1 ZESTAW ZADAŃ 3 POZIOM ROZSZERZONY ZADANIE 1

ZESTAW ZADAŃ 3
POZIOM ROZSZERZONY
ZADANIE 1. Badania prowadzone wśród społeczności tradycyjnych dowodzą, że ludzie współcześni mogą zaspokajać
potrzeby żywieniowe w różny sposób. Współczesny człowiek wyewoluował do gatunku łatwo przystosowujących się
konsumentów różnych pokarmów.
Uwaga: Dane dotyczące poboru energii odnoszą się do osób dorosłych (średnia dla mężczyzn i kobiet), natomiast dane
dotyczące cholesterolu całkowitego i wskaźnika masy ciała (BMI) - do mężczyzn. Prawidłowy BMI - 18,5-24,9;
nadwaga - 25,0-29,9;
otyłość - ponad 30.
Wyjaśnij, przytaczając jeden argument, dlaczego Eskimosi, mimo że spożywają więcej pokarmów
wysokokalorycznych niż Amerykanie, mają prawidłowy wskaźnik BMI.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE 2. Zadaniem układu wydalniczego u większości zwierząt jest utrzymanie odpowiedniego bilansu wodnomineralnego oraz usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Na schemacie przedstawiono
modele budowy układów wydalniczych bezkręgowców.
Wskaż i nazwij układ wydalniczy, który spełnia prawie wyłącznie funkcję osmoregulacyjną, a usuwanie zbędnych
produktów metabolizmu zachodzi na skutek dyfuzji z organizmu
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
1
ZADANIE 3. Przeprowadzono następujące doświadczenie: Na dwóch pokrywkach od stoi umieszczono w małych zlewkach
wypełnionych wodą po jednym zielonym liściu pelargonii. Następnie na powierzchnie wody wlano około 0,5 cm warstwy oleju.
Jedną z pokrywek przykryto słojem i uszczelniono brzeg nakrętki taśmą klejącą. Na drugiej zakrętce, obok zlewki z liściem,
ułożono pasek siarki długości 1 centymetra. Następnie zapalono pasek siarki i przykryto słojem. Brzeg pokrywki również
uszczelniono taśmą. Na drugi dzień okazało się, że liść w stoiku z siarką przybrał barwę żółtawo-brunatną. Określ, który z
powyższych zestawów byt zestawem doświadczalnym, a który kontrolnym. Sformułuj cel doświadczenia oraz wniosek z jego
przebiegu.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
ZADANIE 4. Każdy enzym restrykcyjny rozpoznaje i dokonuje cięć tylko w jednym rodzaju obszarów DNA o stałej
długości i sekwencji zasad. Większość obszarów restrykcyjnych ma charakter palindromowy. W miejscu cięć
powstają tak zwane lepkie końce. Połącz przedstawione poniżej fragmenty pociętego dwoma restryktazami DNA. Podaj
rolę restryktaz.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
2
ZADANIE5. Skrzyżowano heterozygotyczne pod względem dwóch cech brązowe muszki owocowe (Drosophila
melanogaster) o normalnych skrzydłach. Wyniki krzyżówki przedstawia poniższa szachownica Punnetta.
Oblicz prawdopodobieństwo wystąpienia czarnej muszki o zredukowanych skrzydłach. Określ czy rozważane geny są
sprzężone czy nie.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE6. Spośród podanych niżej wyrażeń wybierz właściwe dla przedstawionego schematycznie procesu.
Przyporządkuj je cyfrom oznaczonym na schemacie od 1 do 5.
cykl Krebsa, fosforylacja oksydacyjna, faza jasna, fosforylacja substratowa, redukcja, cykl Calvina, faza ciemna,
łańcuch oddechowy, glikoliza, fotofosforylacja
ZADANIE 7. Ważnym etapem w dziejach życia na Ziemi było powstanie komórki eukariotycznej. Podaj dwa dowody
potwierdzające słuszność teorii seryjnej endosymbiozy.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
3
ZADANIE 8. Interfazę cyklu komórkowego dzieli się na trzy okresy. Zaznacz na schemacie i podaj nazwę okresu
cyklu komórkowego, w którym następuje replikacja DNA. Wymień najdłuższą fazę cyklu komórkowego.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE 9. Zaplanuj doświadczenie sprawdzające wpływ pączka szczytowego pędu rośliny na pokrój rośliny, mając
do dyspozycji hodowle młodych jednopędowych roślin niecierpka (Impatiens walleriana) oraz sekator. Ustal zestaw
doświadczalny i kontrolny oraz postaw hipotezę.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE10. Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania: Tlen powstający w procesie fotosyntezy pochodzi z:
a) przekształcenia szczawiooctanu w jabłczan
b) asymilacji dwutlenku węgla
c) rozpadu nadtlenku wodoru
d) przejścia jabłczanu w pirogronian
ZADANIE 11. Rycina przedstawia wybrane rodzaje liści. Zaproponuj jedno kryterium podziału liści przedstawionych
na rycinie.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
4
ZADANIE 12. W 1931 roku Joachim Hammerling przeprowadził eksperyment, który w pierwszym etapie polegał na
tym, że odciął „parasolowatą" część jednokomórkowego glonu Acetabularia, pozbawioną jądra komórkowego. Część ta
obumarła, „trzonek", jeśli posiadał jądro komórkowe, to odbudowywał utraconą część. W kolejnym etapie odciął „parasol"
oraz usunął jądro komórkowe z „trzonka". Na jego miejsce wprowadził inne, z gatunku charakteryzującego się innym
kształtem „kapelusza". Odtworzony w takich warunkach „parasol" był charakterystyczny dla gatunku, z którego pochodziło
jądro. Sformułuj problem badawczy i wniosek z opisanego eksperymentu.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE13 . Rycina obrazuje proces podwójnego zapłodnienia u okrytonasiennych. Przedstaw w punktach proces
podwójnego zapłodnienia u roślin okrytonasiennych i wyjaśnij, dlaczego u okrytozalążkowych dochodzi do
zapłodnienia bez udziału wody.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE14. Wśród niżej wymienionych gatunków podkreśl sześć, które w Polsce objęte są ochroną gatunkową,
uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie gatunki.
sosna limba, porostnica wielokształtna, skrzyp olbrzymi, jodła pospolita, śnieżyczka przebiśnieg, języcznik zwyczajny,
dąb szypułkowy, chrobotek koralkowy, grzybień biały
5
ZADANIE 15. Rycina przedstawia cykl rozwojowy skrzypu. Uporządkuj etapy cyklu rozwojowego skrzypu,
wpisując cyfry od 2 do 5 oraz uzasadnij, dlaczego skrzyp zaliczamy do roślin dwupiennych.
1
- wzrost sporofitu
- rozwój męskich i żeńskich przedrośli
-wytworzenie kłosów zarodnionośnych
- wysyp zarodników
- tworzenie się rodni i plemni z gametami oraz zapłodnienie
ZADANIE 16. Tabela przedstawia wybrane rośliny uprawne. Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę części rośliny
wykorzystywanej przez człowieka oraz wykonaj diagram słupkowy przedstawiający wysokość zbiorów.
ZADANIE17. Ustal, które z porównywanych w tabeli zwierząt należy do ryb karpiowatych. Wyjaśnij związek
pęcherza pławnego ze sposobem poruszania się ryby.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
6
ZADANIE 18. Ryciny A i B ilustrują wdech i wydech u ptaków. Opisz w punktach drogę przepływu powietrza
przez układ oddechowy ptaków podczas wdechu. Wyjaśnij, na czym polega proces podwójnego oddychania u
ptaków.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE 19. Tabela przedstawia procentową zawartość wody w różnych częściach roślin.
nazwa części rośliny
średnia %-owa zawartość wody
młode liście
90
dojrzałe liście
72
zielone łodygi
75
zdrewniałe łodygi
60
nasiona
10
Na podstawie danych w tabeli narysuj diagram słupkowy przedstawiający procentową zawartość wody w różnych
częściach roślin.
7
ZADANIE 20.Woda jest środowiskiem życia wielu organizmów. Wpisz w odpowiednie rubryki tabeli wszystkie
wymienione poniżej organizmy.
karp
błotniarka
moczarka
płaszczka
morszczyn
Organizmy słodkowodne
ukwiał
mątwa
Organizmy morskie
ZADANIE 21. Podkreśl trzy z niżej podanych cech, które umożliwiły roślinom nasiennym opanowanie środowiska
lądowego, następnie wybierz jedną z nich i określ jej znaczenie w przystosowaniu rośliny do życia na lądzie.
A
Dobrze wykształcone systemy korzeniowe.
B
Obecność miękiszu powietrznego (aerenchyma).
C
Dobrze rozwinięte tkanki przewodzące.
D
Obecność chwytników.
E
Gruba warstwa kutykuli.
F
Wytworzenie łagiewki pyłkowej.
ZADANIE 22. Poniżej przedstawiono wzory strukturalne wybranych aminokwasów białkowych.
Dokonaj klasyfikacji wymienionych aminokwasów na endogenne i egzogenne i wpisz je do tabeli.
Który z aminokwasów zawiera siarkę?
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
8
Wpisz nazwę aminokwasu, którego podstawnik ma charakter aromatyczny.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………
ZADANIE 23. Po analizie schematycznego rysunku sformułuj problem badawczy, rodzaj reakcji oraz wniosek.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
ZADANIE 24. Wśród wymienionych białek podkreśl te, które w swej cząsteczce zawierają atom żelaza (Fe): elastyna,
transferyna, keratyna, ferredoksyna, pepsyna, insulina, rybonukleaza, histony, hemoglobina.
ZADANIE 25. Zakreśl pięć prawdziwych zdań dotyczących funkcji wody:
1. Pełni rolę środowiska procesów metabolicznych.
2. Wchodzi w skład enzymów prostych.
3. Bierze udział w reakcjach metabolicznych.
4. W roztworach koloidalnych pełni funkcję fazy rozproszonej.
5. Jest dobrym rozpuszczalnikiem.
6. Pełni funkcję strukturalną w organizmach.
7. Jest materiałem zapasowym u zwierząt
8. Transportuje wiele substancji.
ZADANIE 26. Schematyczny rysunek przedstawia cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego.
Prześledź cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego i odpowiedz na pytania:
Kto jest żywicielem ostatecznym tasiemca nieuzbrojonego?
………………………………………………………………………………………………….…………………………
Wymień żywiciela pośredniego tasiemca nieuzbrojonego
………………………………………………………………………………………………….…………………………
Opisz, jak dochodzi do zakażenia człowieka larwami tasiemca
………………………………………………………………………………………………….…………………………
Wymień tasiemce, które są najczęstszymi pasożytami człowieka.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
9
ZADANIE 27. Do niżej przedstawionych schematów (A) i (B) ukazujących mechanizm zwrotnego hamowania przez
hormony gruczołów zależnych od przysadki wpisz:
Uzupełnij brakujące informacje w tabeli (A) i (B).
Wymień hormony przedniego płata przysadki mózgowej, które pobudzają aktywność:
a) kory nadnerczy
b) tarczycy
c) gonad
Podaj hormony podwzgórzowe stymulujące uwalnianie:
a) kortykotropiny .......................................................................................................
b) tyreotropiny ...........................................................................................................
c) gonadotropin .........................................................................................................
ZADANIE 28. Z tkanek roślinnych wyizolowano substancje o właściwościach hormonalnych. Wskaż, które z wymienionych
poniżej są hormonami roślinnymi. Wybierz i zakreśl prawidłową odpowiedź.
a) auksyny
b) gibereliny
c) cytokininy
d) wszystkie razem
10
ZADANIE 29. Przyczyną wielu chorób pasożytniczych człowieka są niektóre pierwotniaki i robaki obłe (nicienie).
Zastanów się i wpisz do tabeli nazwy pierwotniaków i robaków obłych pasożytujących w przewodzie pokarmowym
człowieka.
ZADANIE 30. Podaj, czy istnieją pasożytnicze kręgowce, jeżeli tak - podaj przykład.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
ZADANIE 31. Uzupełnij tabelę przedstawiającą przykładowe właściwości fizyko-chemiczne wody i jej biologiczną
rolę.
ZADANIE 32. Porównaj funkcje liści i kwiatów przedstawionych na poniższych rysunkach roślin.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
ZADANIE 33. Rysunek przedstawia wyniki obserwacji przeprowadzonych podczas pewnego doświadczenia.
Na podstawie ich analizy sformułuj odpowiedni wniosek.
szklanka 1
szklanka 2
………………………………………………………………………………………………….…………………………
11
ZADANIE 34. Pierwotniaki żyją w różnych środowiskach. Mogą to być np. płyny ustrojowe, wody słodkie i słone, co
wpływa na występujące różnice w budowie ich komórek. Napisz, które(-y) z niżej narysowanych organizmów nie
posiada(-ją) wodniczek tętniących i podaj najbardziej prawdopodobną przyczynę braku tych struktur komórkowych.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
ZADANIE 35. Wykres przedstawia graficzny obraz wyników (we współrzędnych logarytmicznych) pomiarów
szybkości przemiany materii w stosunku do ciężaru ciała u różnych zwierząt. Przedstaw prawidłowość, którą on ilustruje.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
ZADANIE 36. Przyporządkuj nazwę organizmu ze sposobem pobierania przez niego pokarmu.
1. tasiemiec
a. chwytanie ofiary przy użyciu czułków z parzydełkami
2. młody ptak
b. trawienie zewnętrzne
3.
niektóre meduzy
c. chwytanie i połykanie żywej ofiary
4.
ameba
d. wchłanianie całą powierzchnią ciała
e fagocytoza
ZADANIE 37. Na budowę i funkcjonowanie układu pokarmowego ma wpływ rodzaj pobieranego pokarmu.
Pokarm roślinny w porównaniu ze zwierzęcym zawiera więcej cukrów, a mniej białek i jest trudniejszy do strawienia ze
względu na obecność celulozy. Przedstaw jedną prawidłowość dotyczącą trawienia celulozy przez zwierzęta
………………………………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
12
ZADANIE 38. Poniżej przedstawiono ilustrację graficzną wyników doświadczenia Pawłowa polegającego na
badaniu ilości wydzielanego soku żołądkowego w zależności od rodzaju pokarmu, którym był żywiony pies.
Na podstawie analizy powyższego wykresu napisz, który z badanych produktów powoduje po spożyciu wydzielanie
największej ilości soku żołądkowego, a po którym z nich czas wydzielania soku jest najdłuższy.
Największe ilości soku żołądkowego wydzielają się po spożyciu…………………………………………..
Najdłużej wydzielanie soku żołądkowego następuje po spożyciu:................…………………………………
ZADANIE 39.
Dla większości roślin substratami oddechowymi są węglowodany, ale istnieją też organizmy roślinne, które wykorzystują
do tego celu, w szczególnych fazach swojego rozwoju, inne związki chemiczne.
Napisz, jaka substancja chemiczna jest substratem oddechowym w przypadku kiełkowania nasion roślin motylkowych,
a jaka podczas kiełkowania nasion roślin oleistych.
………………………………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………………………………….…………………………
13