8. Krajobrazy
advertisement
8. Krajobrazy Zadanie 8.1 P I–1 Napisz, czym różnią się: a) endemit od reliktu ........................................................................................................................................ – np. endemit to gatunek występujący wyłącznie na jednym, .............................................................................................................................................................................. małym obszarze, a relikt może występować na wielu różnych obszarach; – sukulenty gromadzą wodę w b) sukulenty od roślinności efemerycznej (efemer) ............................................................................. .............................................................................................................................................................................. mięsistych łodygach i liściach, a efemery pojawiają się tylko na krótki czas .............................................................................................................................................................................. po obfitym deszczu; c) roślinność regla dolnego od roślinności regla górnego ................................................................. – roślinność regla dolnego ma duży udział drzew liściastych, natomiast roślinność regla górnego skła.............................................................................................................................................................................. da się prawie wyłącznie z gatunków drzew szpilkowych; .............................................................................................................................................................................. d) lasostep od lasotundry ................................................................................................................................ – lasostep to obszar stepów przemieszany z roślinnością leśną, a lasotundra to obszar tundry z kępami skarłowaciałych drzew i krzewów; .............................................................................................................................................................................. e) łęgi od olsów .................................................................................................................................................. – np. łęgi rosną na obszarach zalewanych przez wodę płynącą, a olsy na obszarach podtapianych przez wodę stojącą. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 8.2 P I–1 Napisz, jakie są podobieństwa między: a) krajobrazem wilgotnych lasów równikowych i krajobrazem północnych lasów iglastych (tajgi) ................................................................................................................................................................ – roślinność wysokopienna (drzewa), znaczne rozprzestrzenienie ba.............................................................................................................................................................................. gien, ubogie gleby z cienkim poziomem próchniczym; b) krajobrazem sawanny i krajobrazem stepów ..................................................................................... – rozprzestrzenienie roślinności trawiastej, wyraźna sezonowość wegetacji; .............................................................................................................................................................................. c) krajobrazem pustyni gorącej (strefy klimatów zwrotnikowych) i pustyni arktycznej – roślinność skąpa lub brak roślinności, (strefy klimatów okołobiegunowych) .................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. skrajnie trudne warunki życia; d) krajobrazem suchych lasów strefy podrównikowej i krajobrazem lasów liściastych – drzewa zrzucają liście poza i mieszanych strefy klimatów umiarkowanych ................................................................................ .............................................................................................................................................................................. okresem wegetacyjnym; e) krajobrazem tundry i krajobrazem piętra alpejskiego w górach ................................................ – roślinność trawiasta, krzewinki, mchy, porosty, miejscami krzewy i karłowate drzewa. .............................................................................................................................................................................. 139 Zadanie 8.3 P I–1 Opisz warunki klimatyczne (opady atmosferyczne, temperaturę powietrza), w których mogą rozwijać się formacje leśne. 1) Dostateczna ilość opadów (w strefie klimatów umiarkowanych powyżej ok. 500 ............................................................................................................................................................................................ mm rocznie. ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ 2) Temperatura powietrza trzech najcieplejszych miesięcy w roku przekracza ok. 10°C. Zadanie 8.4 P I–1 Napisz, czym różnią się od siebie: – w klimacie tajgi temperatura trzech najciepleja) klimat tajgi od klimatu tundry ................................................................................................................. szych miesięcy przekracza 10°C, w klimacie tundry jest ona mniejsza; .............................................................................................................................................................................. – w klimacie stepu występuje mroźna i śnieżna b) klimat stepu od klimatu sawanny ........................................................................................................... zima, której brak na sawannie, opady letnie są mniej obfite, okres najdogodniejszy .............................................................................................................................................................................. dla wegetacji to wiosna i jesień, podczas gdy na sawannie – pora deszczowa (lato); .............................................................................................................................................................................. –w c) klimat pustyni strefy zwrotnikowej od pustyni strefy klimatów umiarkowanych .............. klimacie pustyń strefy zwrotnikowej nie ma mroźnej zimy, która występuje .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. w strefie klimatów umiarkowanych. Nazwa zbiorowiska leśnego Typowe gatunki drzew Typowe gleby Warunki wodne Grąd dąb, grab, lipa Gleby brunatne Wody gruntowe zalegają głęboko Łęg wierzba, topola Mady Okresowo zalewane przez wodę płynącą Ols olsza Gleby bagienne Okresowo lub stale podtapiane przez wodę stojącą Bór sosna Gleby bielicowe Wody gruntowe zalegają głęboko Tabela 8.1. Główne typy lasów nizinnych Polski i ich siedliska Zadanie 8.5 P I–1, II–1 Uzupełnij tabelę 8.1. Wpisz nazwy odpowiednich zbiorowisk leśnych Polski oraz typowe gleby, na których te zbiorowiska występują. Informacja 8.1 140 Na obszarze Polski wyróżnia się następujące typy krajobrazów naturalnych: a) krajobraz deltowy, b) krajobraz gór średnich, c) krajobraz gór wysokich, d) krajobraz kotlin i obniżeń w obrębie wyżyn i gór, e) krajobraz peryglacjalny, f) g) h) i) j) k) l) m) n) krajobraz pogórzy i gór niskich, krajobraz polodowcowy (glacjalny), krajobraz równin bagiennych, krajobraz równin nadzalewowych w dnach dolin, krajobraz równin zalewowych w dnach dolin, krajobraz wydmowy (eoliczny), krajobraz wyżyn i gór wapiennych i gipsowych, krajobraz wyżyn krzemianowych i glinokrzemianowych, krajobraz wyżyn lessowych. Zadanie 8.6 P I–1, II–1 Napisz, w jakim typie krajobrazu naturalnego podanym w informacji 8.1 występują: a) wysoczyzny z rozległymi obszarami o rzeźbie równinnej i falistej, przewaga lasów mieszanych na glebach brunatnych i płowych ......................................................................................... – krajobraz peryglacjany; b) piaszczyste pagórki porośnięte borem sosnowym na glebach bielicowych i rdzawych .............................................................................................................................................................................. – krajobraz wydmowy (eoliczny); c) liczne pagórki moreny dennej, jeziora, torfowiska, przewaga lasów liściastych i mieszanych porastających gleby brunatne i płowe – ....................................................................................... krajobraz polodowcowy (glacjalny); d) liczne wąwozy i parowy, żyzne gleby typu czarnoziemów i gleb brunatnych, miejscami grądy i świetliste dąbrowy ........................................................................................................................ – krajobraz wyżyn lessowych; e) liczne formy krasowe, gleby typu rędzin, miejscami lasy grądowe i świetliste dąbrowy .............................................................................................................................................................................. – krajobraz wyżyn i gór wapiennych i gipsowych. Piętra Klimatyczne Zimne Umiarkowanie zimne Bardzo chłodne Roślinne turniowe (subniwalne) halne (łąk górskich, alpejskie) kosodrzewiny (subalpejskie) Średnia roczna temperatura powietrza w °C Wysokość w m nad poziomem morza –4 do –2 Powyżej 2200 –2 do 0 1850 – 2200 0 do 2 1550 – 1850 Chłodne regla dolnego 2 do 4 1150 – 1550 Umiarkowanie chłodne regla górnego 4 do 6 600 – 1150 Umiarkowanie ciepłe lasów pogórskich powyżej 6 poniżej 600 Tabela 8.2. Piętra klimatyczne i roślinne polskiej części Karpat 141 Zadanie 8.7 P I–1 Uzupełnij tabelę 8.2, wpisując nazwy pięter roślinnych w polskiej części Karpat. Zadanie 8.8 P I–1 Z Kir – miejscowości położonej u podnóża Tatr, u wylotu Doliny Kościeliskiej, na wysokości 950 m n.p.m. – wybrałeś się na wycieczkę na Czerwone Wierchy (2123 m n.p.m.). Wymień nazwy kolejnych pięter roślinnych, które będziesz mijał podczas podejścia. 1) Piętro ..................................................................................... regla dolnego. 2) Piętro ..................................................................................... regla górnego. 3) Piętro ..................................................................................... kosodrzewiny (subalpejskie). 4) Piętro ..................................................................................... halne (alpejskie). Informacja 8.2 Opisy wybranych strefowych formacji roślinnych świata. 1) Wielogatunkowe lasy, w których wyróżnia się kilka warstw drzew wysokopiennych, warstwę podszycia i warstwę runa; rośliny rozwijają się, kwitną i owocują nieustannie przez cały rok. 2) Formacja wieloletnich traw o twardych liściach, pośród roślinności trawiastej występują pojedyncze drzewa lub ich grupy; gdy nadchodzi pora sucha drzewa zrzucają liście. 3) Rośliny skupiają się w kępki, oddzielone od siebie pasmami nagiej gleby; typowe dla tej formacji są sukulenty i kserofity, po zdarzającym się bardzo rzadko deszczu rozwijają się efemery. 4) Formacja leśna złożona przeważnie z drzew iglastych: świerków, sosny, jodły, modrzewia, limby; lato jest zbyt krótkie, aby drzewa liściaste (z wyjątkiem brzóz) mogły odnowić liście. 5) Formacja złożona przeważnie z niskich roślin; występują krzewy (w tym karłowate wierzby i brzozy), krzewinki, trawy, mchy, porosty. Numer opisu Nazwa formacji roślinnej 3 2 4 5 1 Półpustynia Sawanna Tajga Tundra Wilgotny las równikowy Obszar występowania Sahara Kotlina Górnego Nilu Wyżyna Środkowosyberyjska Półwysep Tajmyr Nizina Amazonki Tabela 8.3. Obszary występowania głównych formacji roślinnych Ziemi Zadanie 8.9 P I–1, II–1 Na podstawie opisów zawartych w informacji 8.2, rozpoznaj formacje roślinne świata, a następnie ich numery umieść w tabeli 8.3. Wpisz również do tabeli nazwy regionów występowania tych formacji roślinnych. Nazwy tych regionów wybierz z poniższej listy: 142 a) b) c) d) e) f) Nizina Amazonki, Wyżyna Środkowosyberyjska, Półwysep Tajmyr, Sahara, Kotlina Górnego Nilu, Półwysep Krym. Zadanie 8.10 P I–1 Jakie są przyczyny powstania pustyń w Afryce na obszarze między równoleżnikami 15 i 30° szerokości geograficznej północnej? Podkreśl poprawne uzupełnienie zdania. Pierwotne przyczyny powstania pustyń w północnej Afryce możemy określić jako: a) geologiczne, b) fitogeograficzne, c) klimatyczne, d) geomorfologiczne, e) antropogeniczne. Zadanie 8.11 P I–1 Który z czynników nie ma wpływu na rozwój gleb. Skreśl go. a) budowa geologiczna, b) działalność człowieka, c) działalność organizmów żywych, d) działalność wulkaniczna, e) klimat, f) krążenie wody w przyrodzie, g) magnetyzm ziemski, h) rzeźba terenu. A1 W1 W2 0 20 40 A1 A1 A1 A2 B 60 B 100 Żwir lub C piasek 120 140 cm Piasek D 7 Glina C 4 3 Less 2 C A1 A2 A/C A1 A/CG G/C A/C 80 A1 Ił lub glina 5 C Wapień 8 C Ił lub glina C 1 Rysunek 8.1. Profile glebowe Zadanie 8.12 P I–1, II–1 Które typy gleb przedstawione są na profilach na rysunku 8.1? Podpisz je cyframi oznaczającymi następujące typy gleb (jest ich więcej niż potrzeba): 1 – czarna ziemia, 2 – czarnoziem, 143 3 – gleba bielicowa, 4 – gleba brunatna, 5 – gleba glejowa, 6 – gleba górska słabo wykształcona, 7 – mada, 8 – rędzina. Zadanie 8.13 P I–1 Podkreśl poprawne uzupełnienie zdania. Mady to gleby występujące: a) w dolinach rzecznych, w zasięgu okresowych wylewów rzek; b) na wierzchowinach i stokach wzniesień na podłożu skał wapiennych i gipsowych; c) na podłożu lessów pod roślinnością stepową; d) na bagnach zawierających znaczną ilość szczątków materii organicznej; e) na podłożu skał magmowych i przeobrażonych pod roślinnością lasów iglastych regla górnego. Zadanie 8.14 P I–1 Podkreśl poprawne uzupełnienie zdania. Rędziny to gleby występujące: a) w dolinach rzecznych, w zasięgu okresowych wylewów rzek; b) na wierzchowinach i stokach wzniesień na podłożu skał wapiennych i gipsowych; c) na podłożu lessów pod roślinnością stepową; d) na bagnach zawierających znaczną ilość szczątków materii organicznej; e) na podłożu skał magmowych i przeobrażonych pod roślinnością lasów iglastych regla górnego. 144
