„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”

„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Naruszanie godności człowieka
w miejscu pracy.
Ocena aktualnego stanu, wyniki badań.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Artykuł 30 Konstytucji stanowi o godności człowieka –
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło
wolności praw człowieka i obywatela i jest ona nienaruszalna i
jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Godność jest dobrem osobistym chronionym przez prawo.
Razem z dobrym imieniem składa się na zdefiniowane w art. 23
Kodeksu cywilnego pojęcie czci. Z punktu widzenia Kodeksu
karnego naruszenie czyjejś godności jest przestępstwem
znieważenia.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Sąd Najwyższy RP w wyroku z 21 marca 2007 (I CSK 292/06)
stwierdził, iż godnością osobistą jest własne wewnętrzne
przekonanie danego człowieka o jego etycznym i moralnym
nieposzlakowaniu oraz oczekiwanie czci wobec siebie
rozumianej jako pozytywne nastawienia innych osób wobec
niego ze względu na społeczne i osobiste wartości, które
reprezentuje. Tak rozumiana godność nie podlega
wartościowaniu, a jej naruszenie występuje, gdy bez
uzasadnionych podstaw, zwłaszcza w obecności osób trzecich,
traktuje się kogoś negatywnie i wyraża się o nim w sposób
poniżający.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej uznaje
istnienie godności ludzkiej i stanowi, że musi być ona
szanowana i chroniona. W rozdziale I zatytułowanym
Godność, Karta wymienia prawo do życia, prawo do
integralności cielesnej oraz zakazuje tortur, nieludzkiego
lub poniżającego traktowania, karania oraz niewolnictwa i
pracy przymusowej.
Praca jest szczególnym dobrem i przywilejem człowieka.
Powinna być podstawą godnego życia rodziny, stabilnej
sytuacji społecznej.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Wymagania związane z pracą i prawne formy jej wykonywania ciągle
ulegają zmianie oraz powodują konieczność dostosowania się do nich
przez uczestników rynku pracy – pracowników. Nierzadko
przystosowanie się do nowych warunków generuje nowe czynniki
ryzyka związane z tzw. psychospołecznymi i psychofizycznymi
warunkami pracy.
Jedną z najczęściej zgłaszanych przez pracowników przyczyn
problemów zdrowotnych i błędów popełnianych w pracy jest stres w
miejscu pracy. Badania przeprowadzone przez Państwową Inspekcję
Pracy w latach 2005 – 2007 wykazały, że 48% wypadków śmiertelnych,
ciężkich i zbiorowych spowodowany jest nagłą niedyspozycją fizyczną
lub zachorowaniem pracownika, 36% jego zmęczeniem, a 16%
zdenerwowaniem.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
(OSHA) uznała, że m.in. psychospołeczne warunki pracy
oraz jej wysoka złożoność stanowią dla pracowników coraz
większe zagrożenie w miejscu pracy. Zagrożeniem
rozumianym, jako te aspekty organizacji i zarządzania w
pracy, wraz z ich kontekstem społecznym i środowiskowym,
które potencjalnie mogą powodować szkody psychiczne,
społeczne lub fizyczne.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
W 2011 roku wśród organizacji członkowskich zrzeszonych w Ogólnopolskim
Porozumieniu Związków Zawodowych
przeprowadzono badania dotyczące
dyskryminacji i mobbingu. To główne zakresy naruszania godności pracowników.
Zakres merytoryczny pytań zawartych w ankiecie obejmował problematykę
dotyczącą obszarów: dyskryminacji, mobbingu i molestowania w miejscu pracy oraz
postrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem.
Ankieta składała się z 2 części i zawierała 2 grupy pytań:
•Część I – Pytania dotyczące problematyki dyskryminacji, mobbingu i molestowania w
miejscu pracy (11 pytań)
•Część II – Pytania dotyczące przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z
rodzicielstwem
•
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Głównym celem badania ankietowego przeprowadzonego przez OPZZ
było zdiagnozowanie skali i częstotliwości występowania przedmiotowych
zjawisk w środowisku pracy
Łącznie na ankietę odpowiedzieli członkowie 79 ogólnokrajowych organizacji
członkowskich OPZZ.
Wśród nich byli zarówno członkowie związków zawodowych
(zakładowych organizacji związkowych) jak też pracownicy nienależący do
związków zawodowych, którzy dobrowolnie chcieli na ankietę odpowiedzieć.
Ankietę wypełniło łącznie 4652 osoby.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Ponad 93% ankietowanych stwierdziło, że umie rozróżnić pojęcia
dyskryminacji (odpowiedzi „tak” - 93,6%)
i
mobbingu (odpowiedzi „tak” – 93,3%)
a
78,3% pozytywnie odpowiedziało na to pytanie w odniesieniu do
zjawiska molestowania.
Powyższe dane są bardzo optymistyczne. Prowadzone w ramach
obecnego projektu testy pokazują, że wiedza dotycząca
dyskryminacji i mobbingu jest często deklaratywna.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
W odniesieniu do zjawiska
dyskryminacji
●
●
●
80,1% ankietowanych wskazało na brak jego
występowania w zakładzie pracy,
co piąta osoba stwierdziła, że zjawisko dyskryminacji
występuje bądź nie jest pewna czy występuje odpowiedzi
„tak” – 22,4%
nie wiem – 19,9%
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
W odniesieniu do zjawiska
Mobbingu
43% ankietowanych stwierdziło, że w ich środowisku pracy
występuje mobbing
•1/3 uznała, że nie spotkała się z tym zjawiskiem.
•1/5 badanych udzieliła odpowiedzi „nie wiem”
●
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Najmniej rozpoznanym zjawiskiem jest
molestowanie seksualne.
•42% ankietowanych uznało, że nie występuje w ich
miejscu pracy,
•natomiast jedynie4% uważa, że takie zjawisko ma
miejsce.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Wszystkie trzy badane zjawiska mają wyraźny
wymiar płci.
Ankietowani przyznają, że kobiety znacznie częściej padają
ofiarą dyskryminacji niż mężczyźni:
•20% wskazań w przypadku kobiet,
•4% w przypadku mężczyzn).
Kobiety również dziesięć razy częściej niż mężczyźni są
poddawane mobbingowi (odpowiednio 20% i 2%).
Ankietowani odpowiadają, że w ich ocenie kobiety częściej
były poddawane molestowaniu (9,3%) niż mężczyźni (2,7%)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Udzielone odpowiedzi pokazują dwa zjawiska :
•
właściwe rozumienie mobbingu
oraz
•nieprawidłowości w sposobie zarządzania
ludźmi w przedsiębiorstwach.
Tłem dla obu zjawisk jest utrzymujący się wysoki poziom
bezrobocia.
Istotne jest rozróżnienie mobbingu, który jest zjawiskiem
irracjonalnym z punktu wiedzenia firmy, od zjawiska wyzysku,
które polega na wykorzystaniu pracowników ponad siły w celu
osiągnięcia zysku przez firmę.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Wśród 467 pracowników
i członków OPZZ
przeprowadzono anonimowy
kwestionariusz dotyczący badania
poziomu stresu
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
W perspektywie wszystkich osób, które wypełniły kwestionariusz wysoki poziom stresu
odczuwa 37% respondentów, średni 36% i niski – 27% osób biorących udział w badaniu.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Poziom stresu ze względu na płeć: mężczyźni
•29% odczuwa wysoki poziom stresu,
•31% średni,
•40% udzieliło odpowiedzi, które wskazują na odczuwany niski poziom stresu.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Poziom stresu ze względu na płeć: kobiety
•43% odczuwa skutki wysokiego natężenia stresu,
•34% średniego,
•23% niskiego poziomu stresu.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Osoby, które odczuwają wysoki poziom stresu są chronicznie na niego
narażone.
Taki stan powoduje dysfunkcje, szczególnie w obszarze fizjologicznym i
psychologicznym. W efekcie może dojść do pogorszenie stanu zdrowia oraz
obserwowalnych zmian w zachowaniu.
Wysokie napięcie psychiczne generuje również koszty organizacyjne, tj.
zwiększoną fluktuację kadr, absencje chorobową, zmniejszoną efektywność,
wzrost ilości wypadków i błędów oraz pojawienie się zachowań nieetycznych,
jak jednorazowe akty agresji lub mobbing.
W przypadku powstania takiego środowiska pracy niezbędne jest
zastosowanie działań prewencyjnych.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Źródła stresu dla wszystkich respondentów
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Kontakty z przełożonym, to jakość i ilość kontaktów, w jakie wchodzi
pracownik ze swoim przełożonym w ramach codziennych obowiązków
służbowych.
Obciążenie pracą definiowane jest w Kwestionariuszu Stresu Zawodowego
jako stopień w jakim praca jest dla pracownika wymagająca, co oznacza
konieczność ciągłego wykonywania pracy na maksimum swoich możliwości
oraz ciągłej koncentracji.
Ilość pracy należy rozumieć dosłownie. Innymi słowy jest to ilość zadań, które
należy wykonać w określonym czasie, co jest utrudnione zwiększoną liczbą
zadań, ich nagłym i niezaplanowanym pojawieniu się oraz złą organizacją
pracy jednostki organizacyjnej oraz samego pracownika.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Tempo pracy jest rozumiane jako prędkość, z jaką należy wykonywać
powierzane zadania. Można to zobrazować za pomocą takich zachowań, jak:
bieganie i stanie bez ruchu, szybkość działania oraz konieczność ciągłego
skupienia uwagi na wykonywanej pracy.
Poważne incydenty dotyczą takich zjawisk, jak nieetyczne zachowania,
agresja i przemoc oraz inne niepożądane formy kontaktu.
Inne (przyczyny związane z pracą), to kategoria przeznaczona dla innych
specyficznych dla poszczególnych respondentów stresorów, które nie zostały
uwzględnione w Kwestionariuszu Stresu Zawodowego.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Urządzenia lub maszyny oznacza wszystkie środki techniczne wykorzystywane
w pracy, jak np. środki łączności, komputery, urządzenie elektryczne, maszyny i
narzędzia.
Kontakty z kolegami oznaczają interakcje, w jakie wchodzą respondenci z kolegami w
swoim miejscu pracy. Oznacza to kontakty ze wszystkimi pracownikami zatrudnionymi
w danej organizacji, poza kontaktami z kierownictwem.
Nieregularny czas pracy należy rozumieć jako pracę zmianową, pracę w porze
wieczornej lub nocnej oraz pracę weekendową.
Przerwy i/lub dni wolne to okresy odpoczynku przysługujące pracownikowi
i uwzględnione w czasie całego dnia pracy, zaś dni wolne to dni, które możemy
przeznaczyć na urlop wypoczynkowy.
Nadgodziny należy rozumieć jako pracę ponad wymiar czasu, który został uzgodniony
w umowie o pracę.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Objawy
stresu
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Często stres ujmuje się jako wynik oddziaływania na pracownika
trzech kategorii źródeł stresu:
–zbyt wysokich wymagań (np. ilość pracy),
–braku kontroli nad pracą (np. obciążenie i tempo pracy)
–braku wsparcia (np. poważne incydenty, kontakty z przełożonymi).
Im silniejsze jest oddziaływanie wymienionych stresorów tym
większy pojawia się stres wśród pracowników z jego organizacyjnymi i
indywidualnymi skutkami.
W perspektywie zidentyfikowanych zagrożeń psychospołecznych
warto zwrócić uwagę, że zmiana lub odpowiednie zarządzanie już jednym
z wymienionych czynników, np. wsparciem społecznym, wpływa na
obniżenie stresu wśród pracowników.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Naruszanie godności człowieka w miejscu pracy”
Konieczne jest sporządzenie procedury dotyczącej
rozwiązywania problemu molestowania, dyskryminacji
i mobbingu oraz upowszechnienie jej wśród
pracowników.
Może być to inicjatywa związku zawodowego we
współpracy z działem zarządzania zasobami ludzkimi
czy działem kadr.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego