inflacja - Podstawy Ekonomii

1
Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)…
2
I N F LA C J A
3
INFLACJA jest to wzrost przeciętnej ceny dóbr w pewnym okresie.
Co to znaczy „przeciętnej ceny”?
- WSKAŹNIK CEN KONSUMENTA (Consumer Price Index
– CPI);
- WSKAŹNIK CEN PRODUCENTA (Producer Price Index –
PPI);
- DEFLATOR…
4
DEFLATOR
DEFLATOR = (PKBN/PKBR)•100
Jeśli DEFLATOR równa się np. 203,2, oznacza to, że ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbrreprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103,2%...
5
Inflacja w Stanach Zjednoczonych, 1870-1995
(poprzedni rok = 100).
6
7
8
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w latach 1989 – 1992 (wzrost
w % w stosunku do poprzedniego miesiąca)
Miesiące
1989
1990
1991
1992
Styczeń
Luty
Marzec
Kwiecień
Maj
Czerwiec
Lipiec
Sierpień
Wrzesień
Październik
Listopad
Grudzień
11,0
7,9
8,1
9,8
7,2
6,1
9,5
39,5
34,4
54,8
22,4
17,7
79,6
23,8
4,3
7,5
4,6
3,4
3,6
1,8
4,6
5,7
4,9
5,9
12,7
6,7
4,5
2,7
2,7
4,9
0,1
0,6
4,3
3,2
3,2
3,1
7,5
1,8
2,0
3,7
4,0
1,6
1,4
2,7
5,3
3,0
2,3
2,2
Źródło: „Biuletyn Statystyczny GUS” 1991, nr 5, s. 15 i nr 11, s. 15; 1993, nr
1, s. 18.
9
Inflacja w różnych krajach w latach 2000–2006 (CPI) (w % w porównaniu
z poprzednim rokiem)
Kraje
Australia
Czechy
Francja
Hiszpania
Japonia
Meksyk
Niemcy
POLSKA
USA
Szwajcaria
Szwecja
Węgry
W. Brytania
2000
4,5
3,8
1,8
3,5
-0,8
9,5
1,4
10,1
3,4
1,6
1,3
9,8
0,9
2001
4,4
4,7
1,8
2,8
-0,7
6,4
1,9
5,5
2,8
1,0
2,7
9,2
1,2
2002
3,0
1,8
1,9
3,6
-0,9
5,0
1,4
1,9
1,6
0,6
1,9
5,3
1,3
2003
2,8
0,1
2,2
3,1
-0,3
4,5
1,0
0,8
2,3
0,6
2,3
4,6
1,4
2004
2,3
2,8
2,3
3,1
0,0
4,7
1,8
3,5
2,7
0,8
1,0
6,8
1,3
2005
2,7
1,8
1,9
3,4
-0,3
4,0
1,9
2,1
3,4
1,2
0,8
3,6
2,0
2006
3,5
1,9
1,9
3,6
0,3
3,6
1,8
1,0
3,2
1,0
1,5
3,9
2,3
2007
2,3
2,8
1,6
2,8
0,0
4,0
2,3
2,5
2,9
0,7
1,7
7,9
2,3
Źródło: IMF, World Economic Outlook, Database for April 2010.
2008
4,4
6,3
3,2
4,1
1,4
5,1
2,8
4,2
3,8
2,4
3,3
6,1
3,6
2009
1,8
1,0
0,1
-0,3
-1,4
5,3
0,1
3,5
-0,3
-0,4
2,3
4,2
2,2
Odmiany inflacji
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f)
Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) INFLACJA GALOPUJĄCA. b)
Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f)
Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b)
INFLACJA PEŁZAJĄCA. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e)
Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja
jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem
uzasadnij swoje opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) INFLACJA CZYSTA. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f)
Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) DEFLACJA. e) Dezinflacja. f)
Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) DEZINFLACJA. f)
Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
e) Na przykład, rok 1991.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) HIPERINFLACJA. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
e) Na przykład, rok 1991.
f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) INFLACJA KOREKCYJNA. h) Inflacja jawna. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
e) Na przykład, rok 1991.
f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).
g) Przełom lat 1989-1990.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) INFLACJA JAWNA. i) Inflacja
ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
e) Na przykład, rok 1991.
f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).
g) Przełom lat 1989-1990.
h) Przełom lat 1989-1990.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) INFLACJA
UKRYTA. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje
opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
e) Na przykład, rok 1991.
f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).
g) Przełom lat 1989-1990.
h) Przełom lat 1989-1990.
i) Kolejki w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w.
Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja
pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta.
j) INFLACJA BAZOWA. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie.
a) Na przykład 1989 r.
b) Na przykład druga połowa lat siedemdziesiątych XX w.
c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.
d) Na przykład 1954 r.
e) Na przykład, rok 1991.
f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).
g) Przełom lat 1989-1990.
h) Przełom lat 1989-1990.
i) Kolejki w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w.
j) Inflacja bazowa trwała bez przerwy w całym okresie 1950-2000,
choć nie zawsze była mierzona.
ZADANIE
Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji:
(dlaczego? podaj przykłady): a) ŚRODKA PŁATNICZEGO?
21
ZADANIE
Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji
(dlaczego? podaj przykłady): a) ŚRODKA PŁATNICZEGO?
22
Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci,
którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa UCIECZKA
OD PIENIĄDZA, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany.
Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany
stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji
barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.
ZADANIE
Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji
(dlaczego? podaj przykłady): a) Środka płatniczego?
23
Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci,
którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od
pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np.
w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki
proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i
zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.
b) ŚRODKA MIERZENIA WARTOŚCI?
ZADANIE
24
Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji
(odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego?
Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci,
którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od
pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np.
w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki
proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i
zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.
b) ŚRODKA MIERZENIA WARTOŚCI?
Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się informowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej
pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy
szukają wówczas nowej miary wartości.
Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z
większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach.
ZADANIE
25
Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego?
Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci,
którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od
pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np.
w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki
proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i
zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.
b) Środka mierzenia wartości?
Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się informowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej
pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy
szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90.
XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na
warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było
spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach.
c) ŚRODKA GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI?
26
ZADANIE
Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego?
Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci,
którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od
pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np.
w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki
proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i
zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.
b) Środka mierzenia wartości?
Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się informowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej
pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy
szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90.
XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na
warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach.
c) ŚRODKA GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI?
Tak. Próba oszczędzania w pieniądzu, który - pod wpływem inflacji
- szybko traci siłę nabywczą, zwykle kończy się utratą znacznej części oszczędności. Przekonało się o tym wielu Polaków trzymających
swoje złotówki w państwowych bankach u schyłku 80. lat XX w.
Znowu - w takiej sytuacji rolę środka oszczędzania przejmują inne
dobra. W końcu lat 80. Polacy oszczędzali np. w wódce, meblach lub
w wykupionym ze sklepu cukrze.
PRZYCZYNY INFLACJI
27
Zdaniem zwolenników ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA
przyczyną inflacji jest (ceteris paribus) wzrost ilości pieniądza w
gospodarce.
ILOŚCIOWĄ TEORIĘ PIENIĄDZA często prezentuje się, wykorzystując RÓWNANIE WYMIANY FISHERA.
28
RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of
money) stwierdza, że w analizowanym okresie całkowite wydatki na
zakup dóbr (M•V) są równe wartości nabytych dóbr (Y•P):
MSN•V = Y•P
gdzie:
MSN to nominalna podaż pieniądza,
P to ogólny poziom cen,
V to szybkość obiegu pieniądza,
Y to realna wartość produkcji (PKB).
29
SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V, jest to liczba transakcji obsługiwanych przez jednostkę pieniądza przeciętnie w ciągu roku.
V = (Y•P)/MSN
30
MSN•V = Y•P
RÓWNANIE WYMIANY FISHERA jest zawsze prawdziwe, bo: V
= (Y•P)/MSN.
Niezależnie od tego, jakie wartości Y, P i MSN zaobserwujemy, z
definicji V ma zawsze taką wartość, że MSN•V = Y•P.
31
Na przykład: Y = 4 chleby, P = 3 gb/bochenek, MSN = 6 gb.
Więc:
V = (Y•P)/MSN = (4•3)/6 = 2.
Więc:
MSN•V = Y•P, czyli 6•2 = 4•3.
32
V = (Y•P)/MSN
Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?
33
V = (Y•P)/MSN
Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?
1.
Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny
trzymania pieniądza.
34
V = (Y•P)/MSN
Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?
1.
Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny
trzymania pieniądza.
2.
Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej
środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym większe jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce).
35
V = (Y•P)/MSN
Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?
1.
Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny
trzymania pieniądza.
2.
Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej
środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym większe jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce).
3.
Częstotliwość wypłacania poborów (im bliżej do wypłaty, tym
mniejszy jest potrzebny nam zapas środka płatniczego).
36
V = (Y•P)/MSN
Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?
1.
Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny
trzymania pieniądza.
2.
Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej
środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym większe jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce).
3.
Częstotliwość wypłacania poborów (im bliżej do wypłaty, tym
mniejszy jest potrzebny nam zapas środka płatniczego).
4. Dostępność środków zgromadzonych na rachunkach bankowych (sieć bankomatów, liczba miejsc akceptujących karty
kredytowe itp.).
37
Z równania MSN•V
= Y•P wynika równanie:
rM+rV+rM•rV = rP + rY+rP•rY,
gdzie:
rM, rV, rP, rY to stopy zmiany, odpowiednio: wielkości nominalnej
podaży pieniądza, MSN, szybkości obiegu pieniądza, V, poziomu
cen, P, i realnej wielkości produkcji, Y.
Oznacza to, ze suma stóp zmian MSN i V jest – W PRZYBLIŻENIU - równa sumie temp zmian Y i P.
rM+rV ≈ rP + rY.
38
Z równania wymiany MSN•V
= Y•P wynikają dwa wnioski.
1.
Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS)
powodować taki sam (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P.
39
Z równania wymiany MSN•V
= Y•P wynikają dwa wnioski.
1.
Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS)
powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P.
2.
Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, MSN, i cen, P,
da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i realnej wielkości produkcji, Y.
40
Z równania wymiany MSN•V
= Y•P wynikają dwa wnioski.
1.
Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (ceteris paribus) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P.
2.
Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, MSN, i cen, P,
da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i realnej wielkości produkcji.
A TO JEST WŁAŚNIE TEZA ZWOLENNIKÓW ILOŚCIOWEJ
TEORII PIENIĄDZA!
41
POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA
G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑
42
POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA
G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑
MSN•V = Y•P
Ekspansywna polityka budżetowa powoduje, że po lewej stronie
równania wymiany Fishera, zależnie od sposobu sfinansowania
wydatków państwa:
1. ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MSN,
43
1. Rośnie nominalna podaż pieniądza, MSN…
Powiedzmy, że wzrost wydatków państwa, G, jest finansowany wyłącznie dodatkową emisją pieniądza.
Np. rząd zdobywa środki, zmuszając bank centralny do
emisji pieniądza i kupna rządowych papierów wartościowych.
Jeśli te papiery wartościowe nie zostaną WYSTERYLIZOWANE,
czyli odsprzedane przez bank centralny np. bankom komercyjnym,
nastąpi MONETYZACJA DEFICYTU (deficyt budżetu spowoduje, że w gospodarce zwiększy się nominalna podaż pieniądza,
MSN) i (zapewne) – ceteris paribus – poziom cen, P.
MSN•V = Y•P
44
POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA
G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑
MSN•V = Y•P
Ekspansywna polityka budżetowa powoduje, że po lewej stronie
równania wymiany Fishera, zależnie od sposobu sfinansowania
wydatków państwa:
1. Rośnie nominalna podaż pieniądza, MSN,
i (lub)
2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V.
45
…lub rośnie szybkość obiegu pieniądza, V…
Załóżmy, że dodatkowe wydatki państwa są finansowane emisją
państwowych papierów wartościowych, kupowanych przez
gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa na krajowym rynku kapitałowym.
W takiej sytuacji zwykle rośnie szybkość obiegu pieniądza, V, a więc
także – ceteris paribus – poziom cen, P.
46
…lub rośnie szybkość obiegu pieniądza, V…
Załóżmy, że dodatkowe wydatki państwa są finansowane emisją
państwowych papierów wartościowych, kupowanych przez
gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa na krajowym rynku kapitałowym.
W takiej sytuacji zwykle rośnie szybkość obiegu pieniądza, V, a więc
także – ceteris paribus – poziom cen, P.
Kiedy państwo finansuje swoje wydatki emisją długu publicznego,
prywatne oszczędności stosunkowo szybko zamieniają się w wydatki
państwa. Przekształcenie prywatnych oszczędności w prywatne inwestycje, które zwykle dokonuje się dzięki systemowi finansowemu,
trwałoby dłużej.
MSN•V = Y•P
47
Zarówno monetyzacja deficytu budżetowego i spowodowany nią
wzrost MSN, jak i zwiększenie się szybkości obiegu pieniądza, V,
mogą zostać zneutralizowane zmniejszeniem przez bank centralny
nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce…
48
Oczywiście, ekspansja budżetowa jest groźniejsza w gospodarce
„klasycznej” niż w „keynesowskiej”…
49
PODSUMUJMY…
Ekspansywna polityka budżetowa często powoduje zwiększenie się
zagregowanego popytu w gospodarce i wzrost cen. Jest tak zwłaszcza wtedy, kiedy towarzyszy jej wzrost ilości pieniądza w obiegu.
Jednak zależność ta NIE JEST WYRAŹNA z powodu działania
czynników zakłócających (np. gospodarka może być „keynesowska”, a nie „klasyczna”).
50
Na rysunku z modelem ADAS inflacja spowodowana ekspansywną
polityką budżetową wygląda tak oto:
P
LAS
E2
P2
SAS1
E1
P1
P0
SAS0
E0
AD’
AD
0
YP
Y1
Y
51
INFLACJA A POZIOM PRODUKCJI, BEZROBOCIA I
INFLACJI
52
Jak pamiętamy:
Szoki popytowe wytrącają gospodarkę z równowagi i powodują zmiany produkcji oraz skierowane w przeciwnych kierunkach zmiany stopy inflacji i stopy bezrobocia.
P
LAS
SAS1
P1
PA/B
B
E1
SAS0
A
P0
AD1
E0
AD0
0
YB
YP
YA
Y
53
Np. po POZYTYWNYM makroekonomicznym szoku popytowym W KRÓTKIM OKRESIE stopa inflacji wzrasta powyżej
zera, a stopa bezrobocia się zmniejsza (wszak produkcja rośnie).
P
LAS
SAS1
SAS0
P1
PA/B
B
E1
A
P0
AD1
E0
AD0
0
YB
YP
YA
Y
54
Natomiast W DŁUGIM OKRESIE stopa inflacji powraca do
zera, a stopa bezrobocia powraca do naturalnego poziomu (produkcja maleje).
P
LAS
SAS1
SAS0
P1
PA/B
B
E1
A
P0
AD1
E0
AD0
0
YB
YP
YA
Y
55
Zmiany stóp: bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku
popytowym
P
LAS
π
SAS1
SPC
P1
PA/B
B
E1
SAS0
A
P0
AD1
E0
YB
YP
YA
Y
A’
E0
0
πB
AD0
0
πA
UB U
UA
B’
56
Po NEGATYWNYM makroekonomicznym szoku popytowym W
KRÓTKIM OKRESIE, stopa inflacji spada poniżej zera, a stopa
bezrobocia się zwiększa (wszak produkcja maleje).
P
LAS
SAS1
SAS0
P1
PA/B
B
E1
A
P0
AD1
E0
AD0
0
YB
YP
YA
Y
57
Natomiast W DŁUGIM OKRESIE stopa inflacji powraca do
zera, a stopa bezrobocia powraca do naturalnego poziomu (produkcja maleje).
P
LAS
SAS1
SAS0
P1
PA/B
B
E1
A
P0
AD1
E0
AD0
0
YB
YP
YA
Y
58
Zmiany stóp: bezrobocia i inflacji po negatywnym szoku popytowym
P
LAS
π
SAS1
SPC
P1
PA/B
B
E1
SAS0
A
P0
AD1
E0
YB
YP
YA
Y
A’
E0
0
πB
AD0
0
πA
UB U
UA
B’
59
SPC – krótkookresowa krzywa Phillipsa
P
LAS
π
SAS1
SPC
P1
PA/B
B
E1
SAS0
A
P0
AD1
E0
YB
YP
YA
Y
A’
E0
0
πB
AD0
0
πA
UB U
UA
B’
Wykres, który pokazuje krótkookresową zależność stopy
bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy KRÓTKOOKRESOWĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (SPC).
ZADANIE
a) Wykonaj rysunek z krótkookresową krzywą Phillipsa.
60
ZADANIE:
a) Wykonaj rysunek z krótkookresową krzywą Phillipsa.
π
0
E0
U
PC1
61
62
ZADANIE:
a) Wykonaj rysunek z obiema krzywymi Phillipsa.
π
0
E0
U
PC1
b) Wskaż krótkookresowe skutki pozytywnego szoku popytowego.
63
ZADANIE:
a) Wykonaj rysunek z obiema krzywymi Phillipsa.
π
E0
0
U
PC1
b) Wskaż krótkookresowe skutki pozytywnego szoku popytowego.
π
A
0
E0
U
PC1
Po pozytywnym szoku popytowym w krótkim okresie gospodarka
przesunie z punktu E do punktu A na rysunku.
64
ZADANIE:
c) Wskaż długookresowe skutki negatywnego szoku popytowego.
65
ZADANIE:
c) Wskaż długookresowe skutki negatywnego szoku popytowego.
π
0
E0
U
B
PC1
W wyniku negatywnego szoku popytowego w długim okresie gospodarka przesunie się z punktu E do punktu B i z powrotem do punktu E.
Długookresowa krzywa Phillipsa
π
66
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym –
powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza,
stopa inflacji, π, również wynosi wtedy 10%, a nie 0%.
Długookresowa krzywa Phillipsa
π
67
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym –
powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza,
stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie 0%.
JEŚLI TYLKO POZOSTAŁE ZMIENNE NOMINALNE (NP.
PŁACE NOMINALNE) ZWIĘKSZAJĄ SIĘ W TEMPIE RÓWNYM 10%, GOSPODARKA ZNAJDUJE SIĘ W PUNKCIE E1
NA RYSUNKU. Naturalna stopa bezrobocia równa się U*.
Długookresowa krzywa Phillipsa
π
68
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Odcinek SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki
makroekonomicznych szoków popytowych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U. Teraz szokami tymi są NIE ZMIANY WIELKOŚCI, lecz ZMIANY TEMPA WZROSTU MSN.
Długookresowa krzywa Phillipsa
π
69
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Kiedy tempo wzrostu MSN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P,
rosną w nie zmienionym tempie, które zależy od, ustalanego raz
na jakiś czas, tempa wzrostu płac nominalnych.
W takiej sytuacji realna podaż pieniadza, MS, zmienia się w tym
samym kierunku, co nominalna podaż pieniądza: (MSN/P=MS).
Jest to przyczyną szoku popytowego. Właśnie ta sytuacja jest pokazana na rysunku…
70
π
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Wykres, który pokazuje długookresową zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy DŁUGOOKRESOWĄ KRZYWĄ
PHILLIPSA (LPC).
71
π
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Wykres, który pokazuje długookresową zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy DŁUGOOKRESOWĄ KRZYWĄ
PHILLIPSA (LPC).
Po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach płac i cen
bezrobocie cykliczne (lub cykliczny niedobór rak do pracy) zanika i stopa bezrobocia zawsze powraca do swego naturalnego poziomu.
72
π
LPC
A’
E1
10%
B’
A
PC2
E0
0
U
U*
B
PC1
Wykres, który pokazuje długookresową zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy DŁUGOOKRESOWĄ KRZYWĄ
PHILLIPSA (LPC).
Po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach płac i cen
bezrobocie cykliczne (lub cykliczny niedobór rak do pracy) zanika i stopa bezrobocia zawsze powraca do swego naturalnego poziomu.
O tym, jaka stopa inflacji towarzyszy naturalnej stopie bezrobocia, decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza.
73
Jednak w wielu krajach stopy: inflacji, π, i bezrobocia, U, zmieniają się inaczej, niż to wynika z teorii Phillipsa. Na przykład
szybszemu wzrostowi cen towarzyszy taki sam poziom bezrobocia. Zdarza się również ich jednoczesny wzrost…
Żeby zrozumieć te sytuacje, dokładniej zbadamy teraz
skutki makroekonomicznych szoków podażowych.
74
SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO
P
LAS
SAS1
PB
B
SAS0
P0
E0
AD
0
YB
YP
Y
STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejszanie się produkcji i wzrost bezrobocia.
75
P
LAS
SAS1
PB
B
SAS0
P0
E0
AD
0
YB
YP
Y
Rozwój sytuacji w długim okresie – PIERWSZY scenariusz
76
SZOKI PODAŻOWE
P
P1
PB
LAS
SAS1
E1
B
SAS0
P0
E0
AD1
AD
0
YB
YP
Rozwój sytuacji w długim okresie – DRUGI scenariusz
77
INFLACJA POPYTOWA I INFLACJA KOSZTOWA
W zależności od przyczyny wzrostu cen wyróżnia się INFLACJĘ
POPYTOWĄ i KOSZTOWĄ (podażową).
78
INFLACJA POPYTOWA jest spowodowana gwałtownym wzrostem popytu w gospodarce. Jego przyczyną może być np. wzrost
deficytu budżetowego, finansowany drukiem pieniądza lub ekspansywna polityka pieniężna realizowana przez bank centralny.
79
Przyczyną INFLACJI KOSZTOWEJ jest wzrost kosztów produkcji, np. na skutek podwyżki wynagrodzeń lub podniesienia
stóp podatkowych.
(Odmianą inflacji kosztowej jest INFLACJA IMPORTOWANA,
którą wywołuje wzrost cen za granicą).
80
SZKODY POWODOWANE PRZEZ INFLACJĘ
Inflacja przyczynia się do NIEEFEKTYWNOŚCI i NIESPRAWIEDLIWOŚCI. Ich skala zależy m.in. od tego, jak skutecznie
społeczeństwo potrafi się dostosować do warunków inflacji.
INFLACJA A EFEKTYWNOŚĆ
81
Inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH w
gospodarce. W szczególności chodzi o:
82
Inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH w
gospodarce. W szczególności chodzi o:
1.
KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs),
które odzwierciedlają koszty transakcyjne spowodowane ucieczką
od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów),
83
Inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH w
gospodarce. W szczególności chodzi o:
1.
KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs),
które odzwierciedlają koszty transakcyjne spowodowane ucieczką
od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów),
2.
KOSZTY ZMIENIANYCH JADŁOSPISÓW (ang. menu cost),
czyli koszt adaptowania się podmiotów gospodarczych do wzrostu
cen (np. koszt zmiany konstrukcji aparatów wrzutowych akceptujących monety w urządzeniach do automtycznej sprzedaży biletów).
84
Koszty zdzieranych zelówek i koszty zmienianych jadłospisów są
szczególnie duże w przypadku inflacji sięgającej tysięcy procent
rocznie, którą nazywamy HIPERINFLACJĄ.
85
Dalej, INFLACJA, której tempa nie da się przewidzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONOMICZNEGO.
Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane.
Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją
konkretnego przedsięwzięcia.
86
Dalej, INFLACJA, której tempa nie da się przewidzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONOMICZNEGO.
Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane.
Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją
konkretnego przedsięwzięcia.
Bojąc się ryzyka, inwestorzy mogą wówczas w ogóle powstrzymać się od działania. Tym samym, w gospodarce zmniejsza
się wówczas nie tylko zagregowany popyt, lecz również tempo
wzrostu produkcji potencjalnej (tempo wzrostu gospodarczego) i
maleje efektywność gospodarowania.
INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ
87
Skutkiem inflacji jest ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś
miliony ponoszą straty. Podobnie, jak to ma miejsce w przypadku
bezrobocia TE ZYSKI I STRATY ZWYKLE NIE ODPOWIADAJĄ AKCEPTOWANYM PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO KRYTERIOM SPRAWIEDLIWOŚCI I BYWAJĄ PRZYPADKOWE.
88
Skutkiem inflacji jest ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś
miliony ponoszą straty. Podobnie, jak to ma miejsce w przypadku
bezrobocia te zyski i straty zwykle nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości i bywają
przypadkowe.
a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY.
89
Skutkiem inflacji jest ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś
miliony ponoszą straty. Podobnie, jak to ma miejsce w przypadku
bezrobocia te zyski i straty zwykle nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości i bywają
przypadkowe.
a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY.
b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRENAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu
podatkowego do rosnących cen.
90
Skutkiem inflacji jest ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś
miliony ponoszą straty. Podobnie, jak to ma miejsce w przypadku
bezrobocia te zyski i straty zwykle nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości i bywają
przypadkowe.
a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY.
b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRENAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu
podatkowego do rosnących cen.
c) Różne grupy społeczne walczą o zachowanie zagrożonej inflacją
siły nabywczej swoich dochodów. Niektórzy, np. pracownicy zorganizowani w agresywne związki zawodowe, osiągają ten cel, inni –
np. emeryci – tracą, ponieważ nominalna wartość ich dodatkowych dochodów nie nadąża za wzrostem cen.
91
JAK SOBIE RADZIĆ Z INFLACJĄ?
ROLA INSTYTUCJI
Chodzi o ZMIANY SPOSOBU ZORGANIZOWANIA I DZIAŁANIA GOSPODARKI, KTÓRYCH SKUTKIEM JEST POWSTANIE TRWAŁYCH BODŹCÓW SPRZYJAJĄCYCH STABILNOŚCI CEN I OGRANICZENIU SZKÓD POWODOWANYCH INFLACJĄ.
92
JAK SOBIE RADZIĆ Z INFLACJĄ?
ROLA INSTYTUCJI
1. Antyinflacyjne zabezpieczenia instytucjonalne polegają zwykle
na zobowiązaniu banku centralnego do dbania o stabilność cen, a
także na ograniczaniu możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększania nominalnej podaży pieniądza.
93
1. Antyinflacyjne zabezpieczenie instytucjonalne polegają zwykle
na zobowiązaniu banku centralnego do dbania o stabilność cen, a
także na ograniczaniu możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększania nominalnej podaży pieniądza.
2. Zmiany instytucjonalne obejmują również mechanizmy ułatwiające społeczeństwu życie z inflacją, takie jak indeksowanie
(„waloryzowanie”), czyli automatyczne korygowanie zmiennych
nominalnych o skutki inflacji (np. indeksowanie progów podatkowych i oprocentowania lokat bankowych, stosowanie księgowości
dostosowanej do warunków inflacji itp.).
94
ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ
Kiedy mimo zabezpieczeń instytucjonalnych trwa inflacja, jej zahamowaniu służą zwykle środki polityki gospodarczej, czyli RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA.
W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spada tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U.
π
LPC
E0
A
SPC1
0
U
W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spada tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U.
π
LPC
E0
A
SPC1
0
U
W długim okresie sytuacja może się rozwinąć w różny sposób…
I.
Scenariusz umiarkowanie optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) + WIARYGODNOŚĆ polityki państwa
Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy
obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidywana przyszła stopa inflacji. Ten spadek oczekiwań inflacyjnych
powoduje spadek rzeczywistego tempa inflacji.
I.
Scenariusz umiarkowanie optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) + WIARYGODNOŚĆ polityki państwa
Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy
obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidywana przyszła stopa inflacji. Ten spadek oczekiwań inflacyjnych
powoduje spadek rzeczywistego tempa inflacji.
II.
Scenariusz radykalnie optymistyczny – RACJONALNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. rational expectations) + WIARYGODNOŚĆ polityki państwa
Przewidując tempo inflacji, ludzie wykorzystują wszystkie dostępne informacje gospodarcze i niczym zawodowi ekonomiści przewidują jej zmiany, dostosowując się do nich NATYCHMIAST (a nie
stopniowo).
II.
Scenariusz radykalnie optymistyczny – RACJONALNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. rational expectations) + WIARYGODNOŚĆ polityki państwa
Przewidując tempo inflacji, ludzie wykorzystują wszystkie dostępne informacje gospodarcze i niczym zawodowi ekonomiści przewidują jej zmiany, dostosowując się do nich NATYCHMIAST (a nie
stopniowo).
101
III.
WARIANT PESYMISTYCZNY
polityki państwa
- BRAK WIARYGODNOŚCI
102
Akceptacji prowadzonej przez państwo polityki antyinflacyjnej
sprzyja odpowiednia POLITYKA DOCHODOWA.
103
Akceptacji prowadzonej przez państwo polityki antyinflacyjnej
sprzyja odpowiednia POLITYKA DOCHODOWA.
Przykładem narzędzia wykorzystywanego w ramach polityki dochodowej jest opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń ponad pewien próg. Zwiększa ono prawdopodobieństwo zgody pracowników na obniżanie tempa wzrostu płac i tym samym inflacji.
Wszak zbyt duże podwyżki płac i tak będą zabierane przez państwo.
104
POLITYKA CELU INFLACYJNEGO alternatywą dla bezpośredniego sterowania podażą pieniądza.
Bank centralny oglasza docelowe tempo inflacji na najbliższe 2-3
lata, a następnie za pomocą operacji otwartego rynku typu REPO
i REVERSE REPO (zob. zadanie 17 w rozdziale pt. RYNEK PIENIĄDZA), sterując stopą procentową, zmierza do osiągnięcia tego
celu. (Podwyższa stopy procentowe, kiedy rzeczywista inflacja
przewyższa cel inflacyjny i obniża je w odwrotnej sytuacji).
105
POLITYKA CELU INFLACYJNEGO alternatywą dla bezpośredniego sterowania podażą pieniądza.
Bank centralny oglasza docelowe tempo inflacji na najbliższe 2-3
lata, a następnie za pomocą operacji otwartego rynku typu REPO
i REVERSE REPO (zob. zadanie 17 w rozdziale pt. RYNEK PIENIĄDZA), sterując stopą procentową, zmierza do osiągnięcia tego
celu. (Podwyższa stopy procentowe, kiedy rzeczywista inflacja
przewyższa cel inflacyjny i obniża je w odwrotnej sytuacji).
POLITYKA CELU INFLACYJNEGO ma zaletę w postaci obliczalnosci.
106
Wielu ekonomistów uważa, że należy stosować przy tym STAŁE
REGUŁY GRY, których przykładem jest REGUŁA TAYLORA
(Przyczyną jest np. zakladana niekompetencja i uznaniowość polityków gospodarczych)
107
REGUŁA TAYLORA
+ ½
½