Porownanie wladzy wykonawczej w Konstytucji
advertisement
Prawo, II rok studiów stacjonarnych TEMAT : „Porównanie władzy wykonawczej w Konstytucji Republiki Słowackiej z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej” Ustawa Zasadnicza Rzeczpospolitej Polski została uchwalona 2 kwietnia 1997r. przez Zgromadzenie Narodowe. Została zatwierdzona przez ogólnonarodowe referendum 25 maja 1997r., a weszła w życie 17 października 1997r. Natomiast Konstytucja Republiki Słowackiej została przyjęta 1 września 1992 r. na jednej z sesji Rady Narodowej. Została podzielona na 9 części, liczy 156 artykułów i jest poprzedzona wstępem . Władzy wykonawczej poświęcona jest 6 część Konstytucji, w tym artykuły od 101 do 107 – prezydentowi Słowacji, a artykuły od 108 do 123 – rządzie Słowacji. W przeciwieństwie do Konstytucji Republiki Słowackiej, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej składa się z preambuły, 13 rozdziałów i aż 243 artykułów. Ponadto władzy wykonawczej, a Radzie Ministrów i Administracji rządowej poświęcony został rozdział VI. Punkt 1, artykułu 101, podrozdziału 1, 6 części Konstytucji Republiki Słowackiej określa główne cele działalności organu prezydenta. Jest on głową państwa, ma reprezentować je na zewnątrz i wewnątrz i zapewniać prawidłowe działanie organów konstytucyjnych. To co jest zawarte w 1 punkcie Konstytucji Słowackiej, w Konstytucji RP określone jest w art. 126, rozdziału V. Punkt 1 wskazuje organ prezydenta jako najwyższego przedstawiciela państwa, gwarantującego jego ciągłość. Punkt 2 określa główne cele działalności organu jest to czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności, bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Punkt 3 natomiast wskazuję, że Prezydent RP w swoich działaniach jest ograniczony Konstytucją i ustawami. Następną kwestią regulowaną w obu Konstytucjach jest tryb wyboru Prezydenta. W Konstytucji Republiki Słowackiej są to pozostałe punkty, art. 101. Jest on wybierany w wyborach powszechnych, na 5-letnią kadencję, z prawem jednej reelekcji. Prawo wyboru prezydenta mają obywatele, którzy są uprawnieni do wyborów członków Rady Narodowej Republiki Słowackiej. Kandydatów zgłasza, więc grupa 15 tys. takich obywateli lub grupa min. 15 posłów, nie później niż 21 dnia przed dniem wyborów. Kandydat w dniu wyborów musi ukończyć 40 lat, co określa art. 103. Art. ten określa także, że wybory zarządza Przewodniczący Rady Narodowej Republiki Słowackiej w taki sposób, aby pierwsza tura wyborów odbyła się najpóźniej 60 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta. Jeżeli urząd prezydenta zostanie opróżniony przed upływem kadencji, przewodniczący Rady Narodowej Republiki Słowackiej zarządza wybory w ciągu siedmiu dni w taki sposób, aby pierwsza tura wyborów odbyła się najpóźniej 60 dnia od dnia zarządzenia wyborów prezydenta. W 1 turze kandydat musi uzyskać ponad połowę ważnych głosów. W innym przypadku ogłaszana jest 2 tura, która przeprowadzana jest w ciągu 14 dni. Bierze w niej udział dwóch kandydatów, którzy uzyskali największą liczbę ważnych głosów. Prezydentem zostaje ten kandydat który uzyska większą liczbę głosów. W przypadku, gdy jeden z kandydatów, który dostał się do drugiej tury, straciłby prawo wybieralności albo zrezygnował z kandydowania, do drugiej tury przechodzi trzeci z kolei kandydat o największej liczbie ważnych głosów. Natomiast w sytuacji gdy do drugiej tury nie wejdzie dwóch kandydatów, w ciągu siedmiu dni, przewodniczący Rady Narodowej Republiki Słowackiej zarządza nowe wybory, które muszą się odbyć w ciągu 60 dni od ich ogłoszenia. Do wyborów może startować także tylko jeden kandydat i musi on zdobyć ponad połowę liczby głosów. Wybrany kandydat obejmuje funkcje poprzez złożenie na ręce Prezesa Sądu Konstytucyjnego wobec Rady Narodowej ślubowania, które brzmi następująco: „Sľubujem na svoju česť a svedomie vernosť Slovenskej republike. Budem dbať o blaho slovenského národa, národnostných menšín a etnických skupín žijúcich v Slovenskej republike. Svoje povinnosti budem vykonávať v záujme občanov a zachovávať i obhajovať ústavu a ostatné zákony. Tłumacząc na Język polski brzmi ono: „Ślubuję na swoją cześć i sumienie wierność Republice Słowackiej. Będę dbać o dobro narodu słowackiego, mniejszości narodowych i grup etnicznych żyjących w Republice Słowackiej. Swoje obowiązki będę wykonywać w interesie obywateli oraz będę przestrzegać i bronić Konstytucji i innych ustaw”. Punkt 9, art. 101 wskazuje, że o legalności wyborów prezydenta rozstrzyga Sąd Konstytucyjny Republiki Słowackiej. W Konstytucji Republiki Polskiej tryb wyboru prezydenta i objęcia przez niego urzędu określa art. 127. Tak samo jak w Słowacji, prezydent wybierany jest w bezpośrednich i tajnych wyborach, na okres 5 lat, z prawem jednej reelekcji. Jednak kandydat musi mieć ukończone tylko 35 lat, a zgłasza go co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Przebieg głosowania określony jest w punktach od 4 do 6, art. 127 i jest zupełnie taki sam jak w Konstytucji Słowackiej. Zgodnie z art. 128 kadencja Prezydenta rozpoczyna się w momencie objęcia przez niego funkcji. Natomiast wybór Prezydenta zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów. Natomiast art. 129 wskazuje, że ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Podobnie jak w Słowacji, prezydent składa ślubowania, ale przed Zgromadzeniem Narodowym. W obu Konstytucjach w określonych sytuacjach kiedy prezydent nie może przejściowo sprawować swojego urzędu, jego kompetencje są przenoszone na inne organy, różne w obu państwach. W Słowacji główne kompetencje przejmuje rząd, w tym naczelne dowództwo sił zbrojnych przejmuje przewodniczący rządu. Ponadto część kompetencji np. zwoływanie posiedzenia Rady Narodowej czy mianowanie i odwoływanie przewodniczącego i członków rządu przejmuje Rada Narodowa Republiki Słowackiej. Natomiast w Konstytucji Republiki Polskiej wszelkie kompetencje w wyjątkowych sytuacjach, które określa punkt 2, art. 131 przejmuje Marszałek Sejmu. Kolejną ważną kwestią jest zakres funkcji prezydenta w obydwu Konstytucjach. Obecnie Prezydentem Republiki Słowackiej jest od 15 czerwca 2004r., bo wybrany na drugą kadencję - Ivan Gašparovič. Wcześniejsi prezydenci to, kolejno: Józef Tiso, Vladimír Mečiar, Michal Kováč, Mikuláš Dzurinda i Rudolf Schuster. W ustawie zasadniczej Republiki Słowackiej kompetencje prezydenta określa dokładnie art. 102. Z najważniejszych funkcji tego organu należy wymienić: reprezentowanie Republiki Słowackiej w stosunkach międzynarodowych, a więc prowadzenie negocjacji i ratyfikacja umów międzynarodowych, mianowanie i odwoływanie ambasadorów, mianowanie premiera, a także na jego wniosek odpowiednich ministrów, prawo weta wobec ustaw uchwalonych przez Radę Narodową, otwieranie sesji Rady Narodowej, możliwość rozwiązania Rady Narodowej, jeżeli w ciągu 6 miesięcy od chwili wyborów parlamentarnych nie przyjmie ona deklaracji programowej rządu, a także rozpisywanie referendum na wniosek co najmniej 350 000 obywateli lub w przypadku podjęcia uchwały w tej sprawie przez Radę Narodową. Do wspólnych kompetencji prezydenta w obydwu państwach należy ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych, gdzie jednak w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej zawiadamia o tym Sejm i Senat. W obydwu Konstytucjach prezydent może przed ratyfikacją umowy międzynarodowej zwrócić się do kompletnego organu o sprawdzenie danej umowy z Konstytucją. W Republice Słowackiej takim kompetentnym organem jest Sąd Konstytucyjny Republiki Słowackiej, a w Rzeczpospolitej Polskiej jest to Trybunał Konstytucyjny. Ponadto w obydwu państwach Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, nadaje ordery i oznaczenia, posiada prawo łaski, zarządza referendum ogólnokrajowe, a także w razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa, zarządza powszechną mobilizacje sił zbrojnych. Jednak w Republice Słowackiej ogłasza stan wojenny, stan wyjątkowy lub powszechną mobilizacje sił zbrojnych na wniosek rządu Republiki Słowackiej, a w Rzeczpospolitej Polskiej na wniosek Prezesa Rady Ministrów. Zasadniczą różnicą w kompetencjach prezydentów obydwu państw, jest brak inicjatywy ustawodawczej Prezydenta Republiki Słowackiej w przeciwieństwie do Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, który taką inicjatywę posiada. Prezydent Republiki Słowackiej posiada jedynie prawo weta wobec ustaw uchwalonych przez Radę Narodową. Także różna jest kwestia kontrasygnowania aktów Prezydentów tych państw. W Republice Słowackiej, akty prawne wydawane przez Prezydenta nie wymagają kontrasygnaty premiera, z wyjątkiem powoływania ambasadorów, ogłaszania amnestii i sprawowania zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi. Natomiast w Rzeczpospolitej akty urzędowe Prezydenta wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem. Jednak Prezydentowi RP przysługuje szereg prerogatyw, które nie wymagają kontrasygnaty. Należą do nich np. wnioski do TK, inicjatywa ustawodawcza, zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów, stosowanie prawa łaski oraz szereg innych, które zawarte są art. 144 Konstytucji RP. Ostatnim zagadnieniem dotyczącym organu Prezydenta będzie przebieg odwołania Prezydenta. W Republice Słowackiej, prezydenta odwołać może Rada Narodowa Republiki Słowackiej większością 3/5 głosów, wymagana jest jednak zgoda narodu, wyrażona w referendum. Ponadto wymagane jest by za odwołaniem opowiedziała się ponad połowa uprawnionych do głosowania obywateli. Mówi o tym art. 106 Konstytucji Republiki Słowackiej. Ponadto Rada Narodowa Republiki Słowackiej może pociągnąć Prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej lub odpowiedzialności za zdradę ojczyzny większością 3/5 głosów wszystkich posłów. Rada składa skargę do Sądu Konstytucyjnego Republiki Słowackiej i jeśli ten orzeknie wyrok skazujący, Prezydent traci swoją funkcje i prawo do ponownego uzyskania jej. Natomiast zgodnie z Konstytucją RP, przerwanie kadencji Prezydenta może być wynikiem tylko prawomocnego, skazującego wyroku Trybunału Stanu. Postawić Prezydenta w stan oskarżenia może tylko Zgromadzenie Narodowe, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów posłów, na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. Kolejnym organem władzy wykonawczej w obydwu państwach jest rząd. Zgodnie z art. 109 Konstytucji Republiki Słowackiej, rząd składa się z przewodniczącego, wiceprzewodniczących i ministrów. W RP, w skład rządu wchodzi Rada Ministrów wraz z prezesem. Jednak zgodnie z art. 147 Konstytucji RP, w skład rządu mogą być powoływani także wiceprezesi. Przebieg powołania rządu jest taki sam w obydwu krajach. Prezydent desygnuje premiera, który proponuje skład Rady Ministrów. Następnie rząd przedkłada odpowiednim organom swój program działania i musi uzyskać wotum zaufania. W republice Słowackiej jest to Rada i rząd na przedłożenie jej programu ma 30 dni, a w RP – rząd ma 14, a udzielającym wotum zaufania organem jest Sejm. Ponadto w obydwu państwach członkowie Rady Ministrów składają ślubowanie na ręce Prezydenta. W Republice Słowackiej ślubowanie to brzmi: „Sľubujem na svoju česť a svedomie vernosť Slovenskej republike. Svoje povinnosti budem plniť v záujme občanov. Budem zachovávať ústavu a ostatné zákony a pracovať tak, aby sa uvádzali do života”, co po polsku oznacza: „Uroczyście ślubuję wierność Republice Słowackiej. Swe zobowiązania będę pełnić w interesie wszystkich obywateli. Będę przestrzegać Konstytucji i innych praw i będę starać się zapewnić ich spełnienie”. W obydwu państwach rząd ponosi odpowiedzialność, w RP przed Sejmem, a w Republice przed Radą. Rząd może także w każdej chwili zwrócić się do tych organów o wotum zaufania. Jeżeli natomiast te organy wyrażą wotum nieufności to Prezydent musi odwołać rząd. Ponadto w obydwu państwach ministrowie ponoszą odpowiedzialność indywidualną. Rząd ma również podobne kompetencje w państwie polskim i słowackim. Zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, uchwala projekt budżetu państwa, decyduje o podstawowych problemach polityki wewnętrznej i zagranicznej, czy zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji. W Konstytucji RP wymieniony jest także szereg kompetencji premiera. Reprezentuje on Radę Ministrów, kieruje jej pracami, wydaje rozporządzenia, zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania, koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach oraz jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej. Funkcje te są szczegółowo wymienione a art. 148 Konstytucji RP. Natomiast w Konstytucji Republiki Słowackiej brak jest w ogóle uregulowań dotyczących kwestii funkcji przewodniczącego rządu. Warto w tym miejscu natomiast wspomnieć, że od 4 kwietnia 2012 r. premierem Republiki Słowackiej jest Robert Fico. Reasumując w obydwu państwach występuje dwuczłonowy model egzekutywy. System władzy wykonawczej jest bardzo podobny. W kwestii organu Prezydenta wspólny jest między innymi czas kadencji, zasada pojedynczej reelekcji, 4-przymiotnikowe wybory Prezydenta, a więc wybory oparte na zasadzie równości, powszechności, tajności i bezpośredniości, a także szereg identycznych funkcji dla prezydentów tych państw. Zasadniczą różnicą jest natomiast brak władzy ustawodawczej Prezydenta w Republice Słowackiej. Jeśli chodzi zaś o kwestie rządu to wspólny jest dla obydwu państw m.in. jego skład, zasada odpowiedzialności zbiorowej i indywidualnej dla każdego ministra, a także szereg podobnych funkcji. Natomiast różnicą w tej kwestii dla obu Konstytucji jest brak unormowań dotyczących kwestii funkcji premiera, co jednak nie umniejsza jego pozycji i wpływu na władzę. Tak, więc mimo bardziej technicznych różnic, władza wykonawcza w Konstytucji Republiki Słowackiej i Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oparta jest na takich samych zasadach. BIBLIOGRAFIA: Tekst Konstytucji Republiki Słowackiej Tekst Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej „Prezydent w państwach współczesnych”, pod red. J. Osińskiego, Warszawa 2009 „Organy i korporacje ochrony prawa”, pod red. Stanisława Sagana i Justyny Ciechanowskiej, wyd. 3, Warszawa 2010
