Pozwólmy dzieciom usłyszeć siebie- informator o

Pozwólmy dzieciom usłyszeć siebie- informator o badaniach
przesiewowych słuchu dla rodziców.
Proces słyszenia i rozumienia mowy jest zjawiskiem bardzo złożonym. Na jego jakość
wpływa nie tylko prawidłowo działający mechanizm przewodzenia i odbierania dźwięku, ale
również szereg procesów kojarzeniowych i wspomagających, wynikających ze stopnia
rozwoju centralnego układu nerwowego. Z wielu publikacji wynika, że co piąty mieszkaniec
ziemi w wieku powyżej 55 roku życia cierpi na niedosłuch, co czwarty w wieku powyżej 65
lat, a co trzeci w wieku powyżej 75 lat. Problem dotyczy także dzieci. Od dwóch do pięciu
noworodków na tysiąc rodzi się z głębokim niedosłuchem, a co szóste dziecko ma wadę
słuchu. Z najnowszych badań wynika, iż problemy ze słyszeniem zgłasza prawie 4 mln osób
w Polsce. W grupie dzieci w wieku od 0 do 5 roku życia, czyli w okresie najważniejszym dla
rozwoju mowy, aż 90% trwałych uszkodzeń słuchu to uszkodzenia wrodzone. Tylko u
połowy dzieci z wrodzoną wadą słuchu stwierdza się obecność czynników ryzyka
uszkodzenia słuchu. Oznacza to, że ani lekarze, ani rodzice nie mają w tych przypadkach
podstaw do tego, by podejrzewać problem ze słyszeniem u malucha.
Rodzaje zaburzeń słuchu.
Ze względu na lokalizację uszkodzenia wyróżnia się:

niedosłuch przewodzeniowy,

niedosłuch odbiorczy,

niedosłuch mieszany,

zaburzenie słuchu pochodzenia centralnego.
Niedosłuch przewodzeniowy spowodowany jest chorobami ucha zewnętrznego i
środkowego, np. zniekształceniami, których przyczyną są wady wrodzone, zmianami
zapalnymi, uszkodzeniem błony bębenkowej lub kosteczek słuchowych. Niedosłuch
odbiorczy może być spowodowany zarówno uszkodzeniem struktur ucha wewnętrznego, jak i
nerwu słuchowego lub ośrodków słuchowych w mózgu. Niedosłuch mieszany jest
kombinacją niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. Zaburzenia słuchu pochodzenia
centralnego odnoszą się do trudności w przetwarzaniu informacji słuchowej na poziomie
centralnego układu nerwowego (przy prawidłowej budowie i pracy części obwodowej).
Najczęstszą przyczyną zaburzeń słuchu u dzieci w wieku szkolnym (ponad 70% przypadków)
– są infekcje górnych dróg oddechowych i zapalenia uszu prowadzące do niedosłuchu
przewodzeniowego. Pozostałe zaburzenia słuchu to przypadki niedosłuchu odbiorczego lub
zaburzenia wyższych funkcji słuchowych. Większość z nich można skutecznie leczyć, gdy są
wcześnie wykryte. Dlatego niezwykle istotne są badania przesiewowe słuchu u dzieci w
wieku przedszkolnym i szkolnym. Problem ze słuchem może pojawić się u dziecka w każdym
wieku, nagle lub stopniowo, pozostając w wielu przypadkach niezauważony przez rodziców
przez dłuższy czas. Obecność zaburzeń słuchu wpływa na zachowanie dziecka, jego
umiejętność koncentracji, powoduje pogorszenie zdolności poznawczych czy wręcz
zahamowanie rozwoju. Te objawy, i wiele innych, kojarzone są częściej z problemami
wychowawczymi niż z niedosłuchem. Tymczasem typowe objawy wskazujące na możliwość
występowania zaburzeń słuchu są łatwe do zauważenia.
Objawy sugerujące obecność niedosłuchu:
 opóźnienie rozwoju mowy lub ograniczony zasób językowy,
 trudności ze zrozumieniem tekstu czytanego i nieprecyzyjne wypowiadanie
słów,
 niewyraźna mowa, gubienie początków lub końcówek wyrazów,
 problemy z pisaniem ze słuchu (dziecko pisze tak, jak słyszy),
 obserwowanie twarzy osoby mówiącej,
 rozkojarzenie, problemy z koncentracją uwagi,
 rozglądanie się po klasie w czasie, gdy inni wykonują polecenie nauczyciela,
 opóźnione reagowanie lub brak odpowiedzi na zawołanie,
 trudności z rozumieniem poleceń wydawanych w hałasie.
 częste prośby o powtórzenie, dopytywanie się,
 trudności ze zrozumieniem pytania,
 częste nieprzygotowanie do lekcji z powodu niezapisania, przez dziecko
tematu pracy domowej,
 siadanie zbyt blisko telewizora lub manipulowanie ustawieniem głośności,
 siadanie blisko nauczyciela i obserwowanie z uwagą lub wręcz odwrotnie –
zajmowanie się samym sobą w końcu sali,
 trudności z lokalizacją źródła dźwięku,
 głośne mówienie w cichym otoczeniu,
 gorsze wyniki w nauce,
 siedzenie w klasie w czasie przerwy, uciekanie przed hałasem,
 bóle głowy, które mogą być objawem wskazującym
na obecność
nadwrażliwości na dźwięki,
 słyszenie dźwięków, których nie słyszą inni (szumy, piski, gwizdy,
dzwonienie),
 niereagowanie na dzwonek oznajmujący przerwę,
 dysleksja, dysgrafia,
 zawroty głowy, zaburzenia równowagi.
Specjaliści
zajmujący
się
leczeniem
wad
słuchu
dysponują
współcześnie
różnorodnymi metodami badań słuchu, stosownymi do wieku, rodzaju ubytków czy stopnia
niedosłuchu. Wczesna diagnostyka, jest bardzo ważna w przeciwdziałaniu utrwalenia się
ubytków słuchu.
Jeżeli podejrzewamy u siebie, naszego dziecka lub swoich najbliższych
ubytek słuchu istnieje obecnie wiele metod diagnostyki niedosłuchu. Do najczęściej
stosowanych zaliczyć można: audiometrię tonalną, tympanometrię, otoemisje akustyczne,
badanie ABR.
Audiometria tonalna - badanie polega na podawaniu do ucha osoby badanej tonów
czystych o częstotliwościach w zakresie 125-8000 Hz na drodze przewodnictwa
powietrznego, a następnie kostnego. Osoba badana zakłada słuchawki na uszy i sygnalizuje
najcichsze natężenie tonu, który słyszy; wynikiem badania jest audiogram, na którym
pokazany jest, wykreślony za pomocą krzywej audiometrycznej próg słyszenia. Próg
słyszenia może być badany przez stopniowe wzmacnianie tonu (metoda wstępująca), bądź
jego osłabienie (metoda zstępująca). Najmniejsza wartość słyszalnego tonu w całym paśmie
częstotliwości od 250 Hz do 8 kHz pozwala wyznaczyć próg słyszenia pacjenta. U małych
dzieci stosuje się tzw. audiometrię zabawową, polegającą na wrzucaniu klocków do pudła w
momencie, kiedy dziecko zaczyna słyszeć ton. Istotnym elementem badania jest nawiązanie
kontaktu z pacjentem i dokładne poinstruowanie, na czym polega badanie.
Tympanometria – polega na badaniu podatności błony bębenkowej na zmiany
ciśnienia w przewodzie słuchowym
zewnętrznym.
Tympanometria
jest
badaniem
obiektywnym. Informuje lekarza o warunkach przewodzeniowych w uchu środkowym oraz
pozwala na obiektywną ocenę funkcji trąbki słuchowej. Krzywe tympanometryczne
wyznaczane są automatycznie za pomocą tympanometru. W czasie badania pacjent powinien
spokojnie siedzieć. Do jego przewodu słuchowego badający wkłada sondę z zatyczką
dokładnie uszczelniającą przewód. Do zatyczki dochodzą trzy przewody z aparatu
tympanometrycznego: pierwszy połączony jest z generatorem dźwięku, drugi z mikrofonem i
trzeci z pompą zmieniającą ciśnienie w przewodzie słuchowym. Zmiany ciśnienia (od
podciśnienia do nadciśnienia) powodują wychylenia błony bębęnkowej, które rejestrowane są
automatycznie przez tympanometr i przedstawiane w postaci wykresów. Podczas badania
musi być zachowana szczelność przewodu słuchowego, a więc chory nie powinien mówić,
przełykać, może natomiast odczuwać niewielkie dolegliwości związane ze zmianami
ciśnienia w przewodzie słuchowym i głośnością podawanego dźwięku. Wynik badania
przekazywany jest w formie opisu.
Otoemisje akustyczne są badaniem bezbolesnym, można je wykonać u bardzo
małych dzieci. Polegają na rejestracji odbitej energii akustycznej w ślimaku, za pomocą sondy
umieszczonej w kanale słuchowym zewnętrznym. Badanie otoemisji akustycznej jest oparte na
rejestracji bardzo cichego sygnału akustycznego, który powstaje w ślimaku na skutek skurczu
komórek słuchowych zewnętrznych. Czuła sonda mikrofonowa, podobna do sondy stosowanej w
audiometrii impedancyjnej, którą umieszcza się w przewodzie słuchowym zewnętrznym, umożliwia
rejestrację tego sygnału. Amplituda otoemisji akustycznej jest bardzo niewielka i nie przekracza
wartości progu słyszenia. Biorąc pod uwagę źródło sygnału otoemisji, powszechnie uważa się, że
badanie to umożliwia ocenę aktywnych procesów zachodzących w ślimaku podczas przetwarzania
energii mechanicznej w elektryczną. Do zarejestrowania otoemisji konieczna jest prawidłowa funkcja
ucha środkowego. Wszelkiego rodzaju patologie zachodzące w obrębie ucha środkowego mogą
uniemożliwić rejestrację tego sygnału. Zatem badanie otoemisji akustycznej powinno być
poprzedzone oceną stanu ucha środkowego.
Badanie potencjałów wywołanych z pnia mózgu ABR badanie polegające na
rejestrowaniu i ocenie zjawisk elektrycznych, które powstają po stymulacji bodźcem
akustycznym ucha w każdym odcinku drogi słuchowej. Badanie ABR jest to obiektywna
metoda oceny progu słyszenia, którą można stosować bez ograniczeń wiekowych zarówno u
pacjentów dorosłych jak i u noworodków. Dla dzieci w wieku poniżej 1 roku życia jest to
obecnie standardowe badanie, służące do obiektywnej oceny głębokości utraty słuchu. Dzieci
te badane są najczęściej we śnie naturalnym, natomiast dzieci w przedziale wiekowym od 1
roku do 4 lat we śnie indukowanym farmakologicznie lub podczas swobodnej zabawy.
Badanie jest bezbolesne, polega na umieszczeniu na skórze głowy osoby badanej 3 elektrod
miseczkowych. Jedną z nich umieszcza się na szczycie głowy lub na czole w linii pośrodkowej.
Druga elektroda umieszczona jest za uchem, na wyrostku sutkowatym lub na płatku usznym po stronie
bodźcowanej. Trzecia elektroda, tzw. elektroda uziemiająca, jest umieszczana na wyrostku
sutkowatym lub płatku usznym ucha przeciwnego. Na uszy zakłada się słuchawki, takie same jak
stosowane w badaniach audiometrycznych. Mogą być również stosowane słuchawki wewnątrzuszne.
Słuch jest prawdziwą potęgą pod względem stwarzania dziecku szeroko rozumianych
możliwości rozwoju oraz uczenia się! Dzieci z ubytkami słuchu, nawet najmniejszymi, nie
mogą dobrze odbierać mowy, która płynie do nich z pewnej odległości. To ograniczenie ma
niebywale negatywne konsekwencje w odniesieniu do życia i funkcjonowania w grupie
przedszkolnej, a następnie w klasie, ponieważ odległość jest związana z możliwością
biernego, przypadkowego słuchania i uczenia się. Bardzo małe dzieci uczą się przede
wszystkim nie przy stoliku logopedy, lecz podczas zabawy, wtedy gdy mogą słuchać rozmów
toczących się w otoczeniu. A zatem każdy typ i poziom utraty słuchu lub jego zaburzenie jest
dla dziecka dużym utrudnieniem w odbiorze informacji. Stąd potrzeba diagnozy zaburzeń
słuchu i rehabilitacji, a w jej programach także bezpośredniego, dydaktycznego nauczania
wielu umiejętności językowych.
Autor: Katarzyna Sienkiewicz