Barbara Januś-Laszuk - Instytut Psychiatrii i Neurologii

Barbara Januś-Laszuk
Streszczenie
Wpływ powikłań ogólnoustrojowych na przebieg rehabilitacji u osób
po przebytym udarze mózgu.
Wstęp: Rehabilitacja stanowi długotrwały proces, który powinien rozpocząć się możliwie jak
najwcześniej po wystąpieniu udaru i trwać tak długo jak długo następuje poprawa.
Elementem, który w istotny sposób wpływa na przebieg rehabilitacji i rokowanie pacjentów
są powikłania ogólnomedyczne. U pacjentów po udarze mózgu hospitalizowanych w
oddziałach rehabilitacji częstość powikłań jest wysoka. W związku z tym, bardzo dużym
wyzwaniem zarówno w ostrej, jak i przewlekłej fazie udaru jest zapobieganie ich
wystąpieniu.
Cele:
• Określenie częstości występowania powikłań ogólnoustrojowych u chorych
po przebytym udarze niedokrwiennym oraz krwotocznym mózgu.
• Ocena częstości oraz rodzaju powikłań w zależności od typu udaru (udar
niedokrwienny w porównaniu do krwotocznego) oraz od płci pacjentów.
• Określenie rodzaju i częstości powikłań u chorych z różnym stopniem nasilenia
niepełnosprawności ocenianej w skali Barthel.
• Ocena wpływu powikłań ogólnoustrojowych na czas pobytu w oddziale rehabilitacji
neurologicznej, stopień niepełnosprawności oraz możliwość poprawy w zakresie
samodzielności.
Materiał i metoda: Do badania włączono kolejnych 1075 pacjentów (585 mężczyzn i 490
kobiet; wiek zachorowania: 64±12,7 lata) rehabilitowanych w Oddziale Rehabilitacji
Neurologicznej II Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w latach 20062010 z rozpoznaniem podstawowym, jakim był stan po udarze niedokrwiennym lub stan po
udarze krwotocznym mózgu. Kryterium włączenia do badania był czas od momentu
wystąpienia udaru mózgu do przyjęcia do szpitala nie przekraczający 100 dni. Na podstawie
dokumentacji medycznej stworzono bazę danych, w której usystematyzowano informacje
dotyczące przebiegu hospitalizacji pacjentów. Wszyscy pacjenci przyjęci do oddziału byli
oceniani w Skali Udarowej Narodowych Instytutów Zdrowia (National Institutes of Health
Stroke Scale – NIHSS) przy przyjęciu do ORN oraz przy wypisie z oddziału. W takich
samych punktach czasowych oceniono niepełnosprawność chorych w skali Barthel (BI) oraz
zdolność do samodzielnego funkcjonowania pacjenta w skali Rankina (mRS). Spośród
powikłań oceniano występowanie zakażeń układu moczowego, infekcji układu oddechowego,
upadków, złamań, zespołów bolesnego barku, chwiejnego nadciśnienia tętniczego, chwiejnej
cukrzycy, depresji, ponownego udaru, padaczki, zaburzeń rytmu serca, biegunki, zakrzepicy
żył głębokich, zatorowości płucnej oraz innych powikłań wymagających medycznej
interwencji.
Wyniki: W badanej grupie było 876 (81,49%) chorych po przebytym udarze
niedokrwiennym i 199 (18,51%) po przebytym udarze krwotocznym. Czas obserwacji
pacjentów wynosił średnio 35,7±18,1 dni (maksymalnie do 112 dni) i odpowiadał liczbie dni
pobytu chorych w oddziale. 827 (76,9%) osób miało co najmniej jedno powikłanie, co piąty
chory miał 3 lub więcej powikłań. Najczęstszymi powikłaniami występującymi u chorych w
oddziale rehabilitacji były: zakażenie układu moczowego (23,16%), depresja (18,88%),
upadki (17,86%), chwiejne nadciśnienie tętnicze (17,58%), zespół bolesnego barku (14,88%).
Wśród kobiet istotnie statystycznie częściej występowały zakażenia układu moczowego
(p<0,0001) oraz depresja (p=0,004). W grupie mężczyzn znamiennie więcej było upadków
1
(p=0,045). Ocena w każdej ze skal przy przyjęciu (BI, mRS, NIHS) korelowała z liczbą
powikłań (odpowiednio: r= -0,43, 0,39, 0,36, dla wszystkich p<0,0001). Analiza
wielowymiarowa wykazała, że pacjenci, których czas pobytu w oddziale rehabilitacji wynosił
5-6 tygodni mieli podobne szanse na uzyskanie przy wypisie takiej samej sprawności w
czynnościach dnia codziennego, jak pacjenci, którzy przebywali dłużej (7-16 tygodni).
Zależność ta była istotna zwłaszcza u chorych z ciężką niepełnosprawnością przy przyjęciu.
Wnioski: Głównymi powikłaniami występującymi u chorych w oddziale rehabilitacji są:
zakażenia układu moczowego, depresja, upadki i chwiejne nadciśnienie tętnicze. Na
występowanie powikłań należy zwrócić szczególną uwagę niezależnie od rodzaju udaru.
Występowanie niektórych powikłań różni się w zależności od płci. W grupie kobiet
najczęstsze są zakażenia układu moczowego oraz depresja, a w grupie mężczyzn upadki. U
pacjentów z ciężką niepełnosprawnością (wynik w skali Barthel<6 pkt) powikłania występują
ponad dwukrotnie częściej w porównaniu z grupą pacjentów z lekką niepełnosprawnością
(wynik w skali Barthel>15 pkt). Liczba powikłań nieznacznie wpływa na długość
hospitalizacji wpływa natomiast na końcowy wynik i funkcjonowanie chorego po wypisie ze
szpitala. Występowanie powikłań w trakcie hospitalizacji istotnie zmniejsza szansę uzyskania
poprawy. Pobyt w oddziale rehabilitacji 5-6 tygodni jak i 7-16 tygodni pozwala na uzyskanie
podobnej sprawności szczególnie u chorych z ciężką niepełnosprawnością (wynik w skali
Barthel przy przyjęciu < 13pkt).
Barbara Januś-Laszuk
Summary
Effect of complications on after-stroke rehabilitation outcome
Background: Rehabilitation is a long-term process and should begin as soon as possible after
the onset of stroke and last as long as improvement continues. People who have had stroke are
at risk of developing a wide range of medical complications. The complications can hinder
optimal recovery and are potentially life–threatening. There is a high incidence of
complications among post-stroke patients during hospitalization in neurorehabilitation units.
Therefore, a major challenge, in both the acute and chronic phase of the stroke, is to prevent
from their occurrence
The aim of this study was to:
• determine the frequency and type of systemic complications in patients after ischemic
and hemorrhagic stroke,
• identify types and frequency of complications in patients with various severity of
disability assessed in Barthel Index.
• assess the impact of systemic complications on the length of hospital stay and degree of
disability at discharge assessed with Barthel Index and achievement of the improvement.
Material and Methods: Data presented in this study are based on examples of 1075 (585
men and 490 women, average age: 64 ± 12.7 years) consecutive patients diagnosed with
stroke. All patients have been admitted to the Rehabilitation Ward, 2nd Department of
2
Neurology, Institute of Psychiatry and Neurology, Warsaw, Poland within 100 days from
stroke onset in 2006-2010. All patients admitted to the rehabilitation ward were evaluated in
National Institutes of Health Stroke Scale on admission (NIHSS_0) and at discharge
(NIHSS_1). At the same time points, the activities of daily living were assessed using Barthel
Index. Rankin scale was used to assess pre-rehabilitation (RS_0) and post-rehabilitation
(RS_1) functionality. In the study there was estimated the incidence of the following
complications: urinary tract infections, respiratory infections, falls, fractures, shoulder pain,
unstable blood pressure, unstable diabetes, depression, recurrent stroke, seizure, cardiac
arrhythmias, diarrhea, deep vein thrombosis, pulmonary embolism and other complications
requiring medical intervention.
Results: The study group consisted of 876 (81.5%) patients who had ischemic stroke and 199
(18.5%) patients with hemorrhagic stroke. The mean length of stay was 35.7 ± 18.1 days (up
to 112 days). 827 (76.9%) patients had at least one complication, every fifth patient had three
or more complications. The most common complications were: urinary tract infection
(23.2%), depression (18.9%), falls (17.9%), unstable hypertension (17.6%), shoulder pain
(14.9%). Urinary tract infections (p<0.0001) and depression (p=0.004) were significantly
more frequent among women whereas in the male group there were significantly more falls
(p=0.045). The evaluation of patients’ condition on admission, expressed in each scale (BI,
mRS, NIHSS), correlated with a number of complications (r = -0.43, 0.39, 0.36, p <0.0001 for
all correlations). Complications were 2.5. times frequent in patients with severe disability
(BI_0<6 points) compared to patients with mild disabilities (BI_0>15 points). Patients whose
length of stay in the rehabilitation ward was 5-6 weeks in comparison with those who stayed
longer (7-16 weeks) had similar chances of getting the same score describing performance in
activities of daily living at the discharge. This relation is particularly noticeable in patients
with severe disability (<13 points BI) on admission.
Conclusions: The leading complications occurring in patients in the rehabilitation ward were:
urinary tract infections, depression, falls and unstable hypertension. The incidence of these
complications should attract particular attention regardless of the type of stroke. Number of
complications affect the final result and the functioning of a patient after discharge from the
hospital. Lack of complications during hospitalization significantly increases the chance for
improvement. Patients whose length of stay in the rehabilitation ward was 5-6 weeks in
comparison with those who stayed longer (7-16 weeks) had similar chances of getting the
same score describing performance in activities of daily living at the discharge. This relation
is particularly noticeable in patients with severe disability (<13 points BI) on admission.
3