„Praca zmianowa jako czynnik ryzyka chorób układu krążenia.”
advertisement
Praca zmianowa jako czynnik ryzyka chorób układu krążenia. Elżbieta Gadzicka, Instytut Medycyny Pracy , Łódź Wykonywanie pracy w różnych porach doby prowadzi do zaburzeń rytmów biologicznych wielu funkcji fizjologicznych. Praca w nocy obejmuje okres fizjologicznego snu i najniższej zdolności do wykonywania wysiłku fizycznego i pracy umysłowej. Pracownik wykonuje taką pracę z dużo większym kosztem fizjologicznym niż w ciągu dnia. Problemy zdrowotne osób pracujących w systemie zmianowym wiążą się przede wszystkim z konsekwencjami wynikającymi z zaburzeń snu i przewlekłego zmęczenia. Badania wskazują, że na zaburzenia snu skarży się 10–90% osób pracujących w systemie zmianowym obejmującym noc, 35–55% zatrudnionych tylko w nocy oraz 10–40% pracowników dziennych. Zmęczenie natomiast deklaruje 18% pracujących w dzień i aż 29% osób pracujących w systemie 3-zmianowym. Wiele badań wskazuje, że zarówno zaburzenia snu i przewlekłe zmęczenie są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Z analizy 10-letnich badań kohorty Nurses' Health Study (NHS), w których uczestniczyło 71 617 kobiet w wieku 45–65 lat, zatrudnionych w służbie zdrowia wynika, że osoby, które podawały, że w ciągu doby sypiają 5 godzin lub mniej, miały istotnie podwyższone ryzyko choroby wieńcowej. Inne badania wykazały, że ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca wzrasta ze stażem pracy zmianowej dwukrotnie dla stażu pracy 6–10 lat i prawie trzykrotnie dla stażu 16-20 lat. Kilkuletnia praca zmianowa wpływa również na wzrost ciśnienia tętniczego. W 5-letnim badaniu prospektywnym stwierdzono, że ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego u osób w wieku 18–49 lat, pracujących przez 5 lat w systemie zmianowym było czterokrotnie wyższe niż pracujących na 1 zmianę. U pracowników zmianowych częściej występują zaburzenia procesów trawiennych i metabolicznych, które prowadzą do zmian w składzie lipidowym osocza i zaburzeń tolerancji węglowodanów. Zwiększona częstość występowania otyłości i zaburzeń lipidowych u pracowników zmianowych może wskazywać na udział takiej pracy w powstawaniu zespołu metabolicznego, który jest jednym z czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Niepokojące są doniesienia ostatnich lat związane z ryzykiem wystąpienia wśród pracowników zmianowych niektórych nowotworów (raka gruczołu piersiowego, jelita grubego, prostaty i endometrium). O niekorzystnym wpływie pracy zmianowej na stan zdrowia świadczy fakt, że tylko 10% pracowników nie odczuwa jej negatywnych skutków, a aż 20% osób rozpoczynających pracę rezygnuje z niej w krótkim czasie, natomiast 70% pracowników pozostaje w pracy, ale mogą u nich pojawiać się różnego rodzaju objawy nietolerancji. Objawy zespołu nietolerancji pracy zmianowej i nocnej to przede wszystkim zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego i żołądkowo-jelitowego, zaburzenia psychoneurotyczne, a także zaburzenia funkcjonowania społecznego. Opisywane są stany lękowe, depresje pracowników zmianowych. Pracy zmianowej i nocnej nie można wyeliminować, ale konieczne jest podejmowanie działań, które mogą zmniejszyć jej niekorzystne skutki. Bardzo istotny jest odpowiedni dobór kandydatów do pracy, monitorowanie stanu zdrowia pracowników Szczególną opieką należy objąć kobiety, pracowników najmłodszych do 25 roku życia i pracowników starszych po 45 roku życia. Zaleca się również profilaktyczne przenoszenie pracowników zmianowych do pracy dziennej na okres 1–2 miesięcy w roku.
