Co jest podstawowym przedmiotem obrotu na rynkach finansowych
advertisement
- Co jest podstawowym przedmiotem obrotu na rynkach finansowych? Najogólniej mówiąc podstawowym przedmiotem w obrocie na rynkach finansowych jest pieniądz bądź instrument finansowy. Sam rynek staje się swoistą areną na, której można dokonywać zamiany pieniądza na instrument finansowy lub instrumentu finansowego na pieniądz w celu osiągnięcia zysku bądź zabezpieczenia się przed ryzykiem. -Podaj definicję pośredników finansowych? Jest on definiowany jako podmiot zajmujący się przyjmowaniem środków pieniężnych od zarówno osób fizycznych jak i osób prawnych dysponujących w danym okresie wolnymi zasobami(nadwyżkami), w celu udostępnienia tychże środków, na określonych i uzgodnionych warunkach innym osobom fizycznym lub osobą prawnym, które w tym czasie ich potrzebują. Pośrednik swoje czynności wykonuje bezpośrednio lub poprzez wchodzenie w stosunki z innymi pośrednikami finansowymi. Do takich podmiotów zaliczamy przede wszystkim banki, ale także inne typu instytucje finansowe. Na przykład w Niemczech do tej grupy zalicza się banki uniwersalne i specjalne, kasy budowlanooszczędnościowe, spółki inwestycyjne, firmy zajmujące się faktoringiem, leasingiem, fundusze inwestycyjne oraz instytucje prowadzące działalność związaną z kapitałowymi ubezpieczeniami na życie. Natomiast Wielka Brytania ponadto do tego grona zalicza towarzystwa budowlane, maklerów ubezpieczeniowych, doradców inwestycyjnych czy konsultantów. Pośrednicy finansowi najpowszechniej rzecz ujmując spełniają następujące funkcje: przekształcają wielkość pożyczek i depozytów(np. działalność banków, które kumulują tysiące małych wkładów finansowych i dzięki takiej działalności są w stanie udzielać ogromnych kredytów na potrzeby dużych inwestycji) transformują terminy płatności(mogą udzielać długoterminowych pożyczek nie tracąc przy tym płynności finansowej) transformują płynności roszczeń finansowych(np. posiadacz rachunku ROR dysponuje książeczką czekową i dzięki temu może płacić i nabywać określone dobra mimo, że aktualnie na koncie nie posiada gotówki) transformują potrzebę informacji(służy odpowiednią radą, informacjami, które na własną rękę ciężko byłoby zdobyć) dzięki efektowi skali minimalizują koszty transakcji transformują ryzyko związane z papierami wartościowymi(dzięki wysoko rozwiniętej specjalizacji ich działania znamionuje o wiele wyższa pewność) transformują struktury depozytów w przestrzeni bądź terytorialnie(ta funkcja wspiera dynamiczny rozwój globalnego rynku finansowego, sprawia, że w świecie finansów znikają podziały na poszczególne miasta, województwa, państwa) -Cechy pośredników finansowych? Z racji funkcji jakie tenże pośrednik finansowy pełni powinny cechować go następujące cechy: uczciwość profesjonalizm skuteczność efektywność komunikatywność ma być doradcą powinien kierować się dobrem klienta i przedkładać jego interesy ponad swoje powinien wzbudzać zaufanie rzetelność cierpliwość powinien liczyć się ze zdaniem klienta Wyżej wymienione cechy są tylko jednymi z licznych jakie powinien skupiać w sobie pośrednik finansowy. Jest to często podmiot, któremu powierzamy naszą przyszłość, pieniądze i oczekujemy od niego fachowej pomocy. Wobec czego praktycznie każda cecha uznawana powszechnie za pozytywną jest właściwa dla pośrednika finansowego. Myślę, że obok ogromnej wiedzy teoretycznej i praktycznej posiadanie wymienionych powyżej właściwości jest niezwykle ważne, zarówno dla samego klienta, jak i pośrednika, który powinien zdawać sobie sprawę ze specyfiki swojej profesji. -Zastanów się dlaczego w ekonomii przy klasyfikacji gospodarki przeprowadza się jako podstawowy podział na sektor finansowy i niefinansowy? Dzieje się tak z tego względu, że oba sektory posiadają różne funkcje ekonomiczne i stosunki do procesów wytwarzania i zużycia. Sektor niefinansowy (w skład, którego wchodzą przede wszystkim instytucje niefinansowe, a także gospodarstwa domowe) tworzy i zużywa podstawową część produktów, towarów i usług niefinansowych. Z kolei sektor finansowy odpowiedzialny jest za dostarczanie odpowiedniej ilości pieniądza. Tak więc sektor finansowy pełni niejako funkcje służebne wobec sektora niefinansowego, w którym następuje realizacja podstawowego celu aktywności gospodarczej człowieka, którym jest zaspokojenie własnych potrzeb. -Skomentuj cytat: „Pieniądze rządzą światem...Mimo to nie powinno się zapominać, że finanse i rynki finansowe są tylko środkami na drodze do celu. Bankierzy, maklerzy i im podobni są tylko ‘pośrednikami’, przekazującymi pieniądze od oszczędzającego, do tego który je w końcu wykorzysta.. Owi pośrednicy często próbują sprawiać wrażenie, że są ważniejsi także od ciułacza, jak i od pożyczkobiorcy. Chwytają się zatem różnych sposobów. Noszą eleganckie czarne garnitury, mówią z dobrym akcentem, pracują w nowoczesnych budowlach, aby osiągnąć żądany efekt. Prawda jest jednak taka: jeszcze kilka generacji temu bankierzy byli tylko lichwiarzami, a rynki finansowe nie znaczyły więcej od rybnego czy futrzarskiego bazaru” Myślę, że powyższe przemyślenie jest bardzo trafne. Z prawdziwą przykrością stwierdzam, iż obserwując dzisiejszą rzeczywistość coraz powszechniej dostrzegam jak prawdziwe są to słowa. Szczególnie bolące i przerażające są pierwsze słowa, mówiące o dominującej roli pieniądza, jego często niszczycielskim piętnie jako odkłada na otaczający nas świat, a także nas samych. Nie ma co ukrywać, że zdecydowana większość ludzi po zadaniu pytania co chciałbyś w przyszłości mieć?, odpowiada pieniądze. Dla wielu z nich to słowo staje się „magiczne”, niekiedy wyznacza drogę ich postępowania. To właśnie chęć jego zdobycia staje się przyczyną wielu nieszczęść tego świata, motywem dającym prawo do popełniania przestępstw. Co do dalszej części myśli, to moim zdaniem można w niej doszukać się w niej realności. Osobiście nie znam żadnego z ludzi, którzy pracują jako pośrednicy, jednak o prawdziwości tego sądu można przekonać się mając na uwadze skłonność człowieka do popadania w samouwielbienie. W większości wypadków ludzie pałający się tym zawodem to osoby dobrze sytuowane zarówno pod względem materialnym jak i posiadające pewne wysokie miejsce w hierarchii społecznej. Te dwie właściwości często stają się wystarczające do tego aby człowiek upatrywał w sobie czegoś niezwykłego, czegoś co pozwala mu być „wyższym” od innych. Zatracamy wtedy większość „ludzkich odczuć” zamieniając je na korzyści osiągane dzięki posiadaniu tych właściwości. Ważnym powodem determinujący taki obrót sprawy jest znaczenie i magia samego pieniądza. Pieniądz nieodłącznie kojarzy się z władzą i możliwością wpływania na tych, którzy go posiadają. Tak więc nie należy się dziwić tezie postawionej w omawianym cytacie. Pośrednik, który siłą rzeczy staje się, można zaryzykować takie stwierdzenie „panem losu lepszego lub gorszego osoby, która powierza mu swoje pieniądze” przecenia i zbyt bardzo dowartościowuje swoją rolę. Stosowanie przy tej okazji szeregu gadżetów jak wspomniane: drogie garnitury, eleganckie biura i wspaniałe biurowce ma za zadanie nic innego jak utwierdzić w przekonaniu o ważności pośrednika, jego przewadze. Historia mówiąca o tym, że jeszcze kilka pokoleń temu ci ludzie byli tylko lichwiarzami, choć bez wątpienia prawdziwa nie ma obecnie zbyt wielkiego znaczenia. W końcu w dawniejszych czasach także pospolite szajki przestępców też można było określić jako prymitywny motłoch. Obecnie ludzie działający w zorganizowanych grupach przestępczych(przynajmniej kierownictwo) także na pierwszy rzut oka wyglądają jak wysokiej klasy biznesmeni. Jednak(choć oczywiście nie staram się porównywać tych dwóch grup) nie ważne jest przecież „opakowanie”, ważni są ludzie i motywy jakie kierują ich postępowaniem. Podejrzewam, że osoby posiadające pieniądze, bądź wpływające na nie, zawsze wykazywali skłonność do wywyższania się, stawiając siebie jako „axis mundi’ tego świata. Niepokojący jest tylko zakres tego zjawiska i fakt, że obecnie coraz więcej zależy od pieniądza, sektory, które kiedyś były wyzwolone od niego teraz są jego częścią. Chciałbym przytoczyć jeden z nich, choć nie jest związany bezpośrednio tematycznie z tą pracą, jednak w doskonały sposób ukazuje jak pieniądz zdobywa kolejne dziedziny naszego życia. Chodzi mi tutaj o sport, jakiś czas temu najważniejszy był w nim duch rywalizacji, dziś o nim możemy usłyszeć z opowiadań lub felietonów dawnych gwiazd sportu. Obecnie sport to wielki biznes, a kluby sportowe często występują już nie tylko w swej pierwotnej roli, ale stają się zwykłymi przedsiębiorstwami nastawionymi na zysk, których udziały można kupić na giełdzie. Podsumowując powyższy cytat jest dosyć trafnym spostrzeżeniem, lecz niewiele można zrobić aby go zmienić. Pieniądz staje się panem wszystkiego, wyznacza tor rozwoju świata. Ludzie wpływający na jego ilość, a więc także pośrednicy finansowi stają się w swoim mniemaniu niezastąpieni i niesłychanie ważni i nie należy się dziwić, że zapominają o podstawowym założeniu mówiącym, że oni , rynki finansowe(na których działają)jak i finanse(którymi obracają) są tylko środkami do celu nie zaś celem samym w sobie. 2.Rola zaufania i wiarygodności w świecie finansów Jest ona ogromna, można powiedzieć, iż stanowi niejako fundament na którym zbudowany jest współczesny świat finansów. Zaufanie to ta wartość, która w znaczący sposób wpływa na poprawne funkcjonowanie całej tej machiny. Brak tej wartości uniemożliwia osiągnięcie celów dla jakich istnieją rynki finansowe. Tam gdzie nie ma zaufania owe rynki nie mają racji bytu. Przeanalizujmy prostą sytuację z kredytami. Bank, który udziela takiego kredytu pożyczkobiorcy(mimo pewnych zabezpieczeń) musi obdarzyć go pewną dozą zaufania, że ten wywiąże się z obowiązku jego spłaty. Gdyby tego nie zrobił prawdopodobnie nie dokonałby operacji przyznania kredytu czy naraziłby się na to, że zwyczajnie nie zarobi na odsetkach jakie klient musiałby spłacać razem z podstawą kredytu. Tym samym odciąłby sobie źródło zarobkowania, tak więc taka działalność pozbawione byłaby jakichkolwiek racjonalnych powodów przemawiających na korzyść swej działalności. Na rynkach finansowych handluje się abstrakcją, czymś niematerialnym ten fakt dodatkowo potęguje znaczenie wzajemnego zaufania. Jest ona ważnym warunkiem i podstawowym determinantem normalność stosunków w świecie finansów. 3.Pieniądz -Typowe funkcje pieniądza: wyznaczającym zasadność i środek wymiany i płatności (za pośrednictwem pieniądza ludzie dokonują wymiany dóbr i usług oraz spłacają wzajemne zobowiązania) jednostka rozrachunkowa (w nim wyrażane są ceny i prowadzone rozliczenia) środek przechowywania wartości (jest jedną z form gromadzenia i przechowywania bogactwa miernik wartości pieniądz światowy (tylko wtedy, gdy spełnia wszystkie cztery wcześniejsze funkcje w kraju i zagranicą) -Dlaczego upowszechnił się pieniądz kruszcowy? Wiadomo, że w teorii pieniądza zwraca się szczególną uwagę na cechy jakie powinien on posiadać, a więc: ~powszechną akceptację ~trwałość ~przenoszalność ~podzielność Wcześniej powszechne były transakcje polegające na wymianie towaru na towar na przykład barana na miód. Cały proces dokonywania poszczególnych transakcji nastręczał zbyt wielu problemów dla obydwu stron uczestniczących w nich. W celu ich eliminacji zaczęto wprowadzać jako formę zapłaty metale. Najpierw były to metale nieszlachetne (miedź, cyna, brąz, żelazo) a z upływem czasu metale szlachetne (srebro, złoto). Szczególnie te drugie były trudno dostępne co było gwarancją, że ich wartość nie będzie spadała gwałtownie. Dodatkowo metale znakomicie spełniały warunki jakie miał spełniać pieniądz. Kłopoty z odważaniem właściwych porcji metalu spowodowały wprowadzeni pieniądza kruszcowego. Pełnowartościowe monety kruszcowe były zarazem pieniądzem obiegowym jak i towarowym. Wartość płatnicza poszczególnej jednostki odpowiadała wartości towarowej zawartego w niej kruszcu. Tak więc jak widzimy powodów dla, których pieniądz kruszcowy upowszechnił się należy upatrywać w jego praktyczności i wygodzie operowania nim. -Bimetalizm, kiedy był i gdzie? Najpierw warto byłoby zapoznać się z samym pojęciem bimetalizmu. Najprościej rzecz ujmując takie zjawisko ma miejsce wtedy, gdy jednostka monetarna danego kraju oparta jest na dwóch metalach(np. złocie i srebrze), zaś rezerwy stanowiące pokrycie pieniądza utrzymywane są w obu metalach lub jednym z nich. Taki system narażony jest na konsekwencje działania prawa Kopernika-Greshama mówiącym o tym, że „pieniądz gorszy wypiera lepszy” W takich warunkach pieniądz o relatywnie wysokiej zawartości kruszcu zostaje wycofywany z obiegu i staje się środkiem przechowywania wartości lub odpływa z kraju a w jego miejsce pojawia się pieniądz o tej samej wartości nominalnej lecz mniejszej zawartości kruszcu. Zjawisko bimetalizmu miało miejsce chociażby we Francji w 18 wieku przed Wielką Rewolucją, w tym czasie w obiegu znajdywały jednostki pieniężne ze srebra(ecu) i ze złota(luidor). Pewnego rodzaju krokami zaradczymi, które miały normalizować obrót różnymi rodzajami monet było wprowadzanie sztywnych relacji pomiędzy nimi(parytetu) np. we Francji wynosił on 15,5:1, w Anglii w roku 1816 14,29:1, ponadto w XIX wieku występował także w USA. -Jakie funkcje spełnia weksel kupiecki a jakie weksel bankowy? Weksle kupieckie były dokumentami w, których wystawca(kupiec) lub osoba przez niego wyznaczona zobowiązywał się do bezwarunkowej zapłaty określonej sumy pieniężnej w określonym czasie . Podstawową funkcją takich weksli było kredytowanie różnego rodzaju transakcji zawieranymi na przykład między dwoma kupcami. Posiadacz takiego weksla, jeśli cieszył się zaufaniem mógł nim spłacić lub zakupić za niego towar. Weksel bankowy historia tego rodzaju dokumentu sięga czasów gdy złotnicy zaczęli przyjmować depozyty pieniężne na procent, wtedy można powiedzieć, iż stali się bankierami. Taki weksle był zobowiązaniem bankiera do zapłaty danej kwoty pieniężnej(zwrotu wpłaconego depozyty wraz z procentami na jakie strony się umówiły). Emisja wekslów bankowych stała się tworzeniem pieniądza, który nie istniał. Dzięki takim zabiegom możliwa stała się kreacja pieniądza bankowego. Tak więc za podstawową funkcję tego rodzaju weksli należy uznać ich zdolność tworzenia pieniądza. -Na czym polega system dewizowo-złoty. Kiedy był w Polsce? Powstanie takiego systemy wiąże się z uchwałami międzynarodowej konferencji w Genui w 1922 roku. System ten rezygnował całkowicie z wymienialności znajdujących się w obiegu środków płatniczych na sztabki złota. Jak sama nazwa wskazuje podstawą takiego systemu były dewizy, rozumiane tutaj jako rezerwy walutowe określonego kraju, które składały się częściowo ze złota, a częściowo z takich walut zagranicznych, które w dowolnym czasie mogły być w zagranicznych bankach centralnych wymienione na złoto w sztabach. Praktycznie to zjawisko związane było wymianami między bankami centralnymi. Ten system dotyczył funta szterlinga do 1931 r. i dolara do 1971 r. W Polsce funkcjonował on w latach poprzedzających wybuch II Wojny Światowej a więc od roku 1936 do 1939. -Na czym polega wymienialność zewnętrzna i wewnętrzna dolara? Kiedy dolar przestał być ostatecznie wymienialny na złoto? Ogólnie mówiąc chodzi tutaj o sposoby wymienialności dolara na złoto. Analizując problem bardziej szczegółowo zależności są następujące. W pierwszym przypadku, a więc przy wymienialności wewnętrznej, osoba posiadająca pewną sumę dolarów mogła zgłosić się do banku(na terenie USA) z żądaniem wymiany posiadanego pieniądza na złoto. W drugiej sytuacji podmiotami mogącymi uczestniczyć w transakcji były tylko banki centralne zainteresowanych krajów. I tak dla przykładu bank centralny Wielkiej Brytanii posiadający pewne kwoty dolarowe mógł zgłosić się do centralnego banku USA z żądaniem zamiany pieniądza(pokrycia) na złoto. Takie praktyki ustały jeśli chodzi o wymienialność wewnętrzną w latach 30 XX wieku(przyczynił się do tego wielki kryzys gospodarczy jaki panował na świecie w latach 1929-33), zewnętrznie dolar przestał być wymienialny w roku 1971, od tego czasu stał się „pieniądzem papierowym” -Co oznacza „płynność pieniądza” i co to jest według Keynesa „preferencja płynności”? Płynność pieniądza oznacza nie mniej nie więcej tylko to, że jesteśmy w stanie w każdym czasie wymienić pieniądz na dobro, usługę jaką chcemy pozyskać. Na przykład posiadając banknot 100 zł możemy wejść do sklepu i kupić coś do jedzenia, picia, natomiast nie uczynimy tego posiadając obligację o wartości nominalnej 100 zł(jest mniej płynna). „Teoria preferencja płynności” według Keynesa została opublikowana w pracy „Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza”. W swoich przemyśleniach Keynes podważał założenia klasycznej teorii ekonomii i teorii pieniądza. Preferencja płynności jest to skłonność do utrzymywania majątku w formie sald pieniężnych, a więc w formie najbardziej płynnej. Według niego kształtowanie i zmiana stóp procentowych zależy od dwóch zasadniczych czynników: ~~skłonności do utrzymywania oszczędności w postaci rezerw pieniężnych ~~podaży pieniądza w gospodarce Tak więc jak widać na płynność pieniądza dużą zależność odkłada stopa procentowa. Gdyby ona nie istniała nie byłoby skłonności do trzymania depozytów w bankach lub inwestowania w innych instytucjach finansowych. Istnienie oprocentowania powoduje zmniejszania się preferencji płynności. Zyski jakie otrzymujemy z tytułu procentów stają się poniekąd zadośćuczynieniem za czasową rezygnację z płynności pieniądza. Wykluczając sytuację, w której dochód jest tak mały, że musi być przeznaczany w całości na konsumpcję w wielu przypadkach istnieje jakaś konieczna rezerwa płynności. Zazwyczaj o je utrzymywaniu decydują następujące przyczyny: motyw transakcyjny związany z bieżącymi potrzebami motyw ostrożnościowy(na wypadek nieprzewidzianych wydatków) motyw spekulacyjny(jest niestały, nieodłącznie wiąże się z wysokością stopy procentowej, jesteśmy skłonni przechowywać dochody w gotówce gdy jest ona niska). Widzimy, że Keynes w swojej teorii odrzucił twierdzenia klasyków głoszące, że oszczędności zawsze równają się inwestycją. Zauważył on, że w miarę wzrostu poziomu dochodu, w górę idzie także skłonność do oszczędzania przez co preferencja płynności zmniejsza się. Swoistego rodzaju instrumentem pozwalającym określić opłacalność inwestowania jest wspomniana już nie raz stopa procentowa, którą obłożone są bezpieczne lokaty pieniądza: weksle czy obligacje skarbowe. Jeżeli stopa maleje wówczas mniej opłacalne staje się inwestowanie w powyżej wymienione instrumenty, tym samym zwiększa się udział zasobów gotówkowych przechowywanych w pieniądzu. -Jakie kraje należą do strefy euro? Obecnie z pośród 15 krajów tworzących Unię Europejską, na wprowadzenie wspólnej waluty zdecydowały się: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luxemburg ,Niemcy, Portugalia i Włochy. Poza strefą pozostają Dania, Szwecja i Wielka Brytania 4.Banki i system bankowy -Typowe systemy bankowe na świecie? Tutaj możemy rozróżnić dwa podstawowe rodzaje organizacji systemu bankowego: system banków uniwersalnych- w tym modelu banki mogą podejmować wszystkie czynności bankowe, pod warunkiem, że posiadają do tego odpowiednie środki i adekwatne zapisy w swoim statucie. Taki system daje bankowi uniwersalnemu możliwość występowania zarówno na rynku pieniężno-kredytowym(udziela kredytów, przyjmuje depozyty), jak i kapitałowym(nabywa i zbywa akcje na własny rachunek, działa na rynku nieruchomości, staje się gwarantem emisji akcji innej spółki, oferuje usługi konsultingowe, maklerskie, auditingowe). Ten model systemu bankowego znajduje zastosowanie w Europie kontynentalnej, Niemczech, Francji, Szwajcarii oraz Polski. System zakładający istnienie banków specjalistycznych. Eksponuje on wyraźną granicę kredytów pomiędzy i bankami przyjmowanie komercyjnymi(główna depozytów) a działalność bankami to udzielanie inwestycyjnymi(operują wyłącznie na rynku kapitałowym, są tylko pośrednikami, nie mają zdolności kreowania pieniądza). Takie rozwiązanie znalazło zastosowanie chociażby w USA i Wielkiej Brytanii. Jak to wygląda szczegółowiej zobaczymy na podstawie krótkich opisów systemów bankowych trzech państw. Jednym z nich będzie USA(jako światowy lider gospodarczy), drugim Niemcy(przedstawiciel pierwszego modelu systemu), a trzecim Wielka Brytania(kraj dla którego właściwe jest drugie rozwiązanie) Stany Zjednoczone W USA system bankowy składa się z następujących instytucji finansowych: banków handlowych, banków pożyczkowych, towarzystw wzajemnych wspólnot oszczędności, kredytowych, ubezpieczenia od stowarzyszeń towarzystw nieszczęśliwych oszczędnościowo- ubezpieczeniowych wypadków, funduszy na życie i emerytalnych, przedsiębiorstw lokacyjnych i finansowych. Najważniejszą rolę w tym systemie odgrywają banki handlowe, które rozdzielają aż 40% wszystkich nadwyżek finansowych w kraju. Banki amerykańskie działają zarówno na rynku pieniężnym jak i kapitałowym, nie dokonują jednak żadnych operacji na giełdzie papierów wartościowych. W USA działa blisko 14 tyś. banków handlowych co powoduje odmienną sytuację niż w Wielkiej Brytanii, gdzie wiodącą rolę odgrywa jedynie kilka banków clearingowych. Banki handlowe w Stanach Zjednoczonych dzielą się na: ~~ogólnokrajowe(podlegające prawu federalnemu) ~~stanowe, które podlegają prawą ustanowionym przez stan na terytorium którego prowadzą swoją działalność. Wkłady w ogólnokrajowych bankach handlowych mają obowiązek być ubezpieczone w Federalnej Korporacji Ubezpieczeń Depozytów. Nadzorowane są one przez Rezerwę Federalną. Niemcy System bankowy naszych sąsiadów podporządkowany jest władzy Deutsche Bundes Bank, założonego w 1957 roku. Działa on jako pożyczkodawca ostatniej instancji, odpowiedzialny jest za realizację polityki monetarnej rządu. Oprócz tej instytucji stosunkowo dużą rolę w systemie odgrywają także: banki handlowe, banki oszczędnościowe, centralne instytucje żyrowe, spółdzielnie kredytowe, banki ziemskie, stowarzyszenia pożyczkowe i stowarzyszenia budowlane. W Niemczech działa około 250 banków handlowych, jednak w przeciwieństwie do dwóch wcześniej opisanych systemów bankowych, nie odgrywają one wybitnie dominującej roli w Niemczech. Wielka Brytania W tym kraju istnieją następujące rodzaje instytucji pośrednictwa finansowego: Bank Anglii-jako centralny bank Wielkiej Brytanii, banki podstawowe(londyńskie banki clearingowe, szkockie i północno irlandzkie banki clearingowe, powiernicze banki oszczędnościowe, żyro państwowe, domy dyskontowe), banki wtórne(domy akceptowe, inne banki brytyjskie, banki zagraniczne, banki konsorcjalne), niebankowe instytucje pośrednictwa finansowego(towarzystwa ubezpieczeniowe i fundusze budowlane, emerytalne, domy powiernictwa finansowe, lokacyjne i fundusze wspólnoty powiernicze). Jak wynika z przedstawionego powyżej podziału w Wielkiej Brytanii istnieje pierwotny i wtórny system bankowy. Pierwsza grupa banków podlega nadzorowi Banku Anglii, a banki wtórne takiej kontroli nie podlegają. Od strony czysto formalnej kontrola ma charakter dobrowolny, nie jest regulowana żadnymi przepisami prawnymi. -Dlaczego banki komercyjne są szczególnie wyróżniane wśród instytucji finansowych? Myślę, że dzieje się tak z dwóch powodów: Po pierwsze dlatego, iż obok banku centralnego stanowią one podstawę systemu finansowego każdego państwa. Po drugie z racji funkcji jakie sprawują: pośredniczą w rozliczeniach finansowych między jednostkami gospodarczymi zajmują się gromadzeniem wkładów oszczędnościowych i przechowywaniem powierzonych rezerw pieniężnych udzielają kredytów jednostkom gospodarczym i gospodarstwom domowym ponadto banki komercyjne pełnią jeszcze jedną bardzo ważną funkcje. Mianowicie udzielając kredytów na sumy, które wielokrotnie przewyższają wartość trzymanych rezerw kreują (tworzą) dodatkowy pieniądz -Na czym polega kreacja pieniądza bankowego? Polega ona na wprowadzaniu do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych ilości pieniądza. Dzieje się tak w wyniku operacji kredytowych podejmowanych przez te banki. Dodatkowy pieniądz ma charakter bezgotówkowy. Dla niedopuszczenia do zbyt dużej inflacji bank centralny reguluje rozmiary jakie może przyjąć pieniądz kreacyjny. Czyni to przy pomocy chociażby poprzez ustalanie wysokości stopy rezerwowej czy stóp oprocentowania kredytów jakich udziela bankom komercyjnym. Ujmując problem od strony technicznej to bank może udzielać kredytów na sumy przewyższające wartości posiadanych zasobów. Wysokość pożyczek ograniczona jest przez wymaganą stopą rezerw, którą bank musi posiadać. Dla przykładu przeanalizujemy niżej podaną sytuację. Zakładając, że rezerwy gotówkowe danego banku wynoszą 0.2(na każdy zapis depozytowy 100 zł bank trzyma 20 zł w gotowce) a ilość pieniędzy w kasie równa jest 100 zł to korzystając z odpowiedniego wzoru dowiadujemy się, iż bank może udzielić kredytów w wysokości 500 zł. -Pieniądz bankowy a pieniądz emisyjny: różnice Podstawowa różnica polega na tym, że na pieniądz emisyjny wpływa tylko i wyłącznie bank centralny(Narodowy Bank Polski), decyduje o skali jego wielkości, natomiast na pieniądz bankowy wpływ mają na przykład banki udzielające kredytów (Pieniądz bankowy- pieniądz mający formę zapisów na rachunkach bankowych, kreowany przez banki w drodze udzielania kredytów. Jego nadmierna ilość wpływa na inflację poprzez wzrost podaży pieniądza) -Miary ilości pieniądza (M0, M1, M2)- definicję M0 (baza monetarna) w jej skład wchodzą: rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych obieg pieniądza gotówkowego M1 (wartość tego agregatu odpowiada równaniu) Baza monetarna(M0)+depozyty na żądanie w bankach komercyjnych) M2 (stanowi sumę powstałą w wyniku) M1+depozyty krótkoterminowe w bankach komercyjnych) -Jaka jest podstawowa różnica między bankiem komercyjnym a inwestycyjnym? Tę najważniejszą odrębność daje się zauważyć analizując same funkcje i cele banków. Otóż banki komercyjne prowadzą działalność pośredniczą pomiędzy podmiotami z nadwyżką i z deficytem finansowym, zaś banki inwestycyjne swoją aktywność skupiają na rynku bezpośredniego zdobywania kapitału. Służąc pomocą biznesowi(prywatnym firmą) i rządowi w zdobywaniu dodatkowych środków finansowych na przykład poprzez sprzedaż papierów wartościowych. -Podaj typowe czynności dla banków inwestycyjnych? Za podstawowe czynności banku inwestycyjnego uważa się: ~działalność w zakresie usług finansowych, w skład których wchodzą na przykład przygotowanie emisji akcji lub papierów dłużnych na zlecenie korporacji lub agendy rządowej prowadzenie działalności doradczej w trakcie trwania całego procesu emisyjnego nadzorowanie i koordynowanie prac związanych z zagadnieniami prawnymi emisji zawieranie odpowiednich umów z emitentami gwarantujących sprzedaż emisji ~przygotowywanie operacji dotyczących fuzji lub przejęć ~prowadzenie operacji na rynku wtórnym w celu maksymalizacji zysku uzyskiwanego za pomocą operacji kupna i sprzedaży instrumentów rynku pieniężnego i kapitałowego ~działalność analityczna i doradcza związana z rynkiem finansowym, wykonywana na zlecenie klientów -Na czym polega zarządzanie pasywami? Głównym powodem dla którego banki w ogóle zainteresowały się prowadzeniem aktywniejszej polityki w stosunku do posiadanych pasywów, był wzrost konkurencji na rynkach finansowych. Banki tracąc swoją pozycję głównego pośrednika finansowego rozpoczęły procesy zmierzające do przyciągnięcia jak największej ilości nowych depozytów, a co za tym idzie klientów. Chodziło także o zwiększenie akcji kredytowej. Przejawem nowoczesnego podejścia do zarządzania pasywami było: ubieganie się o drobne wkłady; dotychczas banki komercyjne swoje wysiłki skupiały na obsłudze przedsiębiorstw i osób o zasobniejszych portfelach ignorując tym samym osoby dysponujące stosunkowo niewielkimi oszczędnościami. Na obsługę tej kategorii klientów zdecydowały się kasy oszczędnościowo- pożyczkowe, banki ludowe, spółdzielcze itp. W pewnym momencie w takich krajach jak Wielka Brytania, Niemcy okazało się, iż łączna suma oszczędności „uboższej” ludności złożona w formie depozytów w instytucjach wymienionych wcześniej przewyższa wkłady ulokowane w bankach. Ten fakt był bodźcem dla banków komercyjnych, zaczęła się przysłowiowa „wojna o klienta”. Banki w szybkim tempie rozbudowywały swoje oddziały i opracowywały szereg ofert dla zaniedbywanej wcześniej klienteli. oferowanie zupełnie nowych produktów bankowych (np. zbywalne certyfikaty depozytowe) rozwój filii i przedstawicielstw zagranicznych emisje akcji i obligacji w celu powiększania kapitału własnego wejście na międzynarodowe rynki pieniężne i kapitałowe tworzenie holdingów finansowych łączących różne rodzaje pośrednictwa (fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe, firmy leasingowe, itd.) coraz większa ilość fuzji i połączeń mająca na celu powiększenie wartości aktywów i zmniejszeniu ryzyka z tytułu na przykład udzielania ogromnych kredytów Nietrudno wywnioskować, że takie działania doprowadziły do powstawania banków gigantów, których aktywa częstokroć w znaczący sposób przewyższają dochód narodowy średniej wielkości państwa. Dla przykładu wartość aktywów japońskiego Mizuho wynosi 1259498 mln. USD, co stanowi kwotę kilkukrotnie wyższą niż dochód niejednego kraju, w tym także czterdziestomilionowego jakim jest Polska . -Jaką wielkość(część swoich aktywów) maksimum może pożyczyć bank jednemu klientowi i z czego to wynika? Ograniczeniem dla banku jest posiadanie rezerwy określonej przez stosowne przepisy prawne, w jej skład wchodzą: ~~rezerwy obowiązkowe(odprowadzane do banku centralnego) ~~obowiązkowa rezerwa kasowa(w gotówce) Oba wymagania są sztywne i nienaruszalne, dopiero po utworzeniu tych rezerw bank powinien tworzyć własne rezerwy. Ta część aktywów może być już kształtowana według obranej polityki banku. Jak widać polityka banku wobec aktywów sprowadza się głównie do obrania właściwych proporcji podziału na: ~~rezerwy własne ~~udzielane pożyczki ~~lokaty w inne instrumenty finansowe -Co to jest WIBOR i WIBID? WIBOR jest to średnia stopa procentowa po jakiej banki wyrażają chęć udzielenia pożyczek pieniężnych na rynku międzybankowym. Wartość WIBOR-u publikowana jest w prasie ekonomicznej. Stopa ta dotyczy transakcji jednodniowych, podawana jest także dla następujących okresów: 1 tygodnia, 1 miesiąca, 3 miesięcy i 6 miesięcy. Stawka WIBOR jakie jednolita stopa procentowa na rynku międzybankowym istnieje w Polsce od kwietnia 1991 roku. Od marca 1993 roku ustalany jest codziennie jako średnia arytmetyczna kwotowań największych uczestników rynku pieniężnego. WIBID jest to średnia stopa procentowa po jakiej banki wyrażają chęć przyjmowania depozytów na pieniężnym rynku międzybankowym, podobnie jak wysokość WIBOR-u publikowana jest w prasie ekonomicznej i podawana dla lokat jednodniowych, tygodniowych, miesięcznych, trzymiesięcznych i sześciomiesięcznych. Stawka WIBID obliczana jest codziennie jako średnia arytmetyczna kwotowań największych uczestników rynku pieniężnego. Wyliczana jest od marca 1993 roku. -Co to są instytucje parabankowe? Często ten rodzaj instytucji finansowych określa się także mianem Qasi-banków. Najogólniej rzecz ujmując są to instytucje, które realizują wiele czynności bankowych ale bankiem nie są (w myśl przyjętych definicji, przepisów prawnych, nie podlegają nadzorowi bankowemu, nie są zobowiązane do tworzenia rezerw obowiązkowych). Do parabanków zalicza się chociażby punkty sprzedaży ratalnej w hipermarketach, firmy leasingowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-rozliczeniowe, kasy mieszkaniowe, itp. -Ile banków jest obecnie w Polsce? Według strony internetowej Narodowego Banku Polskiego na dzień dzisiejszy funkcjonuje 71 banków oraz 28 przedstawicielstw banków zagranicznych działających na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Powyższe dane nie obejmują banków spółdzielczych. 5.NBP jako bank centralny -Rola banków centralnych w gospodarce(typowe funkcje) emisja pieniądza gotówkowego zabezpieczenie i regulowanie obiegu pieniężnego(kontrola stopnia agregatu pieniężnego M2 w stosunku do PKB) refinansowanie i kontrola banków komercyjnych(wydawanie licencji) zarządzanie długiem państwa i finansowanie deficytu budżetowego wzrostu utrzymywanie rezerw oficjalnych i prowadzenie rozliczeń międzypaństwowych regulowanie kursu walut określanie form i zasad rozliczeń pieniężnych realizacja i kształtowanie polityki pieniężnej wykonywanie usług bankowych dla rządu i jego instytucji Obecnie za pkt.4 odpowiada Ministerstwo Finansów, ponadto NBP nie zajmuje się pkt.6 -Jakie są typowe cele polityki pieniężnej banku centralnego; jakie są obecnie w Polsce? Najpierw chciałbym wyjaśnić czym jest polityka pieniężna? Mianowicie jest to całokształt rozwiązań i podejmowanych działań w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia jednostek gospodarujących w pieniądze i kredyt, a także regulowania wielkości pieniądza w obiegu gospodarczym. Odpowiedzialny za politykę pieniężna jest przede wszystkim bank emisyjny(centralny) oraz rząd, który ustalając politykę finansową, ustala nie tylko cele fiskalne, ale także cele polityki pieniężnej. Podstawowym celem polityki pieniężnej jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen. Jednocześnie ta polityka powinna mieć na uwadze także osiągnięcie innych takich jak: maksymalne zatrudnienie, równowagę gospodarki wewnętrznej, wzrost gospodarczy. W związku z tym polityka pieniężna powinna sprzyjać osiągnięciu wymienionych celów, oczywiście gdy nie stoją one w opozycji z podstawowym jakim jest stabilizacja cen. Cały proces tworzenia polityki pieniężnej banku centralnego jest dość żmudny i niebywale trudny w skrócie odbywa się on tak: Pierwszym krokiem jest analiza uwarunkowań zewnętrznych(uwaga koncentrowana jest na perspektywach koniunktury w świecie, a zwłaszcza w krajach będących największymi rzeczywistymi i potencjalnymi partnerami gospodarczymi Polski, kształtowaniu się sytuacji na rynkach światowych oraz przewidywanym tempie inflacji i wysokości stopy procentowej w innych krajach. Wszystkie te czynniki silnie odkładają się na przepływ kapitału i wielkość rezerw walutowych, a co za tym idzie także na popyt na pieniądz krajowy. Następnym krokiem będzie analiza wewnętrznych uwarunkowań, staje się ona podstawą do określenia w jaki sposób będzie kształtował się będą krajowe źródła podaży pieniądza. Takie prognozy pozwalają na naszkicowanie rzędu wielkości podaży pieniądza a następnie zestawienie, porównanie go z przewidywanym popytem(szacowana jest jako suma zapotrzebowania na pieniądz krajowy, wynika z: wielkości rezerw walutowych, wielkości deficytu budżetowego, zapotrzebowania na kredyty dla przedsiębiorstw i ludności) Kolejnym etapem tworzenia polityki pieniężnej jest przyjęcie założenia, które dotyczy skali i tempa wzrostu PKB i zakładanego poziomu inflacji. Tak więc dla procesu kształtowania i kontrolowania sytuacji pieniężnej w kraju, NBP posługuje się trzema kategoriami celów polityki pieniężnej: ~~celem finalnym(jest nim utrzymanie wzrostu cen na założonym poziomie, w 1996 wskaźnik ten równy był 17%) ~~celem pośrednim(przyrost podaży pieniądza, w 1996 oceniony na 23 mld. zł.) ~~celem operacyjnym(przyrost pieniądza rezerwowego, w 1996 wynosił 7 mld. zł.) Cele polityki pieniężnej osiąga się przy użyciu następujących instrumentów: stopa procentowa operacje otwartego rynku rezerwa obowiązkowa operacje kredytowo-depozytowe Po pewnym wprowadzeniu teoretycznym czas na następujący w niosek. Najważniejszym celem polityki pieniężnej w Polsce, realizowanej przez NBP jest w obecnej chwili obniżenie inflacji, co w dalszej perspektywie ma pociągnąć za sobą stabilizację cen i stać się niezbędnym czynnikiem na drodze do długofalowego wzrostu gospodarczego. -Czy jest związek między niezależnością banku centralnego a poziomem inflacji? Problem ten stanowi przedmiot spierania się wybitnych specjalistów w tej dziedzinie. Jedna opcja mówi, że taki związek istnieje druga z kolej go nie uznaje. Ja jestem zwolennikiem tej pierwszej mówiącej, że taki związek bez wątpienia istnieje i jest on bardzo ważny dla kondycji gospodarczej danego kraju. Bank centralny jest swego rodzaju strażnikiem stabilności cen. Jego niezależność sprawia, że jest w stanie lepiej pracować nad osiągnięciem tego celu, gdyż nie jest „upolityczniony”. Dodatkowo w dzisiejszych czasach o sile nabywczej pieniądza nie decyduje już wartość materiału z jakiego został wykonany ani też ewentualna wymienialność na złoto. Decydującym czynnikiem jest powszechna akceptowalność oparta na zaufaniu społeczeństwa. To oznacza tylko tyle, że duże znaczenie ma postawa instytucji, której powierzono czuwanie nad sprawami pieniądza, czyli banku centralnego. Wiadomo przecież, że przynajmniej ostatnio władza w naszym kraju zmienia się jak w kalejdoskopie. Gdyby bank nie posiadał niezależności mógłby popaść w pewnego rodzaju „służalczość” wobec orientacji politycznej, która akurat rządzi. Ze względu na to mogłoby dojść do szeregu trudnych do odwrócenia niekorzystnych decyzji. Każda partia przed wyborami zapowiada działania zmierzające do ożywienia zatrudnienia i wzrostu zatrudnienia. Jednak prowadzenie ekspansyjnej polityki w nie umiejętny i często zbyt szybki sposób może dać pożądane efekty jedynie w krótkim okresie na przysłowiową dłuższą metę może bardzo zaszkodzić, chociażby powodując inflację. Z praktyki wynika, że niezależny bank centralny jest bardziej odporny na oddziaływania polityki i zmiany w jej orientacji. Może on działać długofalowo, opierać swoje decyzje na obiektywnej ocenie sytuacji i realistycznych prognozach oraz racjonalnych przesłankach wyboru. Tym samym może skuteczniej chronić stabilność pieniądza oraz przyczyniać się do rozwiązywania rzeczywistych problemów społeczno- ekonomicznych. Sytuację „walki” od jakiegoś czasu obserwujemy w Polsce, gdzie istnieje presja na Bank Centralny aby obniżać stopę procentową, ten z kolei robi to nadzwyczaj ostrożnie dbając aby inflacja stopniowo malała. -Jakie są typowe narzędzia(sposoby oddziaływania na sektor bankowy) banku centralnego? Bank centralny działa w stosunku do banków na dwa różne sposoby: jako jednostka zwierzchnia, upoważniona przez państwo do wydawania nakazów i zakazów(może korzystać ze środków (przymusu) jako podmiot gospodarczy, składający propozycję dokonania transakcji na tyle korzystnych, aby banki dobrowolnie korzystały z jego oferty Z jednej strony mamy więc tu wpływ na rynek pieniężny przez nakazy i zakazy a z drugiej poprzez rynkową interwencję. Do pierwszej grupy działań należą takie czynności jak określenie poziomu rezerwy obowiązkowej czy ustalenie limitu plafonu(wzrostu akcji kredytowej banków komercyjnych). Drugą zbiór działań stanowią: polityka redyskontowa, lombardowa, kursowa oraz otwartego rynku. Użycie pierwszego wspomnianego narzędzia stopy obowiązkowej rezerwy ma na celu, po pierwsze stworzenie instrumentu umożliwiającego regulowanie potencjału kredytowego danych banków(operacyjnych), po drugie ustaleniu dodatkowego zabezpieczenia dotyczącego płynności tychże banków Wiemy, że zdolność kreowania pieniądza przez dany bank zależy od posiadanych przez niego rezerw w pieniądzu banku centralnego. Tak więc jeśli bank centralny zdecyduje się na podwyższenie minimalnej rezerwy to tym samym ogranicza zdolność(możliwości) ekspansji kredytowej tego banku. Analogicznie gdy wartość rezerwy się zmniejszy pociągnie to za sobą zwiększenie możliwości udzielania kredytu przez ten bank. Teraz postaram się omówić narzędzia z drugiej grupy. Na początek zajmę się polityką otwartego rynku. Polega ona na tym, że bank centralny jest upoważniony do zakupu i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, wydawanych(emitowanych) przeważnie przez państwo. Są to przede wszystkim weksle skarbowe. Bank centralny zakupuje je po cenie równej stopie zakupu(odebrania), a sprzedaje według stopy sprzedaży(doręczenia). Zakup papierów wartościowych przez bank z jednej strony zwiększa jego aktywa, a z drugiej powiększa obieg pieniądza. Natomiast sprzedaż zmniejsza aktywa banku i działa restrykcyjnie na obieg pieniądza. Niesamowicie ważnym warunkiem, który powoduje, że operacje otwartego rynku są efektywne jest istnienie rozbudowanego rynku pieniężnego, który będzie w stanie zakupić papiery wartościowe zaoferowane przez bank centralny lub je mu odstąpić. Tak więc warunkami skuteczności takich operacji jest: ~~odpowiednia chłonność rynku pieniężnego i kapitałowego ~~oferowanie papierów wartościowych budzących powszechne zaufanie(np. weksle skarbowe) Kolejnym narzędziem jest polityka redyskontowa(refinansowa) Refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez bank centralny pozostałym bankom, które w ten sposób mogą upłynniać swoje aktywa. Wyróżnia się następujące podstawowe formy wspomagania: ~~redyskonto weksli zdyskontowanych poprzednio przez banki operacyjne ~~kredyt udzielany pod zastaw papierów wartościowych Za pomocą tego rodzaju kredytów bank centralny ma wpływ na działalność banków operacyjnych poprzez określenie warunków przyznawania kredytów(polityka redyskontowa) Jest ona prowadzona za pomocą określonych narzędzi: ~~stopy dyskontowej ~~kontyngentów redyskonta ~~wymagań jakościowych w stosunku do materiału wekslowego Ad.1 Powinna przyjmować wartość nieco niższą, niż stopa ogólnie przyjęta na rynku pieniężnym. Ma to na celu poparcie dla mniejszych i średnich jednostek gospodarczych, które w swojej działalności posługują się wekslami. Podwyższenie stopy redyskontowej z reguły powoduje wzrost kosztów kredytów oferowanych przez banki komercyjne i tym samym hamuje akcję kredytową, na przeciwległym biegunie obniżenie tej stopy powinno stać się bodźcem do zwiększenia działalności kredytowej banków. Ad.2 Kontyngenty dyskonta są narzędziem polityki pieniężnej, które oddziałującym na podaż pieniądza. Dla banku komercyjnego istotny jest podział ogólnej sumy kontyngentu na poszczególne banki, na ogół dzieje się tak przy analizie określonych parametrów(wpływają one na wielkość). Podstawą ich udzielenia jest wielkość kapitału, którym operuje dany bank, jak również struktura jego aktywów. Należy pamiętać, że bank centralny nie ma obowiązku udzielania bankom kredytu redyskontowego. Może zredyskontować weksel po spełnieniu określonych warunków, które sam narzuca. Są to przede wszystkim następujące wymogi: ~~podpisanie weksla przez 3 osoby uznane za wypłacalne ~~ważność nie przekraczająca 90 dni ~~charakter weksla handlowego Znaczenia polityki redyskontowej należy upatrywać w następujących prawidłowościach: podwyższenia stopy procentowej ma za zadanie ostrzegać podmioty gospodarcze przed zastosowaniem przez bank centralny innych instrumentów wpływające na banki w celu osiągnięcia założeń prowadzonej przez siebie polityki zmiana wielkości odsetek wiąże się z koniecznością przeprowadzenia nowego rachunku ekonomicznego w zakresie rentowności przedsięwzięcia finansowego podjętego z użyciem kredytu Ważnym zadaniem jakie musi podjąć bank centralny jest ustalenie wysokości stopy od kredytu refinansowego. Może być ona wykorzystana jako narzędzie polityki pieniężnokredytowej. Decyzje takie powinny uwzględniać osiągnięcie przez kredytobiorcę co najmniej takich wyników finansowych, które przyczyniłyby się do możliwości spłacenia przez niego rat kapitałowych oraz odsetek od zaciągniętego kredytu W wachlarzy instrumentów używanych przez bank centralny swoje miejsce ma także kredyt lombardowy, który wykorzystywany jest do finansowania banków, zazwyczaj sięga się po niego wtedy, gdy na rynku pieniężnym ma miejsce trudna sytuacja. Takiego kredytu udziela się pod zastaw papierów wartościowych(obligacji, wekslów skarbowych) na następujących warunkach: w przypadku, gdy dany bank ma trudności w utrzymaniu płynności jego spłata powinna być dokonana w terminie 3 miesięcy stopień sfinansowania papierów za pomocą kredytu jest zróżnicowany w zależności od ich typów Rozróżniamy 3 rodzaje pożyczek udzielanych przez bank centralny w formie kredytu lombardowego: kredyt płatniczy(udzielany jest na kilka dni, ma za zadanie pokryć nagłe zapotrzebowania) kredyt sezonowy(na kilka miesięcy, na pokrycie sezonowych wahań w kształtowaniu się stosunków między wysokością depozytów i pożyczek) kredyt długoterminowy(udzielany jest dla banków, które poniosły straty) Dodatkowo reglamentacja kredytu refinansowego( a więc redyskontowego i lombardowego) może mieć charakter zarówno ilościowy jak i jakościowy. Z pierwszym przypadkiem mamy do czynienia wówczas, gdy bank centralny określa ogólną wysokość redyskonta weksli i kredytu refinansowego dla danego banku. Druga technika polega na stosowaniu przy udzielaniu kredytu warunków ograniczających jego wykorzystanie. Po opisie tych podstawowych narzędzi oddziaływanie na sektor bankowy przez bank centralny przyszedł właściwy czas na zastanowienie się nad wpływami prowadzonej polityki na działalność banków. Otóż nietrudno się domyśleć(po zapoznaniu się z opisami niektórych narzędzi), iż wywiera ona na niego ogromnie istotny wpływ. Wyraża się to głównie dzięki następującym prawidłowością: wzrost dochodów gospodarstw domowych spowodowany zwiększoną ilością nakładów rządowych, powoduje wzrost depozytów w bankach i pociąga za sobą zwiększeni zapotrzebowania na kredyt wspomniany wzrost wydatków jest finansowany z dodatkowych pożyczek, a to zwiększa popyt na kredyt oraz prowadzi do wzrostu stóp procentowych zmniejszenie deficytu budżetowego powoduje spadek zapotrzebowania na kredyt i tym samym restrykcje stopy procentowej wzrost wydatków rządowych może pociągnąć za sobą zwiększeni poziomu inflacji(przy spadku wydatków obserwujemy odwrotną sytuację) -Jak i gdzie został określony główny cel Narodowego Banku Polskiego? Jaki jest obecnie główny cel NBP i kryterium oceny jego skuteczności? Jego podstawowy jednoczesnym cel, którym wspieraniu podstawowego celu NBP jest polityki został utrzymanie gospodarczej ogłoszony w stabilnego rządu, o poziomu ile nie cen, ogranicza przy to Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej uchwalonej 6 kwietnia 1997 oraz Ustawie o prawie bankowym z 19 sierpnia 1997 roku. Obecnie w głównym celem polityki NBP jest duszenie inflacji(w roku 2002 ma ona wynieść 5%, z tolerancją błędu +1, –1 %, a w roku następnym ma spaść poniżej poziomu 4%) . Dla jego osiągnięcia RPP utrzymuje stosunkowo wysoki poziom stóp procentowych, co jest powodem licznych konfliktów między RPP a rządem. Sposób oceny skuteczności polityki NBP dokonuje się poprzez informowanie Wysokiej Izby o założeniach polityki pieniężnej na nadchodzący rok(i jej uzasadnienia) oraz przedstawianie sprawozdania z realizacji założeń polityki pieniężnej za ubiegły rok. W ten sposób niejako działania NBP zostają poddane opinii publicznej. Ponadto prezes NBP w imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawia sejmowi kwartalne informacje dotyczące bilansu płatniczego oraz roczne bilanse należności i zobowiązań płatniczych. Warto zaznaczyć, że oprócz typowo finansowych funkcji NBP prowadzi działalność edukacyjną. Zmierza ona do propagowania w społeczeństwie wiedzy o gospodarce i rynkach finansowych. -Obecnie toczy się w Polsce dyskusja nad rolą NBP i jego celem; jaki jest podstawowy przedmiot sporu i jakie są stanowiska? Podstawowego przedmiotu sporu należy upatrywać w stopniu niezależności banku centralnego, a także jego polityce, która nie zawsze wspiera politykę gospodarczą rządu. Na dzień dzisiejszy mamy w naszym kraju prawdziwą burzę. Wiążę się ona z nieugiętą postawą NBP w stosunku do obniżania wysokości stóp procentowych. Od kilku lat NBP prowadzi restrykcyjną politykę, której celem finalnym ma być obniżenie inflacji(jest to konieczne w perspektywie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej), W związku z tym pozostaje głuchy na apele rządu dotyczące głębokich redukcji stóp. Takie zachowanie bank centralny argumentuje dużym niebezpieczeństwem jakie mogłyby pociągnąć za sobą obniżki oprocentowania(prawdopodobnie przyczyniłyby się do ponownego wzrostu inflacji). Po drugiej stronie barykady znajduje się rząd, jemu szczególnie zależy na wspomnianych wcześniej redukcjach. One mają stać się trybami napędowymi, które przyczynią się do stopniowego wzrostu gospodarczego i powoli zaczną wydobywać naszą gospodarkę z kryzysu, w jakim się znalazła. Obie strony sporu wydają się być nieugięte, niektóre kluby parlamentarne(PSL i Unia Pracy) występują z propozycjami zmian dotychczasowych przepisów regulujących działalność i pozycję NBP. Generalnie chodzi o ograniczenia Pieniężnej), jego a autonomii(wprowadzenie także sprawienie aby swoich bank ludzi centralny w stał szeregi się Rady wraz z Polityki rządem współodpowiedzialny za politykę gospodarczą kraju. Niezawisłości i słuszności polityki obranej przez NBP broni przewodniczący RPP Leszek Balcerowicz. Ostatnie naciski rządu sprawiły to, że na najbliższym zebraniu RPP ma zdecydować się na obniżkę stóp procentowych o 100-150 pkt. bazowych. Pozostaje pytanie czy rząd zadowoli się takimi krokami, sam postulował cięcia w wysokości 5-6% i czy ewentualna najbliższa obniżka jest zgodna z strategią NBP, czy jest jedynie następstwem nacisków i gróźb jakie badają pod adresem NBP ze strony rządu. Osobiście posiadam zbyt małą wiedzę aby moje zdania zostało uznane za cenną opinię. Jednak przeprowadźmy w końcu coś do końca i dopiero wtedy oceniajmy. Takie działania rządu są dla mnie po raz kolejny dowodem jego bezsilności, brakiem alternatywnych pomysłów. Jak nigdy, w tym przypadku sprawdza się stara maksyma mówiąca, „jeśli nie jesteś w stanie nic zrobić poszukaj kozła ofiarnego, na którego zrzucisz swoje niepowodzenia”. 6.Fundusze inwestycyjne -Co to jest fundusz inwestycyjny? Jest to osoba prawna zajmująca się wyłącznie lokowaniem środków pieniężnych zebranych publicznie w określone przepisami prawnymi papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Najpowszechniejsze są fundusze inwestycyjne lokujące zebrane środki w papiery wartościowe. Występują także szczególne fundusze inwestujące w aktywa rynku pieniężnego i instrumenty pochodne oraz fundusze nieruchomości. Posiada on kilka podstawowych cech, które odróżniają go od innych podobnych z nazwy instytucji finansowych, są to: publiczne gromadzenie środków finansowych lokowanie zgromadzonych środków w instrumenty finansowe określone przepisami prawa ograniczanie ryzyka przez zachowanie dywersyfikacji w procesie inwestowania nadzór nad działalnością funduszy prowadzony ze strony odpowiednich instytucji powierzanie aktywów depozytariuszowi Celami inwestycyjnymi funduszy najczęściej są: ochrona realnej wartości aktywów osiąganie dochodów z lokowania aktywów wzrost wartości aktywów przez wzrost wartości lokat -W jaki sposób fundusz inwestycyjny wpływa na rynki pieniężne i kapitałowe? Na to pytanie znów odpowiedź nasuwa się po przeanalizowaniu zadań jakie stawiane są prze funduszem inwestycyjnym i sposobem ich osiągnięcia. Wiemy, że fundusze inwestycyjne przyczyniają się do stymulowania wzrostu gospodarczego dokonując inwestycji w akcje, obligacje i instrumenty rynku pieniężnego. Środki funduszu lokowane w udziały(akcje) przedsiębiorstw przy pomocy rynku pierwotnego i wtórnego dostarczają kapitału na ich rozwój i pozwalają kreować(zwiększać) skalę zatrudnienia. Dodatkowo fundusze inwestycyjne jako inwestorzy instytucjonalni są podstawą i czynnikiem pomagającym stabilizować rynek kapitałowy. Tak więc widzimy, że oddziaływanie funduszów na rynki pieniężne i kapitałowe jest dosyć znaczące i pomaga w utrzymywaniu silnej gospodarki. Podmiot ten jest niejako „pompą” wtłaczającą w te rynki dodatkowy kapitał co przyczynia się przede wszystkim do rozwojów tych rynków, a on z punktu widzenia gospodarczego jest bardzo ważny. -Jakie typy funduszy są obecnie w Polsce? W roku 2000 na polskim rynku mogliśmy zauważyć działalność następujących typów funduszy inwestycyjnych: -Otwarte(a więc takie, które emitują jednostki uczestnictwa) do których zaliczymy 1.fundusze akcji(kumulujące w swoich portfelach inwestycyjnych nawet do 90% akcji). W ramach tego typu funduszy rozróżniamy następujące podtypy: a. fundusze dużych spółek b. fundusze małych spółek c. fundusze renomowanych spółek d. fundusze zagraniczne e. fundusze inwestujące w indeksy giełdowe f. fundusze gwarancyjne 2.fundusze papierów dłużnych(inwestują w krotko i długookresowe papiery dłużne, depozyty): a. fundusze gwarantujące ochronę naszych wkładów b. działające na rynku obligacji 3.fundusze zrównoważone(posiadają stosunkowo bezpieczny stosunek wielkości np. akcji do obligacji) 4.fundusze inwestujące w udziały prywatyzowanych spółek(NFI) 5.fundusze stabilnego wzrostu 6.fundusze działające na rynkach pieniężnych(najpopularniejsze inwestycje to bony i obligacje skarbowe) 7.fundusze specjalistyczne(poprzez inwestycje dowartościowują wybrane typy aktywów) -Zamknięte(emitują certyfikaty, które są notowane w zestawieniach giełdowych jako papiery wartościowe) -mieszane(łączą w sobie pewne cechy właściwe dla otwartych i zamkniętych funduszy inwestycyjnych) Dla zwykłego człowieka, który chciałby zostać członkiem funduszu inwestycyjnego ten podział jest niezwykle ważny. Z punktu widzenia klienta różnią się one przede wszystkim wysokością zysku jaki możemy osiągnąć i ryzykiem jakie jesteśmy w stanie podjąć. Nie jest tajemnicą, że udział w funduszu akcyjnym można liczyć na spore nadwyżki ale pogodzić należy się także z dużym stopniem ryzyka. -Czy jednostka uczestnictwa w funduszu otwartym jest papierem wartościowym? W celu odpowiedzi na to pytanie pozwolę sobie przytoczyć najprostszą definicję papieru wartościowego. Mianowicie papier wartościowy jest to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego, posiadanie jego staje się niezbędną przesłanką realizacji tego prawa. Zapoznając się z tą definicją postarajmy się przeanalizować czym jest jednostka uczestnictwa w funduszu. Otrzymujemy je w zamian za dokonanie wpłaty na rzecz funduszu. Jednostki te są wyceniane przez fundusz(w przeważającej części ten proces dokonywany jest codziennie), ich wartość podawana jest do wiadomości publicznej i jest to odpowiednik nominalnej wartości danej jednostki. Dodatkowo jednostki uczestnictwa reprezentują prawa majątkowe uczestników funduszu. Nie są one jednak czystym papierem wartościowym, który może być dowolnie transferowalny(postanowienia zawarte w art. 61 Ustawy o funduszach inwestycyjnych z 1997 roku), mają charakter imienny. Fundusz prowadzi rejestr jednostek uczestnictwa, który jest aktualizowany. Klientowi, a więc właścicielowi jednostki przysługuje prawo roszczenie do funduszu o wykupienie jego jednostki uczestnictwa w dowolnym czasie po obecnie przyjętej cenie. -W jaki sposób przepisy gwarantują bezpieczeństwo inwestujących? Zgodnie z przepisami zawartymi w art. 44 odpowiedniej Ustawy. Towarzystwo odpowiada wobec uczestników funduszu za wszelkie szkody powstałe na skutek niewykonania bądź nienależytego wykonania swych obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków spowodowane było okolicznościami za które towarzystwo odpowiedzialności nie ponosi. Moim zdaniem nie bez znaczenia na poziom bezpieczeństwa wkładów wniesionych przez klientów do funduszu jest fakt, iż sytuacja w nich jest szczegółowo i wnikliwie analizowana przez odpowiednie instytucje. Pewność potęgują także nadane za pomocą przepisów prawnych niektóre uprawnienia dla posiadaczy jednostek uczestnictwa. Mam tu na myśli chociażby prawo mówiące, że klient może zbyć swój udział na rzecz towarzystwa, te z kolei zobowiązane jest do wykupienia go po aktualnie panującej cenie(możliwość wycofania kapitału). Ważna dla bezpieczeństwa środków finansowych jest także treść art.57, mówiąca o tym, że w przypadku otwarcia likwidacji lub ogłoszenia upadłości depozytariusza(posiada pieniądze z wkładów), fundusz inwestycyjny dokonuje zmiany depozytariusza. Z kolei ta zmiana na mocy art.58 dokonywana jest w taki sposób aby zapewnić ciągłość wykonywania obowiązków dotyczących zarządzania wkładami klientów(art.51) -Czym różni się towarzystwo zarządzania funduszami od funduszu inwestycyjnego? Jak to często bywa w świecie instytucji finansowych podstawowa i zarazem fundamentalna różnice leży w funkcjach do jakich oba podmioty zostały powołane, jakie pełnią. O funduszu inwestycyjnym, jego celu, definicji wspomniane było w jednym z poprzednich punktów mojej pracy, teraz skoncentrujmy się na towarzystwie funduszy inwestycyjnych, różnice wyłapiemy od razu po zapoznaniu się z definicją tego podmiotu. Mianowicie towarzystwo funduszy inwestycyjnych działa jako organ funduszu inwestycyjnego, uprawnione jest także do tworzenia funduszy inwestycyjnych. Do jego obowiązków należy zarządzanie(wykonywanie wszelkich działań koniecznych dla prawidłowego funkcjonowania funduszu. Chodzi między innymi o podejmowanie decyzji inwestycyjnych, ich realizowanie, prowadzenie księgowości i rejestru jego uczestników) i reprezentowanie funduszu w stosunkach z osobami trzecimi(pełni podobną rolę jak zarząd w przedsiębiorstwach będącymi osobami prawnymi). Przy reprezentacji funduszu przez towarzystwo stosuje się zasady reprezentacji uchwalone w statucie, to znaczy, że sposób reprezentacji towarzystwa i funduszu jest ten sam. To wymaga wprowadzenia ścisłego określenia w umowie, w czyim imieniu dokonywana jest czynność(czy w imieniu funduszu, czy też w imieniu samego towarzystwa). Podsumowując powiemy, że towarzystwo może prowadzić swoją działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej i wyłącznie ono uprawnione jest do prowadzenia działalności polegającej na tworzeniu i zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi(jedno towarzystwo może prowadzić funduszy). -Jaki jest minimalny kapitał towarzystwa zarządzania funduszami inwestycyjnymi? kilka Na mocy obowiązujących przepisów minimalny kapitał powinien wynosić 3 miliony złotych, jednak w przypadku, gdy towarzystwo zarządza więcej niż jednym funduszem powinien on być zwiększony o kolejny milion złotych na każdy kolejny fundusz. -Ile funduszy inwestycyjnych jest w Polsce obecnie? Na podstawie danych dostępnych w Internecie w tej chwili w naszym kraju działa 14 Towarzystw Inwestycyjnych, które prowadzą około 100 funduszy inwestycyjnych. 7.Fundusze Emerytalne -Kiedy powstały fundusze emerytalne na świecie a kiedy w Polsce? Zaczynając od początku historii sektora emerytalnego, należy wspomnieć o planach emerytalnych. Pierwsze z nich powstawały pod koniec XIX wieku w USA z inicjatywy największych przedsiębiorstw działających wtenczas na rynku(między innymi spółki kolejowe American Express Company i Ohio Railroad). Realizując wzorce zza oceanu wkrótce i na terenie Europy zaczęły powstawać plany emerytalne(np. w Niemczech prekursorem były zakłady Kruppa). Zawirowania dotyczące bezpieczeństwa wkładów wnoszonych na poczet emerytury doprowadziły do szeregu regulacji prawnych i czynności, które ostatecznie stały się przyczyną powstania wyspecjalizowanych instytucji finansowych zarządzających planami emerytalnymi. Pierwsze fundusze powstawały w USA po zakończeniu II Wojny Światowej, a więc w latach 40-50 XX wieku. Na gruncie europejskim początek tego rodzaju działalności finansowej nastąpił w wyniku przeprowadzenia w poszczególnych krajach odpowiednich reform dotychczasowych systemów emerytalnych(lata 90 XX wieku). Z kolei w polskim systemie finansowym jest to termin, który funkcjonuje od stosunkowo niedługiego czasu(fundusze powstały dopiero w latach 90. Za prekursora na polskim rynku uznaje się Pioniera). Podstawy prawne dla funduszy emerytalnych stworzyła Ustawa z 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. -Co to są zakładowe programy emerytalne? Jest to jedna z form oszczędzania na „Przyszłość” inaczej definiowane są jako pracownicze programy emerytalne. Podstawą prawną dla działania tego typu formy oszczędzania jest Ustawa o pracowniczych programach emerytalnych z 22 sierpnia 1997 roku. Warunek uczestnictwa w takim programie wiąże się ze stosunkiem pracy. Członkiem może być osoba zatrudniona u danego pracodawcy lub kilku innych na podstawie umowy o pracę, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli jest ona objęta ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu, a także osoba zatrudniona na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osoby prawnej, w tym kontraktu menedżerskiego. Ponadto uczestnikiem może być pracodawca(o ile spełnia określone warunki), a także osoby fizyczne prowadzące własną działalność gospodarczą, wspólnicy spółek cywilnych, jawnych i komandytowych(jeżeli odpowiadają bez ograniczenia). Zakładowy program emerytalny może utworzyć pracodawca lub łącznie co najmniej dwóch pracodawców zatrudniających minimum 5 pracowników, oraz pracodawca zatrudniający 3 pracowników, jeżeli prowadzi on przedsięwzięcie nie przerwanie od co najmniej 3 lat. Decyduje się on na wcielenie w życie jednej z dostępnych form prowadzenia ZPE: pracowniczy fundusz emerytalny umowa o wnoszeniu przez pracodawcę składek pracowniczych do jednego z funduszy inwestycyjnych umowa grupowego ubezpieczenia na życie w zakładzie ubezpieczeń umowa grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie z towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych Należy pamiętać, iż pracownicy przystępują do ZPE w trybie złożenia dobrowolnej pisemnej deklaracji, która standardowo powinna zawierać: Wysokość deklarowanej składki podstawowej i dodatkowej Upoważnieni dla pracodawcy do jej naliczania( np. przez potrącanie z wynagrodzenia) oraz przelewanie jej do podmiotu zarządzającego środkami Do przystąpienia do tej formy oszczędzania upoważnieni są pracownicy spełniające następujące warunki: muszą mieć ukończone 18 lat minimalny staż pracy u tego pracodawcy powinien wynosić 3 miesiące muszą pracować na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej(jeśli poza naszymi granicami-to w ramach delegowania ich przez pracodawcę mającego siedzibę lub miejsce zamieszkania w Polsce) Zgromadzone w wyniku działania(uczestnictwa w) tego typy programu, na mocy obowiązującej Ustawy mogą nastąpić: po ukończeniu przez pracownika 60 lat lub wcześniejszym nabyciu uprawnień emerytalnych(lub renty)-na wniosek pracownika po ukończeniu przez niego 70 lat(wniosek nie jest potrzebny) w wypadku likwidacji zakładu ubezpieczeń, towarzystwa ubezpieczeniowego, pracowniczego towarzystwa, funduszu emerytalnego czy inwestycyjnego, o ile nie nastąpi wypłata transferowa lub przejęcie funduszu przez inne towarzystwo emerytalne w przypadku śmierci pracownika(wypłata na rzecz spadkobierców) Wyjaśnienie: Wypłata transferowa oznacza przeniesienie środków zgromadzonych dzięki ZPE do innego podmiotu zarządzającego tego rodzaju środkami(następuje na podstawie dyspozycji wydanych przez pracownika). W ten sposób pracownik przestaje być uczestnikiem dotychczasowego programu a staje przystępuje do innego. -Jakie przepisy regulują działanie funduszy emerytalnych i zakładowych programów emerytalnych? Są to przepisy zawarte w następujących ustawach: Ustawa z 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych Ustawa z 22 sierpnia 1997 roku o pracowniczych programach emerytalnych Ustawa z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych Ustawa z 17 grudnia 1998 roku o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych -Co oznacza skrót UNFE? Pod podanym skrótem kryje się Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Jest to specjalny organ administracji rządowej, którego celem jest kontrolowanie wszelkich dziedzin aktywności powszechnych towarzystw emerytalnych i otwartych funduszy emerytalnych. Obie te jednostki mogą rozpocząć swoją działalność jedynie po otrzymaniu ze strony UNFE odpowiedniego zezwolenia. Decyzja co do jego wydania bądź nie podejmowana jest w wyniku przeprowadzenia szczegółowych analiz(zbadaniu statutu funduszu, planu organizacyjnego, finansowego, wysokości kapitału akcyjnego, jego pochodzenia, itp.). Dodatkowo OFE są zobowiązane przesyłać do UNFE dzienne raporty zawierające szczegółowe dane na temat danego funduszu(liczba członków, wysokość środków finansowych, jakie wpłynęły na ich konta, rodzaje i wysokości inwestycji w poszczególne instrumenty finansowe). Powyższe uprawnienia dają UNFE możliwość monitorowania i oceny działalności poszczególnych funduszy i jeśli jest to konieczne ułatwiają podejmowanie szybkich decyzji w celu usunięcia niedociągnięć. Jeżeli urząd wykryje jakiekolwiek nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania OFE, ma prawo nakładania kar na towarzystwa, które nimi zarządzają. Jak widzimy wszystkie starania UNFE maja na celu przede wszystkim chronić interesy członków funduszy emerytalnych. Przy ich wykonywaniu urząd współpracuje z szeregiem innych instytucji: Narodowym Bankiem Polskim, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Komisją Papierów Wartościowych i Giełd, związkami pracodawców, związkami zawodowymi oraz innymi organizacjami społecznymi. -Jaka jest wartość aktywów wszystkich funduszy emerytalnych w Polsce? Według danych publikowanych przez UNFE w internecie, stan wysokości aktywów funduszy emerytalnych na dzień 31.12.2001 rok wynosił około 19,4 mld zł i wzrósł w porównaniu do poprzedniego miesiąca o 912 mln zł. Źródła informacji: Michalski, Sobolewski-„Prawo o funduszach inwestycyjnych” T. Gruszecki-„Instytucje i Rynki Finansowe” WSZiP im. Bogdana Jańskiego Warszawa 1998 K. Sas-Kulczycka, D. Choryło, J. Król, Z. Lasota-„Instytucje wspólnego inwestowania w Polsce” Materiały szkoleniowe-Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń PZU S.A. Internet A. Kaźmierczak-„Podstawy Polityki Pieniężnej” PWN Warszawa 1998 W. Baka-„Bankowość Centralna” Warszawa 1998 W. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński-„Banki-rynek, operacje, polityka” Poltex Warszawa 1998 Leksykon Finansów Rzeczpospolita
