program zdrowotny wykrywania wczesnych zmian nowotworowych

advertisement
Załącznik nr 1 do Umowy Nr
z dnia
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej-Curie w Zgierzu
Oddział Otolaryngologiczny
PROGRAM ZDROWOTNY WYKRYWANIA WCZESNYCH ZMIAN
NOWOTWOROWYCH GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH
Zgierz, wrzesień 2009
1
I. Podstawa prawna
- art. 55 ust. 1 oraz ust.2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (t.j.
Dz.U. z 2007 r. Nr 14 poz. 89 ze zmianami).
- art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (t.j. Dz.U.
z 2001 roku Nr 142, poz. 1590 ze zmianami)
II. Charakterystyka sytuacji epidemiologicznej – diagnoza wyjściowa
Rak krtani i gardła stanowi około 40 % raków głowy i szyi. Rozwija się siedemnaście razy częściej
u mężczyzn niż u kobiet, najczęściej między 50-60 rokiem życia. Należy do grupy nowotworów
tytoniozależnych tzn. rzadko występuje u osób niepalących. Czynnikami ryzyka jest palenie
tytoniu (również palenie bierne) – 30-krotny wzrost ryzyka, oraz równoczesne palenie tytoniu
i picie wysokoprocentowego alkoholu – 330-krotny wzrost ryzyka. Uważa się, że te dwa czynniki:
dym tytoniowy i alkohol są odpowiedzialne za ponad 90% zachorowań na raka krtani.
Potwierdzają to badania toksykologiczne, badania na zwierzętach oraz obserwacje
epidemiologiczne – zarówno opisowe jak i analityczne. Przyjmuje się, że wprowadzenie na
początku XX wieku zwyczaju inhalowania dymu powstającego ze spalania papierosów było
w minionym stuleciu ważną przyczyną zdecydowanego wzrostu zachorowań na raka krtani, przede
wszystkim u mężczyzn.
Nowotwory złośliwe w dalszym ciągu zbierają każdego roku niebagatelne żniwo pośród
chorujących na nie ludzi obu płci, wszystkich grup rasowych i wiekowych. Na przestrzeni lat
w cywilizowanych krajach podejście do tego problemu zmieniło się jednak diametralnie. Dzisiaj
wiadomo już na pewno, że nowotwór złośliwy jest chorobą uleczalną. Ale kluczem do tego
sukcesu jest jego wczesne wykrycie. Raki krtani często poprzedzone są stanami przedrakowymi –
zmianami patologicznymi, z których w określonym czasie może powstać rak. Profilaktyczne
badania, wczesna diagnostyka i prawidłowe leczenie pozwalają na likwidację patologii przed
przejściem jej w stadium raka. Także wykrycie raka krtani w pierwszym stadium pozwala 90 %
pacjentom na skuteczne leczenie. Nowotwory wykrywane są często w stadium znacznego
zaawansowania, co daje znacznie mniejsze szanse na ich całkowite wyleczenie. Powinniśmy być
świadomi, jakie nowotwory nam zagrażają i jakie badania pomagają we wczesnym ich wykryciu.
Stąd tak ważna jest profilaktyka i wczesna diagnostyka raka krtani, a także likwidacja nałogu
palenia tytoniu jako największego sprawcy karcinogenezy w krtani.
Najczęściej stwierdzanym nowotworem złośliwym krtani jest rak płaskonabłonkowy (ok.95%).
Badania potwierdzają zmniejszanie zachorowalności wraz ze zmniejszaniem nałogu palenia
tytoniu i picia alkoholu.
Nowotwory rozwijające się w górnej, czyli nosowej części gardła, dotykają mężczyzn i kobiety
w jednakowym stopniu. Wśród chorych najwięcej jest ludzi w wieku 16-30 lat oraz w wieku
powyżej 60 lat.
Najczęstszymi objawami nowotworu krtani i gardła jest chrypka, uczucie ciała obcego, ból
w gardle często promieniujący do ucha, duszność, zaburzenia połykania, krztuszenie się, kaszel,
krwioplucie. Czasem pierwszym objawem jest przerzut do węzłów chłonnych. Chory z chrypką
lub bólem gardła trwającymi dłużej niż dwa tygodnie, które nie mijają po typowym leczeniu
przeciwzapalnym, powinien być skierowany na badanie laryngologiczne. Objawy wynikają
z budowy anatomicznej i są zależne od usytuowania guza. Chrypka występuje przy uszkodzeniu
strun głosowych, czyli głośni, jest więc wczesnym objawem dla raka tej okolicy, ale stosunkowo
późnym dla nagłośni czy podgłośni, gdyż występuje dopiero wtedy, gdy nowotwór przechodzi
poza pierwotne umiejscowienie i nacieka głośnię.
Zaburzenia połykania występują najczęściej w nowotworach nagłośni i gardła dolnego.
Początkowo są dyskretne i łatwo mogą być zignorowane przez chorego. Duże trudności
z połykaniem wiążą się zazwyczaj z zaawansowanym procesem nowotworowym. Krztuszenie się
przy połykaniu może być objawem guza w okolicy gardła dolnego. Duszność świadczy
o znacznym zwężeniu wnętrza krtani i występuje przy bardzo zaawansowanych nowotworach.
2
Jako pierwszy objaw może pojawić się przy raku podgłośni. Pojawienie się przerzutów zmniejsza
szansę chorego na wyleczenie o ok. 50%.
Rozpoznanie raka krtani lub gardła jest możliwe tylko w badaniu laryngologicznym. Ocenia się
umiejscowienie, rozmiar guza i ruchomość strun głosowych. Badanie musi obejmować również
dokładne badanie palpacyjne układu chłonnego. Diagnostykę uzupełnia się laryngoskopią
bezpośrednią w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, która umożliwia dokładniejszą ocenę
krtani wraz z okolicami niewidocznymi podczas badania lusterkiem krtaniowym, oraz pobranie
wycinka do oceny histopatologicznej.
Sytuacja epidemiologiczna dotycząca nowotworów górnych dróg oddechowych w regionie
łódzkim nie poprawia się od około kilkunastu lat. Szczyt zachorowań dotyczył lat
osiemdziesiątych. Nie mniej jednak nadal występuje w województwie łódzkim niska świadomość
zagrożenia tego typu rakami oraz późna zgłaszalność z prawdopodobnymi objawami.
W publikacjach ośrodków łódzkich na temat raka krtani wykazuje się zgłaszalność w większości
z zaawansowaniem raka w stadium T3 i T4.
III. Rodzaj programu i realizowanych działań
Program nakierowany jest na wczesne wykrywanie chorób nowotworowych górnych dróg
oddechowych: krtani, gardła (gardła dolnego, gardła środkowego, części nosowej gardła, jamy
ustnej) nosa i zatok przynosowych.
W ramach Programu realizowane będą bezpłatne konsultacje laryngologiczne dla mieszkańców
województwa łódzkiego.
IV. Adresaci Programu
Program adresowany jest do kobiet i mężczyzn w wieku 45-65 lat z terenu województwa
łódzkiego, a w szczególności do ludności powiatu zgierskiego z potencjalnymi czynnikami ryzyka
wystąpienia choroby nowotworowej:
 Palących papierosy (co najmniej 20 dziennie)
 Tzw. biernych palaczy
 Mających kontakt z toksycznymi substancjami chemicznymi
 Przebywających w zapylonych pomieszczeniach
 Cierpiących na przewlekłe chrypki
 Z zaburzeniami przełykania
 Nadmiernie spożywających alkohol
Planowane jest przebadanie do 400 osób.
V. Cele Programu
Głównym celem Programu jest obniżenie umieralności z powodu nowotworu krtani i gardła.
Cele szczegółowe Programu:
 Zwiększenie liczby wykrywanych przypadków stanów przedrakowych oraz nowotworów
górnych dróg oddechowych we wczesnym stadium choroby, w którym podjęcie leczenia może
zahamować tempo jego rozwoju.
 Zwiększenie odsetka wyleczeń nowotworu krtani i gardła.
 Poprawa świadomości i edukacja pacjentów w zakresie szkodliwości palenia oraz metod
zapobiegania i leczenia uzależnień od tytoniu.
 Poprawa kondycji zdrowotnej społeczeństwa oraz zmniejszenie kosztów leczenia.
 Zachowanie aktywności zawodowej i społecznej u osób z wcześnie wykrytą chorobą.
 Zwiększenie dostępności do lekarza laryngologa dla mieszkańców województwa łódzkiego.
3
VI. Realizatorzy Programu
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej-Curie w Zgierzu – Oddział
Otolaryngologiczny, ul. Parzęczewska 35, 95-100 Zgierz.
VII. Schemat postępowania przy realizacji Programu
Badania będą wykonywane przez lekarzy laryngologów z udziałem pielęgniarek w Oddziale
Otolaryngologicznym Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Marii Skłodowskiej-Curie
w Zgierzu. Z każdą osobą biorącą udział w programie zostanie przeprowadzony wywiad zgodnie
z kartą badania profilaktycznego (załącznik A). W oparciu o uzyskane wyniki, lekarz
zakwalifikuje pacjenta do określonej grupy ryzyka wystąpienia choroby i określi sposób dalszej
opieki medycznej.
Realizatorzy poprowadzą rejestrację pacjentów, którzy zgłoszą się do udziału w Programie.
Podczas wizyty laryngologicznej zostaną podjęte następujące czynności:
1. Przeprowadzanie wywiadu.
2. Badanie przedmiotowe.
3. Poinformowanie pacjenta o wyniku badania i przekazanie zaleceń odnośnie dalszego
postępowania (zgodnie z załącznikiem B):
- w przypadku wyniku prawidłowego - zalecenie, w oparciu o analizę czynników ryzyka,
wykonywania okresowych kontroli górnych dróg oddechowych,
- w przypadku wyniku nieprawidłowego - poinformowanie pacjenta o rozpoznaniu, stanie
zaawansowania choroby oraz o możliwościach leczenia
4. Wydanie pacjentowi informacji o wynikach przeprowadzonych u niego badań w ramach
Programu.
VIII. Akcja promocyjno-informacyjna o Programie
Akcja promocyjno-informacyjna na temat Programu ma na celu dotarcie z informacją
o możliwości skorzystania z bezpłatnych badań do jak największej liczby mieszkańców
województwa łódzkiego.
Ulotki i plakaty zostaną wydrukowane ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego
i przekazane realizatorowi. Realizator Programu zaangażuje się w akcję promocyjno –
informacyjną, w tym dystrybucję ulotek i plakatów.
IX. Źródło finansowania Programu
Program finansowany ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego, w ramach dotacji dla
jednostki podległej realizującej świadczenia.
Proponowany koszt badań do 18.000 złotych
X. Ocena efektów Programu
W oparciu o bazę danych powstałą w trakcie realizacji Programu dokonana zostanie ocena jego
wyników z uwzględnieniem następujących elementów:
- Zgłaszalność mieszkańców do udziału w Programie
- Liczba i odsetek wykrytych przypadków nowotworu we wczesnym stadium choroby
- Liczba i odsetek wykrytych przypadków nowotworu w stadium zaawansowanym
- Koszt wykrycia jednego przypadku nowotworu
- Liczba i odsetek wykrytych przypadków innych chorób górnych dróg oddechowych.
XI. Czas trwania Programu
Program będzie realizowany w 2010 roku. Istnieje możliwość jego kontynuacji w latach
kolejnych.
4
Załącznik A
Zgierz, dnia ………………
………………………………..
Pieczątka świadczeniodawcy
ANKIETA DLA OSÓB OBJĘTYCH PROGRAMEM
WYKRYWANIA WCZESNYCH ZMIAN NOWOTWOROWYCH Z ZAKRESU GÓRNYCH
DRÓG ODDECHOWYCH
4. IMIĘ .......................................................................................................................................
5. NAZWISKO ..........................................................................................................................
6. PESEL ....................................................................................................................................
7. ADRES ZAMIESZKANIA ...................................................................................................
8. ADRES DO KORESPONDENCJI ........................................................................................
9. NR TELEFONU (KONTAKTOWY) ....................................................................................
Proszę zakreślić właściwą odpowiedź.
- Czy w Pani/Pana występują zaburzenia głosu – chrypka
Tak
Nie
- Czy ma Pani/Pan trudności z oddychaniem przez nos?
Tak
Nie
- Czy ma Pani/Pan trudności w odczuwaniu zapachów?
Tak
Nie
- Czy ma Pani/Pan trudności w połykaniu?
Tak
Nie
- Czy występują u Pani/Pana krwawienia z nosa?
Tak
Nie
Tak
Nie
- Czy występują u Pani/Pana bóle gardła promieniujące do ucha ?
Tak
Nie
- Czy Pani/Pan pali papierosy?
Tak
Nie
- Czy Pani/Pan nadużywa alkoholu?
Tak
Nie
- Czy występują u Pani/Pana substancje toksyczne w miejscu pracy ? Tak
Nie
- Czy istnieje narażenie na dym tytoniowy w domu lub pracy?
Tak
Nie
- Czy w Pani/Pana rodzinie występowały schorzenia nowotworowe?
Tak
Nie
-
Czy występują u Pani/Pana krwawienia z gardła?
5
Załącznik B
Informacja dla pacjenta
Dane osobowe:.................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
Informacja o wyniku
badania:.................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zalecenia...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Podpis i pieczęć lekarza
________________
Zgierz, dnia___________________
6
Download