Mi*dzynarodowe stosunki gospodarcze
advertisement
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE Zajęcia nr 2 Plan zajęć • Wprowadzenie • Teorie wymiany międzynarodowej • Merkantylizm • Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) • Koncepcja przewagi komparatywnej (D. Ricardo) Wprowadzenie • Teorie wymiany międzynarodowej starają się odpowiedzieć na pyt.: • Przyczyny prowadzenia wymiany handlowej? • kraje różnią się między sobą (climate, land, capital, labor, technology) • dążenie do wykorzystania korzyści skali produkcji • Co decyduje o strukturze handlu? • Na czym polegają korzyści z handlu? Teorie hz odnoszą się do tendencji długookresowych. Teorie wymiany międzynarodowej Nazwa Twórca Baza handlu Model przewagi (korzyści) absolutnej Model przewagi (korzyści) komparatywnej A. Smith Absolutna obfitość zasobów D. Ricardo Różnica w wydajności pracy Teoria proporcji Heckscher, czynników produkcji Ohlin, Samuelson Handel Grubel, Lloyd wewnątrzgałęziowy Różnice w relatywnym wyposażeniu krajów w czynniki produkcji Zróżnicowanie dóbr, korzyści skali Teorie wymiany międzynarodowej Teoria luki technologicznej Posner Teoria cyklu życia produktu Vernon Nierównomierne rozłożenie postępu technologicznego miedzy krajami (firmami) Produkcja dóbr znajdujących się w różnych fazach cyklu życia Teorie wymiany międzynarodowej Podział teorii: tradycyjne współczesne • Cel: interpretacja źródeł i kierunków handlu w całej gospodarce światowej; • dotyczą różnych specyficznych warunków handlu • Różnice w warunkach produkcji jako podstawa handlu • Cel: wyjaśnienie źródeł i kierunków handlu, gdy kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji • „kraj” jako podmiot handlujący • Kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji • Przedsiębiorstwa jako podmiot handlujący Tradycyjne teorie hz Współczesne teorie hz • merkantylizm • teoria klasyczna • przewaga absolutna • przewaga względna • teoria proporcji czynników produkcji • handel wewnątrzgałęziowy • teoria luki technologicznej • teoria cyklu życia produktu 8 MERKANTYLIZM Merkantylizm • Pieniądz jest miarą bogactwa tzn. posiadanie jak największej ilości kruszców szlachetnych (złota i srebra) decydowało o potędze gospodarczej i politycznej; • Eksport stanowił sposób na pomnożenie własnego bogactwa, natomiast import zmniejszał je, wzbogacając zagranicę; • Handel zagraniczny warto prowadzić po to, aby zwiększyć zasoby kruszców dodatni bilans handlowy Merkantylizm D. Hume – krytyka merkantylizmu • Odwoływał się do ilościowej teorii pieniądza; • Złoto i srebro napływające do kraju mającego nadwyżkę eksportu zwiększają podaż pieniądz i powodują wzrost poziomu cen a zatem pogorszą konkurencyjność towarów tego kraju na rynku międzynarodowym; • Merkantyliści mylili się, że jakiś kraj może przez długi okres utrzymać nadwyżkę eksportu oraz gromadzić w ten sposób nadwyżki złota i srebra; • Handel międzynarodowy jest grą o sumie zerowej; merkantylizm teorie klasyczne • handel międzynarodowy grą o sumie zerowej • handel międzynarodowy grą o sumie dodatniej 12 KONCEPCJA PRZEWAGI ABSOLUTNEJ A. Smith Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) • 1776r. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów.” • o korzyściach z handlu decydują absolutne różnice w kosztach produkcji między krajami; • za podstawę specjalizacji międzynarodowej i odnoszenia z niej korzyści przyjmuje się absolutne różnice kosztów wytwarzania pomiędzy poszczególnymi krajami, mierzonych nakładami pracy; Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) PRZEWAGA ABSOLUTNA • Zdolność kraju do wyprodukowania większej ilości produktów z danych zasobów wytwórczych niż w kraju konkurenta, a więc przewaga jednostkowych kosztów produkcji przy wytwarzaniu określonych dóbr • Kraj podejmuje specjalizację w produkcji dobra , które produkuje taniej tzn. opierając się o ten sam zasób pracy wytwarza większą ilość danego dobra, lub inaczej, do produkcji jednej jednostki angażuje mniejsze nakłady pracy. • Jeśli kraj ma przewagę absolutną w wytwarzaniu towaru to będzie odnosił korzyści, specjalizując się i eksportując towary, które produkuje taniej (bardziej wydajnie) od innych krajów oraz importując towary, w których jego koszty są wyższe niż za granicą. Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) ZAŁOŻENIA MODELU: • 2 kraje • 2 dobra • istnieje jeden czynnik produkcji – praca • nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji • brak mobilności pracy między krajami • brak korzyści skali • brak kosztów transportu • istnieje wolna konkurencja w obu krajach • Eksport = Import • brak barier handlowych Polska Czechy Kasza (tona) 5h 9h Piwo (beczka) 4h 2h 1. GOSPODARKA ZAMKNIĘTA Wymiana towarów: • Polska 1tona kaszy = 5h pracy i 1 beczka piwa = 4h pracy • Czechy 1 tona kaszy = 9 h pracy i 1 beczka piwa = 2h pracy Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011 17 Polska Jeden robotnik w ciągu godziny może wyprodukować 1/5 tony kaszy lub Czechy mają przewagę absolutną Polska ma przewagę absolutną Czechy Jeden robotnik w ciągu godziny może wyprodukować 1/9 tony kaszy 1/4 beczki piwa lub 1/2 beczki piwa BEZ SPECJALIZACJI (brak wymiany): Kasza (tona) Piwo (beczka) Polska Czechy 1/5 = 9/45 t/1h 1/9 = 5/45 t/1h ¼ beczek/1h ½ =2/4 beczek/1h Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011 PO SPECJALIZACJI (wymiana) : Kasza (tona) Piwo (beczka) Polska Czechy RAZEM +1/5 = +9/45 t/1h - 1/9=-5/45 t/1h +4/45 -1/4 +½ +1/4 Jeżeli Polska przesunie godzinę pracy wykorzystywaną do produkcji piwa na rzecz produkcji kaszy to cała gospodarka na tym zyska. Odpowiednio w przypadku Czech i produkcji Piwa. Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011 Kasza (tona) Piwo (beczka) Polska Czechy RAZEM +1/5 = +9/45 - 1/9=-5/45 +4/45 -1/4 +½ +1/4 GOSPODARKA OTWARTA Dzięki specjalizacji każda godzina pracy przesunięta od produkcji nieefektywnej do efektywnej w obu krajach pozwoli zwiększyć łączną podaż kaszy o 4/45 tony i łączną podaż piwa o ¼ beczki Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011 Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) • Korzyści będą tym większe, im więcej pracy zostanie w ten sposób alokowane. ZADANIE: Ile będą wynosiły korzyści jeśli do alokacji będziemy mieli 90h? 22 KONCEPCJA PRZEWAGI KOMPARATYWNEJ (WZGLĘDNEJ) D. Ricardo Teoria kosztów względnych (kosztów komparatywnych, porównawczych) (Torrens, Ricardo) Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” (1817r) Torrens „Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem” (1808r) (1772-1823) Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych dóbr, w produkcji których jego przewaga w kosztach względnych jest największa, albo tych, w stosunku do których jego strata w kosztach względnych jest najmniejsza - podstawą wyboru specjalizacji są względne koszty produkcji 24 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) • W walentynki w USA popyt na róże wynosi ok 10 millionów. • Wyhodowanie róż w zimie w USA jest bardzo trudne: • kwiaty muszą rosnąć w ogrzewanych szklarniach • koszty energii, kapitału, pracy są znaczące • Zasoby te można by wykorzystać do produkcji innych dóbr, np. komputerów (zjawisko zamienności – trade-off) 25 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) • Koszt alternatywny produkcji róż w porównaniu z produkcją komputerów jest to liczba komputerów, którą można by wyprodukować przy użyciu tych zasobów, które zużyto do wyhodowania róż. • W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. • Koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. • Przewaga komparatywna Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji jakiegoś dobra, jeśli koszt alternatywny jego produkcji w przeliczeniu na inne dobra jest niższy w tym kraju niż w innych krajach. 26 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) • Załóżmy, że w USA 10 milionów róż może być wyprodukowane z tych samych zasobów co 100 000 komputerów. • Załóżmy, że w Meksyku 10 milionów róż może być wyprodukowane z tych samych zasobów co 30 000 komputerów. • Przykład zakłada, że pracownicy z Meksyku są mniej produktywni niż ci z USA. 27 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) • Jeżeli każdy kraj będzie specjalizował się w produkcji dobra, w którym ma przewagę komparatywną (tzn. koszt alternatywny produkcji tego dobra jest niższy w tym kraju niż w innych krajach), to wymiana handlowa przyniesie korzyści dla obu krajów. • Koszt alternatywny produkcji róż jest niższy w Meksyku. • Koszt alternatywny produkcji komputerów jest niższy w USA. • Zmiana struktury produkcji (USA produkuje komputery, Meksyk róże) zwiększa całkowitą wielkość produkcji róż i komputerów do podziału na świecie. 28 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) 29 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Przykład z tabeli ilustruje podstawę koncepcji przewagi komparatywnej: handel między dwoma krajami może być dla obu krajów korzystny, jeśli każdy kraj z nich eksportuje dobro, w produkcji którego ma przewagę komparatywną (lower opportunity costs). Co determinuje przewagę komparatywną? 30 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji ZAŁOŻENIA MODELU: • doskonała konkurencja (homogeniczne dobra, brak ograniczeń w dostępie do rynku, doskonała informacja itp.), • dwa kraje (kraj, zagranica) • dwa dobra (ser, wino) • jeden czynnik produkcji - praca • niezmienna technologia (produktywność różni się między krajami, ale jest identyczna na obszarze danego kraju), • brak kosztów transportu, • brak barier handlowych 31 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Technikę produkcji stosowaną przez Kraj można sumarycznie opisać jako wydajność pracy w obu gałęziach wyrażoną w kategoriach jednostkowych nakładów pracy: jednostkowe nakłady pracy, czyli liczba godzin potrzebnych do wytworzenia jednej jednostki produktu oznaczamy aLW jako jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina (np. aLW = 2, oznacza, że produkcja jednego litra wina wymaga 2 godzin pracy) oznaczamy aLC jako jednostkowe nakłady pracy w produkcji sera (np. aLC = 1, oznacza, że produkcja jednego kilograma sera wymaga 1 godziny pracy) całkowite zasoby gospodarki Kraju definiujemy jako L, czyli całkowity zasób siły roboczej (np. L=120, oznacza, że gospodarka dysponuje 120 godzinami pracy lub 120 pracownikami) 32 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH (production possibility frontier (PPF)) • krzywa możliwości produkcyjnych – graficzna prezentacja różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie zasoby są efektywnie wykorzystywane • kombinacje nieefektywne • kombinacje nieosiągalne Źródło: Bednarska H., Krakowińska E., Ryć K., Skrzypczak Z., Zborowska W., Mikroekonomia w zarysie, WWZ, Warszawa 2010 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Możliwości produkcyjne • Granica możliwości produkcyjnych (PPF) pokazuje maksymalną wielkość produkcji (np.wina), która może być wyprodukowana przy każdej wielkości produkcji innego dobra (np. sera) i odwrotnie. • PPF można przedstawić za pomocą równania: aLCQC + aLWQW ≤ L • Dla wcześniejszego przykładu będzie to odpowiednio: QC + 2QW = 120 Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Granica możliwości produkcyjnych Kraju Produkcja wina w Kraju, QW, w litrach L/aLW P Wartość bezwzględna nachylenia równa się kosztowi alternatywnemu sera w przeliczeniu na wino F L/aLC Produkcja sera w Kraju, QC, w kg Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Przykład • Jeżeli wytworzenie 1kg sera wymaga 1 roboczogodziny • aLC=1 • jeżeli wytworzenie 1 litra wina wymaga 2 roboczogodzin • aLW=2 • to koszt alternatywny produkcji sera w przeliczeniu na wino wynosi • aLC/aLW=1/2 • koszt alternatywny równa się bezwzględnej wartości nachylenia granicy możliwości produkcyjnych. Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Względne ceny i podaż • Poszczególne wielkości produkcji każdego dobra determinują ceny. • Aby określić co faktycznie zostanie wyprodukowane musimy znać względne ceny dwóch dóbr w gospodarce tj. cenę jednego dobra (sera) w stosunku do ceny drugiego dobra (wina). • Przykład: • Jeżeli puszka Pepsi kosztuje 0,5$, to względna cena Pepsi jest ilością $ która może być zamieniona na 1 puszkę Pepsi, tzn. 0,5$. • Względna cena $ w stosunku do Pepsi to 2 puszki Pepsi za 1dolara. Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Niech PC oznacza cenę sera a PW oznacza cenę wina. Produkcja kilograma sera wymaga użycia aLC roboczogodzin, a produkcja jednego litra wina wymaga użycia aLW roboczogodzin, to godzinowa stawka płac dla produkcji sera równa będzie PC/ aLC, co oznacza wartość tego co robotnik może wytworzyć w ciągu godziny (dla wina odpowiednio). Jeżeli • PC /PW > aLC /aLW to płace przy produkcji sera będą wyższe; (specjalizacja w produkcji sera) • PC /PW < aLC /aLW to płace przy produkcji wina będą wyższe; (specjalizacja w produkcji wina) • PC /PW / = aLC /aLW to oba dobra będą produkowane Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych aLC /aLW oznacza koszt alternatywny produkcji sera względem wina Gospodarka będzie się specjalizować w produkcji sera, kiedy względna cena sera przewyższa jego koszt alternatywny; gospodarka będzie się specjalizować w produkcji wina, kiedy względna cena alternatywnego. sera jest niższa od jego kosztu Nakłady (koszty) ogółem Produkcja Koszt jednostkowy USA Brazylia USA Brazylia USA Brazylia Komputer 1h 1h 6szt 1 szt 10 min 60 min Kawa 1h 1h 4 tony 3 tony 15 min 20 min W USA w ciągu 1h wytworzono 6 komputerów i 5 t kawy. Na rynku wew. Amerykanie otrzymają 0,7 t kawy (4:6=0,7) za 1 komputer. Brazylijczycy za 1 komp. płacą 3 tony kawy. Na jakim poziomie wymiana jest opłacalna dla obu stron? Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011 Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo • Wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w wytwarzaniu tego, w czym ma komparatywną (względną) przewagę kosztową. Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Przewaga absolutna • Kiedy Kraj może wytwarzać jednostkę jakiegoś dobra, zużywając do tego (bezwzględnie) mniej jednostek pracy niż Zagranica, to mówimy, że Kraj ma przewagę absolutną w produkcji tego dobra. • zakładamy, że aLC < a*LC and aLW < a*LW – oznacza to, że Kraj ma przewagę absolutną w produkcji obu dóbr Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Przewaga komparatywna • zakładamy, że aLC /aLW < a*LC /a*LW – oznacza to, że Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji sera (koszt alternatywny produkcji sera w stosunku do wina jest niższy w Kraju niż Zagranicą) – Kiedy nie ma wymiany handlowej, relację ceny sera do wina wyznacza w każdym kraju relacja jednostkowych nakładów pracy tzn. dla Kraju (aLC /aLW ), dla Zagranicy (a*LC /a*LW). Dopuszczając wymianę międzynarodową Kraj będzie miał przewagę komparatywną w produkcji sera i będzie go eksportował Zagranicę w zamian za wino do momentu aż nastąpi zrównanie względnej ceny. Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Produkcja wina, Q*W, w litrach L*/a*LW Granica możliwości produkcyjnych Zagranicy F* +1 P* L*/a*LC Produkcja sera Q*C , w kg Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Ustalanie się względnej ceny (np. PC / PW) przy istnieniu wymiany handlowej – względna podaż sera to liczba kilogramów sera podzielona przez liczbę litrów wina, która jest dostarczana, (QC + Q*C )/(QW + Q*W); – względny popyt sera to liczba kilogramów sera podzielona przez liczbę litrów wina na którą zgłaszany jest popyt. Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Krzywa światowego względnego popytu na ser i względnej podaży sera Względna cena sera, PC/PW a*LC/a*LW RS 1 RD aLC/aLW Względna ilość sera, QC + Q*C QW + Q*W Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Korzyści z wymiany Q *W QW F* T P F P* Q *C QC Kraj PF oraz P*F* - możliwości produkcyjne TF oraz T*F* - możliwości konsumpcyjne T* Zagranica 49 Bibliografia • P.R. Krugman, M. Obstfeld, „Ekonomia międzynarodowa – Teoria i polityka” , PWN 2007, str. 41-74 oraz prezentacja I. Petsas. • J. Świerkocki, „Zarys ekonomii międzynarodowej”, PWE 2011, str. 18-21. Na kolejne zajęcia proszę zapoznać się z zagadnieniami: • Teoria obfitości zasobów (Heckschera i Ohlina) • Paradoks Leontiefa • cykl życia produktu • teoria luki technologicznej • handel wewnątrzgałęziowy DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !
