Trasa 3. ŁO – 2404

Trasa 3. Ło– 2404 – rd (czerwony) Morgowniki–Wincenta–Kolno „Kurpiowska” 74 km
Trasa prowadzi głównie przez kompleksy leśne Puszczy Kurpiowskiej i tereny rolnicze,
pozbawione przemysłu. Czyste powietrze, cisza i zieleń latem to cechy charakterystyczne dla
tych okolic. W wielu miejscowościach zachowane elementy kultury kurpiowskiej.
0,0 Morgowniki. Początek trasy (2 km od Nowogrodu) przy szosie Łomża – Nowogród –
Myszyniec prowadzi szosą w stronę lasu.
1,0 Na jego skraju parking nadleśnictwa Morgowniki. Obok niego trasa skręca w prawo przez
las, dalej pola, łąki.
3,4 Letniskowa wieś Jurki. Domy kurpiowskie, niektóre przekształcone w dacze, z
zachowaniem stylu ludowego. Wokół bór suchy – sosnowy.
4,7 Dolina Pisy.
5,2 Pole biwakowe. Las sosnowy.
7,3 Dobrylas – piękna letniskowa wieś kurpiowska. Trasa przecina skrzyżowanie dróg (8,2)i
prowadzi zboczem doliny Pisy. Przy drodze drewniane domy w stylu kurpiowskim, kościół.
8,3 Trasa przecina skrzyżowanie dróg i prowadzi zboczem doliny Pisy.
11,0 Koniec wsi.
12,5 Niewielki las. W oddali widoczne zabudowania wsi Poredy. Ze żwirówki trasa skręca na
drogę polną, do mostu na kanale prowadzącym z bagna Łokieć do Pisy. Mijamy most i drogę
tuż przy kanale biegnącą do wymienionego bagna.
13,0 Trasa prowadzi prosto, widać pojedyncze zagrody, wchodzi w las.
14,2 Rezerwat leśny „Łokieć”z pięknie zachowanym drzewostanem sosny i świerka. Poza
rezerwatem również dobrze zachowane fragmenty Puszczy Kurpiowskiej.
20,1 Mogiła powstańców z 1863 r., obok sosna mająca 200 lat.
20,5 Przy skrzyżowaniu trasa skręca w prawo do rezerwatu „Tabory” (sosna, świerk,
brzoza – około 150 lat).
22,0 Koniec rezerwatu.
22,7 Dojazd do szerokiej drogi leśnej Kuzie – Charubin. Trasa skręca w prawo gościńcem. W
przeciwnym kierunku dojedziemy do wsi Kuzie(sklepy, telefon, przystanek PKS). Po wyjeździe z
lasu trasa prowadzi do wsi Charubin.
23,4 Charubin. Pojedyncze zagrody.
27,0 Za wsią droga przez las.
28,6Początek wsi kKuszao rozproszonej zabudowie. Most na kanale z jez. Serafin
– Pisa.
30,8 Leśniczówka.
31,7 Przystanek PKS przy szosie Kolno – Myszyniec. Trasa skręca w prawo. Most na rzece.
Turośl – wieś gminna.
33,4 Zbliżamy się do lasu. Skręcamy w lewo z szosy na drogę polną wzdłuż lasu. Przy drodze
leśniczówka. W pobliżu, w lesie dwie mogiły żołnierskie z 1920 r.
36, 1 Rozwidlenie dróg. Skręcamy w lewo. Droga utwardzona, niedaleko wieś leman. Po
przejechaniu ok. 3 km widać po obu stronach obniżenie terenu. To pozostałość po dawnym
rowie przeciwczołgowym z 1944 r.
39,2 Skrzyżowanie z droga leśną. W lewo do Nowej Rudy, w prawo do Łachy. Szlak czerwony
prowadzi prosto, w prawo skręca szlak czarny – łącznikowy o długości około 4 km, który
skraca drogę szlaku czerwonego około 10 km.
0,0 km Szlak czarny prowadzi przez stary bór sosnowo-świerkowy na wysokich pagórkach
wydmowych.
0,8 km Gajówka Czaki, łąka, las mieszany, w podszyciu paprocie, konwalie.
2,2 km Rozległy widok na łąki, zarośla, w oddali zabudowania wsi Łacha. Przed
wsią po prawej stronie malownicze jezioro Łachowskie.
2,9 km Rezerwat przyrody „jezioro Łacha”
4,0 km Szkoła podstawowa w Łasze. Skrzyżowanie dróg.
4,1 km Dojście do szlaku czerwonego. koniec szlaku czarnego.
Na szlaku czerwonym kolejne skrzyżowanie z drogą leśną.
40,7 km Skręcamy w lewo do rezerwatu „Ciemny kąt”, w odległości 0,5 km. Stąd powrót na
drogę główną. Pierwsze zabudowania wsi Leman.
43,1 km leman. Jedna z wcześniejszych osad w puszczy Zagajnicy. Jako Ruda Leman
wzmiankowana w 1605 r. Należała do dóbr starostwa kolneńskiego. Parafię erygowano w
1906 r. Układ wsi – wielodrożnicowa. Kościół zbudowano w 1925 r. drewniany,
konstrukcji zrębowej, szalowany, jednonawowy. W elewacji frontowej trójkątny szczyt ujęty w
kwadratowe wieże, górą ośmioboczne, zwieńczone namiotowymi hełmami. Rzeźba św. Jana
Nepomucena i krucyfiks ludowy z połowy XIX w. Cztery feretrony ludowe, o charakterze
barokowym z drugiej połowy XIX w. Kaplica cmentarna, drewniana z XVIII w., plebania
drewniana z 1913 r., dzwonnica drewniana z 1925 r. Zabytkowe domy z XX w. w stylu
kurpiowskim. Mogiła pomordowanych przez bolszewików w 1920 r.
46,4 km Koniec wsi. Rozległe łąki, lasy mieszane, wzdłuż drogi kanał melioracyjny.
48,8 km zimna. Stara wieś kurpiowska, zachowane drewniane domy z okiennicami, śparogami.
Wokół wsi lasy, łąki.
50,7 km Rogatka, w pobliżu niewielkie jeziorko i lasy.
52,7 km Łacha, duża wieś kurpiowska znana kiedyś z wysokiego poziomu folkloru ludowego.
We wsi skręcamy w lewo. Most na rzeczce Rybnica. Pobliski odcinek
rzeki przekształcony został w rezerwat przyrody „Rybnica”. Przy mostku drewniana,
kwadratowa kapliczka, z daszkiem wspartym na słupach. Figurka ludowa św. Jana
Nepomucena. Mała wieś Zajezierze, piękne lasy, tereny pagórkowate.
61,6 km kozioł. W prawo odchodzi droga polna w pobliżu rzeki Pisy do wsi Szablaki, Popiołki i
Adamusy. Tą drogą można dojść do szlaku czerwonego w kierunku Turośli, co skraca trasę
szlaku o 25,5 km. Trasa nie jest znakowana.
62,0 km Most na Pisie. Obok plaża, restauracja, hotel, przystanek PKS, szkoła. Za mostem
skręcamy w lewo. Droga obok hotelu, restauracji, przez las prowadzi w sąsiedztwie rzeki. W
pobliżu grodzisko.
66,5 km Docieramy do szosy Kolno – Pisz.
67,0 km Wieś Wincenta w lewo. Dawna komora celna do Prus. W pobliżu wsi miejsce, gdzie
znajdował się obóz jeńców rosyjskich w czasie I wojny i jeńców radzieckich w II wojnie
światowej oraz miejsce straceń ludności polskiej.
71 km Czerwone. Wieś liczy ok. 1.000 mieszkańców. Zabytki, jakie w niej się znajdują, to
drewniane domy z XIX wieku, grodzisko w pobliżu drogi do miejscowości Kozioł,
pozostałości wkopów i nasypów kolejowych z 1914 r. na Sztrece, krzyże przydrożne z XIX w., w
tym jeden upamiętniający działalność w powstaniu styczniowym tzw. żandarmerii wieszającej.
74 km Kolno. Kolno pierwotnie znajdowało się wśród bagien nad rzeką Pisą, gdzie
zachowało się grodzisko Stare Kolno. Najstarsze znaleziska w tym miejscu pochodzą sprzed
3000 lat, natomiast osadnictwo wczesnośredniowieczne datuje się na VIII wiek. Gród
powstał w tym samym lub następnym stuleciu. Miasto pierwszy raz wzmiankowane było w
1422; początkowo należało do książąt mazowieckich, następnie funkcjonowało jako miasto
królewskie. Prawa miejskie (Prawo chełmińskie) miasto otrzymało z rąk księcia Janusza I
Mazowieckiego zwanego Starszym w 1425. Na dzisiejsze miejsce nad rzeczkę Łabnę przeniósł
miasto w latach 1434–1443 wnuk Janusza I, Bolesław IV Warszawski. Przeniesienie to
spowodowane było wzrostem zaludnienia na Wysoczyźnie Kolneńskiej, utratą znaczenia drogi
wodnej Pisy na korzyść dróg lądowych oraz zbyt małą powierzchnią w miejscu dotychczasowej
lokalizacji. W XVII i XVIII w. był to ośrodek starostwa niegrodowego, w XVI w. nastą-pił rozkwit
miasta (handel, rzemiosło).
Kolno zostało spalone w czasie insurekcji kościuszkowskiej (1794), w 1795 znalazło się w
zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warszawskim, a od 1815 w Królestwie Polskim. W XIX
w. w mieście mieścił się ośrodek handlu płótnem kurpiowskim. W 1867 Kolno zostało siedzibą
powiatu. Dużą rolę w życiu miasta w XIX i 1 połowie XX wieku odgrywali Żydzi. W 1827
stanowili oni 38% ogółu mieszkańców, podczas gdy w 1857 już 62%. W 1939 miasto
zamieszkiwały 5163 osoby, z czego Żydzi stanowili 67%.
W wyniku działań I wojny światowej zabudowa miasta uległa częściowemu zniszczeniu. W
1915 wojska niemieckie zbudowały połączenie kolejowe między Kolnem a Piszem
(normalnotorowe – rozebrane w 1923 r.) oraz Myszyńcem (wąskotorowe). Po odzyskaniu
przez Polskę niepodległości w 1918 miasto wróciło w jej granice. W 1923 zlikwidowano
połączenie kolejowe ze znajdującym się po niemieckiej stronie granicy Piszem.
8 września 1939 Kolno zostało zajęte przez wojska niemieckie, 29 września do miasta
wkroczyli Sowieci. 22 czerwca 1941 miasto ponownie zostało zajęte przez wojska
niemieckie. Administracja niemiecka natychmiast zaprowadziła politykę terroru wobec
ludności polskiej oraz całkowitej eksterminacji ludności żydowskiej.
15 lipca 1941 rozstrzelano 16 Żydów, a ich zwłoki zakopano wraz ze zburzonym pomnikiem
Lenina, wzniesionym na rynku w okresie władzy sowieckiej. W sierpniu Niemcy
zgromadzili na rynku wszystkich pozostałych przy życiu Żydów. Mężczyzn zapędzono w okolice
wsi Kolimagi, zaś kobiety do wsi Mściwuje. Obie grupy zostały tam wymordowane i
pogrzebane w masowych grobach. Wojska radzieckie zajęły miasto w nocy z 23 na 24 stycznia
1945.