Pytania na konkurs

Konkurs I etap
1. Za pobieranie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla
z organizmu odpowiedzialny jest układ
A. pokarmowy.
C. rozrodczy.
B. oddechowy.
D. hormonalny.
2. Funkcja, której nie pełni skóra, to
A. synteza witaminy D3.
B. rozkład białek do aminokwasów.
C. wydalanie zbędnych produktów przemiany
materii.
D. pobieranie tlenu oraz usuwanie dwutlenku węgla.
3. Objawami oparzenia I stopnia są
A. zsiniała skóra, ból i pieczenie.
B. pęcherze wypełnione płynem, obrzęk i ból.
C. zaczerwienienie skóry i ból.
D. nieodwracalne zniszczenie skóry i tkanek
leżących głębiej.
4. Najdłuższą kością w szkielecie człowieka jest kość
A. piszczelowa.
B. ramieniowa.
C. udowa.
D. łokciowa.
5. Zatoki występujące w niektórych kościach czaszki
nie wpływają na …
A. ogrzewanie wdychanego powietrza.
B. połykanie pokarmu.
C. lekkość kości.
D. barwę głosu.
6. Parzystą kością mózgoczaszki jest kość
A. potyliczna.
C. czołowa.
B. klinowa.
D. ciemieniowa.
7. W celu zbadania znaczenia soli mineralnych w kości
należy
A. przepiłować kość i obserwować jej budowę.
B. spalić kość w ognisku.
C. zanurzyć kość na kilka dni w wodzie.
D. zanurzyć kość na kilka dni w occie.
8. Skurcz mięśnia dwugłowego ramienia powoduje …
A. zgięcie ręki w łokciu.
B. zgięcie ręki w nadgarstku.
C. wyprostowanie ręki w łokciu.
D. wyprostowanie ręki w nadgarstku.
16. Miejsce w krwiobiegu małym, w którym
występuje największe stężenie tlenu we krwi, to
A. prawa komora serca.
B. pień płucny.
C. tętnica płucna lewa.
D. żyła płucna.
17. Osoba, u której na powierzchni erytrocytów
występuje tylko antygen B, ma grupę krwi
A. A.
C. AB.
B. B.
D. 0.
9. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
szkieletowa buduje …
A. pęcherz moczowy.
B. serce.
C. biceps.
D. jelito grube.
10. Najlepszym źródłem witaminy A są …
A. tran, jajka, masło.
B. drożdże, mleko, mięso.
C. pomidory, pieczywo, ziemniaki.
D. cebula, jabłka, szpinak.
11. Zarówno węglowodany, jak i tłuszcze trawione
są przez enzymy znajdujące się w …
A. ślinie.
B. żółci.
C. soku trzustkowym.
D. soku żołądkowym.
12. Prawidłowa kolejność odcinków przewodu
pokarmowego to …
A. jama ustna, przełyk, jelito cienkie, żołądek,
jelito grube, odbyt.
B. jama ustna, żołądek, przełyk, jelito cienkie,
jelito grube, odbyt.
C. jama ustna, przełyk, żołądek, jelito grube, jelito
cienkie, odbyt.
D. jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie,
jelito grube, odbyt.
13. Żółć jest substancją, która
A. trawi tłuszcze.
B. rozbija tłuszcze na mniejsze krople.
C. trawi białka.
D. trawi cukry.
14. Związek wchłaniany przez ścianę jelita cienkiego
bez uprzedniego trawienia to…
A. glikogen.
C. glukoza.
B. błonnik.
D. skrobia.
15. Erytrocyty to krwinki odpowiedzialne za…
A. przenoszenie tlenu.
B. niszczenie drobnoustrojów.
C. krzepnięcie krwi.
D. wytwarzanie przeciwciał.
26. Receptory węchu znajdują się w
A. jamie nosowej i jamie ustnej.
B. jamie nosowej i gardle.
C. jamie nosowej.
D. jamie ustnej.
27. Hormon to
A. związek chemiczny wytwarzany przez
gruczoł dokrewny.
18. Narządy, które wydalają na zewnątrz substancje
toksyczne, niepotrzebne lub występujące
w nadmiarze, to
A. jelito grube, trzustka, ślinianki.
B. wątroba, żołądek, jajniki.
C. skóra, płuca, nerki.
D. jelito cienkie, śledziona, dwunastnica.
19. Szczepionka zawiera
A. przeciwciała.
C. limfocyty T.
B. antygeny.
D. limfocyty B.
20. Odporność swoistą czynną naturalną
uzyskuje się w wyniku
A. przekazania płodowi przeciwciał
wytworzonych w organizmie kobiety
ciężarnej.
B. wytworzenia przeciwciał podczas choroby
zakaźnej.
C. podania szczepionki.
D. podania surowicy.
21. Wdech jest możliwy dzięki temu, że
A. mięśnie międzyżebrowe rozkurczają się.
B. mięśnie międzyżebrowe kurczą się.
C. przepona uwypukla się.
D. żebra opadają.
22. Element zapobiegający dostawaniu się
pożywienia do dróg oddechowych to
A. głośnia.
C. szpara głośni.
B. nagłośnia.
D. struna głosowa.
23. Oddychanie wewnątrzkomórkowe
A. dostarcza komórce energii.
B. polega na usuwaniu z organizmu dwutlenku
węgla, a pobieraniu tlenu.
C. dostarcza komórce tlenu.
D. polega na usuwaniu z komórek tlenu.
24. Szkodliwym związkiem blokującym przenoszenie
tlenu przez hemoglobinę jest czad, czyli
A. tlenek azotu.
C. tlenek węgla.
B. tlenek siarki.
D. dwutlenek węgla.
25. Związek chemiczny usuwany przez nerki to
A. glukoza.
C. aminokwas.
B. mocznik.
D. glicerol.
Konkurs II etap
B. związek regulujący pracę wszystkich
komórek ciała.
C. związek, umożliwiający przesyłanie
impulsu między neuronami.
D. związek wytwarzany w gruczole
zewnątrzwydzielniczym.
28. Glukagon jest hormonem, który
A. obniża poziom cukru we krwi.
B. podnosi poziom cukru we krwi.
C. powoduje magazynowanie nadmiaru
glukozy w wątrobie.
D. powoduje przyspieszenie transportu
glukozy do komórek.
29. Część współczulna autonomicznego układu
nerwowego powoduje
A. zwężanie źrenic.
B. zwężanie oskrzeli.
C. hamowanie pracy serca.
D. przyspieszanie pracy serca.
30. Pień mózgu kieruje
A. oddychaniem, pracą serca, trawieniem.
B. uczeniem się, regulacją ciśnienia krwi,
trawieniem.
C. zapamiętywaniem informacji, odczuwaniem
emocji.
D. utrzymaniem równowagi, koordynacją
ruchów.
31. Ciałko żółte wydziela hormon nazywany
A. estrogenem.
B. progesteronem.
C. testosteronem.
D. melatoniną.
32. Owulacja to
A. wydostanie się komórki jajowej
z pęcherzyka jajnikowego do jajowodu.
B. wydostanie się komórki jajowej z macicy
do pochwy.
C. wydostanie się plemników z jąder.
D. wydostanie się plemników z najądrzy.
4. Do podanych opisów wytworów naskórka dopisz
właściwe nazwy.
(0–2 p.)
a) Cienkie, wydłużone struktury, izolujące
najbardziej wrażliwe okolice ciała od wpływów
1. Wskaż i podpisz kości, których nazwy zamieszczono
otoczenia.
powyżej.
(0–2 p.)
Pojęcia do zadań 1. i 2.
łopatka, obojczyk, mostek, żuchwa, kość łokciowa,
kość kulszowa, kość piszczelowa, kręg lędźwiowy
......................................................
b) Twarde płytki, które ochraniają opuszki palców.
......................................................
c) Gruczoły biorące udział w usuwaniu niektórych
zbędnych substancji z organizmu.
......................................................
d) Gruczoły, które wydzielają gęstą, tłustą
substancję chroniącą skórę przed
wysychaniem.
......................................................
5. Ponumeruj zdarzenia zachodzące podczas wydechu.
(0–1 p.)
.....
2. Dopasuj podane nazwy kości do poniższych nazw
elementów budowy szkieletu.(0–2 p.)
obręcz barkowa – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
trzewioczaszka – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
obręcz miedniczna – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kończyna dolna – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kończyna górna – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
klatka piersiowa – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Podaj nazwę opisanych elementów morfotycznych
krwi.
(0–1 p.)
Zazwyczaj u kobiet jest ich mniej niż u mężczyzn.
Mają
kształt
dwuwklęsłych
krążków
i transportują tlen. Wytwarzane są w szpiku
kostnym czerwonym, a niszczone w śledzionie. Nie
mają
jądra
komórkowego.
Żyją
około
120 dni.
Opis ten dotyczy
zmniejszenie objętości klatki piersiowej
(powrót do objętości pierwotnej)
.....
wzrost ciśnienia w klatce piersiowej
.....
opadanie żeber
. . 1. .
rozkurcz mięśni międzyżebrowych i przepony
.....
wypychanie powietrza z płuc na zewnątrz
6. Do poniższych nazw czynności dopasuj literę, którą
oznaczono płat kory mózgowej odpowiadający za
daną czynność.
(0–2 p.)
1. Sprawdzenie temperatury ciała.
2. Oglądanie zdjęć.
3. Złoszczenie się.
......
......
......
4. Słuchanie muzyki.
......
A. płat skroniowy mózgu
B. płat ciemieniowy
C. płat potyliczny mózgu
D. płat czołowy mózgu
.......................................
.
7. Wykreśl wyrazy tak, aby powstały zdania
prawdziwe. (0–3 p.)
Krótkowzroczność to wada wzroku polegająca na
skupianiu się promieni świetlnych przed / za
siatkówką. Przyczyną tej wady wzroku może być
skrócona / wydłużona gałka oczna. Do korekcji tej
wady wzroku stosuje się soczewki rozpraszające /
skupiające.
8. Poniższy schemat w uproszczony sposób
11. Ilość zjadanego pokarmu zależy od zapotrzebowania
organizmu na energię. Na podstawie informacji
zawartych w tabeli wypisz cztery czynniki, od
których zależy ilość energii zużywanej przez
poszczególne osoby w ciągu dnia. (0–2 p.)
Ilość energii zużywanej w ciągu dnia w kilodżulach (kJ)
Osoba
♂
♀
przedstawia trawienie białka.
żołądek
białko
A
(0–3 p.)
B
C
Opisz elementy schematu oznaczone literami,
wpisując:
A – nazwę enzymu rozkładającego białko –
B – nazwę narządu, w którym trawione jest
białko – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C – nazwę związków chemicznych, na które
rozkładane jest białko – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Wpisz we właściwe miejsca poniższe nazwy
pierwiastków.
(0–3 p.)
żelazo, fluor, wapń, jod, fosfor
Pierwiastek niezbędny do wytwarzania hormonu
tarczycy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pierwiastki wchodzące w skład kości i zębów.
.......................................................
Pierwiastek będący składnikiem hemoglobiny.
.......................................................
10. Do nazw narządów układu limfatycznego dopasuj
cyfry odpowiadające opisom tych narządów.
(0–3 p.)
A. śledziona . . . . . .
B. grasica
8 800
8 800
nastolatek (15 lat)
12 600
9 600
11 500
9 450
20 000
12 600
–
10 000
dorosły pracujący
umysłowo
dorosły pracujący
fizycznie
trypsyna
......................................................
dziecko (8 lat)
kobieta w ciąży
Czynniki, od których zależy ilość energii
zużywanej w ciągu dnia.
•
•
•
•
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
12. Na podstawie poniższego tekstu uzupełnij
schemat.
(0–1 p.)
W procesie krzepnięcia krwi uczestniczy wiele
substancji. Uszkodzenie naczynia krwionośnego
wywołuje szereg reakcji prowadzących do
zabliźnienia rany. Rozpuszczalne białko,
protrombina, przekształca się w enzym o nazwie
trombina. Z kolei trombina sprawia, że inne
rozpuszczalne białko – fibrynogen – zmienia się
w nitki nierozpuszczalnej fibryny. Tak powstaje
skrzep.
......
C. migdałki
......
1. Jest miejscem niszczenia drobnoustrojów
chorobotwórczych i erytrocytów.
2. Jest miejscem usuwania drobnoustrojów
chorobotwórczych z powietrza i pożywienia.
3. Jest miejscem, w którym dojrzewają
limfocyty.
13. W podanym zdaniu podkreśl prawidłowe
określenia. (0–2 p.)
Kanały półkoliste, które są narządem słuchu /
równowagi występują w uchu zewnętrznym /
środkowym / wewnętrznym.
14. Wykonaj poniższe polecenia.
(0–2 p.)
a) Uzupełnij poniższy schemat, wpisując
w puste pola odpowiednie określenia.
17. W tabeli zamieszczono wyniki badania wydatku
energetycznego człowieka podczas różnych
czynności. Sformułuj hipotezę badawczą
potwierdzoną wynikami tych badań.
(0–1 p.)
Rodzaj czynności
b) Podaj nazwę związku chemicznego, w którym
zatrzymywana jest energia uwolniona
w procesie oddychania wewnątrzkomórkowego.
Wydatek energetyczny
[kcal/kg/10 min]
spanie
0,172
czytanie
0,176
pisanie
0,245
zajęcia lekcyjne
0,268
ubieranie się
0,466
gra w tenisa stołowego
0,566
jazda na rowerze
0,734
gra w tenisa ziemnego
1,014
bieg przełajowy
1,630
........................................................
........................................................
........................................................
.....................................................
.....................................................
15. Podaj nazwy wskazanych elementów budowy nerki.
(0–1 p.)
18. Ponumeruj poszczególne etapy rozwoju
zarodkowego.
(0–1 p.)
......
Zarodek przypomina owoc maliny.
......
Pojawiają się oczy, dłonie i stopy.
Zarodek ma postać pęcherzyka, otoczonego
warstwą komórek.
. . . . . . Zaczyna pracować serce zarodka.
......
19. Na podstawie poniższego tekstu sporządź wykres
słupkowy, przedstawiający procentowy udział
poszczególnych czynników wpływających na
zdrowie człowieka. Pamiętaj o odpowiednim
oznaczeniu osi X i Y oraz nazwaniu zmiennych.
(0–2 p.)
A –.................................................
B – .................................................
C – .................................................
16. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0–1 p.)
Tkanka zbudowana z rozgałęzionych, jedno lub
dwujądrowych komórek, wykazujących
poprzeczne prążkowanie to
A. tkanka mięśniowa gładka.
B. tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca.
C. tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
szkieletowa.
D. tkanka kostna zbita.
W 1973 roku podczas Światowego Zgromadzenia
Zdrowia organizowanego przez WHO (Światową
Organizację Zdrowia), ustalono, że zdrowie
człowieka i społeczeństwa zależy w 50% od stylu
życia, w 20% od czynników genetycznych, w 20%
od środowiska przyrodniczego i społecznego, a
tylko w 10% od służby zdrowia.
Konkurs III etap
Tajemnice ciała człowieka
I. Pierwsza seria krótkich pytań
Prowadzący odczytuje głośno treść pytań. Członkowie zespołów zapisują odpowiedzi na kartkach formatu
A4, a następnie prezentują je komisji i publiczności.
Za każdą poprawną odpowiedź zespół otrzymuje 1 p.
1. Lekarze zalecają matkom małych dzieci spacery w słoneczne dni, ponieważ sprzyja to wytwarzaniu
pewnej witaminy. Która witamina powstaje w takich warunkach?
2. Piramida żywieniowa przedstawia proporcje, w jakich należy spożywać pokarmy, aby być zdrowym.
Które produkty znajdują się na najniższym poziomie piramidy?
3. Negatywne bodźce wywołują u człowieka stres. Jak nazywa się hormon, nazywany także hormonem
walki i ucieczki, który jest wydzielany przez nadnercza w odpowiedzi na zagrożenie?
4. Siedzący tryb życia i dieta bogata w tłuszcz mogą prowadzić do odkładania się związków tłuszczowych
w ścianach naczyń krwionośnych oraz do zwężenia przekroju naczyń, utrudniającego przepływ krwi. Jaką
nazwę nosi ta choroba?
5. Dawniej, podczas długich rejsów, marynarze nie jedli owoców ani warzyw. Chorowali wówczas często
na groźną chorobę – szkorbut, która objawiała się między innymi wypadaniem zębów. Której witaminy
brakowało osobom chorującym na szkorbut?
II. Seria pytań problemowych
Przedstawiciele każdego zespołu losują zapisane na karteczkach pytania i odczytują głośno ich treść.
Następnie wracają do stolików i, wraz z kolegami z zespołu, zastanawiają się nad odpowiedzią.
Po 3-minutowej naradzie przedstawiciel zespołu odpowiada na pytanie. Za każdą poprawną odpowiedź
zespół otrzymuje od 0 do 3 punktów.
1. Wywoływanie wymiotów lub stosowanie głodówek po napadach żarłoczności to objawy bardzo
niebezpiecznej choroby. Jaką nazwę nosi ta choroba? Jakie są przyczyny jej występowania?
2. Czasami zdarza się, że nerki niektórych osób przestają prawidłowo pracować. Wtedy konieczne jest
sztuczne oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii. Jaką nazwę nosi proces
usuwania tych substancji z krwi? Na czym on polega?
3. Dieta wegetariańska jest jednym ze sposobów odżywiania się. Jakimi zasadami kierują się osoby
przestrzegające tej diety? Wymieńcie dwie wady i dwie zalety tego sposobu odżywiania.
4. Wszyscy ludzie są narażeni na stres. Jakie są rodzaje stresu i jak działają one na organizm? Jakie znacie 3
sposoby radzenia sobie ze stresem?
5. Spożywanie alkoholu jest przez niektórych uważane za dobry sposób na odprężenie.
Dlaczego, mimo to, młodzi ludzie nie powinni go spożywać?
III. Druga seria krótkich pytań
Prowadzący odczytuje głośno pytania. Zespoły udzielają odpowiedzi, podnosząc kartkę z napisem „TAK”
lub „NIE”. Za każdą poprawną odpowiedź zespół otrzymuje 1 p.
1. Czy mleko jest zdrowe dla wszystkich ludzi?
2. Czy w moczu ostatecznym zdrowego człowieka występuje białko?
3. Czy uniwersalnym dawcą krwi jest człowiek z grupą krwi 0?
4. Czy istnieje szczepionka przeciwko HIV?
5. Czy wirus powodujący wirusowe zapalenie wątroby typu C może być przenoszony droga płciową?
IV. Druga seria pytań problemowych
Zespoły odpowiadają na pytania zgodnie z procedurami obowiązującymi podczas pierwszej serii pytań
problemowych. Za każdą poprawną odpowiedź zespół może otrzymać maksymalnie 2 p.
1. Promieniowanie słoneczne przyspiesza starzenie się skóry człowieka i może być przyczyną powstania
nowotworu. W jaki sposób można zabezpieczać skórę przed szkodliwym promieniowaniem
ultrafioletowym?
2. Miażdżyca, nadciśnienie, wady kręgosłupa i otyłość to choroby cywilizacyjne. W jaki sposób można im
zapobiec?
3. Palenie papierosów zwiększa ryzyko występowania wszystkich typów nowotworu płuc.
Dlaczego osoby niepalące, które przebywają razem z palaczami, są również narażone na choroby
nowotworowe?
4. Mimo że wysokotłuszczowa dieta nie jest wskazana, spożywanie tłuszczów jest konieczne do
prawidłowego funkcjonowania organizmu. Które z tłuszczów należy spożywać, a których unikać?
5. Wdychanie powietrza przez usta zwiększa ryzyko infekcji układu oddechowego.
Dlaczego korzystniej jest wdychać powietrze przez nos?
V. Trzecia seria krótkich pytań
Prowadzący odczytuje głośno treść pytań. Członkowie zespołów zapisują odpowiedzi na kartkach formatu
A4, a następnie prezentują je komisji i publiczności. Za każdą poprawną odpowiedź zespół otrzymuje 1 p.
1. Ile faz wyróżnia się w cyklu pracy serca?
2. Ile krwi krąży w ciele człowieka?
3. Ile wynosi tętno zdrowego, dorosłego, odpoczywającego człowieka?
4. Jak długo trwa rozwój zarodkowy?
5. Jaka jest prawidłowa wartość ciśnienia krwi u dorosłego człowieka?
Pytania rezerwowe
Poniższe pytania, dotyczące zdrowego stylu życia, można wykorzystać w razie dogrywki, jeżeli
poszczególne zespoły uzyskają tę samą liczbę punktów. Prowadzący może je także zadać widowni.
1. Dlaczego po kuracji antybiotykowej należy zażywać preparaty zawierające bakterie jelitowe?
2. W jaki sposób najlepiej uchronić się przed chorobami zakaźnymi?
3. W jaki sposób nie można zarazić się HIV?
4. Jaki wpływ na organizm ma regularny wysiłek fizyczny? Podajcie 3 korzyści uprawiania sportu.
5. Młodzi ludzie czasem chcą poprawić swój wygląd, stosując środki anaboliczne, które powodują
zwiększenie masy mięśniowej. Jaki wpływ na organizm mają nadmiernie rozrośnięte mięśnie?