu, który byłby w pełni kom- patybilny w stosunku do systemu „wolnościowego”. Różnic jest wiele, a podstawowa to zasady finansowania. Reforma publicznej służby zdrowia z 1999 r., która „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV wolności otrzymują leczenie ARV, jest finansowany spoza budżetu Służby Więziennej. Kiedy kilka lat temu do Polski dotarły idee programów redukcji szkód, szybko okazało się, że będą musiały zmierzyć się z barierami mentalnymi, jakie tworzone są przez niewiedzę wprowadziła ubezpieczeniowy system finansowania jednostek i głęboko zakorzenione mity. Obecność osób uzależnionych, zakładów opieki zdrowotnej – nadal są one finansowane cjarnych stwarza okazję skierowania do nich oddziaływań podległych Ministerstwu Zdrowia, nie objęła więziennych z budżetu państwa. Oznacza to, że potrzeby finansowe tych zakładów są zaspokajane przez dyrektora danej jednostki penitencjarnej, w której się znajdują, a nie przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Podobnie jest w przypadku świadczeń zdrowotnych udzielanych osobom pozbawionym wolności żyjących z HIV i chorych na AIDS w jednostkach penitenzarówno terapeutycznych, jak i redukujących szkody. Więzienna służba zdrowia ma na koncie niewątpliwe osiągnięcia, do których należy zaliczyć prowadzenie pro- gramowego systemu oddziaływania terapeutycznego, przez pozawięzienne zakłady opieki zdrowotnej. Świad- rozwój programów substytucji metadonowej oraz prowa- w części, której dysponentem jest Minister Sprawiedli- tencjarnych. Cieszy fakt, że grono osób zajmujących się czenia takie są także finansowane z budżetu państwa, wości. Wyodrębniony z budżetu Służby Więziennej jest zakup leków, materiałów opatrunkowych i środków medycznych oraz świadczeń zdrowotnych dla osób, które 1 dzenie leczenia antyretrowirusowego w jednostkach peniw kraju tą tematyką stale rośnie; że dołączają do niego politycy, naukowcy i pasjonaci, także ludzie żyjący z problemem narkotykowym oraz żyjący z wirusem HIV. Bobrik A. i wsp.- Zdrowie w więzieniu w Rosji Nr 4 (34) / 2007 www.aids.gov.pl Personel więziennej służby zdrowia jest ustawicznie Biuro Służby Zdrowia Centralnego Zarządu Służby Więziennej w Warszawie koordynuje oraz sprawuje nadzór szkolony w zakresie najnowszych doniesień o problemach Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS nawyków w pracy z pacjentami żyjącymi z HIV i chorymi nad wdrażaniem zadań wynikających z Harmonogramu HIV/AIDS, co wpływa na kształtowanie właściwych i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011, mają- na AIDS. W tym celu w ostatnich trzech latach zorgani- cych ciągły charakter. Na pierwszy plan wysuwają się dzi- zowano wiele konferencji naukowych, seminariów i szkoleń Dodatkowo zadbano o podniesienie jakości opieki nad łącznie 200 pielęgniarek na edukatorów problematyki dotyczących tej tematyki, np. cykl szkoleń certyfikujących ałania ograniczające rozprzestrzenianie się zakażenia HIV. HIV/AIDS, szkolenia specjalistów medycyny pracy – we osobami żyjącymi z HIV oraz jakości ich życia. współpracy z Krajowym Centrum ds. AIDS oraz szkolenia 500 pielęgniarek, lekarzy, strażników i wychowawców Zadania obejmują profilaktykę zakażeń HIV, zapewnienie w zakresie problematyki HIV/AIDS. Zadania te realizowano szerokiej dostępności do diagnostyki oraz pomoc i wsparcie razem z Oddziałem Terenowym w Warszawie Polskiego dla osób żyjących z HIV, chorych na AIDS, ich rodzin i bliskich. Każdej osobie pozbawionej wolności, dopiero Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej, organizacją pozarzą- przebywającej przez dłuższy czas, proponuje się wykony- oraz całym szeregiem instytucji, firm i placówek naukowych. dową utworzoną przez funkcjonariuszy Służby Więziennej przychodzącej do jednostki penitencjarnej lub już w niej wanie badań w kierunku HIV – oczywiście z zachowaniem Problematykę HIV/AIDS, ze szczególnym naciskiem na zasad dobrowolności i poufności. Zadanie to jest reali- zowane zarówno na poziomie ambulatoriów jednostek pod- profilaktykę, wprowadzono do programów nauczania pra- w trakcie wstępnych badań lekarskich, informuje się nowo cych w Centralnym Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej cowników i funkcjonariuszy więziennictwa funkcjonują- stawowych, jak również w szpitalach więziennych. Już w Kaliszu. Zapewniono bezpieczeństwo postępowania labo- przybyłych o ryzyku zakażenia HIV, o praktycznych ratoryjnego w więziennych pracowniach analitycznych, sposobach jego zapobiegania, o ryzykownych zachowaniach poprzez kontrole prowadzone przez Regionalne Centra i ich następstwach. Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa oraz Centralny Ośrodek Badania Jakości w Łodzi. W związku z tym otrzymano Problematyka HIV/AIDS jest także poruszana w trakcie stosowne certyfikaty. Stopniowo likwidowano pracownie rozmów z wychowawcami. Osadzonym, zapewniono stały niespełniające obowiązujących wymagań. Odpowiedzial- dostęp do materiałów edukacyjnych związanych z HIV/AIDS, nością za bezpieczeństwo postępowania medycznego obar- których głównym źródłem było Krajowe Centrum ds. czono ordynatorów i dyrektorów szpitali. Opracowano pre- AIDS, organizacje pozarządowe, Oddziały Oświaty cyzyjne instrukcje postępowania poekspozycyjnego. Zdrowotnej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, firmy Prowadzono również edukację osadzonych ze szczególnym farmaceutyczne itp. uwzględnieniem młodocianych. Dostarczano im fachową W celu monitorowania zjawisk związanych z HIV/AIDS literaturę popularnonaukową, i materiały oświatowo- CZSW stworzono bazę danych, która jest co miesiąc mi oraz Krajowym Centrum ds. AIDS organizowano pro- zdrowotne. We współpracy z organizacjami pozarządowy- w jednostkach penitencjarnych, w Biurze Służby Zdrowia gramy i konkursy o tematyce HIV/AIDS. uaktualniana o informacje przesyłane z Okręgowych Inspektoratów Służby Więziennej przy okazji zamawiania W trakcie realizacji poprzednich edycji Krajowego leków ARV. Od 2006 roku więzienna służba zdrowia Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV, Opieki nad Żyją- funkcjonuje w ogólnopolskim komputerowym systemie danych cymi z HIV i Chorymi na AIDS, przez kolejne lata więzien- sukcesywnie w każdym miesiącu wprowadza się wyma- dowych i pozarządowych w kraju i za granicą, np. dystrybucji leków ARV oraz w bazie nictwo współpracowało z całym szeregiem instytucji rzą- o osobach leczonych. W Biurze Służby Zdrowia CZSW ze Światową Organizacją Zdrowia/UNDP, z Krajowym gane dane do bazy danych Krajowego Centrum ds. AIDS. www.aids.gov.pl Centrum ds. AIDS, z MONAREM, z Głównym Inspekto- 2 Dla zapewnienia respektowania praw człowieka w odnie- ratem Sanitarnym oraz Stacjami Sanitarno-Epidemio- logicznymi wszystkich szczebli, z brytyjską organizacją sieniu do osób żyjących z HIV i chorych na AIDS, informuje Dodatkowo prowadzono monitoring przestrzegania praw nia prawa do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich oraz się osadzonych o możliwości zgłaszania przypadków łama- Cranstoun, z Canadian Legal HIV/AIDS Network itd. innych instytucji o podobnym profilu. Tego rodzaju infor- skazanych żyjących z HIV i chorych na AIDS, szczególnie macje, zawierające stosowne adresy i telefony, są wywie- przy realizacji specjalistycznych oddziaływań terapeuty- szone na tablicach ogłoszeń w oddziałach mieszkalnych cznych. wszystkich jednostek penitencjarnych. W ramach poprawy jakości opieki, wszystkim osobom W ramach pomocy i wsparcia dla osób żyjących pozbawionym wolności żyjącym z HIV zapewniono dostęp do zgodnych z obowiązującymi zaleceniami metod profi- z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich zorganizowano system zakażeń oportunistycznych, nowotworów i innych chorób wykonanym teście. Jest realizowany przez pion medycyny poradnictwa psychologicznego i medycznego przed i po laktyki AIDS i leczenia antyretrowirusowego oraz leczenia zakaźnych związanych z zakażeniem HIV, na zasadach pracy działający w ramach Służby Więziennej w odniesie- gające hospitalizacji są kierowane do odpowiednich oddzia- psychologów zatrudnionych w jednostkach penitencjarnych niu do pracowników cywilnych i funkcjonariuszy oraz przez obowiązujących w cywilnej służbie zdrowia. Osoby wyma- w odniesieniu do osób pozbawionych wolności. łów szpitalnych. Pozostali otrzymują leki w warunkach ambulatoryjnych. Wszyscy są pod stała opieką konsultan- Utrzymujące się w polskich jednostkach peniten- tów – specjalistów. cjarnych od wielu miesięcy przeludnienie, niedofinan- sowanie, rosnące braki kadrowe w penitencjarnej służbie Poprzez bezpośrednią współpracę z ośrodkami klinicz- zdrowia, z jednej strony, z drugiej zaś niehigieniczny tryb nymi Akademii Medycznych stale uaktualnia się i wprowadza życia, brak właściwych nawyków żywieniowych, nałogi jednolite standardy opieki nad osobami żyjącymi z HIV u osób pozbawionych wolności, powodują, że pobyt i chorymi na AIDS. Co rok podpisywane są kolejne umowy z Krajowym Centrum ds. AIDS, dotyczące kontynuacji w więzieniu niesie ze sobą ryzyko kontaktu z całym „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV przenoszonych drogą krwi. Niektóre osoby uzależnione od szeregiem niebezpiecznych chorób zakaźnych, również programu Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia w Polsce'', finansowanego z budżetu państwa. Umowa środków psychoaktywnych przebywające w jednostkach 320 procedur. do tego celu wspólnych igieł i strzykawek, co jest penitencjarnych, przyjmują narkotyki dożylnie, używając z 2004 roku dotyczyła 120, z 2006 roku 170, a z 2007 roku najbardziej ryzykowne z epidemiologicznego punktu widzenia. Na koniec 2007 roku w jednostkach penitencjarnych, w ciągu jednego miesiąca, przebywa średnio 400 osadzo- W związku z tym, pracownicy Biura Służby Zdrowia nych seropozytywnych; jest wśród nich 195 pacjentów otrzymujących leczenie ARV. W latach 2004-2007, Centralnego Zarządu Służby Więziennej postanowili do zakażeń HIV, HBV i HCV, organizowano coroczne akcje rozmiary istniejących zakażeń wirusami WZW typu B i C kolejne programy substytucji metadonowej. Obecnie temat postaw, zachowań i wiedzy zarówno osadzonych, jak stworzyć i zrealizować program badawczy, który określiłby w ramach realizacji programu redukcji szkód w odniesieniu oraz HIV wśród więźniów oraz dostarczyłby danych na szczepień przeciwko WZW typu A i B oraz uruchomiono funkcjonują w trzynastu jednostkach penitencjarnych: i personelu Służby Więziennej. Oddział Terenowy oraz w 7 jednostkach okręgu lubelskiego. W miarę możli- w oparciu o umowę z dnia 1 czerwca 2006 roku, z niemieckim w Warszawie Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej, w Warszawie (3 jednostki), Siedlcach, Krakowie, Poznaniu instytutem naukowym WIAD, we współpracy z Centralnym wości osadzonym zapewniano dostęp do prezerwatyw Zarządem Służby Więziennej oraz Europejską Siecią (kupowanych lub pozyskiwanych od służb sanitarnych Przeciwdziałania Narkomanii i Infekcjom w Zakładach i innych partnerów). 3 www.aids.gov.pl Karnych (ENDIPP), przeprowadził badanie „Zdrowie – poszerzenie oferty terapeutycznej dla osób uzależnionych wymienionych chorób zakaźnych w polskich jednostkach i wspieranie rozwoju programów metadonowej terapii od środków psychoaktywnych, poprzez przyspieszenie w więzieniu”, którego wyniki określiły poziom występowania zastępczej, penitencjarnych. W przyszłości posłużą one do opracowania – wprowadzenie stałej dostępności prezerwatyw we wszyst- adekwatnych procedur profilaktycznych. Badanie miało kich jednostkach penitencjarnych z uwzględnieniem dys- charakter ankietowy; dotyczyło zarówno personelu jednos- trybucji odpłatnej poprzez kantyny, tek, jak i osadzonych w nich osób pozbawionych wolności. – wprowadzenie programów wymiany igieł i strzykawek do Dodatkowo od tych ostatnich, po uzyskaniu pisemnej jednostek penitencjarnych. zgody, pobrano krew, na obecność antygenów HbS i przeciw- ciał A-HCV (wirusowego zapalenia wątroby typu B i C). Upór, determinacja oraz konsekwentne działania wielu Udział w badaniu był całkowicie anonimowy i nieobo- osób wprowadziły polskie więziennictwo do grona krajów, wiązkowy. Program przeprowadzono w drugiej i trzeciej w których leczenie antyretrowirusowe oraz leczenie substy- dekadzie listopada 2006 roku. tucyjne osób pozbawionych wolności jest przedmiotem troski władz. Przedstawiciele więziennej służby zdrowia Analiza uzyskanych danych dowiodła, że podobnie jak biorą udział w pracach międzynarodowych organizacji, w innych krajach, wskaźniki dotyczące częstości wys- występują na konferencjach naukowych, piszą artykuły do tępowania WZW typu B i C oraz infekcji HIV w populacji osób pozbawionych wolności są znacząco wyższe niż czasopism, a także współpracują z agendami państwowymi jak i personel jednostek penitencjarnych nie dysponują programy leczenia chorób przenoszonych drogą krwi oraz i organizacjami samorządowymi. Mimo wielu wysiłków w społeczeństwie . Zarówno osoby pozbawione wolności, 2 uzależnień ciągle jeszcze nie są doskonałe. Wymagają wystarczającą wiedzą na temat chorób zakaźnych przeno- stałego nadzoru i bieżących poprawek. Podobnie jak inne szonych przez krew; ta, którą posiadają jest fragmentarycz- na i w dużej części oparta na mitach. Oferta materiałów tego typu przedsięwzięcia, są tak dobre, jak ich najsłabsze np. prezerwatyw na terenie jednostek penitencjarnych, jest Zgodnie z zasadą Benedicta „…natura zawsze bierze stronę ogniwo, którym niestety w tym wypadku bywa człowiek. oświatowo – zdrowotnych i środków zapobiegawczych, ukrytej wady”. niewystarczająca. Oferta szkoleń dla personelu i osób pozbawionych wolności, na temat chorób przenoszonych lek. med. Wojciech Rudalski drogą krwi jest zbyt mała. W związku z poczynionymi Centralny Zarząd Służby Więziennej ustaleniami konieczne wydaje się: – opracowanie i wdrożenie systemu edukacji zdrowotnej, zarówno dla osób pozbawionych wolności, jak i personelu jednostek penitencjarnych, – podjęcie działań zmierzających do wpisania personelu Służby Więziennej do Kalendarza Szczepień, – opracowanie zasad szczepienia osób pozbawionych wolności przeciwko WZW typu B, 2 Dokładne wyniki programu zostaną opublikowane po uzyskaniu zgody Instytutu WIAD, który zgodnie z umową jest właścicielem danych. Redakcja Redaktor naczelna − Katarzyna Gajewska Zastêpca redaktor naczelnej − Dorota Olszewska Sekretarz redakcji − Maryla Rogalewicz Wydawca Krajowe Centrum ds. AIDS www.aids.gov.pl 4 Redakcja zastrzega sobie prawo adjustacji i skracania artyku³ów. Materia³ów zamówionych nie zwracamy. Adres redakcji: ul. Samsonowska 1, 02−829 Warszawa tel. (+22) 331 77 69, fax (+22) 331 77 76 e−mail: [email protected] http://www.aids.gov.plwww.aids.gov.pl Egzemplarz bezp³atny ISSN-1640-2367 Informational Bulletin of the National AIDS Centre Nr 4 (34) / 2007 ”When one partner is HIV positive and the other isn’t…” Few years ago my friend told me: “I wish I could finally talk with some- body about it, don’t hide it anymore. The statement of my friend was full of they want to live, to repair together what one his problems, to be finally honest. He his/her life” (comment of Jola Pażuch – necessity to open up, to share with some- Keeping it a secret that I have HIV and she wanted to feel relief and find a place and I thought that I didn’t have to talk about it to hide anything. He needed to exchange doesn’t begins to affect a normal life. with anyone and just live my life. But people in front of whom he wouldn’t have one of them, the sick one, has destroyed in Świerczewska). „Razem być i wytrwać” (“To be his experience of such a relationship, to together and prevail”), the first in Poland difficult, tiring...” situation, where person is HIV positive couples, was created in 1998. It addresses THE NEED TO TALK tions. How do other people live? Do they now I know it’s impossible. Hiding it is We call them “serodiscordant couples” or “mixed couples”. It is related to a rela- tionship of two people where one of the hear how other people deal with a similar and the other isn’t. There are many ques- plan to have children? Who can help them, keeping the uninfected partner safe? partners is infected with HIV. TO BE TOGETHER AND PREVAIL are many times left alone with their prob- wrote in “Polityka” magazine about mee- Often friends, employers, work mates, and problems. It’s worth quoting some of the People living in such “mixed” couples lems in the community they live and work. even family don’t know that in this relationship there is… a virus. In spring 2000, Barbara Pietkiewicz tings of serodiscordant couples and their words from that article: Meetings take regularly place since 1998. The first meeting took place in Dźwirzyno, than it was Zakopane, Grzymek, Warsaw, Ustronie Morskie. Up to now, more than 50 serodiscordant couples participated in them. The main goal of these meetings is to reduce the level of fear and stress of maybe all together? The danger paradoxi- strengthen the quality of relationship of tion a secret doesn’t mean, though, that cally AIDS makes these relationships stronger. These couples are more concen- mation with others. They want to do it safe- trated on each other, they appreciate time, or pity them. They look for comprehension. don’t care about details, they are in a hurry, ly, among people who wouldn’t reject them a man is HIV-positive and his partner isn’t. people living with HIV and their partners. stronger than a disease, fear, awe? And these people don’t need to share this infor- expectations and needs of couples where ”What is important is a great love, It is related to a fear of loosing job, sometimes - friends. Maintaining the infec- programme addressed to serodiscordant taste each moment of their life together, Nr 4 (34) / 2007 The most important issue, though, is to such couples. Specialists are always invited: psychologists, psychotherapists, physicians and alternative medicine (joga, nutrition, etc.). www.aids.gov.pl Subjects of the meetings are related to, among others, the following areas: infec- tion, death, dying, safe behaviour, plan- Dr Tomasz Niemiec together with a team of gyneacologists and obstetricians from the Mother and Child Institute in SUMMARY So that an HIV-positive man is sure that he won’t transmit infection to his part- Warsaw have taken care of the gyneaco- ner, his sperm has to be HIV-free. Apart TO HAVE A CHILD nation, that is to say, introducing clean human body liquid. Semen purification of of safe procreation, so the female partner ception has been solved. The advantage of Although conception of a child through the much cheaper than the in vitro method. ning of the future, having children. logical part. Through an artificial insemi- Many couples copes with the problem isn’t exposed at the risk of HIV infection. in vitro extracorporeal method is a safe method, due to high cost of this procedure, this method has a limited access for many people. For many years, the limitation was also the fact that in Poland very few clinics wanted to occupy of such problems. The will to have children by the serodiscordant couples has been noticed by dr Andrzej Piasek and dr Andrzej Lipniacki. They were semen to uterus, the problem of a safe con- The only costs than patients have to cover scientists can separate one from another. is the travel and stay in Warsaw and if needed, some medicines. A big dedication and commitment of specialists is also worth mentioning. The effect of their work and efforts is conception by this method and birth of 10 children. The oldest child is five years old now. In Western Europe this method has Academy of Sciences in Warsaw, on the over two thousand artificial inseminations and designed a new, even safer method of semen purification of men living with HIV. erties of the mixture. Firstly, HIV virus is much smaller than a spermatozoon, and been commonly implemented for a long basis of works of dr Semprini from Italy, HIV virus is possible thanks to two prop- this method is the fact that it is safe and first to accept the challenge and in the Serum and Vaccine Institute of Polish from blood, semen is the most infectious time now. In Italy, Spain and Great Britain secondly, their weight is different. Thus, Using a special concentration gradient, it is possible to centrifuge the sperm in such way that the health spermatozoons remain on the bottom of a tube, while HIV virus stays at the top of the vessel. The next stage is to penetrate the bottom of the tube and, thereby, reach cleaned semen, which is later on introduced to the uterus of a future mother. have been done and there has been no case Dariusz Denis of HIV transmission from an HIV-positive [email protected] man to his female partner. HIV infections and AIDS cases in Poland according to National Institute of Hygiene September-November 2007 New HIV infections 193 due to intravenous drug use 16 due to risky heterosexual behaviour 8 due to risky homo- and bisexual behaviour 3 other/no data about the way of transmission 162 From the beginning of the epidemic in Poland (1985) until 30th November 2007 People living with HIV/AIDS 11 225 HIV infections due to IDU 5 438 AIDS cases 2 013 Cases of deaths due to HIV/AIDS Editorial Managing Editor − Katarzyna Gajewska Deputy Editor − Dorota Olszewska Editorial Assistant − Maryla Rogalewicz English translation − Katarzyna Gajewska Publisher National AIDS Centre www.aids.gov.pl 900 Address ul.Samsonowska 1, 02−829 Warsaw, Poland tel. (+48) 22 331 77 69, f ax (+48) 22 331 77 76 e−mail: [email protected] www.aids.gov.pl Nr 4 (34) / 2007 Free copy Editors reserve the right to edit and condense all contributions submitted. Unsolicited materials will not be returned. ISSN-1640-2367 !#' )( #( - Nr 4 (34) / 2007 „Когда у одного из партнеров вирус есть, а у другого нет…” Несколько лет назад в разговоре с хорошим знакомым я услышал: „В конце концов мне хотелось бы с кемто обо всем это поговорить, перестать все так тщательно скрывать. То, что я скрываю ото всех, что у меня есть ВИЧ, а у нее нет, начало мне мешать в обычной жизни. Раньше я думал, что мне не нужно никому об этом рассказывать, просто жить по-своему и все. Но теперь я знаю, что это не удается. Скрывать очень мучительно и тяжело...” ЖЕЛАНИЕ ПОГОВОРИТЬ ОБ ЭТОМ Их называют «пары с различным ВИЧ-статусом», «дискордантные пары». Имеются в виду отношения двух людей, один их которых ВИЧ-инфицирован. Люди, живущие в дискордантных парах, как правило, в одиночку борются со своими проблемами. Часто знакомые, работодатели, коллеги по работе и даже члены семьи не знают, что в отношениях между этими людьми есть еще и ... вирус. Это вызвано страхом потерять работу, иногда – знакомых. Сохранение своего статуса ВИЧ в тайне не означает, однако, что люди с ВИЧ не хотят об этом поговорить. Но хотят они это сделать в безопасности, будучи окружены людьми, которые их не оттолкнут или не начнут их жалеть. Им нужно понимание. Слова моего знакомого были проникнуты желанием открыться, поделиться с кем-то, честно с кем-то поговорить. Он хотел испытать облегчение и найти место и людей, от которых ничего не нужно скрывать. Ему нужно было как рассказать о своих отношениях, так и услышать от других, как они справляются в ситуации, когда у одного из партнеров есть вирус ВИЧ, а у другого нет. Вопросов много. Как живут другие? Планируют ли они завести детей? Кто может им в этом помочь, гарантируя при этом безопасность второму партнеру, у котрого нет вируса ВИЧ? БЫТЬ ВМЕСТЕ И ВЫДЕРЖАТЬ Весной 2000 года о встречах дискордантных пар и их проблемах писала на страницах «Политики» Барбара Петкевич. Стоит процитировать отрывок из ее статьи: „Это действительно настоящая любовь, которая сильнее болезни, страха, опасений? А может, дело как раз в другом? Опасность, парадоксальным образом, помогает их отношениям, закаляет их. Они больше сосредоточены на друг друге, ценят время, радуются каждой минуте жизни вместе, не обращают внимания на мелочи, спешат жить вместе, совместными усилиями пытаясь изменить то, что один из них, тот кто болен, испортил в своей жизни» (комментарий Йоли Пажух-Сьверчевской). Nr 4 (34) / 2007 „Быть вместе и выдержать» - первая в Польше программа, посвященная паром с различным ВИЧ-статусом – была создана в 1998 году. Возникла она в ответ на просьбы пар, в которых мужчина был инфицирован вирусом ВИЧ, а женщина нет. Встречи проходят регулярно с 1998 года. Первая встреча проходила в Дьвижине, а потом были Закопане, Гжимек, Варшава, Устроне Морске. До настоящего момента в них участвовало более 50 пар с различным ВИЧ-статусом. Главная цель встреч – снизить уровень страха и стресса людей с ВИЧ и их партнеров. Самое важное, однако, - укрепление отношений таких пар. На эти встречи приглашаются также специалисты – психологи, психотерапевты, врачи и специалисты не конвенциональной медицины (йога, здоровое питание и т.п.). Темы встреч затрагивают в том числе и такие темы, как ВИЧ-инфекция, смерть, процесс умирания, безопасное поведение, планирование будущего, дети. ИМЕТЬ РЕБЕНКА Многие пары сталкиваются с проблемой безопасного зачатия ребенка таким образом, чтобы женщине при этом не угрожало заражение вирусом ВИЧ. Хотя зачатие ребенка экстракорпоральным методом (ЭКО) в условиях in vitro являются безопасным методом, в связи с его большой стоимостью, www.aids.gov.pl оно доступно не всем. В течение многих лет препятствовало также то, что лишь немногие медицинские учреждения хотели заниматься подобного рода проблемами. Стремление дискордантных пар иметь детей нашло прежде всего отклик в сердцах врачей Анджея Пяска и Анджея Липняцкого, которые первые бросили вызов этой проблеме в Институте вакцин и сывороток Польской Академии наук в Варшаве. На основании работ доктора Семприни из Италии они разработали новый, еще более безопасный метод очищения от вируса ВИЧ спермы ВИЧ-инфицированного мужчины. Гинекологическо-акушерское лечение предоставил д.м.н. доц. Томаш Немец вместе с коллективом гинекологов и акушеров Института матери и ребенка на ул. Каспшака в Варшаве. Благодаря искусственному оплодотворению, т.е. введению очищенных сперматозоидов в половые органы женщины, было найдено решение проблемы безопасного зачатия ребенка. Преимуществом этого метода является то, что он безопасен и стоит гораздо дешевле. Кроме транспортных расходов, расходов на проживание в Варшаве и незначительной стоимости некоторых лекарств, пациенты не несут никаких дополнительных расходов. Стоит также подчеркнуть открытость и увлеченность специалистов. Результатом их работы и усилий при использовании данного метода стало зачатие и рождение около 10 детей. Старшему из них недавно исполнилось 5 лет. В Западной Европе данный метод применяется уже в течение длительного времени. В Италии, Испании и Великобритании было сделано уже более 2 тысяч искусственных оплодотворений и ни в одном из случаев не имела места передача вируса ВИЧ здоровой женщине от мужчины с ВИЧ. сперма – наиболее заразная биологическая жидкость в организме человека. Очищение спермы от вируса ВИЧ становится возможным благодаря двум свойствам этой «смеси». Во-первых, вирус ВИЧ гораздо меньше сперматозоида по размеру, и, во-вторых, он весит гораздо больше. Это дает ученым возможность отделить одно от другого. При использовании специального градиента концентрации (например, Pure sperm gradient), в центрифуге можно обработать сперму таким образом, что здоровые сперматозоиды опустятся на дно пробирки, а вирус ВИЧ останется в верхних слоях. После этого, открывая пробирку со стороны дна, можно получить доступ к очищенной сперме мужчины, которая потом вводится в половые органы будущей мамы. ВСЕГО НЕСКОЛЬКО СЛОВ Чтобы у мужчины, живущего с ВИЧ, была гарантия, что женщина не будет заражена ВИЧ, его сперма должна быть очищена от вируса. Наряду с коровью, Дариуш Денис [email protected] !# (% $# ""/! +#"a 0"## "&''(' e"/ Септембр-новембр 2007 '" $ !#* 193 $ !#* $ * &#' 16 $ !#* $ '" ('" 8 $ !#* $ '" o- ('" 3 '/ $ !#* !# $" 162 С момента начаниа эпидемии в Польше (1985) дo 30 новембрa 2007 г. $ !#* (" 5 438 $ * 2 013 ('" " ( #* "/ %'#% '%/" & !&'' 0 "## %'#% #%#' 0-& %'%0 %+ %/ 2 # , %# " %(&& 2/ &"% #"," ( +#" 0"/ -"'% www.aids.gov.pl 11 225 $ !#* $ * &#' Nr 4 (34) / 2007 900 # ul. Samsonowska 1, 02-829 Warszawa, Polska ' (+48) 22 331 77 69, )& (+48) 22 331 77 76 e-mail: [email protected] www.aids.gov.pl &$ '"/ 1!$ 2% +2 &#*%"2' &## $%# #%%'%# &#%."2 &''. "/ !'% / " #%.!
