Test egzaminacyjny G Z 2004/2005

Egzamin z astronomicznych podstaw geografii 2004/2005
Egzamin, jak co roku, przeprowadzono w formie testu wielokrotnego wyboru. Test zawiera 100
pytań. Do każdego z nich zaproponowano pięć odpowiedzi, z których co najmniej jedna jest
prawidłowa. Trzeba je bardzo uważnie przeczytać, ponieważ może być nawet aż pięć poprawnych
odpowiedzi. Istotna trudność przy poszukiwaniu właściwych odpowiedzi pochodzi stąd, że na
niektóre pytania można dobrze odpowiedzieć tylko wówczas, gdy rozwiąże się odpowiednie
równania. Część zadań najłatwiej rozwiązuje się przy pomocy obrotowej mapy nieba.
W dalszym ciągu przedstawiono kolejne pytania. wskazano poprawne odpowiedzi i dodano
stosowne objaśnienia ze wskazaniem wzorów, które trzeba zastosować, aby wybrać właściwą
odpowiedź.
Małe litery pod tekstem każdego pytania wskazują prawidłowe odpowiedzi.
1. W układzie współrzędnych geograficznych definiuje się:
a/
b/
c/
d/
e/
2.
a/
b/
c/
d/
e/
długość geograficzną,
długość ekliptyczną;
jeden kąt dwuścienny i jeden płaski;
szerokość geograficzną;
dwa kąty dwuścienne.
a, c, d.
Szerokość geograficzną mierzymy:
od równika ziemskiego;
od dowolnego równoleżnika;
od południka Greenwich;
w mierze kątowej (łukowej);
w kilometrach.
a, d.
3. Który punkt powierzchni Ziemi, o podanej szerokości geograficznej wyrażonej w
stopniach, znajduje się najbliżej równika?
a/ - 89,
b/ + 28,
c/ + 14,
d/ + 72,
e/ - 3
e.
4. Który punkt, o podanej szerokości geograficznej wyrażonej w stopniach, jest najdalej od
równika ziemskiego?
a/
b/
c/
d/
e/
- 69,
- 31,
- 2,
+ 69,
+ 8.
a, d.
1
5.
a/
b/
c/
d/
e/
Na półkuli płn.:
szerokość geograficzna jest dodatnia,
wszystkie punkty mają taką samą długość geograficzną,
szerokość geograficzna jest dodatnia lub ujemna,
szerokość geograficzna jest większa od zera,
jest kilka punktów o ujemnej szerokości geograficznej.
a, d.
6. Wszystkie punkty powierzchni Ziemi na półkuli zachodniej:
a/ mają szerokość geograficzną dodatnią lub ujemną,
b/ mają szerokość geograficzną dodatnią,
c/ mają szerokość geograficzną ujemną;
d/ są za kołem podbiegunowym,
e/ leżą między zwrotnikami.
a.
7. Kolejne liczby oznaczają odległość zenitalną gwiazdy wyrażoną w stopniach. Która
gwiazda znajduje się nad horyzontem?
a/ 90;
b/ 180;
c/ 14;
d/ 79;
e/ 120
c, d.
8. Odległość zenitalna:
a/ przebiega wartości od zera do 1800;
b jest zawsze dodatnia;
c/ czasem jest dodatnia, a czasem ujemna;
d/ dla każdej gwiazdy w ciągu doby ma stałą wartość liczbową;
e/ pod horyzontem jest większa od 900.
a, b, e
9. Jeśli kometa porusza się na tle gwiazd w kierunku płd.- wsch., to znaczy, że :
a/ rektascensja komety wzrasta;
b/ deklinacja komety maleje;
c/ rektascensja komety wzrasta i deklinacja jej też wzrasta;
d/ rektascensja komety maleje;
e/ rektascensja komety wzrasta, a deklinacja maleje.
Z definicji deklinacji wynika, że mierzy się ją od równika niebieskiego i wzrasta w
kierunku na północ, a maleje na południe. Rektascensje liczymy od punktu Barana w
kierunku ruchu rocznego Słońca, a więc wzrasta ona w kierunku wschodnim. Skoro kometa
porusza się w kierunku płd.-wsch., to znaczy, że jej deklinacja maleje (b), a rektascensja
rośnie (a), czyli prawidłowe są odpowiedzi a, b, e.
2
10. Za dwie godziny będzie górowała gwiazda, której kąt godzinny (podany w godzinach)
wynosi w chwili obserwacji:
a/ 7,
b/ 19,
c/ 14,
d/ 22,
e/ 23.
Kąt godzinny liczymy od miejscowego południka, gdzie ma wartość 0h lub 24h, w
kierunku ruchu dziennego. Warunki zadania spełnia punkt d.
11. Procjon (najjaśniejsza gwiazda z Małego Psa) 22 października wschodzi około godziny:
a/ 18.00,
b/ 1.00,
c/ 5.30,
d/ 23.00.
e/ 21.00
Po ustawieniu obrotowej mapy nieba tak, by Procjon znajdował się dokładnie na linii
horyzontu (brzeg owalu na nakładce mapy). Moment wschodu odczytuje się patrząc którą
godzinę wskazuje wybrana data. W przypadku 22 października rozważana gwiazda
wschodzi około godziny 23.00, a więc prawidłowa odpowiedź jest w punkcie d.
12. Księżyc w pełni 21 marca znajduje się:
a/ w pobliżu punktu Wagi,
b/ na pograniczu gwiazdozbiorów Lwa i Panny,
c/ na tle gwiazdozbioru Wolarza,
d/ w pobliżu punktu o współrzędnych: α = 12h i δ = 00,
e/ na tle gwiazdozbioru Oriona.
Księżyc w pełni jest kątowo oddalony od Słońca o 1800. Jest zatem po „przeciwnej
stronie” nieba. W zadaniu pytamy o sytuację na niebie w dniu 21 marca. Jest to początek
wiosny astronomicznej, a zatem Słońce jest w punkcie Barana. Skoro Księżyc jest w pełni,
to jego rektascensja różni się o 12 godzin, a zatem Księżyc jest w pobliżu punktu Wagi. Z
mapy nieba wynika, że prawidłowe odpowiedzi zawierają punkty: a, b, d.
13. Kapella (najjaśniejsza gwiazda z gwiazdozbioru Woźnicy) góruje:
a/ 8 grudnia o północy,
b/ 10 marca około 18.00,
c/ 15 października około 3h 30m,
d/ 10 września około 22.00,
e/ 20 listopada około 20.00
Ustawiamy rozważaną gwiazdę na miejscowym południku i sprawdzamy którą godzinę
wskazuje wybrana data. Warunki zdania spełniają odpowiedzi: a, b, c.
3
14. Który spośród wymienionych gwiazdozbiorów góruje najwcześniej 1 grudnia w nocy:
a/ Orion,
b/ Wielki Pies,
c/ Bliźnięta,
d/ Mały Pies,
e/ Rak.
Ustawiamy obrotową mapę tak, by przedstawiała niebo wieczorne na początku grudnia.
Odtwarzając zmiany w wyglądzie nieba, spowodowane ruchem obrotowym Ziemi (czyli
odtwarzając ruch dzienny sfery niebieskiej) widzimy, że w ciągu nocy przez miejscowy
południk przechodzą najwcześniej spośród wymienionych gwiazdozbiorów: gwiazdy z
konstelacji Oriona, więc prawidłowa odpowiedź jest w punkcie a.
15. Około północy 5 stycznia górują:
a/ gwiazdy o rektascensji: α =7h,
b/ gwiazdy o rektascensji α = 11h,
c/ Bliźnięta i Wielki Pies,
d/ Lew i Byk,
e/ gwiazdy, których kąt godzinny równa się zero.
Ustawiamy mapę nieba na północ 5 stycznia i sprawdzamy, które gwiazdy znajdują się na
miejscowym południku ( w tym momencie ich kąt godzinny równa się oczywiście zero)
Warunki zadania spełniają punkty: a, c, e.
16. Obrotowa mapa nieba zawiera:
a/ jaśniejsze gwiazdy całej sfery niebieskiej,
b/ obszar nieba dostępny do obserwacji w określonej szerokości geograficznej,
c/ jasne gwiazdy i planety,
d/ jaśniejsze gwiazdy okołobiegunowe i inne dostrzegalne w określonej szerokości
geograficznej,
e/ obszar nieba ograniczony linią horyzontu o kształcie zależnym od szerokości
geograficznej miejsca obserwacji.
b, d, e.
17. Rok zwrotnikowy jest podstawą rachuby czasu w kalendarzu:
a/ księżycowym,
b/ gregoriańskim,
c/ żadnym,
d/ mahometańskim,
e/ starożytnym chińskim.
b
18. Podstawą kalendarzowej rachuby czasu w kalendarzu księżycowym jest:
a/ miesiąc synodyczny,
b/ miesiąc gwiazdowy,
c/ miesiąc smoczy,
d/ rok gwiazdowy,
e/ rok zaćmieniowy.
a
4
19. Zodiak :
a/ obejmuje gwiazdozbiory, na tle których Słońce odbywa pozorną roczną wędrówkę,
b/ składa się z 12 dowolnych gwiazdozbiorów,
c/ leży częściowo na półkuli płn. a częściowo na półkuli płd.,
d/ zawiera gwiazdozbiory, na których tle wędrują planety i Księżyc,
e/ składa się z gwiazdozbiorów, wśród których biegnie ekliptyka.
a, c, d, e.
20. Ekliptyka to:
a/ orbita Księżyca,
b/ koło wielkie na sferze niebieskiej przebiegające wśród gwiazdozbiorów zodiaku,
c/ koło wielkie na sferze niebieskiej, w płaszczyźnie orbity ziemskiej,
d/ droga pozornego ruchu rocznego Słońca na tle gwiazd,
e/ dowolne koło wielkie na sferze niebieskiej.
b, c, d.
21. Ziemia okrąża Słońce:
a/ po orbicie eliptycznej;
b/ raz w ciągu roku gwiazdowego;
c/ w płaszczyźnie ekliptyki;
d/ w płaszczyźnie równika świata;
e/ w okresie roku zwrotnikowego .
a, b, c.
22. Pory roku występują:
a/ tylko na Ziemi;
b/ również między innymi na Marsie;
c/ na powierzchni każdej planety okrążającej Słońce po orbicie nachylonej do równika;
d/ tylko na najbliższych Słońcu planetach;
e/ na Ziemi i na Marsie.
b, c, e.
23
a/
b/
c/
d/
e/
Pory roku na Ziemi występują, bo:
oś obrotu Ziemi jest nachylona do płaszczyzny ekliptyki i Ziemia okrąża Słońce;
Ziemia jest trzecią pod względem odległości planetą od Słońca;
Ziemia ma jeden naturalny księżyc;
Ziemia ma atmosferę;
powody nie są znane.
a.
5
24. W tradycyjnie oznakowanym trójkącie paralaktycznym (Z P G ) w wierzchołku G
znajduje się kometa, która porusza się względem gwiazd tak, że rośnie tylko jej deklinacja. Z
tego powodu:
a/
b/
c/
d/
e/
skraca się bok PG;
zmienia się w ciągu doby azymut komety;
nic się nie zmienia w trójkącie ZPG;
wydłuża się bok PG;
skraca się bok ZP.
Skoro rośnie deklinacja komety, to stale zmienia się bok PG (skraca się). W ciągu doby
stale zmienia się azymut komety. Prawidłowe odpowiedzi: a, b.
25. W tradycyjnie oznakowanym trójkącie paralaktycznym (Z P G ) w ciągu doby, w wyniku
ruchu dziennego zmienia się:
a/ bok P Z;
b/ bok P G;
c/ bok Z G;
d/ kąt godzinny ( tj. kąt przy wierzchołku P);
e/ azymut (tj. kąt przy wierzchołku Z ).
W trójkącie paralaktycznym bok PZ jest w danym punkcie powierzchni Ziemi stały,
gdyż wyraża się przez szerokość geograficzną tego miejsca. Jeżeli ciało niebieskie nie porusza
się względem gwiazd, to nie zmienia się również bok PG. Wskutek ruchu dziennego zmieniają
się bezustannie współrzędne horyzontalne i godzinne, więc prawidłowa odpowiedź brzmi: c, d,
e.
26. W trójkącie sferycznym:
a/ boki i kąty są kątami;
b/ boki są odcinkami linii prostych:
c/ stosunek sinusa boku do sinusa przeciwległego kąta jest wielkością stałą;
d/ suma kątów jest różna od 1800;
e/ suma kątów jest równa 1800-.
a, c, d.
27 .W tradycyjnie oznakowanym trójkącie paralaktycznym bok P G liczy 940. Wynika
stąd, że:
a/ obserwator jest w dowolnie wybranym punkcie powierzchni Ziemi;
b/ obserwowana gwiazda jest na północ od równika świata;
c/ deklinacja obserwowanej gwiazdy wynosi: - 40;
d/ azymut gwiazdy wynosi 890;
e/ gwiazda stale oddala się od horyzontu
W trójkącie paralaktycznym bok PG wyraża się przez deklinację, więc warunki
zdania spełnia punkt c.
6
Trójkąt paralaktyczny:
a/ leży na powierzchni Ziemi;
b/ jest na sferze niebieskiej;
c/ jest szczególnym przypadkiem trójkąta sferycznego;
d/ ma elementy (boki i kąty) powiązane wzorami trygonometrii sferycznej;
e/ można skonstruować, jeśli znamy szerokość geograficzną miejsca obserwacji,
współrzędne równonocne i horyzontalne obserwowanej gwiazdy.
b, c, d,e.
28.
29. Trójkąt sferyczny:
a/ leży na powierzchni kuli;
b/ ma boki złożone z łuków kół wielkich;
c/ jest szczególnym przypadkiem wielokąta sferycznego;
d/ ma trzy kąty dwuścienne;
e/ może być na płaszczyźnie.
a, b, c, d.
30. W tradycyjnie oznakowanym trójkącie paralaktycznym bok Z P liczy 710. Wynika
stąd, że :
a/ wysokość gwiazdy w chwili obserwacji wynosi 420;
b/ deklinacja gwiazdy jest dodatnia;
c/ szerokość geograficzna miejsca obserwacji wynosi190;
d/ gwiazda jest na półkuli południowej;
e/ miejsce obserwacji jest na półkuli północnej.
c, e.
31. W punktach od a do e liczby oznaczają deklinację pięciu gwiazd wyrażoną w
stopniach.. Która gwiazda góruje najwyżej w Katowicach (φ = 500):
a/ -2;
b/ 4;
c/ 17;
d/ 31;
e/ 44.
odpowiedź na to pytanie, podobnie jak na kilka następnych, wymaga wykonania stosownych
obliczeń. Korzystamy z wzoru na wysokość górowania południowego, ponieważ szerokość
geogr. Katowic jest większa od deklinacji każdej rozważanej gwiazdy. Można, oczywiście,
zastosować ten wzór pięciokrotnie, ale lepiej napisać go w postaci: hgpd = (900 - ) +  =
400 +. Jak widać poszukiwana wysokość górowania jest tym większa im większa jest
deklinacja gwiazdy. Warunki zadania spełnia więc gwiazda wymieniona w punkcie e.
7
32. W punktach od a do e liczby oznaczają deklinacje pięciu gwiazd, wyrażoną w stopniach.
Obliczyć, która gwiazda dołuje najniżej w Warszawie (φ = 520 ):
a/ - 21;
b/ -10;
c/ 0;
d/ 14;
e/ 39.
Zastosujmy wzór na wysokość dołowania płn. i napiszmy go w postaci:
hd = (- 900 + ) + , zatem hd = - 380 + . Widać, że najmniejszą wysokość dołowania
ma gwiazda o najmniejszej deklinacji Warunki zadania spełnia gwiazda a
33. Znaczenie liczb, jak w poprzednich dwu zadaniach. Która gwiazda góruje na północ
od zenitu w Atenach (φ = + 380 ):
a/ - 7;
b/ - 2;
c/ 15;
d/ 45;
e/ 51.
Gwiazdy d, e mają deklinację większą od szerokości geograficznej Aten, a więc
górują po stronie płn.
34. Znaczenie liczb, jak w zad. 31 i 32. Obliczyć, która gwiazda dołuje nad horyzontem
w Oslo (φ = + 600)
a/ 0;
b/ 8;
c/ 16;
d/ 24;
e/ 32.
Zastosujemy wzór na wysokość dołowania płn. i obliczymy deklinację gwiazd, które
w Oslo dołują na horyzoncie. Z obliczeń wynika, że ten warunek spełnia gwiazda o
deklinacji 300. Każda gwiazda o większej deklinacji dołuje tu nad horyzontem. Warunki
zadania spełnia więc gwiazda e.
35.
Znaczenie liczb, jak w zad. 31 i 32. Wskazać, która gwiazda góruje w zenicie w
Szczecinie (φ = 530 30’)
a/ 80;
b/ 61;
c/ 53 30;
d/ 42 30;
e/ 40 45.
W zenicie górują gwiazdy, których deklinacja jest równa szerokości geograficznej
miejsca obserwacji, więc warunki zadania spełnia gwiazda c.
8
36.
Znaczenie liczb, jak w zad. 31 i 32. Obliczyć, która gwiazda dołuje na horyzoncie w
Paryżu ( φ = + 490):
a/ 41;
b/ 39;
c/ 37;
d/ 35;
e/. 33.
a.
37.
Znaczenie liczb, jak w zad. 31 i 32. Obliczyć, która gwiazda jest bez przerwy nad
horyzontem na północnym kręgu polarnym ( φ ==660 30’)
a/ 25;
b/ 40;
c/ 55;
d/ 70;
e/ 85.
a, b, c, d, e.
38 .
Kolejne liczby oznaczają szerokość geograficzną pięciu miast, wyrażoną w
stopniach. Obliczyć, w którym mieście góruje najwyżej gwiazda o deklinacji δ = 380.
a/ 46;
b/ 48;
c/ 50;
d/ 52;
e/ 54.
Deklinacja gwiazdy jest mniejsza od szerokości geograficznej każdej rozważanej
miejscowości, a zatem w każdej z nich gwiazda góruje po stronie płd. Przekształcając wzór na
wysokość górowania płd. i wstawiając odpowiednie dane liczbowe, otrzymamy: hgpd = 1280 - ,
wnioskujemy więc, że wysokość górowania jest największa w mieście a.
39
Znaczenie kolejnych liczb, jak w zad 38. Obliczyć, w którym z rozważanych miast
gwiazda o deklinacji δ= 490 góruje po stronie północnej.
a/ - 7;
b/ 22;
c/ 24;
d/ 51;
e/ 61.
a, b, c.
40. Gwiazda o deklinacji δ = 250 w Katowicach (φ = 500 ):
a/ jest stale nad horyzontem;
b/ jest stale pod horyzontem;
c/ każdego dnia wschodzi i zachodzi;
d/ w nocy jest nad horyzontem tylko w marcu;
e/ należy do gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy.
c.
9
41. Rozważamy trzy gwiazdy o identycznej rektascensji i o deklinacji podanej w stopniach
w nawiasach: G1 (10), G2 (20), G3 (30).
W Krakowie:
a/ wszystkie trzy gwiazdy wschodzą równocześnie;
b/ najwcześniej wschodzi G1;
c/ najwcześniej wschodzi G3;
d/ najpóźniej zachodzi G2;
e/ wszystkie górują równocześnie.
Gwiazdy mają identyczną rektascensję, lecz różne deklinacje, a więc łuk dzienny
każdej z nich jest innej długości. Najdłużej jest widoczna gwiazda o największej
deklinacji, ona też najwcześniej wschodzi i najpóźniej zachodzi. Skoro gwiazdy mają
identyczną rektascensję to górują równocześnie. Warunki zadania spełniają p. c, e.
42. Dwie gwiazdy mają identyczną deklinację, gwiazda G2 ma rektascensję o 3 h większą
niż G1. W Poznaniu :
a/ G2 wschodzi wcześniej niż G1;
b/ G1 zachodzi wcześniej niż G2;
c/ obie gwiazdy górują równocześnie;
d/ G2 góruje trzy godziny później niż G1;
e/ kąt godzinny punktu wschodu G1 jest równy kątowi godzinnemu punktu wschodu G2.
Gwiazdy mają identyczną deklinację, więc ich łuki dzienne są tej samej długości.
Wcześniej wschodzi (i zachodzi) gwiazda o mniejszej rektascensji. Prawidłowe odp[owiedzi sa w
punktach: b, d, e.
43. Czas gwiazdowy to:
a/ kąt godzinny punktu Barana;
b/ suma rektascensji i kąta godzinnego dowolnej gwiazdy;
c/ rektascensja gwiazdy górującej;
d/ kąt godzinny Słońca;
e/ dowolna wartość rektascensji Słońca.
a, b, c.
44. We Wrocławiu obserwowano trzy gwiazdy o identycznej deklinacji.. Stwierdzono, że
gwiazda G2, której rektascensja α= 14h, góruje 2h później niż G1 oraz trzy godziny
wcześniej niż G3, a więc:
a/ G1 ma rektascensję 12 godzin;
b/ zegar gwiazdowy w momencie górowania G2 wskazuje 14 godzinę;
c/ G3 ma rektascensję 17 godzin;
d/ G2 góruje o drugiej godzinie czasu gwiazdowego;
e/ G3 góruje o godzinie siedemnastej miejscowego czasu gwiazdowego.
Gwiazdy mają identyczną deklinację, więc ich łuki dzienne są tej samej długości,
a momenty wschodu ( i zachodu) różnią się o tyle ile wynosi różnica rektascensji –
najwcześniej wschodzi ( i zachodzi) gwiazda o najmniejszej rektascensji. Warunki
zadania spełniają punkty: a, b, c, e.
45. Wiosna astronomiczna w Polsce zaczyna się, gdy:
a/ Słońce przechodzi przez punkt Barana;
b/ Słońce zmienia deklinację z ujemnej na dodatnią;
10
c/ Słońce wkracza w znak Barana;
d/ rektascensja Słońca ma wartość zero;
e/ Słońce przechodzi z półkuli południowej na północną.
a, b, c, d, e.
46. Gwiazda G ma rektascensję α = 3h, δ = - 50, a więc:
a/ G jest na półkuli północnej;
b/ G jest na półkuli południowej;
c/ G góruje trzy godziny później niż punkt Barana;
d/ punkt Barana zachodzi później niż G;
e/ G i punkt Barana górują równocześnie.
b, c.
47. Zima astronomiczna w Polsce zaczyna się, gdy:
a/ dni przestają się skracać;
b/ deklinacja Słońca przybiera minimalną wartość;
c/ rektascensja Słońca osiąga wartość 18h;
d/ Słońce wstępuje w znak Koziorożca;
e/ na zwrotniku Koziorożca Słońce góruje w zenicie.
a, b, c, d, e.
48. W Tarnowie zaobserwowano, że gwiazdy G1, G2, G3 górują równocześnie po stronie
południowej, lecz na różnych wysokościach. Oznacza to, że :
a/ wszystkie trzy gwiazdy mają identyczną rektascensję;
b/ wszystkie trzy gwiazdy mają identyczną deklinację;
c/ gwiazda, która góruje najniżej ma najmniejszą deklinację;
d/ wszystkie trzy zachodzą równocześnie;
e/ wszystkie trzy dołują równocześnie.
a, c, e.
49. W Budapeszcie zaobserwowano, że gwiazda G1 góruje trzy godziny wcześniej niż G2. W
takiej samej kolejności i odstępie czasu górują te gwiazdy w:
a/ Katowicach;
b/ Madrycie;
c/ w każdym mieście, w którym można obserwować te gwiazdy;
d/ nigdzie poza Budapesztem;
e/ tylko latem.
a, b, c.
50. W momencie, gdy zegar gwiazdowy wskazuje 21h 14m, gwiazda o rektascensji
α = 18h ma kąt godzinny :
a/ 20h;
b/ 19h 14m;
c/ 15h 40m;
d/ 3h 14m;
e/ 0h 28m.
Korzystamy z równania: T =  + t, z którego wynika, że prawidłowa odpowiedź jest w
punkcie d.
11
51 O godzinie 19 miejscowego czasu gwiazdowego dołują gwiazdy o rektascensji α =
a/ 1h;
b/ 3h;
c/ 5h;
d/ 7h;
e/ 9h.
d.
52. O godzinie 16 miejscowego czasu gwiazdowego kąt godzinny gwiazdy G1 t = 8h, a
gwiazdy G2 t = 3h. Oznacza to, że:
a/ obie gwiazdy mają identyczną rektascensję;
b/ rektascensja G2 jest o 5 godzin większa niż G1;
c/ rektascensja G2 wynosi 13h;
d/ rektascensja G1 ma wartość 8h;
e/ nie da się wyznaczyć rektascensji żadnej gwiazdy.
b, c, d.
53. Definiuje się następujące pojęcia czasu:
a/ gwiazdowy;
b/ prawdziwy słoneczny;
c/ średni słoneczny;
d/ strefowy;
e/ urzędowy.
a, b, c, d, e.
54. Równanie czasu to:
a/ Ts - Tśr
b/ ts - tśr
c/ αśr - αs;
d/ dowolna liczba;
e/ poprawka uwzględniana przy zamianie czasu letniego na zimowy.
(oznaczenie „s” dotyczy czasu prawdziwego słonecznego, natomiast: „ śr” dotyczy czasu
średniego słonecznego)
a, b, c.
55. Zegar słoneczny wskazuje:
a/ czas prawdziwy słoneczny;
b/ miejscowy czas gwiazdowy;
c/ czas średni słoneczny;
d/ rektascensję Słońca;
e/ równanie czasu.
a
12
56. Czas urzędowy to:
a/ czas średni słoneczny określonego południka;
b/ czas prawdziwy słoneczny;
c/ wielkość zależna od szerokości geograficznej;
d/ czas wskazywany przez zegary słoneczne;
e/ w Polsce zimą, to czas środkowoeuropejski..
a, e.
57. Równanie czasu:
a/ jest zawsze dodatnie;
b/ jest zawsze ujemne;
c/ cztery razy w roku ma wartość zero;
d/ jest dodatnie, gdy słońce prawdziwe góruje wcześniej niż słońce średnie;
e/ jest ujemne, gdy kąt godzinny słońca średniego jest większy od kąta godzinnego
słońca prawdziwego.
c, d, e.
58. Doba średnia słoneczna to;
a/ 24 godziny czasu gwiazdowego;
b/ okres obrotu Ziemi wokół osi;
c/ odstęp czasu nieco dłuższy od doby gwiazdowej;
d/ odstęp czasu krótszy od doby gwiazdowej;
e/ odstęp czasu między kolejnymi górowaniami słońca średniego.
c, e.
59 W Madrycie Jowisz góruje o 15h39m miejscowego czasu gwiazdowego. Gwiazda G
góruje 4h później. Rektascensja gwiazdy G wynosi więc:
a/ 18h;
b/ 3h;
c/ 21h 40m;
d/ 19h 39m,
e/ 5h 59m..
d.
60. W Bukareszcie Księżyc góruje o 23h miejscowego czasu gwiazdowego. Gwiazda,
której kąt godzinny wynosi w tym momencie 2h będzie dołowała o godzinie (podane niżej liczby
oznaczają miejscowy czas gwiazdowy, wyrażony w godzinach):
a/ 1;
b/ 4;
c/ 7;
d/ 9;
e/ 14.
d ( patrz mapa nieba).
13
61. Gwiazdy nieba północnego G1 i G2 mają identyczną rektascensję. G1 ma deklinację o
10 stopni większą niż G2.Wynika stąd, że:
a/ obie gwiazdy wschodzą równocześnie w Ottawie;
b/ G1 wschodzi wcześniej w Katowicach;
c/ G2 zachodzi później w Szczecinie;
d/ gwiazda o większej deklinacji jest nad horyzontem dłużej;
e/ gwiazda o mniejszej deklinacji jest nad horyzontem dłużej.
b, d, (patrz mapa nieba)
62. Różnica długości geogr. dwu miast M1 i M2 wynosi 900. W pewnym momencie
w
mieście M1 góruje G1, a w mieście M2 góruje G2. Stąd wniosek, że:
a/ różnica rektascensji obu gwiazd wynosi 6h;
b/ różnica rektascensji gwiazd nie da się określić;
c/ jeśli M2 leży na zachód od M1, to G1 ma rektascensję większą niż G2;
d/ różnica rektascensji obu gwiazd zmienia się w ciągu doby;
e/ różnica rektascensji obu gwiazd nie zależy od ich deklinacji.
Różnica długości geogr. dwóch miejscowości jest równa różnicy czasów
miejscowych ( gwiazdowych lub słonecznych - prawdziwych albo średnich), więc prawidłowa
odpowiedź jest w punktach: a, c.
63, W mieście M pewnej nocy Saturn góruje o jedną godzinę i 20 minut później niż w
Przemyślu. Miasto M :
a/ jest w tej samej strefie czasowej co Przemyśl;
b/ leży o 200 na zachód od Przemyśla;
c/ ma identyczną długość geograficzną co Przemyśl;
d/ znajduje się w strefie czasu uniwersalnego;
e/ każda obserwowana gwiazda również góruje tu później niż w Przemyślu.
b, d, e.
64 W dniu, gdy równanie czasu wynosi + 4m, to:
a/ słońce średnie góruje wcześniej niż słońce prawdziwe;
b/ oba słońca górują równocześnie;
c/ w momencie górowania słońca średniego zegar słoneczny wskazuje czas: 12h 04m
d/ kąty godzinne obu słońc różnią się o cztery minuty;
e/ oba słońca dołują w identycznej kolejności, jak górują.
c, d, e.
65. Gwiazda o współrzędnych równonocnych: α = 5h δ = 00 :
a/ podczas każdej doby przebywa 12h nad horyzontem w Katowicach;
b/ wschodzi w punkcie wschodu;
c/ zatacza nad horyzontem łuk dzienny identyczny jak Słońce w dniach równonocy;
d/ jej kąt godzinny punktu zachodu w Zielonej Górze wynosi 900;
e/ w ciągu roku zachodzi codziennie w tym samym punkcie horyzontu.
a, b, c, d, e..
14
66. Księżyc w pełni w pierwszym dniu jesieni astronomicznej:
a/ znajduje się w pobliżu punktu Barana;
b/ wschodzi o zachodzie Słońca;
c/ znajduje się nad horyzontem całą noc;
d/ świeci tylko wieczorem;
e/ zachodzi w pobliżu punktu zachodu.
a, b, c, e.
67. Dnia 22 czerwca:
a/ na półkuli płn. rozpoczyna się lato astronomiczne;
b/ na biegunie płd. trwa noc polarna;
c/ w Polsce dni zaczynają się skracać;
d/ Słońca osiąga maksymalną deklinację;
e/ rektascensja Słońca ma wartość 6h.
a, b, c, d, e.
68
Suma rektascensji gwiazd G1 i G2 wynosi 21 godzin. . Rektascensja ( α1) G1 jest o
5 godzin większa od rektascensji (α2 ) G2, a więc:
a/ α1 = 20h, α 2 = 1h;
b/ α1 = 14h, α2 = 7h;
c/ α1 = 12h, α2 = 9h;
d/ α1 = 15h, α2 = 6h;
e/ α1 = 13, α2 = 8h
e.
69
Gwiazda G1 góruje o godz. 14 miejscowego czasu gwiazdowego. Po ilu godz. będzie
górowała gwiazda G2, której rektascensja wynosi 22 godz. (podane niżej liczby
oznaczają rektascensję w godzinach):
a/ 2;
b/ 4;
c/ 6;
d/ 8;
e/ 10.
d.
70. Astronom zaobserwował górowanie trzech gwiazd, które równocześnie przeszły przez
południk. Pierwsza gwiazda, o deklinacji δ = - 100, górowała w zenicie, druga - w odległości 80
na południe od zenitu. Odległość zenitalna trzeciej gwiazdy wynosiła 200 na południe od zenitu.
Wynika stąd, że;
a/ szerokość geograficzna miejsca obserwacji wynosi minus 100;
b/ deklinacja drugiej gwiazdy wynosi: minus 180;
c/ deklinacja trzeciej gwiazdy wynosi minus 300;
d/ wysokość dołowania G2 wynosi 00;
e/ nie da się obliczyć deklinacji gwiazd G2, ani G3.
a, b, c.
15
71. Nowy Rok najwcześniej rozpoczyna się w:
a/ Barcelona;
b/ Białystok;
c/ Baku
d/ Bratysława;
e/ Bruksela
Ziemia obraca się wokół osi w kierunku z zachodu na wschód i dlatego wszystkie
zjawiska stanowiące odzwierciedlenie tego ruchu wcześniej obserwuje się na wschodzie
więc prawidłowe rozwiązanie jest w punkcie c.
72
.
.Nowy Rok najpóźniej rozpoczyna się w:
a/ Katowice;
b/ Kielce;
c/ Kijów;
d/ Kopenhaga;
e/ Kraków.
Patrz objaśnienie do poprzedniego zadani; dobra odpowiedź w p. d.
Księżyc:
a/ jest naturalnym satelitą Ziemi;
b/ okrąża Ziemię raz w ciągu miesiąca gwiazdowego;
c/ zwraca się ku nam stale tą samą częścią powierzchni;
d/ jest jedynym ciałem niebieskim, na pow. którego wylądowali ludzie;
e/ świeci odbitym światłem słonecznym.
a, b, c, d, e.
74.
Księżyc:
a/ przy dobrej pogodzie jest zawsze widoczny przez całą noc;
b/ po nowiu świeci krótko po zachodzie Słońca, w zach. części nieba;
c/
w pełni widoczny jest całą noc;
d/ zawsze świeci na tle tych samych gwiazd;
e/ wędruje na tle gwiazd i stale jest w pobliżu ekliptyki.
73
75.
Księżyc:
a/ nie obraca się wokół osi;
b/ ma powierzchnię pokrytą górami i kraterami;
c/ jest pozbawiony atmosfery;
d/ w ostatniej kwadrze wschodzi około północy;
e/ w pełni góruje u nas zimą bardzo wysoko.
b, c, e.
76.
Księżyc:
a/ porusza się po orbicie nachylonej do ekliptyki;
b/ na tle gwiazd wędruje w kierunku zachodnim, a więc u nas wschodzi każdego dnia
później;
c/ może zakrywać gwiazdy, planety i planetoidy znajdujące się w pobliżu ekliptyki;
d/ zmienia całkowicie fazy w obrębie miesiąca synodycznego;
e/ zmienia całkowicie fazy w obrębie miesiąca gwiazdowego.
a, b, c, d.
16
77.
Podczas całkowitego zaćmienia Słońca:
a/ Księżyc jest w nowiu;
b/ Księżyc może być w dowolnej fazie;
c/ Księżyc rzeczywiście przestaje świecić;
d/ zawsze widać koronę słoneczną;
e/ następuje zauważalny spadek temperatury powietrza.
a, c, d, e.
78.
Zaćmienie Słońca:
a/ musi się zdarzyć co najmniej dwa razy w roku;
b/ następuje podczas każdego nowiu,
c/ może zaistnieć nawet 5 razy w jednym roku kalendarzowym;
d/ w centralnej fazie może być całkowite lub obrączkowe;
e/ każdorazowo następuje w południe.
a, c, d.
79. Podczas zaćmienia Słońca zdarza się czasem, że w maksymalnej fazie na centralnym
obszarze pasa widoczności jest ono widoczne jako całkowite, a na pozostałym – jako
obrączkowe. Dzieje się tak, ponieważ:
a/ zmieniają się liniowe rozmiary Księżyca;
b/ zmienia się odległość Ziemia – Księżyc:
c/ Słońce zmienia liniowe rozmiary;
d/ zależy to od pory roku;
e/ Księżyc jest w pełni.
b.
80 Zaćmienie Księżyca :
a/ następuje częściej niż Słońca;
b/ w danym mieście obserwuje się częściej niż Słońca;
c/ może być półcieniowe lub częściowe lub całkowite;
d/ może nastąpić aż trzy razy w roku;
e/ zdarza się tylko w czasie pełni Księżyca
b, c, d, e.
81 W wybranym miejscu powierzchni Ziemi zaćmienie Księżyca jest widoczne częściej niż
zaćmienie Słońca, bo:
a / rzeczywiście zjawisko zaćmienia Księżyca występuje w przyrodzie częściej niż
zaćmienie Słońca;
b/ zaćmienie Słońca następuje w dzień, a zaćmienie Księżyca w nocy,;
c/ przyczyny nie są znane;
d/ zaćmienie Księżyca obserwuje się na całym obszarze Ziemi, z którego Księżyc
w fazie zaćmienia jest widoczny; gdyż rzeczywiście świeci on w czasie trwania tego zjawiska
znacznie słabiej niż podczas statystycznej pełni;
e/ Księżyc względem gwiazd porusza się na sferze niebieskiej szybciej niż Słońce.
d.
17
82. Zaćmienie Słońca rozpoczyna się przy zachodnim brzegu tarczy słonecznej, ponieważ:
a/ Księżyc wędruje na niebie szybciej niż Słońce i „dogania” je przemieszczając się
na tle gwiazd w kierunku z zachodu na wschód;
b/ Słońce w ruchu dziennym wędruje po niebie w kierunku zachodnim;
c/ i Słońce i Księżyc wschodzą i zachodzą;
d/ Księżyc jest bliżej Ziemi niż Słońce,
e/ Księżyc jest w nowiu;
a.
83. W czasie całkowitego zaćmienia Słońca można obserwować:
a/ koronę słoneczną;
b/ protuberancje;
c/ plamy na tarczy słonecznej;
d/ jaśniejsze gwiazdy świecące w pobliżu Słońca;
e/ czasami Merkurego lub Wenus.
a, b, d, e.
84. Zaćmienie Księżyca:
a/ każde rozpoczyna się przy wschodnim brzegu Księżyca;
b/ może rozpocząć się przy dowolnym brzegu tarczy księżycowej;
c/ czasami jest tylko półcieniowe;
d/ zdarza się zawsze wiosną;
e/ jest każdorazowo widoczne na całym obszarze, z którego widać Księżyc.
a, c, e.
85. Zaćmienie Księżyca;
a/ każde kończy się jako półcieniowe;
b/ widoczne jest tylko wieczorem;
c/ wypada tylko wtedy, gdy Księżyc ma dodatnią deklinację;
d/ można obserwować również z Jowisza;
e/ powtarza się po upływie sarosu.
a, e.
86. Zakrycia gwiazd przez Księżyc obserwuje się:
a/ w dowolnej fazie Księżyca;
b/ tylko przy brzegu oświetlonym;
c/ wyłącznie w czasie pełni;
d/ tylko z obszarów Ziemi bliskich równikowi;
e/ niekiedy w czasie zaćmienia Księżyca.
a, e.
87. Przejścia planet przed tarczą Słońca obserwuje się:
a/ z Ziemi: Merkurego i Wenus;
b/ z Jowisza: wszystkich, które okrążają Słońce bliżej niż Jowisz;
c/ z każdej planety należącej do Układu Słonecznego inną ich liczbę;
d/ z Merkurego żadnej;
e/ z Marsa: Merkurego i Saturna.
a, b, c, d.
18
88. Galileuszowe księżyce Jowisza to:
a/ wszystkie naturalne satelity Jowisza;
b/ cztery księżyce odkryte przez Galileusza na początku siedemnastego wieku;
c/ księżyce Jowisza odkryte przez sondę Galileo
d/ księżyce odkryte przez sondę Voyager;
e/ to sztuczne satelity Jowisza.
b.
89. Słońce jest
a/ bardzo dużą planetą;
b/ najbliższą nam gwiazdą;
c/ największą spośród znanych gwiazd;
d/ gwiazdą zmienną;
e/ ciałem niebieskim, które wytwarza energię.
b, e.
90. Słońce:
a/ jest centralnym ciałem Układu Słonecznego;
b/ posiada masę ponad 300 tys. razy większą niż Ziemia;
c/ jest zwyczajną, bardzo przeciętną gwiazdą;
d/ oświetla i ogrzewa Ziemię dzięki wytwarzanej samoistnie energii;
e/ wykazuje stale zmieniającą się aktywność.
a, b, c, d, e.
91
Oprócz Słońca do Układu Słonecznego należą:
a/ planety;
b/ księżyce planet;
c/ planetoidy;
d/ komety;
e/ gromady gwiazd.
a, b, c, d.
92. Największą liczbę naturalnych księżyców posiada:
a/ Jowisz;
b/ Ziemia;
c/ Merkury;
d/ Pluton;
e/ Mars.
a.
93.
Komety:
a/ w pobliżu Słońca zazwyczaj rozwijają wspaniałe warkocze;
b/ dzielą się na okresowe i jednopojawieniowe;
c/ obserwowane są zawsze tylko wieczorem;
d/ niektóre są widoczne tylko przez teleskopy;
e/ można obserwować tylko z półkuli północnej;
a, b, d.
19
94.
Planetoidy:
a/ wszystkie odkryto w dziewiętnastym wieku;
b/ większość obiega Słońce między Marsem a Jowiszem;
c/ niektóre zbliżają się do Ziemi na odległość zaledwie jednego miliona kilometrów;
d/ mogą ulegać zakryciu przez Księżyc;
e/ przeważnie wszystkie poruszają się po orbitach eliptycznych.
b, c, d, e.
95.
Gwiazda to:
a/ ciało niebieskie podobne do Słońca;
b/ ogromna rozżarzona kula gazowa;
c/ skupisko materii, które samoistnie produkuję energię w reakcjach termojądrowych;
d/ ciało niebieskie złożone głównie z wodoru i helu;
e/ niewielka galaktyka.
a, b, c, d.
96.
Materię międzygwiazdowa :
a/ jest obserwowana w postaci jasnych lub ciemnych mgławic;
b/ składa się z gazu i pyłu międzygwiazdowego;
c/
jest w każdej galaktyce w pobliżu równika;
d/ stanowi budulec, z którego stale tworzą się gwiazdy;
e/ jest obserwowana wizualnie, fotograficznie i radiowo.
a, b, c, d, e.
97.
Nasza Galaktyka:
a/ na niebie widnieje jako Droga Mleczna;
b/ składa się z gwiazd pojedynczych, podwójnych i gromad gwiazd;
c/ zawiera nasz Układ Słoneczny i inne układy planetarne;
d/ ma budowę spiralną;
e/ nie wiemy czy ma materię międzygwiazdową.
a, b, c, d.
98.
Inne galaktyki:
a/ obserwuje się tylko wczesną wiosną;
b/ w większości mają budowę podobną do naszej Galaktyki;
c/ zawierają gwiazdy o stałym blasku i gwiazdy zmienne;
d/ są spiralne lub eliptyczne
e/ zazwyczaj skupiają się w gromady.
b, c, d, e.
99.
Obserwacje astronomiczne prowadzi się:
a/ przeważnie przy użyciu teleskopów optycznych;
b/ przy pomocy radioteleskopów;
c/ metodami naziemnymi i pozaatmosferycznymi;
d/ mierząc natężenie światła ciał niebieskich;
e/ wyłącznie w wysokogórskich obserwatoriach.
a, b, c, d.
20
100.
Obserwacje poza atmosferyczne prowadzi się:
a/ z pokładów sztucznych satelitów i sond międzyplanetarnych;
b/ dlatego, że atmosfera ziemska utrudnia wszystkie obserwacje astronomiczne;
c/ wysyłając próbniki międzyplanetarne do planet i komet ;
d/ jako uzupełnienie obserwacji naziemnych;
e/ sięgając do znacznie słabszych obiektów niż dostrzegalne z Ziemi.
a, b, c, d, e.
21