Organizacja - wieloznaczność - instytucja, system, rzecz znaczenie rzeczowe, jednostka organizacyjna - cechy działania systemu, znaczenie atrybutowe - proces organizowania, znaczenie czynnościowe Organizacja - to całość której części współprzyczyniają się do powodzenia całości. Tworzymy organizację by otrzymać efekty. Cechy organizacji 1. efekt synergii - moc złożonej jednostki organizacyjnej musi być niewspółmiernie większa niż suma jednostek składowych n stopnia. MJOn >> MJOn-1 2. efekt funkcjonalności - każdy element organizacji jest funkcjonalny tzn. dostosowany do spełniania funkcji niezbędnej z punktu widzenia funkcji całej organizacji. 3. są systemami otwartymi systemy, które dokonują wymiany wejść i wyjść z otoczeniem i potrafią dostosować się do zmian zachodzących w otoczeniu. 4. są homeostatami - przysługuje jej efekt homeostazy. Organizacja potrafi zachować w pewnym przedziale pewien stan równowagi pomimo zmian zachodzących w otoczeniu. 5. Organizacja jest shierarchizowana, czyli mają budowę hierarchiczną. 6. są zcentralizowane uprawnienia decyzyjne skupione są na najwyższych szczeblach. Centralizacja - koncentracja, zgromadzenie uprawnień decyzyjnych. CYKL ŻYCIA ORGANIZACJI Wprowadzenie na rynek produktu i zejście z niego. 5 faz życia produktu: - faza wprowadzenia wyrobu na rynek (można ponosić straty z racji dużego nakładu a małej sprzedaży) - faza wzrostu - rośnie zysk i sprzedaż - faza stabilizacji, dojrzałości - faza schyłku (tendencje spadkowe zysku i sprzedaży) - faza wycofania (zaprzestanie produkcji) KRZYWE ROZWOJU W KOLEJNYM CYKLU 1. Faza przedsiębiorczości większa część produktu jest w fazie wprowadzenia na rynek. (nowe produkty, konfrontacja z rynkiem, elastyczne reagowania na potrzeby klienta). 2. Faza zespołowości - ważni stają się ludzie. Ludzie mają utożsamiać się z celami firmy, pracują na jej dobro, wykształcenie, systemy motywacyjne. Większość produktów jest fazie wzrostu lub stabilizacji. 3. faza formalizacji - odpowiada fazie stabilizacji, problemy wewnętrzne, organizacja przestaje być elastyczna, jest kontrolowana, bardziej sformalizowana. Specjalizacja ludzi w większym zakresie prowadzi do perfekcji wykonywania. 4. Faza odnowy - unikanie przerywania działania firmy w przypadku zmiany lub nieobecności jednostki. FUNKCJE ZARZĄDZANIA 1. Morfologiczne ujęcie - planowanie - organizowanie - motywowanie - kontrola 2. Funkcjonalne ujęcie - faza tworzenia wzorców (organizowanie) - faza bieżącego sterowania (regulacja) 3. Zarządzanie jako proces informacyjno- decyzyjny (zarządzanie to procesy inf.decyz. realizowane przez wyłącznie specjalizujące się w tych procesach jednostki organizacyjne) 4. Zarządzanie jako podejmowanie decyzji ZARZĄDZANIE BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE 1. Zarządzanie bezpośrednie zadanie wydawane są bezpośrednio z określeniem co zrobić, ile i kiedy (związane z niższymi szczeblami zarządzania) 2. Zarządzanie pośrednie określane zadania za pomocą parametrów jaką pracochłonność należy wykonać (przerób mierzony kosztami produkcji) POZIOMY ZADZĄDZANIA 1. Zarządzanie strategiczne : szef firmy zastępcy. Długi horyzont czasowy podejmowanych decyzji - dłużej niż 3 lata. Szeroki horyzont rzeczowy, decyzje dotyczą całej firmy i branży. FAZY ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO - KROKI I ZADANIA Zdefiniowanie kierunku, wizji, misji Określenie celów opracowanie strategii (analiza słabe i silne strony, oraz analiza szanse i zagrożenia) wdrożenie i realizacja strategii ocena działań 2. Zarządzanie taktyczne: kierownicy służb wydziały produkcyjne oddziały. Horyzont czasowy się skraca ok. 1 roku. Horyzont rzeczowy również węższy, dotyczy zakładów, pionów organizacyjnych itp. Do planowania przedsięwzięć można stosować metody sieciowe CPM, PERT (wyznaczanie ścieżki krytycznej) 3. Zarządzanie operacyjne: linie gniazdabezpośr. wykonawcy. Horyzont czasowy najkrótszy, nie więcej niż 1 rok (kwartał, miesiąc). Horyzont rzeczowy wąski - wydziały, oddziały, gniazda, pojedyncze jednostki. ZADANIE (af) Pf Tnx [szt/rok] [sg] Stoły Min 5.000 0,2 10.000 Krzesła 20.000 0,3 4. Paternalistyczny (kombinacja 1 i 2) - kierownik surowy ale sprawiedliwy, sam decyduje ale wysłucha opinii, stosowane kary, które są akceptowane przez podwładnych STRUKTURY ORGANIZACYJNE Struktura elementów organizacji i powiązań między nimi. Ogranicza dowolność zachowania się uczestników organizacji (elementów organizacji), ograniczanie dowolności zachowań elem. zwiększa przewidywalność zachowania się organizacji. Struktura organizacyjna spełnia instrumentalne funkcje jest "narzędziem" ułatwiającym zarządzanie organizacją. Struktura organizacyjna (lewa część) Strukturalizacja elementów Rozczłonkowanie rozmieszczenie organizacji uprawnień decyzyjnych a) konfiguracja centralizacja Struktura organizacyjna (prawa część) Strukturalizacja działań a) 1) 2) rx = 2 [szt] Fx = 2.000 [gr/rok] Zax = 10.000 * 0,2 + 20.000 * 0,3 = 8.000 Pox = 2 * 2.000 = 4.000 x = 8.000/4.000 = 2 = 200 % nx = 0,9 rx * Fx = Zax/nx rx =Zax/Fx *nx = 8.000/2.000 * 0,9 = 4,44 szt Potrzeba 4 stolarzy na wykonanie zadania Jakie zadania należy wykonać? Zax = nx * Pox 5.000 *0,2 + Pfk *0,3 = 0,9 * 4.000 Pfk = 2600/0,3 = 8,66 [szt/rok] Pfk - produkt finalny krzeseł rx - ilość stanowisk w danej grupie zastępowalnej [st] Fx - fundusz czasu pracy godzin roboczych na rok [gr/rok] ZARZĄDZANIE LUDŹMI Style kierowania: 1. Autokratyczny - kierownik sam decyduje o zadaniach, nie pozostawia wyboru wykonywania zadań, motywacja to jedynie kary 2. Demokratyczny - kierownik zasięga opinii podwładnych, do podejmowania decyzji pozostawia swobodę co do wykonywania zadań, motywacja to główne nagrody. 3. Uchylający się od odpowiedzi boi się podejmowania decyzji, nie zna się. 4. Struktura dywizjonalna: istota: w dużych przedsiębiorstwach wydzielane są przedmiotowo mniejsze jednostki o stosunkowo dużej samodzielności. zalety: wydzielane jed. org. osiągają wiele korzyści typowych dla organizacji traktuje się je często jako "centra zysku". wady: potencjalne źródło konfliktów między centra i zakładami (związaną z ceną działalności). 3) 1) podział pracy, zadań, obowiązków specjalizacja af - asortyment wyrobów finalnych Pf - program wyrobów finalnych Tnx - pracochłonność stanowisko godzin x - współczynnik wykorzystania czasu stanowisk roboczych Zax - zapotrzebowanie Pox - pokrycie x = Zax/Pox aparatu zarządzania 3. Struktura sztabowo-liniowa istota: uznanie konieczności jakościowego podziału pracy w zarządzaniu, jednak przy równoczesnym przestrzeganiu zasady jedności rozkazodawstwa zalety: jednoznaczny określony podział zadań, uprawnień, odpowiedzialności, prostota i przezroczystość struktury, szybkość przekazy decyzyjnego, zachowanie autorytetu kierownika wady: ryzyko sporów między kierownikiem i sztabem, ryzyko ignorowania sztabów przez kierowników lin, autonomizacja komórek sztabowych, ryzyko zniekształceń i opóźniania informacji przez sztaby 2) system zestandaryzowanych sposobów postępowania istandaryzacja 3) system przepisów regulujących działanie formalizacja KLASYFIKACJA STRUKTUR ORGANIZACYJNCYH 1. Struktura liniowa: istota: oparte o zasady ilościowego podziału pracy w zarządzaniu zalety: prostota i przejrzystość struktury, wyraźny podział władzy, odpowiedzialności i uprawnień wady: odległość hierarchiczna przekazu informacji, niski stopień specjalizacji stanowisk kier. 2. Struktury funkcjonalne: istota: jakościowy podział pracy w zarządzaniu, specjalizacja stanowisk kierowniczych według funkcji zalety: zwiększenie stopnia kompetencji fachowych kierowników jako wynik specjalizacji wady: dwoistość rozkazodawstwa, trudności w jednoznacznym rozdzielaniu funkcji między stanowiska kierownicze, rozmycie odpowiedzialności, tendencje do autonomizacji członków funkcjonalnych, tendencje do rozrastania się 5. Struktura organiczna: istota: w strukturze powoływane są zespoły lub oddziały specjalne do rozwiązania względnie krótkotrwałych zadań jednorazowych. Zespoły mogą mieć formę: luźnego zespołu kierowanego przez koordynatora zadania, zespołu zadaniowego właściwego - z pełnym oddelegowaniem i kierowaniem 6. Struktura zadaniowa: zespoły zadaniowe zwane też problemowymi lub projektowymi powołane do realizacji określonych zadań. Zespoły te mogą pełnić wiele funkcji (analizdiagnost) projektowych, wdrożeniowych, technicznych, ekonomicznych) oraz mieć mieć różny zasięg (całe przedsiębiorstwo, zakład, wydział). 7. Struktura kolegialna: istota: kluczowe decyzje dot. firmy jako całości podejmowane są przez zespół kierowniczy (Zarząd, Rada Nadzorcza, Dyrekcja). zalety: obiektywizacja decyzji i eliminacja autokratyzmu wady: spory wewn. kolegium, mała operatywność, niejednolita interpretacja uchwał kolegialnych 8. Struktura hybrydowa: uwzględniono równocześnie kilka wymiarów: - realizowane funkcje sztabowe - zadania przedmiotowe - inne wymiary jak. np. regiony sprzedaży STRUKTURA PRZEDSIĘBIORSTWA (PRODUKCYJNOHANDLOWEGO) 1. PROCES WYTWÓRCZY I JEGO STRUKTURA produkt działalności przedsiębiorstwa wyrób usługa - bieżąca konstrukcyjna obsługa prod. produkcja usług wyrobów świadczenie Różnice między produkcją wyrobów i świadczeniem usług: - niemożność tworzenia zapasów usług - obecność klienta (pożądana lub konieczna) w procesie świadczenia usług - koncepcja pierwszej linii (zaplecza) 2. JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE TYPOLOGIA JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH - jednostka produkcyjna - jednostka produkcyjnoadministr. - jednostka administracyjna ZARZĄD I RUCH JO Zarząd JO - ogół jednostek administracyjnych realizujących procesy informacyjno-decyzyjne zarządzania tą jednostką organizacyjną Ruch JO - ogół jednostek produkcyjnych i administr-prod. realizujących procesy wykonawcze w skali tej JO. WŁĄDZE SPÓŁKI Zarząd przedsiębiorstwa: rada nadzorcza zarząddyrektor naczelny (inni mniejsi dyrektorzy) Ruch: Wydział 1 kierownik oddziały Wydział 2 kierownik oddziały Wydział 3 kierownik oddziały Zarząd: Biuro Zespół Ośrodek Dział Pracownia Sekcja Stanowi referat s pracy Ruch: Brygada Wydział Oddział gniazdo linia Stanowisko robocze TYPOWE SŁUŻBY I PIONY PRZEDSIĘBIORSTWA Służba - ogół JO współrealizujących określoną funkcję . Każda służba jest służbą funkcjonalną tzn. że pomiędzy tworzącymi je jednostkami występować będą relacje funkcyjne wynikające z podziału pracy w ramach realizacji funkcji. Niekiedy te powiązania mogą być pokryte zależnościami hierarchicznymi wtedy tworzy się służba hierarchiczna . Pion - ogół JO podlegających jednemu z członków dyrekcji. TYPOWE STRUKTURY PRZEDSIĘBIORSTWA PRZEMYSŁOWEGO - pion pion pion pion pion techniczny produkcji handlowy finansowy dyrektora naczelnego PION TECHNICZNY Dyrektor naczelny (DT) Dział rozwoju wyrobów (TK) Dział głównego technologa (TT) Dział gospodarki narzędziowej (TN) Dział inwestycji (TI) Dział głównego mechanika (TM) Dział głównego energetyka (TE) Samodzielna sekcja BHP (TB) Służba produkcji (TP) DZIAŁ ROZWOJU WYROBÓW: (TK) Dział rozwoju wyrobów TK Kier. działu K TK -1 Sekcja Kier. sekcji Itd. Zadania: - opracowanie koncepcji nowych wyrobów - opracow. dokumentacji konstrukcyjnej DZIAŁ GŁÓWNEGO TECHNOLOGA: (TT) Dział głównego technol TT Gł. Technolog K TT -1 Sekcja Itd. Zadania: - opracowanie dokumentacji techologicznej wyrobów w tym plany operacyjne, normowane zużycia materiałów, norma czasu pracy - proj. konstrukcji pomocy warsztatowych - mechanizacja, automatyzacja procesów produkcyjnych - technologiczna organizacja produkcji - bieżąca technol. obsługa produkcji PION HANDLOWY Dyrektor handlowy (DH) Dział marketingu (HM) dział sprzedaży (HS) magazyny wyr. Gotowych (MS) Dział zaopatrzenia (HZ) magazyny zaopatrzenia (MZ) Dział transportu (HT) brygada transportowa (WT) PION FINANSOWY Dyrektor finansowy (DF) Dział kontrolingu (FC) Dział księgowości (FK) Dział finansowy (FF) Dział adm. - gospod. (FA) Brygada obsługi gospod. PION DYREKTORA NACZELNEGO Dyrektor naczelny (DN) Sekretariat (NS) Radca prawny (NR) Dział kadr (NK) Dział organizacji (NO) Pełnomocnik Zarządu ds. SZJ (NQ) Dz. Sterowania jakością (NJ) Brygady KJ