Motywacja i czynniki sytuacyjne warunkujące zachowanie kobiet

SN stwierdził, że „(…) rekonstrukcja procesu motywacyjnego
zachodzącego w psychice konkretnego sprawcy określonego
czynu musi z natury rzeczy opierać się przede wszystkim na
analizie jego osobowości, a więc:
- cech charakteru,
- usposobienia,
- poziomu umysłowego,
- reakcji życiowych.
Dopiero suma tych osobopoznawczych danych w zestawieniu z
okolicznościami popełnionego czynu daje podstawę do
prawidłowej jego oceny od strony podmiotowej”.
Wyrok SN, IV KR, OSNIK 1974, nr 12, poz.222.


brak ujednoliconej terminologii „motywacji”,

wyraźna jest tendencja zastępowania terminu „motywacja”,
pojęciem „proces motywacyjny”, „działanie umotywowane”,

„proces motywacyjny” – proces wpływający na działanie,
motywy stanowią w tym procesie funkcje czynników
inspirujących, ukierunkowujących, integrujących zachowanie;
określa się go jako regulator, który pełni funkcje sterowania
czynnościami, tak by doprowadziły człowieka do określonego
wyniku, celu życiowego, zadania.

Działanie umotywowane – występuje wówczas, gdy jednostka
uświadamia sobie cel działania i konstruuje jego program;
motyw jest wówczas postrzegany jako zwerbalizowanie celu i
programu umożliwiającego danej osobie podjęcie określonej
czynności.

Tło motywacyjne – sytuacyjne przesłanki procesu
motywacyjnego kształtują się poprzez określenie zmiennych,
które usposabiają lub predestynują do realizacji określonego
przestępstwa lub odgrywają znaczną rolę w etiologii
zachowania przestępczego.

zastosowanie kryterium motywu pozwala na wskazanie cech
charakterystycznych dla poszczególnych grup sprawczyń,

Motyw zabójstwa – charakteryzuje sylwetkę sprawczyni
ukazując, jakie wartości są dla niej istotne, jakie dobra mają
dla niej szczególne znaczenie, jakie są rzeczywiste przyczyny
jej zachowania, relacje z ofiarą, uprzednie konflikty, czy
sytuacje trudne.

Ocena motywu – to wypadkowa 1) obserwacji zachowania, 2)
wyników badań psychologicznych, 3) analizy zachowania
sprawcy tempore criminis.
wpływ wojen długich i krótkotrwałych, bez względu na ich
wynik i skutki ekonomiczne,
 wpływ przemocy: w rodzinie, w społeczeństwie, w środkach
masowego przekazu,
 wpływ środowiska, a szczególnie sytuacji ekonomicznej, czy
prawnej,
 wpływ sytuacji rodzinnej, w szczególnie charakter relacji z
partnerem, czy mężem,


Stąd stwierdzenie, że sprawczynie (zabójczynie) to „produkty”
sytuacji w jakiej się znalazły.

Badania kryminologiczne dowodzą, że przestępstwa kobiet są
osobną kategorią kryminalną, w której czynniki kulturowe
odnoszące się do ich ról społecznych stanowią najważniejsze
zmienne.

Teorie kryminologiczne, dotyczące przestępczości kobiet nie
znajdują
swojego
odpowiednika
w
teoriach
kryminologicznych
charakteryzujących
przestępczość
mężczyzn. W teoriach „kobiecych” zwraca się uwagę na
uwarunkowania społeczne w postaci wadliwych stosunków w
rodzinie (małżeństwo, związki pozamałżeńskie, przemoc,
awantury, konflikty, alkoholizm).

Małżeństwo restrykcyjne – wzrost liczby zabójstw przez
kobiety w rodzinach, w których ukrywana jest przemoc.
Według danych statystycznych niemieckich kryminologów
Steinmetza i Straussa 1/5 populacji mężczyzn aprobuje agresję
wobec kobiety => małżeństwo takie pozwala na
sformułowanie syndromu maltretowanej żony, który jest
okolicznością łatwo generującą zabójstwo,

Uzależnienie do alkoholu – stan nietrzeźwości powoduje u
kobiet wzrost poziomu agresji, kobieta w tym stanie ma
obniżoną w stopniu znacznym zdolność rozumienia, ocenę
faktów, osłabioną samokontrolę, czyn ukierunkowuje zwykle
na najbliższych (męża, dziecko, kochanka).

Relacje tego typu określane są jako VOR (victim offender
relationship),

Zwykle przybierają one trzy formy:
neurotyczną,
psychobiologiczną,
geneobiologiczną.
-
-

Forma neurotyczna – polega na rozwoju i pogłębianiu się
sytuacji
konfliktowych,
zaistniałych
zwłaszcza
w
dzieciństwie,

Może się objawiać nienawiścią do ojca, czy ojczyma,
przybierać postać kompleksu Edypa, nie ogranicza się jednak
wyłącznie do rodziców i może manifestować się wobec innych
osób (znajomych, lub obcych),

Niezmiennie uznaje się, ze źródłem wykształcenia tejże formy
są przeżycia z okresu dzieciństwa, mające silny związek z
najbliższymi i „powikłaniami” wzajemnych relacji z tymi
osobami (rodzicami czy rodzeństwem).

Forma psychobiologiczna – polega na występowaniu
wzajemnej atrakcyjności dwóch uzupełniających się
przeciwstawnych typów konstytucjonalnych, gdzie jedna
strona staje się negatywem drugiej.

Ten typ relacji pojawia się w małżeństwie alkoholika, tyrana
domowego albo w relacji między prostytutką, a sutenerem,
chociaż żadna z tych relacji nie jest kryminogenna może
ułatwić popełnienie przestępstwa

Kontakt ofiara – sprawca zauważalny jest najlepiej w relacjach
rodzinnych, gdzie występuje przemoc,
Kontakt ten zawsze przybiera postać cyklicznie powtarzających
się sekwencji:
 I Faza – ofiara doznaje szoku i odpowiada niewiarą na czyny
prześladowcy – mechanizm zaprzeczania,
 II Faza – pozorne przystosowanie do powstałej sytuacji,
zaprzeczenie zostaje przełamane przez przerażenie,
 II Faza – po popełnieniu przestępstwa pojawiają się cykliczne
ataki: apatii, złości, rezygnacji, irytacji, wściekłości, bezsenności,
reakcje lękowe, koszmary senne, narastające poczucie winy.


U kobiet maltretowanych występuje tzw. „zamrożony strach”
lub „histeryczne rozszczepienie” analogiczne do tego, jakie
występuje w syndromie sztokholmskim,

Do przeważających należą następujące reakcje: lęk, strach,
poczucie niepewności, ciągłe zagrożenie,

Obserwacja powyższych okoliczności spowodowała, że
wykształciło się pojęcie victim precipitation. Termin ten
stanowi synonim ofiary przyśpieszającej popełnienie
przestępstwa, głównie zabójstwa. To ofiara pierwsza posługuje
się siłą fizyczną, inicjuje zdarzenie, doprowadza do
przestępstwa.

w ujęciu wiktymologicznym akcentuje się „wymuszanie”
przez sytuację pewnego typu ludzkich zachowań, osoby
przyjmują takie role, jakie narzuca sytuacja,
1) konflikty między ofiara, a sprawcą (kłótnie rodzinne),
 2)motyw zemsty, wynikający z emocjonalnych reakcji
sprawcy na zachowanie ofiary,
 3) utrzymywanie kontaktów z osobami zaburzonymi,
 4) brak kontroli nad własnym zachowaniem, przebywanie w
sytuacji zagrożenia,
 5) poczucie krzywdy i odrzucenia,
 6) zazdrość.
