Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych
advertisement
SNR „Książka jest bardzo wartościowym oraz potrzebnym na rynku naukowo-wydawniczym opracowaniem, porusza bowiem zagadnienia, które nie doczekały się do tej pory tak kompleksowej analizy przygotowanej w języku polskim. Tym bardziej zatem należy pogratulować redaktorom tomu zarówno podjęcia powyższego problemu badawczego, jak i zgromadzenia interdyscyplinarnego zespołu naukowców, którzy rozpatrują różne aspekty upadku państw w stosunkach międzynarodowych oraz kwestię tzw. państw upadłych. Publikacja poszerza naszą wiedzę na ten rzadko podejmowany temat. Cechuje ją oryginalność, rzetelna podstawa merytoryczna i wnikliwa analiza problemu. Ma ona charakter profesjonalnego studium o wyraźnie nakreślonym profilu naukowo-badawczym. Jej istotnym wzbogaceniem jest też interdyscyplinarność, sprowadzająca się do ciekawego umiejscowienia podjętego tematu w szerszym kontekście międzynarodowym, historycznym, społecznym, prawnym i ekonomicznym”. Z recenzji prof. dr. hab. Sebastiana Wojciechowskiego www.wuj.pl Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych STUDIA NAD RO Z WOJ E M SNR Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych Redakcja Andrzej Mania, Robert Kłosowicz Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych STUDIA NA D RO Z WOJ E M Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych Redakcja Andrzej Mania, Robert Kłosowicz Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Publikacja dofinansowana przez Wydział Stosunków Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego ze środków na działalność upowszechniającą naukę RECENZENT dr hab. Sebastian Wojciechowski, prof. UAM PROJEKT OKŁADKI Agnieszka Kucharz-Gulis © Copyright by Andrzej Mania, Robert Kłosowicz & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2012 All rights reserved Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy ISBN 978-83-233-3289-3 www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83 Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98 tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected] Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 Spis treści Andrzej Mania, Robert Kłosowicz, Wprowadzenie ....................................................... 7 CZĘŚĆ I. PAŃSTWA UPADŁE – PRZYCZYNY ZJAWISKA I ROZWAŻANIA DEFINICYJNE Radosław Rybkowski, Komu potrzebne są państwa upadłe? ......................................... Grzegorz Gil, Sekurytyzacja upadania państwa po zimnej wojnie ............................... Dariusz Góra-Szopiński, Amerykańscy neokonserwatyści wobec zjawiska państw upadłych......................................................................................................................... Maciej Peter-Wirski, Wpływ czynników ponowoczesności na powstawanie fenomenu państw upadłych ........................................................................................................... Hubert Dudkiewicz, Prawo międzynarodowe w kwestii państwa upadłego ................ Monika Różalska, Słabość przywództwa jako jeden z głównych czynników upadku państwowości w Afryce Subsaharyjskiej ....................................................... 13 25 39 53 67 87 CZĘŚĆ II. PAŃSTWA UPADŁE – STUDIA PRZYPADKU Robert Kłosowicz, Republika Środkowoafrykańska jako przykład państwa upadłego w Afryce Subsaharyjskiej .............................................................................................. Krzysztof Kubiak, Państwo upadłe Gwinea Bissau ......................................................... Rafał Ożarowski, Liban jako państwo upadłe na Bliskim Wschodzie ........................... Karol Derwich, Demokracja vs. upadłość państwa – czynniki destabilizujące sytuację polityczną na Haiti ....................................................................................................... Krzysztof Pająk, Somalia – studium upadku państwa i walki o bezpieczeństwo morskie w regionie ....................................................................................................................... 105 119 129 141 157 CZĘŚĆ III. PAŃSTWA UPADŁE JAKO DESTABILIZUJACY CZYNNIK STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH ORAZ WYSIŁKI ZMIERZAJĄCE DO ICH NAPRAWY W WYMIARZE CYWILNYM I WOJSKOWYM Artur Gruszczak, Państwa upadłe jako zagrożenie bezpieczeństwa wewnętrznego Unii Europejskiej ........................................................................................................... Tomasz Szubrycht, Nadbrzeżne państwa upadłe a bezpieczeństwo transportu morskiego ............................................................................................................................ 173 193 6 Spis treści Margot Stańczyk-Minkiewicz, Terytorium państw upadłych jako przestrzeń sprzyjająca powstawaniu, rozwojowi i działalności organizacji terrorystycznych..... Wojciech Michnik, „Jedzenie zupy nożem”? Doświadczenia militarne Stanów Zjednoczonych w państwach upadłych ....................................................................... Dariusz Kozerawski, Wysiłki międzynarodowe w stabilizacji państwa upadłego na przykładzie Afganistanu w latach 2002–2010 ...................................................... Andrzej Bursztyński, Współpraca cywilno-wojskowa w ramach wielonarodowych misji wojskowych w państwach upadłych ................................................................... Noty o autorach .................................................................................................................. 207 223 241 249 271 Wprowadzenie Problem państw upadłych nie był do tej pory przedmiotem szerszych i osobnych badań w polskiej literaturze naukowej. Kwestie państw będących w stanie permanentnego kryzysu są zwykle wzmiankowane przy okazji opisu innych zjawisk we współczesnych stosunkach międzynarodowych, takich jak terroryzm, konflikty lokalne czy interwencje humanitarne. Tymczasem zagadnienie to jest bardzo poważne. Przed 11 września 2001 roku państwa upadłe traktowano raczej jako problem humanitarny oraz czynnik destabilizujący o charakterze regionalnym, jednak nie dostrzegano w nich zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego w wymiarze globalnym. Sytuacja uległa zmianie po zamachach z 11 września – w dużej mierze zostały one przygotowane w Afganistanie, który jest sztandarowym przykładem państwa upadłego. Od tej pory państwa dysfunkcyjne są postrzegane przez społeczność międzynarodową nie tylko przez pryzmat problemu humanitarnego i regionalnego; stanowią one również element globalnej strategii bezpieczeństwa. Narastająca wśród polskich badaczy zajmujących się sprawami bezpieczeństwa międzynarodowego oraz problemami regionu Afryki, Ameryki Łacińskiej i Azji Centralnej świadomość wagi spraw dotyczących państw upadłych w kontekście bezpieczeństwa międzynarodowego stała się inspiracją do wymiany poglądów. W tym celu w maju 2010 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Państwa upadłe i ich destabilizujący wpływ na stosunki międzynarodowe w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji”, zorganizowana przez Katedrę Historii Dyplomacji i Polityki Międzynarodowej Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Na konferencję tę przybyli reprezentanci 16 ośrodków naukowych krajowych i zagranicznych. Specjalnym gościem był wybitny badacz problemu upadłości państwa prof. James Putzel, dyrektor Crisis States Research Center przy London School of Economics and Political Science w Londynie. Warto nadmienić, że wśród uczestników konferencji znaleźli się również eksperci wojskowi oraz uczestnicy misji pokojowych i stabilizacyjnych w państwach objętych kryzysem. Upadek państwowości to jedno z najpoważniejszych zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego we współczesnym świecie i jedna z głównych przyczyn kryzysów humanitarnych. Państwa upadłe, charakteryzujące się niezaspokajaniem elementarnych potrzeb obywateli, cechuje także niski poziom rozwoju gospodarczego, a ubóstwo i epidemie są stałym elementem ich rzeczywistości. Ponadto państwa te są często areną konfliktów militarnych, nierzadko obfitujących w akty 8 Wprowadzenie gwałtów i masowych mordów; generuje to zjawiska uchodźstwa i masowych migracji, a w rezultacie zwykle kończy się katastrofą humanitarną. Badacze przybyli na konferencję w dużej mierze skupili się na zdefiniowaniu zjawiska państwa upadłego. Pytano: co to w ogóle jest państwo upadłe? Czy używanie takiego pojęcia może być uprawnione? Według wielu badaczy odpowiedź na ostatnie pytanie była negatywna. Część z nich powoływała się zresztą na fakt, że w prawie międzynarodowym takie pojęcie w ogóle nie istnieje. Czy można zatem używać tego terminu i w jakich przypadkach? W dyskusjach naukowych, jakie wciąż toczą się podczas rozważań nad fenomenem państw upadłych, sugerowane są różne metody rozpoznawania i klasyfikacji tych państw. Termin „państwo upadłe” (failed state) po raz pierwszy został użyty przez Geralda Helmana i Stevena Ratnera w artykule Anarchy Rules: Saving Failed States, który ukazał się na łamach magazynu „Foreign Policy” w 1993 roku, a dwa lata później została wydana książka Williama Zartmana pod tytułem Collapsed States: The Disintegration and Restoration of Legitimate Authority. Pojęcie to jednak przez lata funkcjonowało głównie w środowisku akademickim. Sytuacja uległa zmianie po zamachach z 11 września 2001 roku na World Trade Center w Nowym Jorku i Pentagon w Waszyngtonie, gdyż od tego momentu termin failed state zaczął być powszechnie używany przez polityków, dziennikarzy i publicystów. Państwa upadłe zostały uznane za miejsca, w których kumulują się czynniki godzące w bezpieczeństwo międzynarodowe. Wówczas to rozpoczęto poważną debatę na temat konieczności większego zaangażowania się państw i instytucji międzynarodowych w rozwiązanie kryzysów, będących źródłem degrengolady państw spadających do poziomu państw upadłych. Można tu wskazać na strategię bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych (National Security Strategy USA) z września 2002 roku, która zobowiązuje rząd amerykański do zajęcia się problemem państw upadłych. Zwraca się uwagę, że w krajach tych poprzez upadek instytucji państwowych, anarchię oraz brak jakiejkolwiek kontroli ze strony czynników międzynarodowych grupy terrorystyczne mogą znaleźć sprzyjające warunki rozwoju. Państwa te mogą stanowić także dogodne miejsce dla przemytu broni masowego rażenia. Zwalczanie tego typu zagrożeń jest jednym z celów polityki bezpieczeństwa USA po zamachach z 11 września 2001 roku. Także Unia Europejska w dokumencie A Secure Europe in a Better World: European Security Strategy, zatwierdzonym przez Radę Europejską na posiedzeniu w Brukseli 12 grudnia 2003 roku, definiuje zagrożenia pochodzące ze środowiska międzynarodowego. Jako główne wymieniono terroryzm, proliferację broni masowego rażenia, konflikty regionalne, upadek państw i zorganizowaną przestępczość. Trudno nie zauważyć, że każde z wymienionych zagrożeń może występować niezależnie od siebie, a upadek państwowości może kumulować je wszystkie. Najbardziej znaną metodą klasyfikacji państw upadłych jest ranking sporządzony przez waszyngtońską organizację Fundusz Pokoju (Fund for Peace) i magazyn „Foreign Policy” – przedstawiają one co roku tak zwany Indeks Państw Upadłych Wprowadzenie 9 (Failed States Index – FSI). Nazwa jest odrobinę myląca, gdyż indeks ten klasyfikuje 60 krajów, podzielonych w zależności od miejsca na liście (od góry). W ostatnim rankingu za rok 2011 pierwsze dwanaście pozycji zajmują państwa upadłe (failed states), oznaczone na interaktywnej mapie politycznej świata jako państwa będące w „stanie krytycznym” (critical). Następne w kolejności to państwa upadające (failing states) i będące na krawędzi upadku – kruche (fragile states), a państwa od 41. do 60. pozycji w rankingu to państwa słabe (weak states). Wszystkie państwa od 11. do 60. miejsca w rankingu FSI oznaczone są na interaktywnej mapie terminem „w niebezpieczeństwie” (in danger). Pierwszy raz FSI został przedstawiony na przełomie lipca i sierpnia 2005 roku we wspomnianym już magazynie „Foreign Policy”. Klasyfikacja państw upadłych opiera się na 12 wskaźnikach niestabilności (indicators of instability), obejmujących kwestie społeczne, gospodarcze i polityczno-militarne. W ostatnim rankingu FSI za 2010 rok na czele tej listy widnieją: 1. Somalia, 2. Czad, 3. Sudan, 4. Demokratyczna Republika Konga, 5. Haiti, 6. Zimbabwe, 7. Afganistan, 8. Republika Środkowoafrykańska, 9. Irak, 10. Wybrzeże Kości Słoniowej. Znamienne jest, że na dziesięć najwyżej sklasyfikowanych państw pod kątem upadłości siedem to kraje afrykańskie1. Kolejną instytucją zajmującą się problemem państw upadłych jest Centrum Badań nad Państwami w Stanie Kryzysu (Crisis States Research Center). CSRS to jednostka badawcza w ramach Development Studies Institute w London School of Economics, finansowana ze środków brytyjskiego Departamentu ds. Rozwoju Międzynarodowego (Department of International Development). Definicja państwa upadłego podana na stronie internetowej CSRS określa je jako państwo, które nie sprawuje efektywnej władzy nad swoim terytorium oraz nie jest w stanie zapewnić swym obywatelom zarówno bezpieczeństwa, jak i warunków rozwoju. Problemem państw upadłych zajmują się także inne organizacje rządowe i pozarządowe. Bank Światowy identyfikuje corocznie 30 państw upadłych bądź poważnie zagrożonych upadkiem, a Centralna Agencja Wywiadowcza (CIA) stworzyła ranking 20 takich państw. Rozbieżności w podawanych liczbach państw klasyfikowanych jako upadłe wynikają z faktu, że trudno czasem precyzyjnie określić, kiedy państwo jest już upadłe, a kiedy jest jeszcze na granicy upadku. Ponadto każda z wymienionych instytucji klasyfikuje dane państwo pod kątem swojego obszaru zainteresowań, czyli w przypadku CIA będą to bardziej kwestie zagrożeń dotyczących bezpieczeństwa, podczas gdy ranking Banku Światowego będzie eksponował problemy i zagrożenia ekonomiczne. Publikacja niniejsza, prezentująca część wyników badań uczestników konferencji, została podzielona na trzy części. W części pierwszej badacze zajmują się przyczynami upadku państwowości i definicją zjawiska, w części drugiej zostały omówione studia przypadków poszczególnych państw reprezentujących różne rejony świata: Afrykę (Gwinea Bissau, Republika Środkowoafrykańska, Somalia), 1 The Failed States Index 2011, „Foreign Policy”, za: http://www.foreignpolicy.com/articles/ 2011/06/17/2011_failed_states_index_interactive_map_and_rankings (dostęp: 10.08.2011). 10 Wprowadzenie Bliski Wschód (Liban), Amerykę Łacińską (Haiti). W części trzeciej przedstawiono zagrożenia, jakie niesie z sobą zjawisko upadłości państw dla współczesnych stosunków międzynarodowych zarówno w wymiarze globalnym, jak i regionalnym. Ponadto autorzy artykułów przedstawiają wysiłki społeczności międzynarodowej zmierzające do zahamowania zjawiska upadku państwowości poprzez działania prewencyjne w państwach słabych tak w wymiarze cywilnym, jak wojskowym oraz próby odbudowy struktur państwowych w państwach upadłych. Andrzej Mania, Robert Kłosowicz CZĘŚĆ I PAŃSTWA UPADŁE – PRZYCZYNY ZJAWISKA I ROZWAŻANIA DEFINICYJNE Noty o autorach Andrzej Bursztyński – kmdr por. dr, po ukończeniu w 1990 roku studiów w Akademii Marynarki Wojennej pełnił służbę dowódcy działu okrętowego na jednostce zwalczania okrętów podwodnych, a następnie był Szefem Służby Techniczno-Okrętowej i Awaryjno-Ratowniczej – Zastępcą Szefa Służb Technicznych Komendy Portu Wojennego Hel. Od 1999 roku jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Akademii Marynarki Wojennej. Aktualnie pełni obowiązki adiunkta w Zakładzie Wsparcia Działań Sił Morskich na Wydziale Dowodzenia i Operacji Morskich. Specjalizuje się w problematyce logistyki marynarki wojennej, logistyki wielonarodowych sił morskich NATO oraz wykorzystania HNS i CIMIC w zabezpieczeniu logistycznym działań. Karol Derwich – dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, adiunkt w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolwent Centrum Studiów Latynoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują najnowszą historię i politykę państw Ameryki Łacińskiej oraz relacje pomiędzy USA i państwami latynoamerykańskimi. Autor monografii i artykułów z zakresu polityki zagranicznej państw Ameryki Łacińskiej. Hubert Dudkiewicz – doktorant w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwent stosunków międzynarodowych, student prawa. Założyciel stowarzyszenia naukowego Ius Inter Gentes. Jego zainteresowania oscylują pomiędzy prawem międzynarodowym a problemami rozwojowymi państw afrykańskich. Grzegorz Gil – dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, pracownik Zakładu Stosunków Międzynarodowych Wydziału Politologii UMCS w Lublinie. Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół kondycji i roli państwa w obecnym systemie międzynarodowym, państw rozwijających się, a także problematyki bezpieczeństwa międzynarodowego. Dariusz Góra-Szopiński – dr politologii, adiunkt w Katedrze Hermeneutyki Polityki na Wydziale Politologii i Studiów Międzynarodowych UMK w Toruniu, stypendysta Fulbrighta i rządu Republiki Francuskiej, autor książek oraz artykułów naukowych z zakresu współczesnych doktryn politycznych, socjologii religii i metodologii nauk społecznych. 272 Noty o autorach Artur Gruszczak – dr hab. nauk humanistycznych w zakresie nauki o polityce. Adiunkt w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Koordynator Forum „Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne UE” w Centrum Europejskim Natolin w Warszawie. Zajmuje się problematyką bezpieczeństwa, współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych UE, technologizacji i prywatyzacji zarządzania bezpieczeństwem. Dorobek naukowy obejmuje dziewięć monografii (cztery jako współautor), 100 artykułów naukowych oraz 170 haseł encyklopedycznych. Członek grupy eksperckiej TEAM EUROPE przy Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Polsce. Ekspert krajowy w Grupie Uczestników (Contributors’ Group) przy ośrodku analitycznym Statewatch w Londynie. Członek siedmiu zagranicznych i międzynarodowych towarzystw naukowych. Robert Kłosowicz – dr hab., historyk i badacz stosunków międzynarodowych, adiunkt w Katedrze Historii Dyplomacji i Polityki Międzynarodowej Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w badaniach nad relacjami między dyplomacją a siłami zbrojnymi, zagadnieniami bezpieczeństwa międzynarodowego i konfliktami zbrojnymi. W sferze jego zainteresowań znajduje się także problematyka polityki zagranicznej USA i stosunki międzynarodowe w Afryce Subsaharyjskiej. Autor pięciu monografii i kilkudziesięciu artykułów naukowych. Członek siedmiu krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych. Członek grupy eksperckiej Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego przy Prezydencie RP. Obecnie przewodniczy zespołowi badawczemu realizującemu projekt dotyczący problematyki państw upadłych. Dariusz Kozerawski – płk dr hab., kierownik Katedry Strategii i Geostrategii Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej. Absolwent Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych im. T. Kościuszki (1989) i Uniwersytetu Wrocławskiego (1995). Specjalizuje się w zakresie historii najnowszej i historii bezpieczeństwa międzynarodowego. Autor i współautor ponad 140 publikacji krajowych i zagranicznych. Prowadząc badania nad dziejami najnowszymi, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki bezpieczeństwa międzynarodowego oraz współczesnych konfliktów zbrojnych, brał udział w międzynarodowych kursach, ćwiczeniach oraz działaniach pokojowych i stabilizacyjnych organizowanych i prowadzonych m.in. w Afganistanie, Armenii, Bośni i Hercegowinie, Iraku i na Zakaukaziu. Prowadził seminaria dotyczące bezpieczeństwa międzynarodowego w Parlamencie Europejskim oraz uczestniczył w pracach i szkoleniach European Commmission Joint Research Centre. Kierownik grupy eksperckiej Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego przy Prezydencie RP oraz redaktor raportu końcowego SPBN. Krzysztof Kubiak – kmdr por. dr hab., absolwent Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni oraz Uniwersytetu Gdańskiego. Stopień doktora uzyskał w Akademii Marynarki Wojennej, zaś stopień doktora habilitowanego w Akademii Obrony Noty o autorach 273 Narodowej. W centrum jego zainteresowań badawczych znajduje się problematyka wojen i konfliktów zbrojnych po drugiej wojnie światowej oraz zagadnienie zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego na akwenach morskich. Obecnie jest pracownikiem naukowym Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni. Wojciech Michnik – dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, adiunkt w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera. Stypendysta Fundacji Sasakawa w School of Advanced International Studies Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa w Waszyngtonie (2005) oraz research fellow na Uniwersytecie Bostońskim (2004). Zainteresowania badawcze: konflikty zbrojne, studia strategiczne, studia nad bezpieczeństwem międzynarodowym, stosunki euroatlantyckie i polityka zagraniczna USA. Od 2010 roku współrealizuje grant badawczy MNiSW (pod kierownictwem dra hab. Roberta Kłosowicza), dotyczący państw upadłych i ich destabilizującego wpływu na stosunki międzynarodowe. Rafał Ożarowski – dr hab., adiunkt w Instytucie Politologii Uniwersytetu Gdańskiego. Przedmiotem jego badań są: strategia działania zmilitaryzowanych aktorów niepaństwowych na Bliskim Wschodzie ze szczególnym uwzględnieniem Hezbollahu, Liban w stosunkach międzynarodowych, spory i konflikty terytorialne w świecie arabskim. W latach 2007 i 2008 przebywał jako visiting researcher w Moshe Dayan Center na Uniwersytecie w Tel Awiwie. W 2009 roku prowadził badania naukowe w Libanie. Autor dwóch monografii i ponad 30 artykułów oraz współredaktor pięciu opracowań zbiorowych. Krzysztof Pająk – doktorant Akademii Marynarki Wojennej. Absolwent Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni, kierunek nawigacja i uzbrojenie okrętowe, oraz Uniwersytetu Gdańskiego. Od 2011 roku służy na okręcie podwodnym ORP „Kondor” jako dowódca działu broni podwodnej. Interesuje się problematyką bezpieczeństwa, kwestiami użycia sił zbrojnych w operacjach militarnych i pozamilitarnych oraz zagadnieniami związanymi z rolą marynarki wojennej, a w szczególności okrętów podwodnych we współczesnym świecie. Autor publikacji z tego zakresu. Maciej Peter-Wirski – dr w Zakładzie Metodologii Badań Politologicznych i Prognozowania Politycznego Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Jego tematyka badawcza to m.in. aspekty globalizacji ekonomicznej, politycznej i społecznej oraz trendy związane z ponowoczesnością. Monika Różalska – doktorantka w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest absolwentką Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego, ukończyła studia podyplomowe z zakresu global development i prawa międzynarodowego na Uniwersytecie Warszawskim oraz studia podyplomowe z zakresu nauk politycznych w Collegium Civitas/ISP PAN. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wo- 274 Noty o autorach kół stosunków chińsko-amerykańskich, polityki zagranicznej państw Afryki Subsaharyjskiej oraz problemów rozwoju państw. Radosław Rybkowski – dr, w 2000 roku ukończył studia doktoranckie w Katedrze Amerykanistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na Uniwersytecie pracuje od 2000 roku, najpierw w Instytucie Spraw Publicznych, a obecnie w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych. Od początku swej pracy zajmuje się badaniami nad polityką wobec szkolnictwa wyższego w USA i Kanadzie na poziomie władzy federalnej i stanowej/prowincjonalnej. Interesuje się także powiązaniami kultury i polityki, charakterystycznymi do Stanów Zjednoczonych, a w szczególności wykorzystaniem kultury i sztuki do realizowania celów politycznych. Jako dwukrotny stypendysta Fulbrighta prowadził badania w Steinhardt School of Culture, Education, and Human Development Uniwersytetu Nowojorskiego. Margot Stańczyk-Minkiewicz – dr nauk politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, adiunkt w Instytucie Politologii na Wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni. Zajmuje się problematyką szeroko pojętego bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych, ze szczególnym uwzględnieniem terroryzmu międzynarodowego i konfliktów współczesnego świata. Członkini krajowych i międzynarodowych towarzystw naukowych. Jest autorką artykułów naukowych dotyczących problematyki wyzwań i zagrożeń w XXI wieku, a także członkinią kilku rad programowych czasopism naukowych. Tomasz Szubrycht – kmdr dr hab., po ukończeniu w 1987 roku studiów w Wyższej Szkole Marynarki Wojennej w Gdyni przez 15 lat pełnił służbę na okrętach Marynarki Wojennej RP, w trakcie której przeszedł wszystkie szczeble dowodzenia, aż do stanowiska dowódcy okrętu rozpoznania radioelektronicznego. Jest absolwentem dwóch uczelni amerykańskich: Naval Amphibious School w San Diego (1993) oraz Naval War College w Newport (1998). Od 2002 roku jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Akademii Marynarki Wojennej. Aktualnie pełni obowiązki kierownika Centrum Analiz i Prognoz Bezpieczeństwa Morskiego Państwa na Wydziale Dowodzenia i Operacji Morskich. Specjalizuje się w problematyce polityki morskiej, bezpieczeństwa morskiego oraz roli i znaczenia sił morskich w polityce państwa. REDAKTOR PROWADZĄCY Mirosław Ruszkiewicz ADIUSTACJA Agnieszka Toczko-Rak KOREKTA Gabriela Niemiec SKŁAD I ŁAMANIE Hanna Wiechecka Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83 SNR „Książka jest bardzo wartościowym oraz potrzebnym na rynku naukowo-wydawniczym opracowaniem, porusza bowiem zagadnienia, które nie doczekały się do tej pory tak kompleksowej analizy przygotowanej w języku polskim. Tym bardziej zatem należy pogratulować redaktorom tomu zarówno podjęcia powyższego problemu badawczego, jak i zgromadzenia interdyscyplinarnego zespołu naukowców, którzy rozpatrują różne aspekty upadku państw w stosunkach międzynarodowych oraz kwestię tzw. państw upadłych. Publikacja poszerza naszą wiedzę na ten rzadko podejmowany temat. Cechuje ją oryginalność, rzetelna podstawa merytoryczna i wnikliwa analiza problemu. Ma ona charakter profesjonalnego studium o wyraźnie nakreślonym profilu naukowo-badawczym. Jej istotnym wzbogaceniem jest też interdyscyplinarność, sprowadzająca się do ciekawego umiejscowienia podjętego tematu w szerszym kontekście międzynarodowym, historycznym, społecznym, prawnym i ekonomicznym”. Z recenzji prof. dr. hab. Sebastiana Wojciechowskiego www.wuj.pl Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych STUDIA NAD RO Z WOJ E M SNR Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych Redakcja Andrzej Mania, Robert Kłosowicz Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
