Ro*liny uprawne
advertisement
Rośliny uprawne Rodzaje roślin uprawnych Opracował Tomasz Piasecki • Informacje zostały wyciągnięte z Wikipedii Podział roślin uprawnych • W obrębie roślin uprawnych wyróżnia się następujące grupy roślin[6]: 1. rośliny przemysłowe • rośliny oleiste (np. rzepak, słonecznik, oliwka, palma olejowa) • rośliny włókniste, włóknodajne: (np. len, konopie, bawełna) • rośliny specjalne (np. chmiel, machorka, tytoń szlachetny, wiklina, herbata, kakaowiec, kawowiec) • rośliny cukrodajne (np. trzcina cukrowa, burak cukrowy) 2. rośliny spożywcze: • rośliny zbożowe (np. żyto, pszenica, pszenżyto, jęczmień, owies, ryż, kukurydza, proso, gryka), • rośliny strączkowe (motylkowate grubonasienne, np. bób, ciecierzyca, fasola, groch, soja), • rośliny okopowe (korzeniowe: marchew, rzepa, bulwiaste: ziemniak, topinambur), • rośliny pastewne (trawy, strączkowe: np. łubin, motylkowate drobnonasienne: np. koniczyna, lucerna) Rośliny przemysłowe Rośliny oleiste • Rzepak Roślina oleista, jedna z najważniejszych roślin w tej grupie roślin uprawnych. Z nasion uzyskuje się olej jadalny (olej rzepakowy), z niego wytwarza się również margarynę i inne tłuszcze kuchenne. W przemyśle olej rzepakowy jest wykorzystywany także do produkcji pokostu. Z oleju rzepakowego wytwarza się biodiesel – paliwo do napędu silników wysokoprężnych Rośliny przemysłowe Rośliny oleiste • Słonecznik Słonecznik zwyczajny jest jedną z ważniejszych roślin oleistych Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne Słonecznik bulwiasty jest ważną rośliną paszową Niektóre gatunki mają własności lecznicze. Rośliny przemysłowe Rośliny włókniste • Len Gatunkiem lnu o największym znaczeniu praktycznym jest len zwyczajny (Linum usitatissimum) – roślina włóknodajna i oleista pochodząca z Bliskiego Wschodu, stara roślina użytkowa uprawiana od kilku tysięcy lat dostarczająca włókna, które mimo konkurencji tworzyw sztucznych nadal jest bardzo cenione, makuchów na paszę, itd. Nasiona (siemię lniane) używane są w lecznictwie. Rośliny przemysłowe Rośliny włókniste • Konopie Rośliny wykorzystywane są jako surowiec do pozyskiwania włókien. Mają też szerokie działanie farmakologiczne. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest olej konopny. Owoce bywają stosowane jako karma dla ptaków. Nasiona są źródłem pełnowartościowych białek. Rośliny przemysłowe Rośliny specjalne • Chmiel Chmiel zwyczajny jest przyprawą wykorzystywaną do produkcji piwa, a także niektórych leków, kosmetyków i likierów. Uprawia się go na ziemiach żyznych (takich jak mady), dobrze nasłonecznionych. Rośliny przemysłowe Rośliny specjalne • Tytoń szlachetny Liście tytoniu szlachetnego są wykorzystywane w przemyśle tytoniowym, gdyż zawierają nikotynę Tytoń był również od wieków stosowany przez rolników jako środek owadobójczy. Z nasion uzyskuje się olej. Rośliny przemysłowe Rośliny specjalne • Wiklina Wiklina - młode pędy kilku gatunków wierzb, które po obróbce wykorzystywane są w wikliniarstwie (plecionkarstwie). Nazwa ta jest także zwyczajowym określeniem wierzby purpurowej. Z wikliny wykonuje się kosze, wózki dziecięce, ozdoby itp. Wykorzystywana jest także jako wysokoenergetyczny surowiec opałowy. Rośliny przemysłowe Rośliny cukrodajne • Trzcina cukrowa Surowiec do wyrobu cukru spożywczego – trzcina cukrowa jest surowcem, z którego powstaje ponad połowa światowej produkcji cukru (cukier uzyskiwany z trzciny cukrowej nazywany jest cukrem trzcinowym). Surowiec do wyrobu alkoholu – podstawowy surowiec do produkcji rumu, uprawiany na większości wysp karaibskich: Kubie, Jamajce, Dominikanie, Puerto Rico, Martynice, a także na Maderze i Madagaskarze. Kawałki źdźbła spożywane są jako słodycze. Rośliny przemysłowe Rośliny cukrodajne • Burak cukrowy Z korzenia produkuje się cukier. Z liści, zasobnych w wodę, białko i tłuszcze oraz melasy i wysłodków, stanowiących produkty odpadowe przemysłu cukrowniczego wytwarza się cenną, doskonałą zwłaszcza dla bydła paszę . Z melasy otrzymuje się również wiele produktów chemicznych, m.in. glicerynę i kwas cytrynowy. Rośliny spożywcze Zboża • Pszenica Do produkcji najlepszych gatunków mąk, które służą do wyrobu chleba; wyrobu makaronów oraz produktów cukierniczych Rośliny spożywcze Zboża • Żyto Żyto jest popularną rośliną uprawną, choć jego powierzchnia uprawy i znaczenie gospodarcze spada. Ziarniaki żyta są stosowane do wyrobu pasz dla bydła i trzody chlewnej, ale może być stosowane w ograniczonych ilościach, jest stosowane do produkcji mąki stosowanej głównie do wypieku chleba, produkuje się z nich też alkohol etylowy. Słomę żytnią stosowano do wyrobu strzech, oraz jako ściółkę dla zwierząt. Rośliny spożywcze Zboża • Owies Wyprodukowane w Polsce ziarno owsa w 80% przeznacza się na paszę, w 15% na materiał siewny, resztę na cele konsumpcyjne. Jednak coraz bardziej poznawane są właściwości chemiczne owsa i znajduje się dla niego coraz bardziej różnorodne zastosowanie: w dietetyce, w lecznictwie, w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i chemicznym. Rośliny spożywcze Zboża • Kukurydza Kukurydza zwyczajna jest zbożem uprawianym na wielką skalę w wielu rejonach świata. Większość jej zbiorów przeznacza się na produkcję paszy dla zwierząt. Kukurydza może też być spożywana przez człowieka - po ugotowaniu lub uprażeniu, albo w postaci mąki lub kaszy. Rośliny spożywcze Zboża • Jęczmień Jęczmień zwyczajny znajduje zastosowanie jako podstawowy surowiec do produkcji słodu jęczmiennego w browarnictwie oraz do produkcji kasz. Jęczmień jest także rośliną pastewną. Ponadto, jęczmień wykorzystywany jest przy produkcji szkockiej i irlandzkiej whisky. Niektóre gatunki jęczmienia są roślinami ozdobnymi (jęczmień grzywiasty) lub chwastami (jęczmień płonny). Rośliny spożywcze Rośliny strączkowe • Fasola Roślina uprawna – uprawiana jako warzywo o bardzo dużych wartościach odżywczych. Należy do grupy tzw. roślin strączkowych. W uprawie jest ok. 20 gat. fasoli. Rośliny spożywcze Rośliny strączkowe • Groch Roślina uprawna, uprawiana jako warzywo i na paszę dla zwierząt. Sztuka kulinarna: niedojrzałe nasiona grochu mają barwę zieloną i zbierane są w celu bezpośredniego spożycia i produkcji mrożonek lub konserw. Dojrzałe i uschnięte nasiona grochu gotuje się i wykorzystuje jako podstawę rozmaitych posiłków lub dodatek do innych potraw. Tradycyjną polską potrawą jest groch podawany z kapustą i zupa grochówka. Rośliny spożywcze Rośliny strączkowe • Soja Jest rośliną uprawną z grupy tzw. roślin strączkowych. Nasiona soi są bardzo ważnym surowcem do produkcji pasz i stanowią też cenny pokarm dla człowieka. Produkty spożywcze wytwarzane z soi są szczególnie chętnie włączane do diety przez wegetarian, jako alternatywa dla mięsa. Na bazie nasion soi wytwarza się takie produkty, jak: olej sojowy, mączka sojowa, kasza sojowa, mleko sojowe, tofu, lecytyna. Preparaty z soi dodawane są do różnych przetworów, m.in. konserw mięsnych, wędlin – dodatek soi podnosi ich wartości odżywcze. Nasiona soi zawierają bardzo dużo w porównaniu z innymi roślinami, bo aż 30-50% białka, przy czym mają bardzo odpowiedni dla człowieka skład aminokwasów. Ponadto zawierają dużo tłuszczu (14-24%), oraz witaminy z grupy B. Rośliny spożywcze Rośliny okopowe - korzeniowe • Marchew Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory. Jednym z narodowych produktów kulinarnych Portugalii jest dżem marchewkowy. Rośliny spożywcze Rośliny okopowe - korzeniowe • Rzepa Roślina uprawna: Rzepa uprawiana jest jako warzywo o jadalnej bulwie, popularne w strefie klimatu umiarkowanego na całym świecie. Odmiany o bulwach mniejszych, lecz delikatniejszych w smaku uprawiane są jako żywność dla ludzi, natomiast większe, lecz o mniejszych walorach smakowych uprawia się na paszę dla zwierząt hodowlanych. Roślina pastewna uprawiana w międzyplonie ścierniskowym. Cenne są liście, które zawierają więcej suchej masy i białka niż korzenie. Roślina kosmetyczna używana w kosmetyce; wywar z liści służy jako odżywka do przetłuszczających się włosów z łupieżem (wzmacnia włosy, zapobiega wypadaniu), ugotowana i przetarta bulwa służy jako maseczka do twarzy przeciw trądzikowi i wypryskom. Rośliny spożywcze Rośliny okopowe - bulwiaste • Ziemniak Bulwy po poddaniu obróbce cieplnej stanowią cenny pokarm człowieka. Pozostałe części rośliny są trujące. Popularnymi potrawami z ziemniaków są frytki, chipsy i kopytka. Ziemniak jest też ważną rośliną pastewną, jako gotowany był podstawą tradycyjnej metody żywienia świń. Jest ważną rośliną przemysłową, używa się go do produkcji spirytusu, mączki ziemniaczanej, która jest niemalże czystą skrobią. Rośliny spożywcze Rośliny pastewne • Trawy Są to rośliny zielne, (częściej byliny niż rośliny jednoroczne). Ich charakterystyczną cechą jest zdolność krzewienia się, czyli wypuszczania licznych źdźbeł z tzw. punktów krzewienia występujących w dolnych częściach pędu. Są przeważnie wiatropylne, czasami samopylne. Rośliny spożywcze Rośliny pastewne - strączkowe • Łubin Gatunki uprawiane w Polsce łubin biały (Lupinus albus L.) – gatunek uprawiany łubin zmienny (Lupinus mutabilis Sweet – gatunek uprawiany i efemerofit łubin trwały (Lupinus polyphyllus L.) – antropofit zadomowiony łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius L. ) – gatunek uprawiany łubin żółty Lupinus luteus L.) – gatunek uprawiany Rośliny spożywcze Rośliny pastewne - motylkowate • Koniczyna Koniczyna (Trifolium L.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Około 300 gatunków. Występuje w klimacie umiarkowanym wilgotnym Europy, Ameryki Północnej i Azji. W Polsce rośnie dziko ponad 20 gatunków, kilka jest uprawianych. Gatunkiem typowym jest Trifolium pratense
