Status nauczyciela

STATUS NAUCZYCIELA - KATEGORIE
W opracowaniach Sieci Eurydice wyróżniamy trzy kategorie
statusu zatrudnienia nauczycieli:
1. status urzędnika państwowego (civil servant)
2. status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil
servant)
3. status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public
sector employee)
1
STATUS ZAWODOWY NAUCZYCIELI W EUROPIE
WYBRANE PRZYKŁADY
2
STATUS NAUCZYCIELA - DEFINICJE
1.
Status urzędnika państwowego (civil servant) – dotyczy nauczyciela zatrudnionego przez
władze państwowe (na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym) zgodnie
z ustawodawstwem odrębnym od przepisów prawa pracy w sektorze publicznym lub
prywatnym.
Status ten występuje w 7 państwach: w „czystej postaci” w 4 państwach (FI, HU, SI, LI)
oraz współistnieje z innym statusem w 3 (IS, BE, TR)
2.
Status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) lub zbliżony – dotyczy
nauczyciela (a) zatrudnionego na podstawie odrębnej legislacji właściwej dla zawodu
nauczyciela, (b) zatrudnionego/mianowanego przez centralne lub regionalne władze
oświatowe, (c) zatrudnionego na podstawie mianowania na całe życie.
Status ten występuje w 12 państwach: w „czystej postaci” w 7 państwach (PT, ES, FR, EL,
CY, MT, LU) oraz współistnieje z innym statusem w 5 (BE, NL, DE, AT, PL)
3.
Kontraktowy pracownik sektora publicznego (public sector employee) – to nauczyciel
zatrudniony przez władze lokalne lub szkolne na podstawie umowy o pracę, zgodnie
z ogólnym prawem pracy.
Status ten występuje w 20 państwach: w „czystej postaci” w 14 państwach (UK/EN,
UK/SCT, IE, DK, NO, SE, LT, LV, EE, IT, CZ, SK, RO, BG) oraz współistnieje z innym
statusem w 6 (IS, NL, DE, AT, PL, TR)
3
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - NIEMCY
W landach zachodnich - status urzędnika państwowego
w zawodzie (career civil servant)
•
•
•
•
Wszystkie aspekty związane z zatrudnieniem nauczyciela
(pensum, czas pracy, zwolnienie z niektórych obowiązków) oraz
jego karierą zawodową (rekrutacja, przeniesienia, awans) są
regulowane na poziomie landów, poprzez akty prawne wydawane
przez ministrów edukacji landu
Każdy land dysponuje więc aktem prawnym regulującym wszystkie
lub większość aspektów związanych z wykonywaniem zawodu
nauczyciela
Każdy land kieruje się dokumentem dotyczącym warunków pracy
nauczyciela („service order/career order”), który określa obowiązki,
wymagane kwalifikacje, okresy urlopów, kryteria awansu
zawodowego oraz emerytury nauczycieli
Nauczyciele jako urzędnicy państwowi (w większości przypadków)
podlegają konstytucji poszczególnych landów
4
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - NIEMCY (c.d.)
W landach wschodnich (z wyjątkiem Brandenburgii) - status kontraktowego
pracownika sektora publicznego (public sector employee)
Trwają prace nad legislacją mającą na celu zapewnienie statusu urzędników
państwowych dla nauczycieli z landów dawnej NRD, tak aby ich status zawodowy
i
zarobki
nie
odbiegały
od
tych
oferowanych
nauczycielom
w landach zachodnich.
W 2000 r. przewodniczący Stałej Konferencji Ministrów Edukacji i Kultury
oraz związki zawodowe wydały wspólnie deklarację, która na nowo określa
zadania nauczycieli we współczesnym społeczeństwie („Zadania nauczycieli
dzisiaj – Eksperci dla kształcenia”).
Deklaracja bierze pod uwagę m.in. następujące aspekty:
•
•
•
•
zmiany w kierunku społeczeństwa wiedzy i nowych mediów
osiągnięcia badań naukowych
odchodzenie od perspektywy lokalnej/krajowej na rzecz perspektywy europejskiej
globalizację i międzykulturowość
5
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - ANGLIA
•
Dokument dotyczący wynagrodzenia i warunków pracy nauczycieli (The
School Teachers’ Pay and Conditions Document - STPCD)
• aktualizowany każdego roku przez ministerstwo edukacji (Department
for Children, Schools and Families – od maja 2010 Department for
Education), następnie wydawany w formie rozporządzenia do Ustawy
o Edukacji
• dotyczy nauczycieli w Anglii i Walii
• powstaje w oparciu o zalecenia niezależnej Rady do spraw Oceny
Nauczycieli Szkolnych (STRB) dotyczące wysokości wynagrodzenia dla
poszczególnych szczebli awansu oraz dodatków, jak również zalecenia
dotyczące warunków pracy nauczycieli. W kwestii warunków pracy
STPCD określa m.in. ogólne i szczegółowe obowiązki nauczyciela oraz
czas pracy, z uwzględnieniem czasu gwarantowanego na
przygotowywanie się do lekcji
6
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA – ANGLIA (c.d.)
Status kontraktowego pracownika sektora publicznego
(public sector employee)
W Anglii nie obowiązuje pojedynczy akt prawny regulujący wszystkie aspekty
zawodu nauczyciela, ale kilka dokumentów dotyczących poszczególnych
zagadnień:
– Ustawa o Edukacji z 2002 r. (Education Act 2002) – kluczowy dokument,
podstawa prawna dla szczegółowych dokumentów regulujących zawód
nauczyciela
– Standardy Zawodu Nauczyciela Wykwalifikowanego oraz Wymagania
dotyczące Kształcenia Nauczycieli (Professional Standards for Qualified
Teacher Status and Requirements for Initial Teacher Training) określają:
•
wymagania, które musi spełnić nauczyciel-stażysta, aby otrzymać
status nauczyciela wykwalifikowanego (QTS)
•
wymagania skierowane do uczelni, dotyczące standardów
kształcenia nauczycieli
7
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - ANGLIA (c.d.)
• Kodeks Etyki Zawodowej Nauczycieli (Code of Conduct and Practice for
Registered Teachers) zawiera 8 podstawowych zasad etyki i praktyki zawodowej
nauczycieli. Zgodnie z nimi nauczyciel:
– na pierwszym miejscu stawia dobro i rozwój uczniów
– bierze odpowiedzialność za utrzymanie wysokiej jakości swojej pracy
dydaktycznej
– pomaga dzieciom i młodzieży stać się pewnymi siebie i odnoszącymi sukcesy
uczniami
– okazuje szacunek dla różnorodności i wspiera wyrównywanie szans
– działa w celu ustanowienia owocnej i partnerskiej współpracy z rodzicami
i opiekunami uczniów
– pracuje jako członek zespołu szkolnego
– współpracuje z innymi nauczycielami i osobami pracującymi na rzecz szkoły
– w każdej sytuacji wykazuje się uczciwością i nieskazitelną postawą moralną
oraz pracuje na rzecz budowania zaufania społecznego do zawodu
nauczyciela.
8
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - SZWECJA
Status kontraktowego pracownika sektora publicznego
(public sector employee)
• Nie istnieje odrębna ustawa regulująca zawód nauczyciela
• Ustawa o edukacji określa ogólne wymagania kwalifikacyjne
• Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące warunków pracy nauczycieli
są określane w wyniku negocjacji:
– na poziomie centralnym (między organizacją pracodawców, to jest zwykle
związkiem władz lokalnych i związkiem zawodowym nauczycieli)
•
•
•
czas pracy
skala zarobków
warunki przejścia na emeryturę
– na poziomie lokalnym (między nauczycielem i samorządem, który jest
pracodawcą, lub dyrektorem szkoły)
•
•
•
okres zatrudnienia
indywidualna płaca
rozkład zajęć
9
REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - SŁOWENIA
Status urzędnika państwowego (civil servant)
•
Zagadnienia kształcenia i kwalifikacji nauczycieli, status zawodowy oraz warunki
pracy dotychczas ujęte były w kilku różnych aktach prawnych, a zakres
obowiązków nauczycieli, podobnie jak innych grup zawodowych, regulowany był
przez resortowy kodeks dotyczący zawodu
•
Obecnie powołana została grupa ekspertów, której zadaniem jest zdefiniowanie
możliwości (potencjalnych korzyści i słabości) stworzenia wspólnego aktu
regulującego wszystkie aspekty pracy nauczyciela. Konsultacje na ten temat
trwają.
10