POŚ_Komorniki - Gmina Zbójna

ZAŁĄCZNIK NR 1
DO UCHWAŁY RADY GMINY ZBÓJNA
NR XIX/109/05
P
PR
RO
OG
GR
RA
AM
MO
OC
CH
HR
RO
ON
NY
YŚ
ŚR
RO
OD
DO
OW
WIIS
SK
KA
A
W
WR
RA
AZ
ZZ
Z
P
PR
RO
OJJE
EK
KT
TE
EM
MP
PL
LA
AN
NU
UG
GO
OS
SP
PO
OD
DA
AR
RK
KII O
OD
DP
PA
AD
DA
AM
MII
G
GM
MIIN
NY
YZ
ZB
BÓ
ÓJJN
NA
A
TToom
m II
P
Prrooggrraam
mO
Occhhrroonnyy Ś
Śrrooddoow
wiisskkaa
Czerwiec 2005
ul. Zeylanda 6, 60 – 808 Poznań
tel. (+48 61) 65 58 100
fax: (+48 61)65 58 101
www.abrys.pl
e – mail: [email protected]
P
PR
RO
OG
GR
RA
AM
MO
OC
CH
HR
RO
ON
NY
YŚ
ŚR
RO
OD
DO
OW
WIIS
SK
KA
A
W
WR
RA
AZ
ZZ
Z
P
PR
RO
OJJE
EK
KT
TE
EM
MP
PL
LA
AN
NU
UG
GO
OS
SP
PO
OD
DA
AR
RK
KII O
OD
DP
PA
AD
DA
AM
MII
G
GM
MIIN
NY
YZ
ZB
BÓ
ÓJJN
NA
A
TToom
m II
P
Prrooggrraam
mO
Occhhrroonnyy Ś
Śrrooddoow
wiisskkaa
Zespół autorski
mgr. inż. Przemysław Cudakiewicz
mgr Igor Szymkowiak
mgr Joanna Tycner
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
1. Wstęp .................................................................................................................................................. 8
1.1. Przedmiot opracowania ............................................................................................................. 8
1.2. Cel i zakres opracowania .......................................................................................................... 8
1.3. Podstawa prawna opracowania ................................................................................................ 8
1.4. Podstawa formalna opracowania ............................................................................................. 8
1.5. Merytoryczna dokumentacja źródłowa stanowiąca podstawę opracowania ...................... 8
1.5.1. Polityki, programy, plany i inne dokumenty rządowe .......................................................................... 11
1.5.2. Programy, plany, rejestry, dane administracji rządowej i samorządowej Województwa i Powiatu .... 12
1.5.3. Dane uzyskane od podmiotów gospodarczych .................................................................................. 12
1.5.4. Programy dla zlewni, programy ochrony powietrza wynikające z przepływów zanieczyszczeń,
programy ochrony różnorodności biologicznej ................................................................................... 12
1.5.5. Programy, plany, rejestry, dane, uzyskane z gminy ........................................................................... 12
1.6. Metodyka opracowania Programu i jego korygowania ........................................................ 13
1.6.1. Uwagi ogólne ...................................................................................................................................... 13
2. Charakterystyka Gminy .................................................................................................................. 14
2.1. Położenie i uwarunkowania z nim związane ......................................................................... 14
2.1.1. Geograficzne ...................................................................................................................................... 14
2.1.2. Administracyjne i komunikacyjne ........................................................................................................ 14
2.2. Stan przestrzeni ....................................................................................................................... 14
2.3. Środowisko ............................................................................................................................... 14
2.4. Klimat ........................................................................................................................................ 14
2.5. Społeczność ............................................................................................................................. 15
2.6. Gospodarka .............................................................................................................................. 16
3. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do
realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze ochrony dziedzictwa przyrodniczego i
racjonalnego użytkowania zasobów przyrody ............................................................................. 17
3.1. Ochrona przyrody. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa z uwzględnieniem
krajobrazu rolniczego .............................................................................................................. 17
3.1.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 17
3.1.1.1. Stan krajobrazu rolniczego ............................................................................................................ 17
3.1.1.2. Formy ochrony przyrody ............................................................................................................... 18
3.1.1.3. Zieleń komunalna .......................................................................................................................... 20
3.1.1.4. Korytarze ekologiczne, doliny rzeczne, obszary wodno-błotne, obszary węzłowe ........................ 20
3.1.1.5. Problemy ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt ................................................................. 21
3.1.1.6. Stan świadomości ekologicznej mieszkańców .............................................................................. 21
3.1.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................ 21
3.1.3. Przyjęte cele i priorytety ..................................................................................................................... 22
3.1.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu 22
3.1.4.1. Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych ........................................................................ 22
3.1.4.2. Ochrona fauny i flory ..................................................................................................................... 23
3.1.4.3. Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego i turystycznego .................................................. 24
3.1.4.4. Utrzymanie tradycyjnego krajobrazu rolniczego ............................................................................ 24
3.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ... 25
3.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ................................................................................ 30
3.2.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 30
3.2.1.1. Problematyka granicy polno-leśnej ............................................................................................... 30
3.2.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................ 31
3.2.3. Przyjęte cele i priorytety ..................................................................................................................... 31
3.2.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z dokumentów rządowych ............... 31
3.2.5. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu 32
3.2.6. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców ............................................................ 32
3.2.7. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ... 33
3.3. Ochrona gleb ............................................................................................................................ 34
3.3.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 34
3.3.1.1. Problematyka gospodarowania nieruchomościami i planowania przestrzennego w kontekście
racjonalnego wykorzystania ograniczonych zasobów terenu ........................................................ 35
3.3.1.2. Tereny zdegradowane przez przemysł i nieodpowiednie składowanie odpadów, w tym
mogilniki ........................................................................................................................................ 35
3.3.1.3. Tereny zagrożone erozją gleb ....................................................................................................... 35
3.3.1.4. Tereny nie nadające się do dalszego rolniczego wykorzystania i inne zdegradowane,
przeznaczone do zalesienia .......................................................................................................... 36
5
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.3.1.5. Potrzeby dalszych badań gleb, monitoringu i weryfikacji ich klasyfikacji ....................................... 36
3.3.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................. 37
3.3.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających bezpośrednio lub pośrednio z
dokumentów rządowych i z Programu Województwa. ........................................................................ 37
3.3.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców. ........................................................... 37
3.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ... 38
3.4. Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych .................................................................... 41
3.4.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 41
3.4.1.1. Problem nieużytkowanych studni i ujęć wody................................................................................ 42
3.4.2. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu .............................................. 42
4. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do
realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze zrównoważonego wykorzystania
surowców, materiałów, wody i energii .......................................................................................... 45
4.1. Zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki .. 45
4.1.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 45
4.1.1.1. Analiza zużycia wody .................................................................................................................... 45
4.1.1.2. Analiza stanu izolacji termicznej obiektów budowlanych, zapotrzebowanie na ciepło ................... 45
4.1.1.3. Możliwości racjonalizacji energetycznych potrzeb transportu ........................................................ 45
4.1.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................. 45
4.1.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu 46
4.1.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców ............................................................ 46
4.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej. .. 46
4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej ........................................................................................ 47
4.2.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 47
4.2.1.1. Klimat ............................................................................................................................................ 47
4.2.1.2. Analiza stanu i możliwości korzystania z energii wiatru ................................................................. 47
4.2.1.3. Analiza stanu i możliwości wykorzystania energii wodnej ............................................................. 48
4.2.1.4. Analiza stopnia korzystania z energii biomasy i odpadów z drewna ............................................. 48
4.2.1.5. Analiza możliwości wykorzystania energii słonecznej ................................................................... 49
4.2.1.6. Analiza możliwości wykorzystania energii geotermalnej................................................................ 49
4.2.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................. 50
4.2.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających bezpośrednio lub pośrednio z
Programu województwa i powiatu przewidzianych do realizacji w ramach Programu ........................ 50
4.2.4. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu .............................................. 50
4.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią ......................................... 52
4.3.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 52
4.3.1.1. Stan i potrzeby w zakresie budowy i modernizacji obiektów chroniących przed powodzią ........... 52
4.3.1.2. Możliwości i potrzeby retencjonowania wody (tzw. duża i mała retencja) ..................................... 53
4.3.1.3. Stan i potrzeby budowy oraz odbudowy stawów i oczek wodnych ................................................ 53
4.3.1.4. Możliwości wykorzystania wód płynących dla celów rozwoju turystyki .......................................... 53
4.3.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................. 53
4.3.3. Przyjęte cele, priorytety, limity i wynikające z dokumentów rządowych, terminy ich uzyskania .......... 53
Ochrona przed powodzią – wybór priorytetów do 2010 r.: ......................................................................... 53
4.3.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców ............................................................ 54
4.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu ................................................ 54
5. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do
realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze poprawy jakości środowiska ......................... 56
5.1. Jakość wód ............................................................................................................................... 56
5.1.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 56
5.1.1.1. Jakość wód powierzchniowych ...................................................................................................... 56
5.1.1.2. Jakość wód podziemnych.............................................................................................................. 56
5.1.1.3. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę .............................................................................................. 57
5.1.1.4. Odprowadzanie ścieków komunalnych ......................................................................................... 57
5.1.1.5. Wody opadowe .............................................................................................................................. 58
5.1.1.6. Wpływ rolnictwa na jakość wód ..................................................................................................... 58
5.1.1.7. Problem nieszczelnych zbiorników bezodpływowych .................................................................... 58
5.1.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................. 58
5.1.3. Przyjęte cele, priorytety, limity i wynikające z dokumentów rządowych, terminy ich uzyskania .......... 59
6
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
5.1.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców ............................................................ 60
5.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ... 60
5.2. Jakość powietrza i zmiany klimatu ........................................................................................ 63
5.2.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 63
5.2.1.1. Bilans emisji i wielkość imisji ......................................................................................................... 63
5.2.1.2. Systemy zaopatrzenia w ciepło mieszkańców i przedsiębiorców .................................................. 64
5.2.1.3. Obszary uciążliwości zapachowej ................................................................................................. 65
5.2.1.4. Obszary uciążliwości spowodowanej przez ciągi komunikacyjne ................................................. 65
5.2.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................ 65
5.2.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu 66
5.2.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców ............................................................ 66
5.2.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu ................................................ 66
5.3. Oddziaływanie hałasu .............................................................................................................. 67
5.3.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 67
5.3.1.1. Obszary narażone na hałas transportowy ..................................................................................... 67
5.3.1.2. Identyfikacja miejscowych źródeł hałasu ....................................................................................... 68
5.3.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................ 68
5.3.3. Przyjęte cele i priorytety ..................................................................................................................... 68
5.3.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych, postulatów rozmaitych
środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców ............................................................ 68
5.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i
pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu ................................................ 69
5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych ............................................................................ 71
5.4.1. Analiza stanu istniejącego .................................................................................................................. 71
5.4.1.1. Obszary narażone na oddziaływanie pól pochodzących od stacji bazowych telefonii
komórkowej ................................................................................................................................... 71
5.4.1.2. Obszary narażone na oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez stacje i
linie elektroenergetyczne wysokich napięć ................................................................................... 71
5.4.2. Przewidywane kierunki zmian ............................................................................................................ 71
5.5. Chemikalia w środowisku, poważne awarie przemysłowe, klęski żywiołowe ................... 73
5.5.1. Analiza stanu istniejącego i przewidywane kierunki zmian ................................................................. 73
5.5.2. Przyjęte cele, priorytety, limity wynikające z dokumentów rządowych, terminy ich uzyskania ........... 75
5.5.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających programu wojewódzkiego oraz
dokumentów powiatu .......................................................................................................................... 76
6. Narzędzia i instrumenty realizacji Programu ................................................................................ 78
6.1. Narzędzia i instrumenty programowo-planistyczne ............................................................. 78
6.2. Narzędzia i instrumenty reglamentujące możliwości korzystania ze środowiska ............ 78
6.3. Narzędzia i instrumenty finansowe ........................................................................................ 78
6.4. Narzędzia i instrumenty karne i administracyjne ................................................................. 78
6.5. Działalność kontrolna Gminy .................................................................................................. 79
6.6. Fundusze wspomagające ........................................................................................................ 79
6.7. Edukacja społeczności lokalnej ............................................................................................. 79
6.8. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji ................................................................... 80
6.9. Nowe podejście do planowania przestrzennego – ekologizacja ........................................ 80
6.10. Bilans potrzeb i możliwości finansowych Gminy ............................................................... 84
6.10.1. Analiza możliwości zasilania z zewnątrz budżetu Gminy ................................................................. 86
6.10.1.1. Możliwości współfinansowania przez przedsiębiorców ............................................................... 86
7. Streszczenie Programu Ochrony Środowiska ............................................................................. 87
7
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
1. Wstęp
1.1. Przedmiot opracowania
Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zbójna.
Jego załącznikiem jest Plan Gospodarki Odpadami. Program ten stanowi rozwinięcie, na poziomie
lokalnym, Programu Ochrony Środowiska oraz Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa
Podlaskiego, a także Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla
Powiatu Łomżyńskiego.
1.2. Cel i zakres opracowania
Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów,
priorytetów i w konsekwencji działań, jakie stoją przed samorządem gminnym w dziedzinie ochrony
środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań
naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii
Europejskiej
oraz,
w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki Ekologicznej Państwa.
Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata
2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. Podejmuje więc, zagadnienia
ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, surowców,
materiałów i energii oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Zagadnienia te są analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, a więc:
przyrody i krajobrazu, lasów, gleb, kopalin i wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza
oraz skutków bytowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka, czyli odpadów
stałych i ciekłych, hałasu, pól elektromagnetycznych, chemikaliów i awarii.
1.3. Podstawa prawna opracowania
Dokument został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na gminy przez ustawę
z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001.62.627) w art.17 i 18, ustawę z 27.04.2001
o odpadach (Dz. U. 2001.62.628) w art. 14 ust.6 oraz ustawę z 27.07.2001 o wprowadzeniu
ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U.
2001.100.1085) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Zakres merytoryczny Programu
ochrony środowiska określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu
regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z
09.04.2003 w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. 2003.66.620) i Poradnik
powiatowe
i gminne plany gospodarki odpadami
1.4. Podstawa formalna opracowania
Formalną podstawą opracowania jest umowa z gminą Zbójna.
1.5. Merytoryczna dokumentacja źródłowa stanowiąca podstawę opracowania
Konieczność pozyskania, dla celów realizacji opracowania, szeregu dokumentów
spowodowała wystąpienie zespołu ekspertów do Urzędu Gminy o przygotowanie kopii lub
udostępnienie do skopiowania, danych potrzebnych do opracowania Programu Ochrony
Środowiska:
1. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska
2. Powiatowy Program Ochrony Środowiska
3. Program zalesiania nieużytków (o ile taki został opracowany przez gminę lub powiat)
4. Wojewódzki i/lub powiatowy raport o stanie środowiska zrealizowany przez WIOŚ
5. Mapy terenów zalewowych opracowane przez RZGW
6. Mapy akustyczne opracowane przez zobowiązane organy, np. zarządców dróg
7. Wykaz i krótka charakterystyka wydanych od początku roku 1999 pozwoleń na
budowę dla inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
8. Wykaz zakładów zobowiązanych przez Państwową Straż Pożarną do opracowania
wewnętrznych planów operacyjno – ratunkowych
9. Dane odnośnie lokalizacji nadajników radiowych i telewizyjnych
10. Dane odnośnie lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowej
11. Wykaz i kopie pozwoleń wydanych przez wojewodę, starostę lub wójta/burmistrza
zgodnie z art.181 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska
12. Wykaz i kopie wydanych przez organy ochrony środowiska decyzji nakładających na
prowadzącego instalację obowiązek dokonania przeglądu ekologicznego (o ile takie
były wydane) wraz z dokumentacjami z tych przeglądów (z pominięciem składowisk
8
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
i instalacji gospodarki odpadami, gdyż o nie występowano zwracając się o dane
potrzebne do opracowania Planu Gospodarki Odpadami).
Wykaz i kopie wydanych przez organ ochrony środowiska decyzji określających
zakres, sposób i termin rekultywacji (o ile takie były wydane)
Wykaz i kopie wydanych przez organ ochrony środowiska decyzji nakładających na
prowadzącego instalację obowiązek prowadzenia pomiarów spowodowany
przekroczeniami dopuszczalnej emisji (o ile takie były wydane)
Wykaz instalacji nie wymagających pozwoleń, zgłoszonych organowi ochrony
środowiska zgodnie z treścią art.152 POŚ (Rozp. MŚ 2001.140.1585) (o ile takie były
dokonane)
Wykaz i kopie decyzji wydanych przez organ ochrony środowiska zgodnie z art.154
ust.1 POŚ, a dotyczących spełnienia wymagań w zakresie ochrony środowiska przez
instalacje nie wymagające pozwoleń (o ile takie były wydane)
Wykaz i kopie wydanych przez organ ochrony środowiska decyzji dotyczących
ograniczenia negatywnych skutków dla środowiska i przywrócenia go do stanu
właściwego (o ile takie były wydane)
Dane charakteryzujące ilość pożarów, katastrof drogowych z udziałem pojazdów
przewożących towary stanowiące zagrożenie ekologiczne, awarii przemysłowych
stanowiących zagrożenie dla środowiska (Państwowa Powiatowa Straż Pożarna,
Policja)
Dane dotyczące potrzeb w zakresie budowy, naprawy i modernizacji obwałowań
przeciwpowodziowych
Lista stanowisk archeologicznych (Wojewódzki Konserwator Zabytków)
Lista obiektów wpisanych do rejestru zabytków (Wojewódzki Konserwator Zabytków)
Studium, uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Zestawienie, wraz z zaznaczeniem na mapie obszaru, obowiązujących miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego wraz z załączonymi prognozami ich
oddziaływania na środowisko
Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy wraz z okresowymi ocenami jej
realizacji (o ile taka była dla gminy opracowana)
Wieloletnie Plany Inwestycyjne gminy: lokalizacja, zakres rzeczowy i finansowy,
termin realizacji, jednostka odpowiedzialna
Gminny program ochrony środowiska i/lub zrównoważonego rozwoju (o ile był
wcześniej opracowany)
Gminny program gospodarki odpadami (o ile był wcześniej opracowany)
Gminne programy rozwoju mieszkalnictwa, zalesień, transportu, ochrony zabytków,
zaopatrzenia w wodę i odbioru ścieków, ochrony złóż kopalin i rekultywacji terenów po
eksploatacji, rozwoju rolnictwa ( w tym ekologicznego), edukacji ekologicznej (o ile
takowe nie zostały włączone do innych dokumentów lub zostały opracowane)
Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (o ile został
opracowany)
Inwentaryzacja przyrodnicza lub waloryzacja przyrodniczo – krajobrazowa (o ile
takowa była opracowana)
Wykaz form ochrony przyrody na terenie gminy: rezerwaty, parki krajobrazowe,
obszary chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa, pomniki przyrody, stanowiska
dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe wraz z
danymi o ich powierzchni, przedmiocie ochrony, właścicielu i zarządzającym (o ile nie
zostały szczegółowo opisane w innych dokumentach)
Pochodzące z zatwierdzanych przez wójta/burmistrza dokumentów dane dotyczące
obwodów łowieckich, w szczególności rocznych planów łowieckich i wieloletnich
planów hodowlanych
Dane dotyczące sieci dróg na terenie gminy w podziale na krajowe, wojewódzkie,
powiatowe i gminne, w układzie nr drogi, długość przebiegu na terenie gminy,
przebieg trasy przez miejscowości, podmiot zarządzający, ponadto informacje
dotyczące lokalizacji i długości zastosowanych ekranów akustycznych oraz lokalizacji,
ilości i wielkości przejść dla zwierząt pod drogami, o ile takowe istnieją
Dane dotyczące dróg rowerowych i ich oznakowania w układzie jak wyżej
Informacje dotyczące udziału gminy w realizacji kontraktu wojewódzkiego w zakresie
ochrony środowiska (o ile takowy gminy dotyczy)
9
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
36. Informacje dotyczące zadań rządowych wprowadzonych do planów miejscowych wraz
z kopiami umów (o ile takie zostały podpisane)
37. Szczegółowe dane dotyczące gospodarki wodno-ściekowej, a więc:
 dane dotyczące funkcjonujących jeszcze wylewisk ścieków
 rejestr zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych
 schematy ideowe sieci obrazujące obszar już skanalizowany i ilość
mieszkańców, którą można byłoby przyłączyć
 informacje o punktach zlewczych ścieków, ich opomiarowania i hermetyzacji
oraz ilości dostarczanych tą drogą ścieków
 rodzaj kanalizacji (grawitacyjna, ciśnieniowa, podciśnieniowa)
 ilości przyłączy i mieszkańców faktycznie włączonych do kanalizacji sanitarnej
 parametry techniczne istniejących oczyszczalni (komunalnych, zakładowych,
spółdzielczych), a więc:
- przepustowość,
- zapotrzebowanie na energię dla oczyszczenia 1 m 3 ścieków,
- krótki opis technologii;
- kopie pozwoleń wodno-prawnych,
 parametry techniczne istniejących stacji uzdatniania wody oraz sieci
wodociągowych
- schematy ideowe sieci obrazujące obszar i ilość mieszkańców nimi
objętych oraz stopień integracji sieci wraz ze stacjami
- dane odnośnie ilości przyłączy do poszczególnych sieci
- lokalizacje stacji i studni
- krótkie opisy technologii uzdatniania wody
- dane techniczne studni, a w szczególności głębokości, warstwy
wodonośnej, zatwierdzonych zasobów oraz wydajności, mocy
zainstalowanych pomp
- kopie pozwoleń wodno-prawnych
- zapotrzebowanie na energię dla dostarczenia 1 m 3 wody do odbiorców
 dane dotyczące eksploatacji sieci i stacji
- roczny poziom rozbioru wody na poszczególnych stacjach
- maksymalne i minimalne rozbiory dobowe
- opomiarowania przyłączy
 właścicieli obiektów i urządzeń dostarczających wodę i odbierających ścieki,
 użytkowników obiektów i urządzeń dostarczających wodę i odbierających
ścieki oraz ich formy organizacyjnej,
 regulaminu dostarczania wody i odbioru ścieków, taryf oraz kształtu umów
 planów modernizacji i rozbudowy urządzeń oraz sieci dostarczających wodę
i odbierających ścieki
 wykaz ujęć wody indywidualnych użytkowników (osób fizycznych i prawnych)
38. Dane dotyczące ujmowania, odprowadzania i oczyszczania wód opadowych na
wszystkich kategoriach dróg z uwzględnieniem odcinków ogólnospławnych
39. Wykaz cieków wraz z krótką charakterystyką dotyczącą zagrożenia powodziowego
i nielegalnych przyłączy kanalizacji sanitarnej i deszczowej
40. Wykaz jezior naturalnych i sztucznych wraz z powierzchnią, głębokością,
użytkownikiem
41. Wykaz, wraz z lokalizacją, stawów i oczek wodnych hodowlanych,
przeciwpożarowych i innych wraz z powierzchnią i danymi o właścicielu bądź
użytkowniku
42. Dane dotyczące kąpielisk zorganizowanych w układzie: miejscowość, nazwa jeziora
lub rzeki, użytkownik
43. Dane określające wskaźnik mieszkańców korzystających z ogrzewania zbiorowego
w podziale na: zdalaczynne z elektrociepłowni, kotłowni gazowych i kotłowni
węglowych, oraz indywidualnego: gazowego, węglowego
44. Dane charakteryzujące sieć gazową: długość na terenie gminy, ciśnienie, rodzaj gazu,
ilość odbiorców indywidualnych i zbiorowych w podziale na miejscowości, średni
roczny pobór gazu przez odbiorcę indywidualnego i zbiorowego, ilość odbiorców
indywidualnych i zbiorowych korzystających z gazu dla celów grzewczych (Polskie
Górnictwo Naftowe i Gazownictwo)
10
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
45. Schemat przebiegu sieci elektroenergetycznych wysokiego napięcia (Polskie Sieci
Elektroenergetyczne)
46. Ilość odbiorców energii elektrycznej (indywidualnych i zbiorowych), średni roczny
pobór mocy przez odbiorców z terenu gminy (indywidualnych i zbiorowych) - (Zakłady
Energetyczne)
47. Potrzeby w zakresie modernizacji oświetlenia ulicznego – czy, kiedy i na jakich
warunkach była realizowana
48. Informacje o tym jaki jest procentowy wskaźnik mieszkań spełniających aktualne
normy termiczne, czyli docieplonych
49. Dane według ewidencji gruntów dotyczące struktury ich użytkowania
50. Dane, według ewidencji gruntów, dotyczące struktury użytkowania gruntów rolnych
(rodzaj, powierzchnia zasiewu, średnie plony)
51. Dane charakteryzujące poziom zużycia nawozów i środków ochrony roślin dla
podstawowych zasiewów i nasadzeń (Ośrodek Doradztwa Rolniczego)
52. Pogłowie bydła i trzody chlewnej w gminie
53. Powierzchnia i lokalizacja gruntów zmeliorowanych (Gminna Spółka wodna)
54. Procentowy wskaźnik zalesienia w podziale lasy państwowe i prywatne w gminie
55. Plany operacyjne ochrony przed powodzią (o ile tego rodzaju dokumenty zostały
opracowane)
56. Wykaz zakładów i instalacji stanowiących szczególne zagrożenie dla środowiska
57. Wykaz uchwał rady gminy ograniczających czas funkcjonowania urządzeń (o ile takie
były podjęte)
58. Wykaz czynnych kopalni piasku, żwiru, torfu itp.
59. Wykaz niezrekultywowanych terenów z których czerpano kopaliny
60. Wykaz zewnętrznych planów operacyjno – ratunkowych
61. Wykaz przyjętych w minionym roku kalendarzowym, informacji o awariach lub
zagrożeniu nimi (o ile takie do gminy dotarły)
62. Wykaz i treść decyzji nakazujących wykonanie czynności ograniczających negatywne
skutki dla środowiska lub wstrzymanie użytkowania instalacji (o ile takie zostały
wydane)
63. Rejestr decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji
mogących znacząco oddziaływać na środowisko
64. Wykaz funkcjonujących na terenie gminy instalacji do produkcji energii z
wykorzystaniem wiatru, wody, biomasy, słońca
65. Dane o strukturze organizacyjnej straży pożarnej
66. Dane o sposobie udostępniania informacji o środowisku
67. Lista przedsięwzięć związanych z edukacją ekologiczną lokalnej społeczności
68. Ogólne dane o gminie:
 Powierzchnia gminy
 Liczba mieszkańców w podziale na jednostki osadnicze (sołectwo, przysiółek)
dane z okresu minionych pięciu lat
69. Informacje dotyczące prasy lokalnej z podaniem danych kontaktowych
70. Informacje o funkcjonujących na terenie gminy organizacjach pozarządowych z
podaniem danych kontaktowych
71. Dane o wysokości rocznych przychodów Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska
z minionych czterech lat oraz Plan wpływów i wydatków na rok bieżący.
72. Szczegółowe dane dotyczące dochodów, przychodów, kredytów, pożyczek, dotacji
i wydatków budżetowych w latach 2001-2005 wraz z ich projekcją do roku 2012
1.5.1. Polityki, programy, plany i inne dokumenty rządowe
- II Polityka ekologiczna państwa (RM 2000, Uchwała Sejmu RP 2001)
- Długookresowa strategia zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025 (MŚ 1999)
- Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2007 – 2010 (RM 2002)
- Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010 (RM 2002)
- Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (MŚ 2002)
- Strategia Zrównoważonego Rozwoju Polski do 2025 roku (MŚ 1999)
- Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
(Projekt 2002)
11
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
- Założenia polityki energetycznej Polski do roku 2020 (MG 2000)
- Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (PRM 2001)
- Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium
Polski (RM 2002)
- Polityka leśna państwa (MŚ 1996)
- Krajowa strategia ograniczenia emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń
organicznych (MŚ1999)
- Narodowa strategia edukacji ekologicznej (MŚ 1998)
- Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (MG 2000)
- Polityka transportowa państwa na lata 2001 – 2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju
(MI 2001)
- Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich (MRiRW 1998)
- Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa (MRiRW 1999)
- Strategia rozwoju turystyki w latach 2001 – 2006 (MG 2001)
- Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej. (MŚ 2000)
- Poselski Projekt Ustawy o Racjonalnym Wykorzystaniu Odnawialnych Zasobów Energii.
materiały IX Ogólnopolskiego Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Zakopane –
Kościelisko 2003
1.5.2. Programy, plany, rejestry, dane administracji rządowej i samorządowej Województwa
i Powiatu
 Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2010
 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego
 Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podlaskiego na lata 2003 – 2006
 Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami
 Powiatowy Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2014
 Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Łomżyńskiego
 Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Łomzyńskiego
 Plan Operacyjny do Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Łomżyńskiego do 2015
roku.
 Dane dostępne w opracowaniach WIOŚ
 Urząd Wojewódzki – informacje o zatwierdzonych zasobach złóż i wody, zmiany
stosunków wodnych na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych
 Dane z Banku Danych Regionalnych GUS
 Dane hydrometeorologiczne z IMGW
 Dane ze Stacji Chemiczno-Rolniczej
1.5.3. Dane uzyskane od podmiotów gospodarczych
- Informacje z Zakładu Gospodarki Komunalnej
1.5.4. Programy dla zlewni, programy ochrony powietrza wynikające z przepływów
zanieczyszczeń, programy ochrony różnorodności biologicznej
- Natura 2000
1.5.5. Programy, plany, rejestry, dane, uzyskane z gminy
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zbójna
- Powszechna inwentaryzacja przyrodnicza gminy Zbójna,
- Uproszczony plan urządzenia lasów nie stanowiących własności skarbu państwa wsi:
Pianki, Popiołki, Dobry Las, Gontarze, Jurki, Dębniki, Gawrychy, Siwiki, Zbójna,
- Plan zalesiania gruntów rolnych w ramach programu PHARE w latach 1996-1997,
- Aneks do mapy glebowo-rolniczej w skali 1:5000
- Program zrównoważonego rozwoju gminy Zbójna – kanalizacja sanitarna, indywidualne
oczyszczalnie ścieków,
- Obszary zagrożenia powodziowego rzeka Narew
- Koncepcja kanalizacji sanitarnej wsi Zbójna,
- Przegląd ekologiczny składowiska odpadów innych niż niebezpieczne w gminie Zbójna,
- Instrukcja składowania odpadów – Pianki,
- Pozwolenia wodnoprawne,
- Projekt budowlany i operat wodno-prawny oczyszczalni ścieków
- Budżet gminy Zbójna
- Podstawowe informacje ze spisów powszechnych gmina Zbójna,
- Dane zgodne z wykazem zamieszczonym w p. 1.5.
12
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
1.6. Metodyka opracowania Programu i jego korygowania
1.6.1. Uwagi ogólne
Rozpoczynając prace nad Programem przedstawiciele zespołu redakcyjnego odwiedzili
gminę celem przedstawienia metodyki realizacji opracowania oraz odwiedzenia najważniejszych
z punktu widzenia ochrony środowiska, obiektów komunalnych takich jak oczyszczalnie ścieków
i składowiska odpadów.
Wizja terenowa oraz rozmowy z pracownikami samorządowymi zajmującymi się
problematyką ochrony środowiska pozwoliły na szybkie wyrobienie sobie opinii na temat sytuacji
w Gminie, ułatwiły też lepsze rozumienie wszelakich dokumentów oraz koordynowanie prac
projektowo-programowych. Późniejsza analiza dokumentów pozwoliła na poszerzenie i
weryfikację wstępnych ocen.
Gminny Program Ochrony Środowiska musiał powstawać w ścisłej współpracy z daną
gminą. Konieczne było, bowiem uwzględnienie zadań planowanych przez gminę.
Zwracając się o udostępnienie danych, zespół redakcyjny miał świadomość, że pewne
rejestry nie są prowadzone, albo są niekompletne. Nieliczne braki zostały w Programie
uwidocznione, gdyż i taka jest jego rola. Zaproponowane zostały też środki zaradcze.
Zgodnie z wytycznymi sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu lokalnym
zadania podzielono na własne i koordynowane, przy czym:
- zadania własne obejmują te przedsięwzięcia, które będą w całości lub częściowo
finansowane ze środków będących w dyspozycji gminy,
- zadania koordynowane obejmują przedsięwzięcia finansowe ze środków przedsiębiorstw
oraz środków zewnętrznych będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla
wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale
podległych organom wojewódzkim bądź centralnym.
13
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
2. Charakterystyka Gminy
2.1. Położenie i uwarunkowania z nim związane
2.1.1. Geograficzne
Geograficznie gmina Zbójna położona jest na Równinie Kurpiowskiej wchodzącej w skład
Niziny Północno-Mazowieckiej, zajmującą południową część sandru mazurskiego. Równina od
zachodu graniczy z Wysoczyzną Ciechanowską i Wzniesieniami Mławskimi, od wschodu z
wysoczyzną Kolneńską. Na południowym wschodzie dochodzi do Doliny Dolnej Narwi. Wyróżnia
się ogromnym bogactwem walorów przyrodniczych. Obszar gminy położony jest w Obszarze
Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi i należy do krajowego
ekologicznego systemu obszarów chronionych ESOCH. Gmina leży również w zasięgu obszaru
funkcjonalnego Zielone Płuca Polski, co stwarza możliwości ekologicznej promocji gminy.
Obszar gminy rozciąga się wśród lasów Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, między rzekami:
Narwią, Pisą, Szkwą.
2.1.2. Administracyjne i komunikacyjne
Administracyjnie gmina Zbójna leży w zachodniej części województwa podlaskiego, w
powiecie łomżyńskim. Od wschodu graniczy z gminami: Mały Płock (powiat kolneński), Nowogród
i (powiat łomżyński), od północy z gminami: Kolno, Turośl (powiat kolneński), od zachodu z
gminami: Łyse i Kadzidło (województwo mazowieckie, powiat ostrołęcki), od południa z gminami
Lelis (powiat ostrołęcki) i Miastkowo (powiat łomżyński).
Komunikacyjnie gmina Zbójna położona jest w pobliżu trasy komunikacyjnej Nr 61
prowadzącej z Warszawy do Łomży, przy drodze wojewódzkiej Nr. 645 Łomża – Myszyniec –
Szczytno – Olsztyn. Przez teren gminy przebiegają drogi powiatowe Nr 324, 336, 337, 339, 319,
321, 322, 338, 327. Sieć dróg gminnych jest słabo rozwinięta.
2.2. Stan przestrzeni
Tabela 1 Stan przestrzeni
Jednostka Powierzchnia
ogółem
Gm.
18 577
Zbójna
Źródło: GUS 2003
Razem
9384
Grunty
orne
3521
Użytki rolne
Sady
Łąki
9
3382
Lasy
Pastwiska
2472
8185
Pozostałe
grunty i
nieużytki
1008
Gmina Zbójna jest gminą typowo rolniczą, największą powierzchnię zajmują użytki rolne
50,5%, z czego 37,5% stanowią grunty orne. Stosunkowo duże powierzchnie zajmują łąki i
pastwiska 62,4% powierzchni użytków rolnych, co stanowi 31,5% powierzchni gminy. Gmina
cechuje się również dużym procentem lesistości, zajmując 44% gminy. Pozostałe grunty i nieużytki
stanowią 5,42% obszaru.
2.3. Środowisko
Gmina charakteryzuje się bardzo słabymi glebami z dużym udziałem powierzchni leśnych.
Pierwotnie Równinę porastała Puszcza Zielona stanowiąca północny fragment Puszczy
Kurpiowskiej, a nieliczne wsie skupiały się na kępach morenowych. Puszcza Zielona rozciąga się
w północno – wschodniej części Niziny Mazowieckiej nad Narwią i jej dopływami.
Równina Kurpiowska zbudowana jest z piasków, które na działach międzydolinowych tworzy
wydmy dochodzące do 20 m wysokości.
Pod względem fizyczno – geograficznym obszar gminy nie jest jednorodny i leży na poziomie
100 – 110 m n.p.m., z miejscami 95 – 100 m n.p.m.. Obszar gminy na ogół pokryty jest piaskami z
urozmaiceniem w postaci wydm o różnym kształcie i wielkości o wysokościach do 3 do 7 m.
Środkowa cześć gminy zajmuje równina torfowa – płaska , położona na poziomie 100 – 110 m
npm, o dnie podmokłym i zabagnionym. Z form dolinowych wyróżniają się współczesne dna dolin
rzecznych Narwi i Pisy z holoceńskimi torfami akumulacyjnymi podmokłymi i zabagnionymi.
2.4. Klimat
Według R. Rumińskiego gmina Zbójna położona jest w północno-zachodniej części dzielnicy
wschodniej obejmującej wschodnią część Niziny Mazowieckiej, Nizinę Podlaską i Polesie
Lubelskie.
14
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Średnia temperatura roczna wynosi 6,7OC. Średnia temperatura lipca + 17,6OC, średnia
temperatura lutego - 4OC. Amplituda roczna kształtuje się na poziomie 22 o C. Średnio w roku
występuje około 129 dni z temperaturą minimalna poniżej zera. Dni mroźnych około 51. Dni
upalnych z temperaturą maksymalna powyżej 25OC - około 27 – najczęściej w lipcu, sporadycznie
w maju i wrześniu. Dni pogodnych – 52.
Lato notuje się temperatury powyżej 15OC średnio 80 – 90 dni; zimą temperatura średnio
dobowa poniżej 0OC notowana była przez 100–120 dni. Średnio w ciągu roku obserwuje się około
60 dni z występowaniem mgieł.
Średnioroczne zachmurzenie wynosi 6,4 stopnia pokrycia nieba, a największe zachmurzenie
obserwowane jest w listopadzie, a najmniejsze we wrześniu. Łącznie obserwuje się 156 dni
pochmurnych.
Na terenie gminy notuje się około 570 mm opady z czego 362 mm przypada na okres
wegetacyjny. W ciągu roku występuje ok. 17 dni z burzą.
Pokrywa śnieżna utrzymuje się łącznie przez 81 dni w roku.
Okres wegetacyjny trwa około 180 - 200 dni i jest krótki w porównaniu z innymi dzielnicami
Polski. Rozpoczyna się w drugiej połowie kwietnia, a kończy średnio około 28 października.
Przeważającymi wiatrami na terenie gminy są wiatry z kierunku zachodniego -16,2 %, wiatry
południowo-zachodnie - 14 % , południowe - 10,1 %. Średnia prędkość wiatru wynosi 2,5 m/s.
2.5. Społeczność
W skład gminy wchodzą sołectwa:
 Zbójna,
 Dębniki,
 Gawrychy,
 Gątarze,
 Laski,
 Osowieć,
 Pianki,
 Ruda Osowiecka,
 Stanisławowe,
 Tabory Rzym,
 Wyk.
Tabela 2 Stan ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania (31 XII)
Jednostka
1999
2000
2001
2002
Gm. Zbójna
4395
0
0
4457
Źródło: GUS
2003
4370
Gmina Zbójna zaliczana jest do obszarów o niskim zaludnieniu. Średnia gęstość zaludnienia
wynosi na terenie gminy 23,5 osoby/km 2 przy średniej wojewódzkiej 59 osób/km2. W ostatnich
latach zmniejsza się liczba mieszkańców gminy. Związane jest to głównie z ujemnym przyrostem
naturalnym oraz z ujemnym saldem migracji. Negatywny wpływ na rozwój demograficzny ma
również sytuacja społeczno-gospodarcza, a zwłaszcza na trudna sytuacja na rynku pracy, wysoki
poziom bezrobocia. Według danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Łomży w powiecie
łomżyńskim w kwietniu 2005 r. zanotowano 18,3% bezrobocie. Przy powyższych
uwarunkowaniach w okresie najbliższych lat przewiduje się utrzymanie tempa rozwoju
demograficznego na dotychczasowym poziomie. Przewiduje się, że liczba mieszkańców gminy
ulegnie dalszemu powolnemu spadkowi.
W gminie w 2003 roku żyło 4370 mieszkańców.
Tabela 3 Przyrost naturalny
Jednostka
2000
Gm. Zbójna
-6
Źródło: GUS
Tabela 4 Napływ ludności do gminy
Jednostka
1999
2000
Gm. Zbójna
61
40
2001
5
2002
2
2001
35
2003
-10
2002
35
2003
31
15
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Źródło: GUS
Tabela 5 Odpływ ludności z gminy
Jednostka
1999
2000
Gm. Zbójna
88
86
Źródło: GUS
2001
63
2002
43
2003
71
2.6. Gospodarka
Na terenie gminy działały następujące podmioty gospodarcze:
 Zakład Usługowo-Wytwórczy „Wista” w Zbójnej,
 Agencja Produkcyjno – Handlowo – Usługowa w Zbójnej,
 Zakład Murarski w Gawrychach,
 Zakład Usług Ogólnobudowlanych w Dobrymlesie,
 Zakład Remontowo – Budowlany Kuziach,
 Zakład Usług Budowlanych w Piankach,
 Zakład Mechaniki Pojazdowej w Morgownikach,
 Zakład Instalacji Sanitarnych w Kuziach,
 Zakład Blacharsko - Lakierniczy w Poredach,
 Zakład Blacharsko - Lakierniczy w Kuziach,
Placówki handlowe zlokalizowane są w następujących miejscowościach: Zbójna, Wyk,
Dobrylas, Popiołki, Kuzie, Piastunowo Żelazne, Stanisławowo, Dębniki, Laski, Poredy. Na terenie
gminy nie występują jednostki wyspecjalizowane w świadczeniu usług z zakresu rolnictwa. Główną
działalność gospodarki stanowi rolnictwo. Brak jest zakładów przetwórstwa – rolno – spożywczego.
Produkty rolne przetwarzane są poza obszarem gminy.
Wśród gospodarstw rolnych dominują gospodarstwa o kierunku wiodącym w produkcji
zwierzęcej a zwłaszcza mleka. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż podstawowych oraz
ziemniaków zaś plony są niższe niż średnie w województwie. Produkcja roślinna
podporządkowana jest produkcji zwierzęcej.
16
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji
w perspektywie wieloletniej, w sferze ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego
użytkowania zasobów przyrody
3.1. Ochrona przyrody. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa z uwzględnieniem
krajobrazu rolniczego
3.1.1. Analiza stanu istniejącego
Na terenie gminy i w jej otoczeniu znajduje się 5 rezerwatów przyrody z wieloma gatunkami
roślin i zwierząt podlegających ochronie. Cały obszar gminy położony jest w granicach Parku
Krajobrazowego „Puszcza Zielona" i zaliczany jest do strefy krajobrazu chronionego.
Na terenie Gminy Zbójna występują:
 rezerwaty przyrody – 4
 obszar krajobrazu chronionego,
 pomniki przyrody – 6
 miejsca rozrodu ptaków chronionych,
 użytki ekologiczne – 10
 projektowany park krajobrazowy.
3.1.1.1. Stan krajobrazu rolniczego
Użytki rolnicze w gminie Zbójna zajmują 50,5% powierzchni, z czego grunty orne 37,5%,
łąki i pastwiska 62,4%, a sady tylko 0,09%.
W krajobrazie rolniczym najczęstsze nieprzemyślane działania mające zdecydowanie
ujemny wpływ na zasoby przyrody to:
 likwidacja naturalnych siedlisk typu zadrzewień i zakrzewień śródpolnych;
 wypalanie suchych traw;
 niewłaściwie przeprowadzone melioracje, szczególnie odwadniające;
 stosowanie monokultur w uprawach rolnych;
 niewłaściwe prowadzenie zmechanizowanych prac polowych;
 chemizacja upraw; likwidacja siedlisk mozaikowych.
Powierzchnia zasiewów, w roku 2002, w Gminie Zbójna kształtowała się następująco:
Tabela 6 Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów według siedziby gospodarstw
Wyszczególnienie
Ogółem
W hektarach
W odsetkach
Ogółem
2121
100,0
Zboża
1653
78,0
- w tym zboża podstawowe z
1650
77,8
mieszankami zbożowymi
Strączkowe jadalne na ziarno
Ziemniaki
253
11,9
Przemysłowe
10
0,5
- w tym: buraki cukrowe
4
0,2
- rzepak i rzepik
1
0,1
Pastewne
190
8,9
Pozostałe
15
0,7
- w tym warzywa
10
0,5
Źródło: GUS
Tabela 7 Powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych
Wyszczególnienie
W hektarach
Ogółem
1494
Pszenica
29
Żyto
999
Jęczmień
27
Owies
373
Pszenżyto
66
Źródło: GUS 2002
Ogółem
W odsetkach
100,0
1,9
66,9
1,8
24,9
4,4
17
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Oprócz upraw polowych w gminie na niewielkich obszarach hoduje się drzewa i krzewy
owocowe.
Tabela 8 powierzchnie upraw poszczególnych gatunków drzew i krzewów owocowych oraz
plantacji jagodowych
Wyszczególnienie
Powierzchnia uprawy
W hektarach
W odsetkach
Drzewa owocowe
2,90
100,0
Jabłonie
1,59
54,8
Grusze
0,43
14,8
Śliwy
0,33
11,4
Wiśnie
0,51
17,6
Czereśnie
0,02
0,7
Pozostałe
0,02
0,7
Krzewy owocowe i plantacje
3,15
100,0
jagodowe
Agrest
Porzeczki
3,12
99,0
Maliny
0,03
1,0
Pozostałe
Źródło: GUS
Gospodarstwom rolniczym towarzyszy również hodowla zwierząt.
Tabela 9 Zwierzęta gospodarskie według siedziby gospodarstwa
Wyszczególnienie
W sztukach
Bydło
5446
- w tym krowy
3361
- w tym krowy mleczne
3356
Trzoda chlewna
2121
- w tym lochy
203
Owce
52
Kozy
35
Konie
402
Króliki (samice)
196
Pozostałe zwierzęta futerkowe (samice)
Pnie pszczele
97
Drób ogółem
5041
- w tym drób kurzy
4400
Obsada zwierząt gospodarskich w
54
sztukach dużych na 100 ha użytków
rolnych
Źródło: GUS 2002
3.1.1.2. Formy ochrony przyrody
3.1.1.2.1. Obszar chronionego krajobrazu
Cały teren gminy Zbójna jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i
Doliny Dolnej Narwi. Obejmuje on dolinę Narwi, część Puszczy Kurpiowskiej, dolinę Pisy i
zachodnie obrzeże Wysoczyzny Kolneńskiej.
3.1.1.2.2. Park krajobrazowy
Gmina Zbójna jest częścią obszaru, który w latach siedemdziesiątych w krajowym
ekologicznym systemie obszarów chronionych (ESOCH), uznany został za bardzo znaczący z
uwagi na walory przyrodnicze, którymi się charakteryzuje i położenie w stosunku do innych
cennych przyrodniczo krajów. Obszar ten stanowi fragment Puszczy Kurpiowskiej oraz tereny
ekstensywnych łąk, torfowisk niskich i agrocenoz o tradycyjnym systemie upraw. Zachowały się
na tym terenie stanowiska torfowisk niskich i przejściowych. W lasach dominują zbiorowiska
borów i borów mieszanych. Stwierdzono występowanie na tym terenie ważnych gatunków
18
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
roślin ginących. W obrębie projektowanego Kurpiowskiego Parku Krajobrazowego występują
rezerwaty przyrody:
 Kaniston
 Łokieć
 Czarny Kąt
 Uroczysko Łokieć (projektowany)
 Jezioro Łacha (projektowany)
 Dolina Rybnicy (projektowany)
3.1.1.2.3. Rezerwaty przyrody
Rezerwat Kaniston
Obejmuje fragment kompleksu leśnego położonego w odległości 5 km na północny –
zachód od Zbójnej. Zajmuje powierzchnię 135,59 ha. Jest największym i najlepiej zachowanym
na terenie Puszczy Kurpiowskiej bagiennym lasem olszowym. Obejmuje zespół olsu o
charakterystycznej, kępiastej strukturze z rzadkim przypadkiem wstępowania na jednym
terenie olsu o szerokiej skali zróżnicowania.
Zachowaniu rezerwatu w naturalnym stanie powinny być podporządkowane sprawy
melioracji i regulacji stosunków wodnych w jego sąsiedztwie, a w szczególności na terenie
użytków zielonych. Wymaga to utworzenia strefy ochronnej stosunków wodnych obejmujących
teren na przestrzeni co najmniej 300 m od brzegu lasu i od południowo-zachodniej granicy
oddziału 217.
Rezerwat Czarny Kąt
Obejmuje niewielki fragment uroczyska Wyk o powierzchni 32,97 ha z naturalnym
drzewostanem sosnowym 90-100 letnim. Część rezerwatu zajmują wyniesienia wydmowe o
znacznych wysokościach i stromych stokach. Między wyniesieniami występują wilgotne
obniżenia z wodą gruntową blisko powierzchni terenu. Obejmuje dwa główne typy zbiorowisk
leśnych charakterystyczne dla Puszczy Kurpiowskiej: bory brusznicowe i bory czernicowe.
Rezerat Łokieć
Zajmuje obszar 139,50 ha leżący w odległości 3 kilometrów na północny wschód od wsi
Popiołki, 7 km na północ od miejscowości Zbójna. Obejmuje dobrze zachowany fragment
Puszczy Kurpiowskiej odznaczający się
dużym zróżnicowaniem szaty roślinnej i
występowaniem rzadkich zbiorowisk roślinnych. Najcenniejszym elementem rezerwatu są
torfowiska
wysokie. Są to największe torfowiska na terenie Puszczy Kurpiowskiej
odznaczające się wysokim stopniem naturalności.
Projektowany rezerwat Uroczysko Łokieć
W odległości 600 m na południe od rezerwatu Łokieć znajduje się projektowany rezerwat
Uroczysko Łokieć. Zajmuje powierzchnię około 145 ha. Leży w centralnej części rozległego
obszaru torfowiskowego o powierzchni około 1200 ha w sąsiedztwie rezerwatu Łokieć i
Kaniston. W uroczysku znajduje się bogata roślinność, szczególnie flora mchów (119
gatunków) i wątrobowców (14 gatunków). Jest to jedyne zachowane jeszcze zbiorowisko tego
typu na obszarze Równiny Kurpiowskiej.
3.1.1.2.4. Pomniki przyrody
Na obszarze gminy występuje sześć jałowców pospolitych uznanych za pomniki przyrody i
są to:
 grupa 5 jałowców rosnących we wsi Pianki, na gruncie będącym własnością
prywatną,
 pojedynczy jałowiec rosnący we wsi Pianki na gruncie będącym własnością prywatną.
3.1.1.2.5. Użytki ekologiczne
Na obszarze gminy znajduje się dziesięć użytków ekologicznych. Zaliczane są do drobno
przestrzennych elementów przyrodniczych, stanowią istotny element przyrodniczej struktury
gminy. Są to: 6 bagien o łącznej powierzchni 26,5 ha, położone na obszarze leśnictwa
Gawrychy oraz 4 bagna o powierzchni 2,56 ha, na obszarze leśnictwa Wyk.
19
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.1.1.3. Zieleń komunalna
Elementami uzupełniającymi system przyrodniczy gminy jest zieleń ogrodów
przydomowych, przykościelna i cmentarna. Ważne jest by w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego nie umieszczać zapisy zakazujące przeznaczania tych
terenów na inne cele. Należy również odpowiednio dobierać gatunki zieleni, zgodnie z
warunkami siedliskowymi i układem przestrzennym.
3.1.1.3.1. Program ochrony i ratowania zabytków
Dziedzictwo kulturowe to nie tylko świadectwo przeszłości, atrakcyjne walory krajoznawczo
– turystyczne, to także szczególne obowiązki związane z utrzymaniem tych zasobów w
należytym stanie, ich konserwacja i zgodnie z charakterem dzisiejsze użytkowanie.
W gminie Zbójna ochronie prawnej podlegają obiekty:
 8 drewnianych domów mieszkalnych z 1920 r. we wsi Dębniki,
 9 drewnianych domów mieszkalnych z początku XX wieku we wsi Dobrylas,
 zespół kościoła drewnianego z lat 20-tych XX wieku we wsi Dobrylas, (wpisany do
rejestru zabytków),
 mogiła powstańców z 1863 r. we wsi Dobrylas,
 cmentarz – mogiła powstańców z 1863 r. we wsi Gontarze, (wpisany do rejestru)
 zespół kościoła parafialnego p.w. MB Różańcowej we wsi Kuzie (wpisany do rejestru),
 cmentarz rzymsko-katolicki we wsi Kuzie,
 leśniczówka murowana z 1931 r. we wsi Kuzie,
 dom drewniany z lat 20-tych XX wieku, we wsi Kuzie,
 kapliczka murowana z lat 20-tych XX wieku,we wsi Laski,
 mogiła żołnierzy AK z II wojny światowej, we wsi Piasutno Żelazne,
 cmentarz z I wojny światowej we wsi Piasutno Żelazne,
 2 domy drewniane z początku XX wieku, we wsi Popiołki,
 cmentarz – mogiła powstańców z 1863 r. we wsi Popiołki Charubin (wpisany do
rejestru),
 5 drewnianych domów mieszkalnych z lat 20-tych XX wieku we wsi Poredy,
 cmentarz z I wojny światowej, we wsi Siwki, (wpisany do rejestru),
 dom drewniany z lat 20-tych XX wieku we wsi Wyk,
 Zespól kościoła parafialnego p.w. Wincentego A’Paulo we wsi Zbójna (wpisany do
rejestru),
 Cmentarz rzymskokatolicki, we wsi Zbójna,
 Kaplica cmentarna we wsi Zbójna,
 2 domy drewniane z lat 20-tych XX wieku we wsi Zbójna.
3.1.1.3.2. Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy znane są 23 stanowiska archeologiczne.
3.1.1.3.3. Inne obszary przyrodniczo cenne proponowane do ochrony
Gmina Zbójna leży w obrębie obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski, gdzie
zakwalifikowana została do mezoekoregionu Kurpiowskiego. Jest to obszar o charakterze
łącznikowym istotnym dla kształtowania systemu powiązań przyrodniczych w dorzeczu Narwi w
połączeniu z układami przyrodniczymi pojezierzy Mazurskich i Pomorskich oraz Niziny
Mazurskiej, predysponowany do szczególnie wysokiego a miejscami wysokiego reżimu
gospodarowania środowiskiem.
Istotą idei Zielonych Płuc Polski jest funkcjonowanie wielkoprzestrzennego systemu
ochrony przyrody składającego się z obszarów prawnie chronionych oraz przestrzeni między
nimi, pełniących funkcje gospodarcze podlegające rygorom na mocy innych przepisów
uwzględniających położenie w pobliżu obszarów przyrodniczo cennych. Naczelnym celem
ekopolityki jest tutaj wzmocnienie zdolności samoregulacyjno-odpornościowych środowiska
oraz zachowanie wartości przyrodniczo-krajobrazowych przy jednoczesnym rozwoju funkcji
użytkowych, takich jak: rolnictwo, osadnictwo, leśnictwo i rekreacja.
3.1.1.4. Korytarze ekologiczne, doliny rzeczne, obszary wodno-błotne, obszary węzłowe
Gmina Zbójna pełni szczególną rolę w systemie ponadlokalnych powiązań przyrodniczych.
Przepływająca przez obszar gminy rzeka Pisa, z jej rozległą doliną jest korytarzem ekologicznym
łączącym jeziora mazurskie z cennymi przyrodniczo obszarami dolin rzecznych Narwi i Wisły.
20
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Obszar gminy należy do krajowego ekologicznego systemu obszarów chronionych
(ESOCH).
Strategia zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski
zalicza gminę do obszarów o charakterze łącznikowym, istotnym dla kształtowania systemu
powiązań przyrodniczych w dorzeczu Narwi, w połączeniu z układami przyrodniczymi pojezierzy
mazurskich i Pomorskich oraz niziny Mazurskiej.
Sieć ECONET PL kwalifikuje dolinę Pisy z częścią Puszczy Kurpiowskiej do obszarów
węzłowych (22M) o znaczeniu międzynarodowym.
Elementami tworzącymi drobnoprzestrzenny system przyrodniczy o znaczeniu lokalnym, są
doliny małych cieków bezimiennych oraz obniżenia terenowe pocięte rowami melioracyjnymi
uzupełnione lasami. Pełnią one funkcje ekologiczne, gospodarcze i krajobrazowe.
3.1.1.5. Problemy ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt
Ścisłej ochronie podlegają m.in.:
 rośliny zielne: arnika górska , grążel żółty, goździk piaskowy, rosiczka okrągłolistna,
sasanka otwarta, storczyk krwisty i plamisty, turówka wonna, widłak spłaszczony,
widłak jałowcowaty i gożdzisty, wierzba borókolistna
 grzyby: purchawica olbrzymia, sromotnik bezwstydny,
 porosty: chrobotek leśny, chrobotek reniferowy.
Ochronie częściowej podlegają:
 krzewy i krzewinki : porzeczka czarna, kruszyna pospolita, bagno zwyczajne,
mącznica lekarska,
 rośliny zielne: kocanka piaskowa, kopytnik pospolity, marzanka wonna , konwalia
majowa, paprotka zwyczajna, grzebień biały.
Na terenie gminy występuje: łoś, jeleń, sarna, wilk, bóbr. Występuje również wydra ,
gronostaj, łasica, jeże, kret, ryjówka, nietoperze, wiewiórka, puchacz, orlik krzykliwy, traszka
zwyczajna, kumak nizinny, rzekotka drzewna.
3.1.1.6. Stan świadomości ekologicznej mieszkańców
W Programie ochrony środowiska dla powiatu łomżyńskiego za jeden z głównych celów określono
edukację ekologiczną. Główne cele tego priorytetu to:
 zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców,
 edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w szkołach i przedszkolach oraz wśród
dorosłych mieszkańców,

propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju,

tworzenie lokalnych ośrodków edukacji ekologicznej,
 stworzenie dostępnego systemu informacji o środowisku przyrodniczym,
 upowszechnienie ekologicznych metod gospodarowania w rolnictwie, leśnictwie,
 wspieranie tworzenia grup producentów rolnych oraz ich związków,
 upowszechnienie zasad gospodarowania wynikających z Kodeksu Dobrej Praktyki
Rolniczej,
 upowszechnienie wiedzy o Unii Europejskiej, jej Wspólnej Polityce Rolnej i
funduszach akcesyjnych.
3.1.2. Przewidywane kierunki zmian
Należy przewidywać, że niezadowalający stan ochrony przyrody, może się pogłębiać o ile
nie zostaną na ten cel przeznaczone znaczne środki finansowe i o ile nie uzyska on większej, nie
tylko werbalnej, akceptacji społecznej. Pogłębiać będą się negatywne zmiany krajobrazowe oraz
następować będzie spadek różnorodności biologicznej. Procesy te zachodzą bowiem bardzo
intensywnie, a ich powstrzymanie jest już w wielu przypadkach, np. na terenach rolniczych,
niemożliwe.
Jeśli działania w celu ochrony walorów przyrody pójdą w prawidłowym kierunku przewiduje
się wzrost walorów estetycznych terenów wiejskich, podnoszących atrakcyjność turystyczną
Gminy Zbójna. Realizacja programu powodować będzie konieczność utrzymania stabilnych
miejsc pracy w obszarze utrzymania zieleni.
Rozwój gminy Zbójna ukierunkowany będzie na podnoszenie ładu przestrzennego w
kształtowaniu zagospodarowania gminy przy zachowaniu walorów przyrodniczych i kulturowych
środowiska, przy zapewnieniu walorów krajobrazowych zagospodarowania oraz efektywności
wykorzystania zasobów.
21
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Głównym kierunkiem zagospodarowania gminy jest ochrona krajobrazu przyrodniczokulturowego Równiny Kurpiowskiej. Temu kierunkowi podporządkowane są kierunki rozwoju:
osadnictwa, turystyki i rekreacji oraz funkcji gospodarczych.
3.1.3. Przyjęte cele i priorytety
Niezbędne jest:
 wzmożenie ochrony obiektów objętych już ochroną prawną;
 ograniczenie procesów urbanizacyjnych w pobliżu obszarów przyrodniczo cennych
(ograniczenie zabudowywania terenu);
 wykonanie pełnej inwentaryzacji przyrodniczej na terenie gminy uwzględniając
istniejące opracowanie, które pozwoli na określenie tendencji zmian w tym zakresie;
 aktualizacja inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych, które powinny podlegać ochronie
i objęcie ich ochroną;
 przygotowanie i wdrożenie programów edukacyjnych dotyczących ochrony przyrody
(np. we współpracy z nadleśnictwami, Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego,
organizacjami ekologicznymi) skierowanych przede wszystkim do odbiorców
dorosłych.
 ochrona i utrzymanie wszystkich obiektów przyrodniczych, składających się na całość
komunalnych terenów zieleni, jak parki, zieleńce, ogrody działkowe, którym należy
przywrócić ich ustawową funkcję;
3.1.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu
Województwa i Powiatu
W Programie powiatowym zaproponowano następujące przedsięwzięcia:
 wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez samorządy, lokalne
organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie
 propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju w gminie
 upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na
rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, kraju i na świecie
 wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, „ekologizacji”
obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół
 wspomaganie istniejących i tworzenie nowych ośrodków edukacji środowiskowej,
 rozwój zagospodarowania edukacyjnego i turystycznego obszarów leśnych (ścieżki
edukacyjne, szlaki turystyczne, tablice informacyjne itp.)
3.1.4.1. Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych
Różnorodność systemu przyrodniczego województwa podlaskiego pozwala na
podejmowanie kolejnych działań ukierunkowanych na wykształcenie spójności między
istniejącymi terenami cennymi przyrodniczo. Szczególnie ważne są te obszary, gdzie spójność
dotychczasowego systemu jest niewystarczająca. Należą do nich doliny rzeczne, pełniące
funkcję korytarzy ekologicznych dla przemieszczania się fauny i flory. W związku z tym na
terenie
województwa
w 2003 r. nowelizowane są granice obszarów chronionego krajobrazu. Wprowadzone zmiany
ukształtują nowy, ciągły system obszarów chronionych w województwie.
Ochrona terenów zieleni jest obowiązkiem gmin, które podejmują działania w kierunku
rozwoju tych terenów.
Kierunki działań:
 wzmocnienie ciągłości i spójności przestrzennej systemu obszarów chronionych;
 przygotowanie opracowań ekofizjograficznych gmin z wykorzystaniem dokumentacji
dotyczących inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gmin;
 rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w odniesieniu do obiektów
turystycznych i rekreacyjnych w aspekcie ochrony walorów przyrodniczych;
 wspieranie gmin w ustanawianiu użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczokrajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie występują pozostałości ekosystemów
i cennych fragmentów krajobrazu;
 wprowadzanie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne
przyrodniczo przed przeinwestowaniem;
 utrzymanie i rozwój komunalnych terenów zieleni.
22
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.1.4.2. Ochrona fauny i flory
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin
lub zwierząt oraz ich siedlisk, a w szczególności gatunków rzadko występujących,
endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem. Niezbędne jest podjęcie
działań związanych z aktywną ochroną fauny i flory oraz opracowanie programów ochrony tych
populacji, dla których niewystarczająca do podtrzymania gatunku jest ochrona siedlisk. Duże
znaczenie ma tworzenie sieci ostoi ptaków IBA (Important Bird Area), będących elementem
międzynarodowego systemu ochrony ptaków i ich ostoi. Planowane jest wyznaczenie
analogicznej sieci IPA (Important Plant Area) - obszarów ważnych dla flory.
Rysunek 1 Mapa ostoi Natura 2000 – dyrektywa ptasia
Źródło: www.wrotapodlasia.pl
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie Unii
Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych, pod względem
przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej. W skład sieci Natura 2000
wchodzą:
 obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) - wyznaczone na podstawie Dyrektywy
Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków, tzw. Dyrektywy Ptasiej,
 specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)- wyznaczone na podstawie Dyrektywy
Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory,
tzw. Dyrektywy Siedliskowej zwanej też Habitatową, dla siedlisk przyrodniczych
23
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
wymienionych w załączniku I oraz gatunków roślin i zwierząt wymienionych w
załączniku II do Dyrektywy
Przez południowo-wschodnią część gminy Zbójna przepływająca rzeka Narew
zakwalifikowana została do sieci Natura 2000, jako obszar specjalnej ochrony ptaków.
3.1.4.3. Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego i turystycznego
Liczne walory przyrodnicze oraz wysoka ich jakość, jak również brak przemysłu i mała
gęstość zaludnienia sprawiają, iż gmina Zbójna jest obszarem atrakcyjnym pod względem
turystycznym i umożliwiającym rozwój różnych form turystyki. W celu utrzymania i
uatrakcyjnienia krajobrazu turystycznego i rekreacyjnego należy:
 utrzymać znaczny udział powierzchni leśnych o korzystnych warunkach
pozwalających na ich penetrację,
 utrzymać wody Pisy w odpowiedniej czystości umożliwiającej kąpiele,
 włączenie Pisy do krajowej sieci szlaków turystyki wodnej – połączenie z jeziorami
mazurskimi,
 urządzenie wzdłuż brzegu Pisy miejsc biwakowych i kąpieliskowych,
Obecna baza turystyczna ograniczająca się w zasadzie do zabudowy letniskowej w
nieznacznym stopniu wykorzystuje turystyczny potencjał obszaru gminy.
Przewiduje się rozwój turystyki i wypoczynku poprzez
 tworzenie bazy noclegowej, przez ukierunkowanie działań na planistyczne
przygotowanie terenów pozostających w zainteresowaniu inwestorów i spełniających
określone uwarunkowania fizjograficzne,
 budowę sieci ścieżek rowerowych,
 turystyczne zagospodarowanie kompleksów leśnych – ścieżki piesze i rowerowe.
Szansą na wzmocnienie turystyki w gminie jest organizacja gospodarstw agroturystycznych
o odpowiednio wysokim standardzie ich wyposażenia.
Zakłada się konieczność realizacji systemu wydzielonych ścieżek rowerowych przez wsie,
do terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i na odcinkach dróg wylotowych, wszędzie tam, gdzie
występować będzie ruch rowerowy przy nasilonym ruchu pojazdów samochodowych. Oprócz
ścieżek rowerowych należy zaproponować wyznaczyć ciągi rekreacyjne i ścieżki rowerowe
związane z zagospodarowaniem terenów rekreacyjnych nad Narwią i Pisą.
Przez teren gminy przebiegają następujące szlaki turystyczne:
 trasa samochodowa – początek swój bierze w miejscowości Dębniki i przebiega przez
Dobrylas, Poredy Siwki (gmina Zbójna), Cieciory, Potasie, Turośl, Ptaki (gmina
Turośl), Zabiele, (gmina Kolno) i kończy się w Kolnie – długość 47 km,
 trasa piesza – Morgowniki (gmina Nowogród) i przebiega przez Jurki, Dobrylas,
rezerwat Łokieć, mogiła powstańców z 1863 roku (gmina Zbójna), rezerwat Tabory
(woj. mazowieckie), Charubin, Krusza, Turośl, rezerwat Ciemny Kąt, leman, Zimna,
Łacha, (gmina Turośl), Kozioł, most na Pisie, Wincenta (gm. Kolno) – długość 67 km,
 trasa piesza – Kuzie (gmina Zbójna), Cieciory, Krusza, (gmina Turośl), Serafin, Łyse
(gmina Łyse),
 trasa pieszo-rowerowa – Łomża, Nowogród, Dębniki, Dobrylas, Poredy, Cieciory,
Turośl, Ptaki, Kozioł, Wincenta,
 szlak wodny Pisy i Narwi.
3.1.4.4. Utrzymanie tradycyjnego krajobrazu rolniczego
Działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej obejmują również sektor rolnictwa.
Wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nie naruszające równowagi
przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez
II Politykę Ekologiczną Państwa w zakresie różnorodności biologicznej i ochrony przyrody.
Przewiduje się utrzymanie i ochronę rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez
odpowiednie kształtowanie krajobrazu rolniczego i wzmocnienie funkcji glebochronnych, przede
wszystkim ochronę i odtwarzanie zadrzewień przydrożnych, śródpolnych i przywodnych,
ograniczenia przejmowania gruntów rolnych na cele nie rolnicze, np. objęcie ochroną wszystkich
gleb najwartościowszych.
Konieczna jest edukacja przy współudziale Gminy i kontrola stosowania środków
nawożenia mineralnego oraz środków chemicznych ochrony roślin przez upoważnione do tego
instytucje czyli WIOŚ i Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
24
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
w perspektywie wieloletniej
Ocena ważności w
hierarchii zadań
5 6 7 8 9 10 11 12
Potencjalne źródła
finansowania
2012
2011
2010
2009
2008
2007
4
2006
3
Szacunkowe
nakłady tys. zł
2
Termin realizacji
Cel
przedsięwzięcia
1
Opis przedsięwzięcia
Jednostka
odpowiedzia
lna /
Jednostki
współpracuj
ące
2005
L.p.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Tabela 10.
13
14
15
16
Zadania własne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Wspieranie przedsięwzięć
mających na celu utrzymanie i
powiększanie terenów zieleni,
zadrzewień, zakrzewień i remiz
P/I śródpolnych, między innymi w
celu ograniczenia
niekorzystnych zjawisk
erozyjnych, oraz parków
wiejskich
planowanie sieci ścieżek
rowerowych mających służyć
zarówno do celów
rekreacyjnych, jak i
P
komunikacyjnych w skali
lokalnej.
P
P
P
Budowa spójnej sieci
korytarzy
ekologicznych
umożliwiających
bytowanie i
przemieszczanie się
przedstawicieli
przyrody
Gmina/
organizacje
gospodarcze
organizatorów
turystyki
Ograniczanie
uciążliwości
spowodowanych
ruchem pojazdów
mechanicznych,
promowanie
zdrowego stylu życia,
edukacja ekologiczna
Ograniczanie
negatywnego wpływu
ruchu pojazdów oraz
jego uciążliwości dla
mieszkańców,
względy estetyki
krajobrazu
Powiązanie
zagadnień ochrony
przyrody z rozwojem
gospodarczym
Zwiększanie zasobów zieleni
przydrożnej przy drogach
gminnych
Gmina/
zarządcy dróg,
właściciele
gruntów
Uwzględnienie w Studium
uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania
przestrzennego gminy i w
planach miejscowych potrzeb
związanych z rozwojem
turystyki weekendowej
Gmina/
organizacje
gospodarcze
organizatorów
turystyki
Program ochrony i ekspozycji
wartości przyrodniczych i
kulturowych Gminy,
waloryzacja środowiska
przyrodniczego jako naturalna
konsekwencja Studium
Przyrodniczo - Krajobrazowego
Gmina/
organizacje
pozarządowe,
instytucje
ochrony
przyrody,
lokalne
środowiska
naukowe
I
P
Gmina/ zarząd
zieleni
komunalnej
Zachowanie i ochrona
charakterystycznej dla regionu
struktury obszarów cennych
przyrodniczo
Gmina/
instytucje
ochrony
przyrody,
organizacje
pozarządowe
Uwzględnienie, podczas
Gmina/
aktualizacji Studium,
instytucje
konieczności stworzenia
ochrony
spójnego systemu łączników
przyrody,
ekologicznych wiążących
organizacje
tereny poddane różnym formom pozarządowe,
ochrony.
właściciele
nieruchomości
Budżet
gminy/
środki
właścicieli
nieruchom 01-004-1
ości,
fundusze
wspierając
e
w ramach Budżet
prac nad gminy
Studium
szacowan
01-001-1
ych na
80,0
W
ramach
kwot na
wykup
gruntów
7330,0
W
ramach
kwot na
układy
komunika
cyjne
41.138,86
W
ramach
prac
planistycz
nych
szacowan
ych
łącznie
na 450,0
Budżet
gminy/
środki
zarządców 01-004-1
i właścicieli
nieruchom
ości
Budżet
gminy
01-001-1
Realizacja
systemowego
podejścia do ochrony
przyrody, stworzenie
warunków do
właściwego
ujmowania tych
zagadnień w planach
zagospodarowania
przestrzennego
Udział Gminy w
realizacji polityki
ekologicznej Państwa
Budżet
W
gminy
ramach
prac
planistycz
nych
szacowan
ych
łącznie
na 450,0
Udział Gminy w
realizacji polityki
ekologicznej
Państwa, łączenie
systemu lokalnego z
regionalnym i
ogólnopolskim
Budżet
w ramach gminy
prac nad
Studium
szacowan
ych na
80,0
W
ramach
kwot na
wykup
gruntów
7.330,0
01-001-1
Budżet
gminy
01-004-1
01-001-1
25
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Określenie w planach
zagospodarowania
przestrzennego obszarów
wrażliwych na antropopresję
8.
P
9.
P
10.
11.
Ochrona i wzrost funkcji
zadrzewień śródpolnych,
przydrożnych, na terenach
zieleni
Rozbudowa sieci ścieżek
rowerowych i szlaków pieszych,
organizacja punktów
widokowych
Gmina/
instytucje
ochrony
przyrody,
organizacje
pozarządowe
Element opracowań
ekofizjograficznych
konieczny dla
wyłączenia takich
obszarów z
zabudowy
Gmina/ koła
łowieckie,
organizacje
ekologiczne
Gmina/
organizacje
gospodarcze
organizatorów
turystyki
Edukacja
ekologiczna,
I
I
12.
Rozwój bazy turystycznej i
Gmina/
rekreacyjnej, w tym budowa
organizacje
parkingów, pól namiotowych itp. gospodarcze
organizatorów
turystyki
Promocja, rozwój
gospodarczy
Polepszanie obsługi ruchu
Gmina/
turystycznego na terenie gminy organizacje
gospodarcze
organizatorów
turystyki
Promocja, rozwój
gospodarczy
Promowanie gminy jako
atrakcyjnego miejsca
wypoczynku
13.
Szkolenia dla zakładających i
prowadzących działalność
gospodarczą związaną z
turystyką oraz opracowanie i
wdrożenie programu edukacji
agroturystycznej
14.
Gmina/
organizacje
gospodarcze
organizatorów
turystyki
Promocja, rozwój
gospodarczy
Gmina/
organizacje
gospodarcze
organizatorów
turystyki
Promocja, rozwój
gospodarczy
Zwiększania lesistości i obszaru Gmina/
zadrzewień śródpolnych Gminy
Zbójna
15.
16.
P
P
Restrykcyjny nadzór nad
Gmina/
przestrzeganiem zakazu
wypalania łąk, ściernisk, rowów
itp.
Systematyczna realizacja
opracowań ekofizjograficznych
17.
18.
26
Ograniczanie
uciążliwości
spowodowanych
ruchem pojazdów
mechanicznych,
promowanie
zdrowego stylu życia,
edukacja ekologiczna
Gmina/
P
Ochrona i promowanie kultury
kurpiowskiej
Gmina
Realizacja Polityki
ekologicznej, ochrona
zasobów przyrody,
zapewnienie
mieszkańcom
wysokiego standardu
życia
Prrzeciwdziałaniu
bezmyślnemu
niszczeniu okazów
przyrody ożywionej,
edukacja ekologiczna
W
Budżet
ramach
gminy
prac
planistycz
nych
szacowan
ych
łącznie
na 450,0
40,0
Budżet
gminy,
GFOŚ i
GW
W
Budżet
ramach
gminy/
kwot na organizacje
układy
pozarządo
komunika we,
cyjne
organizacje
41.138,86 gospodarc
ze,
fundusze
wspierając
e
W
Budżet
ramach
gminy/
kwot na przedsiębio
układy
rcy,
komunika organizacje
cyjne
gospodarc
41.138,86 ze i
turystyczne
Budżet
gminy/
przedsiębio
rcy,
organizacje
gospodarc
ze i
turystyczne
Budżet
gminy/
przedsiębio
rcy,
organizacje
gospodarc
ze i
turystyczne
Budżet
gminy/
przedsiębio
rcy,
organizacje
gospodarc
ze i
turystyczne
Budżet
w ramach
gminy
prac nad
Studium
szacowan
ych na
80,0
W
ramach
nakładów
na
funkcjono
wanie
administr
acji
Realizacja obowiązku W
ustawowego
ramach
mającego na celu
prac
właściwe z punktu
planistycz
widzenia ochrony
nych
przyrody podejście do szacowan
opracowywania mpzp ych
łącznie
na 450,0
Zachowanie
dziedzictwa
kulturowego
01-001-1
01-004-1
01-006-1
01-012-1
01-012-1
01-012-1
01-012-1
01-001-1
Budżet
gminy
01-004-1
Budżet
gminy
01-001-1
Budżet
Gminy,
Powiatu
01-012-1
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Zagospodarowanie turystyczne
szlaków wodnych
19.
Organizacja ścieżek
Gmina
przyrodniczo edukacyjnych na
terenie rezerwatów przyrody
Uwzględnienie w aktualizacji
Gmina/
Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania
21. P/I
przestrzennego gminy potrzeby
wprowadzania nowych form
ochrony przyrody
Inwentaryzacja terenów zieleni Gmina/
publicznej
20.
22.
P
Wyznaczenie granicy polnoleśnej
23.
24.
P
25.
P
26.
P
27.
Gmina/
nadleśnictwo,
P
P
39
.
P
40
P
Uwzględnienie, podczas
aktualizacji Studium, w
kontekście istnienia OChK
Równiny Kurpiowskiej i Doliny
Dolnej Narwi i projektu planu
ochrony obszaru Natura 2000.
Budżet
Gminy,
Powiatu
Promocja gminy
Budżet
Gminy,
Powiatu
Realizacja wskazań w ramach Budżet
przyrodników,
prac nad gminy
Studium
szacowan
ych na
80,0
Budowa bazy danych
Budżet
W
koniecznych dla
gminy
ramach
umożliwienia
nakładów
administracji
na
prawidłowego
funkcjono
funkcjonowania i
wanie
prawidłowego
administr
podejmowania
acji
decyzji
Realizacja zapisów
200,0
Budżet
dokumentów
gminy/
rządowych, ochrona
środki
lasów
właścicieli i
zarządców
Realizacja Polityki
w ramach Budżet
Ekologicznej Państwa prac nad gminy
Studium
szacowan
ych na
80,0
Promocja gminy
Gmina/
Ochrona ginących gatunków
Gmina
flory i fauny
Określenie, podczas
Gmina/
aktualizacji Studium, tzw.
obszarów problemowych oraz
potrzeb w zakresie dostępnej
wszystkim przestrzeni
publicznej w stopniu
gwarantującym konieczność
podwyższenia standardu życia
mieszkańców.
Opracowanie, zgodnie z treścią Gmina/
art. 32 Ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu
przestrzennym, wieloletniego
programu sporządzania planów
zagospodarowania
przestrzennego.
Realizacja Polityki
Ekologicznej Państwa
Likwiddacja
konfliktów na linii
człowiek –
srodowisko,
zapewnienie
mieszkańcom
właściwego
standardu życia
Dopuszczanie w sąsiedztwie i
na terenach podlegających
wszelkim formom ochrony
lokalizacji wyłącznie
przedsięwzięć nie mających
znaczącego wpływu na
środowisko
Gmina/
wojewoda,
zarząd powiatu
Podniesienie poziomu wiedzy
ekologicznej mieszkańców
Gmina
Realizacja założeń
Polityki Ekologicznej
Państwa w
odniesieniu do
obszarów cennych
przyrodniczo,
podnoszenie
standardu życia
mieszkańców
Realizacja Polityki
Ekologicznej Państwa
Rewaloryzacja zabytkowych
obiektów.
Właściciele
nieruchomości/
Gmina,
fundusze
wspomagające
, Wojewódzki
Konserwator
Zabytków
Budżet
gminy
w ramach Budżet
prac nad gminy
Studium
szacowan
ych na
80,0
W
ramach
nakładów
na
funkcjono
wanie
administr
acji
W
ramach
prac
planistycz
nych
szacowan
ych
łącznie
na 450,0
01-006-1
01-006-1
01-001-1
01-004-1
01-005-1
01-001-1
01-001-1
01-001-1
Budżet
gminy
01-001-1
Budżet
Gminy
01-001-1
Budżet
Gminy
01-001-1
Zadania koordynowane
1
I
Ochrona krajobrazu
kulturowego
środki
właścicieli,
fundusze
wspomagaj
ące,
01-004-2
Wojewódzk
i
Konserwat
or
Zabytków
27
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Zarząd
województwa/
zarząd
powiatu,
gmina, parki
narodowe,
parki
krajobrazowe,
wojewoda,
organizatorzy
turystyki
Opracowanie i realizacja
Zarząd
programu promocji dziedzictwa województwa/
kulturowego
zarząd
powiatu,
gmina,
instytucje
kultury
Opracowanie i realizacja
jednolitego programu promocji
wartości przyrodniczych
regionu
2
P
3
P
4
P/I
5
I
7
8
10
28
Osiągnięcie efektu
synergii w
działaniach
promocyjnych
Budżety
samorządu
województ
wa,
powiatów i
50,0
01-011-2
gmin,
środki
uczestnikó
w rynku
Przedsiębiorcy
/ gminy, zarząd
powiatu
Wsparcie rozwoju
gospodarczego
gminy
Budowa i modernizacja
infrastruktury mającej na celu
wykorzystanie potencjału
turystycznego oraz zwiększenie
atrakcyjności inwestycyjnej tego
obszaru
Zarząd
województwa/
zarząd
powiatu,
przedsiębiorcy,
organizacje
turystyczne
Wojewoda/
gmina, zarząd
powiatu,
organizacje
ekologiczne
Wsparcie rozwoju
gospodarczego
gminy
Zachowanie małych
gospodarstw rolnych w
rejonach o dużych wartościach
przyrodniczych lub wrażliwych
ekologicznie
Rząd/ zarząd
województwa,
zarząd
powiatu, gmina
Realizacja Polityki
Ekologicznej
Państwa i innych
dokumentów
rządowych
Prowadzenie prac
zadrzewieniowych i
zalesieniowych na gruntach o
niskiej przydatności rolniczej z
preferencją tworzenia
przeciwerozyjnych pasów
ochronnych
Właściciele
nieruchomości/
zarząd
powiatu, gmina
Ochrona gruntów
przed erozją, budowa
łączników
ekologicznych,
zwiekszanie
powierzchni
obszarów czynnych
biologicznie
Zwiększanie
bioróżnorodności,
odtwarzanie
zasobów
Ochrona cennych
zabytków przyrody
I
P
I
Zarybianie zbiorników wodnych Gospodarstwa
i wód płynących różnorodnymi rybackie/
gatunkami rodzimych
zarząd powiatu
przedstawicieli akwafauny
9
Budżety
samorządu
województ
wa,
powiatów i
50,0 gmin,
01-011-2
środki
uczestnikó
w rynku
Wspieranie modernizacji bazy
noclegowo-gastronomicznej
Systematyczne wykonywanie
zabiegów pielęgnacyjnych i
ochronnych istniejących
pomników przyrody
6
Osiągnięcie efektu
synergii w
działaniach
promocyjnych
I
Wprowadzenie do codziennej
praktyki zasad racjonalnego
pozyskiwania drewna z
jednoczesnym wprowadzeniem
P/I nasadzeń drzew i krzewów
właściciele
lasów i
nieruchomości/
Gmina
Przeciwdziałanie
zjawisku kurczenia
się zasobów
zadrzewień i zieleni
środki
podmiotów
01-012-2
gospodarcz
ych
środki
podmiotów
gospodarcz
10.000,0 ych
01-012-2
30.000,0
Wojewódzk
i
Konserwat
or
Przyrody,
budżety
20,0
01-004-2
Powiatu i
Gminy,
środki
funduszy
ochrony
środowiska
Środki
budżetu
państwa,
prowadząc
9.600,0
01-005-2
ych
działalność
rolniczą,
UE
Środki
właścicieli,
środki
funduszy
5.000,0
01-005-2
ochrony
środowiska
Środki
prowadząc
ych
działalność
gospodarcz
100,0 ą, środki
01-005-2
PZW,
środki
funduszy
ochrony
środowiska
Budżet
gminy,
środki
właścicieli
200,0 nieruchom 01-004-2
ości, środki
Lasów
Państwowy
ch
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
11
P
12
I/P
13
I/P
Wykorzystanie, bez szkody dla organizatorzy
środowiska przyrodniczego,
turystyki/
atutów przyrodniczych gminy
Gmina
Promocja atutów
Gminy mająca na
celu poprawienie
koniunktury
gospodarczej
Utworzenie projektowanego
Kurpiowskiego Parku
Krajobrazowego
Utworzenie projektowanego
Rezerwatu Uroczysko Łokieć
Ochrona obszarów
cennych
przyrodniczo
Ochrona obszarów
cennych
przyrodniczo
Województwo,
gmina
Województwo,
gmina
Budżet
gminy,
środki
50,0
01-004-2
organizator
ów
turystyki
Budżet
Państwa
01-004-2
Budżet
Państwa
01-004-2
Legenda dotycząca zasad hierarchizacji oraz kosztów zadań w POŚ Gminy Zbójna
 litery w kolumnie 2 oznaczają przedsięwzięcia: pozainwestycyjne – P, inwestycyjne – I oraz
mieszane P/I
 ocena ważności w hierarchii zadań (kolumna 16 lub w wersji scalonej tabel 16,17 i 18)
zbudowana została w następujący sposób:
 pierwsza liczba dwucyfrowa oznacza komponent środowiska, na który wpływ ma
realizacja zadania; poszczególne komponenty zostały ponumerowane w następujący
sposób:
- 01 ochrona przyrody, różnorodność biologiczna i krajobrazowa z uwzględnieniem
krajobrazu rolniczego;
- 02 ochrona i zrównoważony rozwój lasów
- 03 ochrona gleb
- 04 ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych
- 05 zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności
gospodarki
- 06 wykorzystanie energii odnawialnej
- 07 kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
- 08 jakość wód
- 09 jakość powietrza i zmiany klimatu
- 10 stres miejski – oddziaływanie hałasu
- 11 oddziaływanie pól elektromagnetycznych
- 12 chemikalia w środowisku, poważne awarie przemysłowe, klęski żywiołowe
 następna, po myślniku, liczba trzycyfrowa oznacza sugerowaną przez autorów
ważność w hierarchii zadań, przy czym zrezygnowano, ze względu na czytelność i
możliwość łatwego posługiwania się nią, z nadania każdemu zadaniu własnego
numeru lecz pogrupowano je i jeden numer posiada cała grupa zadań dotyczących
określonej problematyki, i tak:
- 001 planowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami
- 002 gospodarka wodno – ściekowa w zakresie ścieków komunalnych,
przemysłowych i wód opadowych, problematyka wód powierzchniowych,
małej retencji, melioracji, przepustów itp.
- 003 gospodarka odpadami, utrzymanie czystości i porządku, estetyka
- 004 ochrona przyrody i środowiska kulturowego, w tym nowe obszary do
objęcia ochroną, łączniki ekologiczne, zadrzewienia i zakrzaczenia, zieleń
publiczna, wycinka drzew i krzewów
- 005 problematyka rolna, zalesianie, zarybianie, łowiectwo, granica polno –
leśna, ochrona użytków rolnych, zimowe utrzymanie dróg
- 006 budowa dróg i ścieżek rowerowych
- 007 problematyka bezpieczeństwa
- 008 ochrona przed hałasem
- 009 gospodarka energetyczna, energia odnawialna
- 010 ochrona powietrza
- 011 promocja gminy
- 012 rozwój bazy turystycznej
- 013 ochrona przed falami elektromagnetycznymi
 ostatnia, po kolejnym myślniku, liczba oznacza zadanie: własne – 1,
koordynowane – 2,;
 kolumna dotycząca przewidywanych nakładów została, w znakomitej większości przypadków,
wypełniona w oparciu o zapisy WPI Gminy Zbójna, przy czym autorzy stosowali zapisy w ramach
kwoty przeznaczonej na …. Tam gdzie nie było możliwe takie przyporządkowanie podane
29
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
zostały orientacyjne kwoty lub, dotyczy to zadań pozainwestycyjnych realizowanych przez
administrację, zastosowano zapis, iż będzie dane zadanie zrealizowane w ramach nakładów na
funkcjonowanie administracji,
 zadania zapisane w tabelach stanowią zapis potrzeb wynikających z przepisów, umów
międzynarodowych, dokumentów rządowych, programów i planów wojewódzkich i powiatowych
oraz planów zapisanych w dokumentach Gminy; pozostawienie ich w tabelach pomimo, że
nie będzie możliwe zrealizowanie wszystkich, podyktowane było potrzebą pozostawienia
możliwości alternatywnego ich podejmowania lub przystąpienia do ich realizacji w
sytuacji gdyby taka się pojawiła i potrzebne byłoby złożenie stosownych wniosków do
funduszy pomocowych – dotyczy to tylko zadań inwestycyjnych; kolejnym względem tej
decyzji było uzmysłowienie wszystkim zainteresowanym jak wielka jest dysproporcja pomiędzy
nałożonymi zadaniami i narzędziami ich realizacji,
 ważną jest też informacja o tym, iż wiele zadań nie sposób było przyporządkować do jednego
tylko komponentu środowiska, na przykład budowa i modernizacja dróg ma wpływ zarówno na
hałas jak i jakość powietrza, stąd niektóre, te najważniejsze, zostały powtórzone w tabelach przy
większej ilości komponentów.
3.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
3.2.1. Analiza stanu istniejącego
Lasy na terenie gminy Zbójna zajmują 44 % powierzchni gminy (8185 ha) i należą do
Nadleśnictwa Nowogród. Lasy prywatne zajmują powierzchnie ok. 1014,41 ha i występują
wyspowo na terenie całej gminy. Lasy występują przeważnie w formie dużych kompleksów
leśnych.
Na terenie gminy występuje:
 bór świeży – zajmujący 60-70 % powierzchni gminy w jej centralnej, zachodniej i
wschodniej części. Z dominującym gatunkiem sosny i zróżnicowanym wiekiem
drzewostanu 20 – 100 lat.
 bór suchy – występujący w północnej części gminy z panującym gatunkiem sosną.
 las mieszany – w centralnej części gminy z drzewostanem wielogatunkowym z
przewagą sosny świerku i dębu.
 Siedliska wilgotne występują na stosunkowo niewielkich powierzchniach, głównie w
dnach dolin rzecznych i obniżeniach terenu. Dominują drzewostany brzozowe i
olszowe w różnym wieku.
Wyżej wymienione siedliska zajmują 90 % powierzchni leśnej gminy.
Na obszarze gminy występuje 16 powierzchni leśnych uznanych za lasy ochronne o łącznej
powierzchni ponad 741,3 ha. Stanowią one własność Skarbu Państwa, pod zarządem Lasów
Państwowych Nadleśnictwo Nowogród. Są to:
 lasy wodochronne (o łącznym areale ponad 520 ha),
 lasy glebochronne (ok. 70 ha),
 lasy nasienne (ok. 23 ha),
 lasy stanowiące ostoję zwierząt chronionych (ok. 130 ha).
W lasach tych należy ograniczać pozyskiwanie drewna i udostępnianie dla ludności.
Na terenie gminy Zbójna działają trzy koła łowieckie:
Koło Łowieckie „GEOLOG”, Koło Łowieckie „GAWRA”, Koło Łowieckie „POGOŃ” z główną
siedzibą w Warszawie.
3.2.1.1. Problematyka granicy polno-leśnej
Podstawowym zagadnieniem planów zagospodarowania przestrzennego gmin jest
określenie granicy polno-leśnej dla lasów państwowych i niepaństwowych łącznie. Interesem
właściciela lasu jest, by ta granica była jak najkrótsza (szczególnie Lasów Państwowych). Ma to
swoje uzasadnienie przyrodnicze i gospodarcze. Krótsza granica polno-leśna ułatwia
gospodarkę leśną, ogranicza penetrację ludzi, ogranicza zasięg szkód łowieckich (np.
zagrożenie
pożarowe
i szkodnictwo leśne). Rolnictwo nastawione na maksymalizację produkcji rolnej również nie jest
zainteresowane wydłużaniem tej granicy. Jednak względy krajobrazowe i widokowe mogą
wymuszać dążenie do wydłużania i różnicowania tej granicy. Ponadto najbogatsze przyrodniczo
są wszelkie strefy styków dwóch biocenoz (strefa ekotonu). Strefa ekotonu charakteryzuje się
większą produkcją i różnorodnością biologiczną. Jest to strefa, w której przenikają się wzajemnie
30
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
zasięgi wielu organizmów jednej i drugiej biocenozy - w tym przypadku - lasu i pola. Niewątpliwie
wydłużona linia ekotonu sprzyja większej penetracji zwierzyny leśnej na polach.
Gmina Zbójna nie ma opracowanej granicy polno-leśnej.
3.2.2. Przewidywane kierunki zmian
Przewidywane kierunki zmian związane są z jednej strony z koniecznością zwiększania
powierzchni leśnych poprzez zalesianie, a z drugiej z przebudową drzewostanów zgodnie z
występującymi siedliskami, co szczegółowo określa plan urządzenia lasu.
3.2.3. Przyjęte cele i priorytety
Podstawowym celem jest ochrona ekosystemów leśnych oraz zalesianie nieużytków i
zwiększanie zalesiania gruntów, które wypadają z produkcji rolnej. Ponadto należy stopniowo
zamieniać strukturę gatunkową lasów, w taki sposób, aby zmniejszyć zagrożenie pożarowe,
dostosować siedliska funkcji rekreacyjnej i ochronnej lasów, zwiększyć atrakcyjność poznawczą
lasów, zmniejszyć zagrożenia ze strony szkodników. Konieczne jest współdziałanie z
właścicielami lasów, w celu udostępnienia i zagospodarowania lasów dla celów turystyki i
rekreacji.
W lasach ochronnych grupy I, pełniących funkcje glebochronne, wodochronne, klimatyczne
i turystyczne należy stosować specjalne zasady prowadzenia gospodarki leśnej polegające na
podnoszeniu wieku rębności, kształtowaniu drzewostanów zgodnie z siedliskiem i wprowadzanie
zróżnicowanej struktury gatunkowej i wiekowej. Niezbędne są dolesienia korygujące i
uzupełniające w niewielkich powierzchniach lasów prywatnych, które winny stanowić korytarze
ekologiczne pomiędzy izolowanymi kompleksami leśnymi, w celu umożliwienia migracji zwierząt.
Uszkodzenia drzewostanów dotyczą głównie gatunków iglastych. Zasady użytkowania
rębnego i przedrębnego są zbliżone do stosowanych w warunkach normalnych (jak w odniesieniu
do lasów grupy II - gospodarczych) z uwzględnieniem poboru masy z cięć sanitarnych. W
czynnościach odnowieniowych uwzględnia się zwiększenie proporcji gatunków liściastych,
szczególnie dębu, dębu czerwonego, buka, lipy i brzozy.
Zgodnie z Uproszczonym planem urządzenia lasów należy zwracać szczególna uwagę na
niedopuszczanie do zaśmiecania lasu, likwidację istniejących już dzikich wysypisk odpadów oraz
przestrzegania zakazu wydobywania kopalin z gruntów leśnych.
3.2.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z dokumentów
rządowych
Zapobieganie wylesieniem wyrażające się działaniami dla zachowania trwałości lasów
i zwiększenia ich areału w Polsce oraz dbałość o różnorodność biologiczną lasów mają silne
umocowanie prawne. Najważniejsze ustawy to:
- Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r., Nr 56, poz. 679, ze zm.)
określająca m.in. kierunki ekologizacji gospodarki leśnej. Ustawa odwołuje się do zasad
trwałego i zrównoważonego gospodarowania lasami oraz ochrony ich różnorodności
biologicznej. Wprowadza obowiązek tworzenia programów ochrony przyrody do planów
zagospodarowania lasów. Ustawa o lasach reguluje też pośrednio lub bezpośrednio
pewne zagadnienia z zakresu różnorodności biologicznej związane z: zachowaniem i
ochroną naturalnych bagien i torfowisk, ochroną przyrody w lasach przez powoływanie i
specjalne zagospodarowanie Leśnych Kompleksów Promocyjnych (LKP), ustanawianiem
lasów ochronnych oraz zakazem działalności zagrażającej leśnej różnorodności
biologicznej.
- Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16,
poz. 78, ze zm.). Zgodnie z ustawą ochrona gruntów leśnych polega między innymi na
ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne lub nierolnicze, zapobieganiu procesom
degradacji lub dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom w drzewostanach i produkcji
leśnej, powstających w wyniku działalności nieleśnej, przywracaniu wartości użytkowych
gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych na skutek działalności nieleśnej oraz
poprawianiu ich wartości użytkowej.
- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz.
880, tekst jednolity ze zm.). Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody ma
zapewniać dziko występującym zwierzętom i roślinom trwałość i optymalną liczebność,
przy zachowaniu równocześnie w możliwie największym stopniu różnorodności genetycznej. Wprowadzanie do wolnej przyrody oraz przemieszczanie zwierząt i roślin obcych
31
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
faunie
i florze krajowej bez zgody Ministra Środowiska jest zabronione.
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.
627, ze zm.). Ustawa, regulująca właściwie wszystkie zagadnienia związane z ochroną
środowiska nakazuje między innymi zachowanie cennych ekosystemów, różnorodności
biologicznej i równowagi przyrodniczej, zapobieganie i ograniczanie negatywnych
oddziaływań mogących niekorzystnie wpływać na stan roślin i zwierząt, zabezpieczanie
lasów
i zadrzewień przed zanieczyszczeniem i pożarami, oraz zalesianie, gdy przemawiają za
tym potrzeby przyrodnicze.
- Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o leśnym materiale rozmnożeniowym (Dz U. Nr 73,
poz. 761) przenosząca do polskiego prawodawstwa postanowienia dyrektywy UE o
obrocie materiałami rozmnożeniowymi.
Zapobieganie wylesieniom w Polsce określone zostało jako jeden z podstawowych celów
Polityki Leśnej Państwa w 1997 r. Cel ten zamierza się osiągnąć poprzez zapewnienie trwałości
lasów wraz z ich wielofunkcyjnością, w tym zwłaszcza powiększanie zasobów leśnych kraju,
polepszenie stanu zasobów leśnych i ich kompleksową ochronę oraz rezygnację z dominacji w
gospodarce leśnej modelu surowcowego oraz reorientację zarządzania lasami i wprowadzeniu
modelu proekologicznej i zrównoważonej gospodarki leśnej odpowiadającej kryteriom
obowiązującym obecnie w Europie.
Koncepcja zwiększania lesistości i zadrzewień, preferująca środowiskotwórczą rolę lasów
stanowi podstawę Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, przyjętego przez Radę Ministrów
w 1995 r. Program zakłada wzrost lesistości kraju z obecnych 28 % do 30 % w 2020 r. i 33 %
w 2050 r., przewidując uruchomienie mechanizmów ekonomicznych stymulujące leśne zagospodarowanie części gruntów marginalnych dla rolnictwa oraz określenie priorytetów przestrzennych
wynikających z roli lasów w kształtowaniu środowiska. Jako jedno z najważniejszych zadań
program określa zalesianie gruntów zanieczyszczonych i zdegradowanych.
Kierunki modernizacji leśnictwa w stronę jego ekologizacji i bardziej zrównoważonego
eksploatowania zasobów biologicznych lasów wytyczyła Polska polityka zrównoważonej
gospodarki leśnej, wprowadzona do realizacji w 1999 r. przez Dyrektora Generalnego Lasów
Państwowych. Zasady gospodarki leśnej mające zapewnić lepsze zabezpieczenie różnorodności
biologicznej ekosystemów leśnych wdrażane są w pierwszej kolejności w tzw. Leśnych Kompleksach Promocyjnych.
3.2.5. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu
Województwa i Powiatu
Z Programu powiatowego wynikają następujące przedsięwzięcia:
 intensyfikacja prac związanych z opracowywaniem i aktualizacją uproszczonych
planów urządzenia lasów niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad realizacją
tych planów,
 doskonalenie kontroli zakazu handlu zagrożonymi gatunkami roślin i zwierząt,
3.2.6. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
W celu podnoszenia ekologicznych, krajobrazowych, klimatycznych i gospodarczych funkcji
lasów, należy przede wszystkim:
 utrzymać istniejące powierzchnie leśne oraz poddać zalesieniu tereny o małej
przydatności dla produkcji rolnej,
 ograniczyć przeznaczenie lasów na cele nieleśne jedynie do przypadków
wymagających realizacji celów publicznych związanych z budową infrastruktury
liniowej,
 przestrzegać zasad prawidłowego gospodarowania zasobami leśnymi (pozyskiwanie
drewna w najstarszych klasach wieku i na niewielkich powierzchniach).

32
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.2.7. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
w perspektywie wieloletniej
7
8
9 10 11 12
Ocena ważności w
hierarchii zadań
6
Potencjalne źródła
finansowania
5
Szacunkowe
nakłady tys. zł
2012
2011
2010
4
2009
3
2008
2
2007
1
2006
Opis przedsięwzięcia
2005
L.p.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Termin realizacji
Jednostka
odpowiedzi
alna /
Jednostki
współpracu
jące
Cel
przedsięwzięcia
Tabela 11.
13
14
15
16
Zadania własne
1
2
3
4
5
6
P
Uwzględnienie, podczas
aktualizacji Studium, potrzeby
zwiększenia lesistości i
zadrzewień śródpolnych.
Gmina/
Wyznaczenie granicy polno –
leśnej.
Gmina/nadleś
nictwo
P
P
P
Uwzględnienie, podczas
Gmina/
aktualizacji Studium oraz
opracowywania planów
zagospodarowania
przestrzennego, ustalonych
przez gminę, zasad regulujących
usuwanie drzew i krzewów z
nieruchomości.
Wydawanie zezwoleń wyłącznie Gmina/
na uzasadnione wycinki drzew
oraz konsekwentne stosowanie
sankcji karnych w przypadku
ujawnienia samowoli przy
wycięciu drzew lub krzewów, a
także ich niszczeniu
Realizacja
Polityki Leśnej
Państwa oraz
Krajowego
Programu
Zwiekszania
Lesistości
Realizacja
zapisów
dokumentów
rządowych,
ochrona lasów
Ustalenie
jasnych „reguł
gry”
ograniczajacyc
h uznaniowość
w tej mierze i
utrudniających
naciski na
administrację
Zapobieżenie
nadmiernemu
usuwaniu
drzew i
krzewów,
utrudnienie
wywierania
nacisków na
administrację
Poszukiwanie
możliwości
wsparcia dla
realizacji tego
przedsiewzięci
a
Gmina/
P
Przygotowanie szczegółowego
wykazu gruntów rolnych, które
eliminowane będą z produkcji
rolnej i zalesiane
Gmina/
P
Wprowadzenie do planów
zagospodarowania
przestrzennego obszarów
przeznaczonych do zalesienia
Zalesianie gruntów porolnych o
niskich klasach bonitacyjnych i
gleb zdegradowanych
Właściciele
gruntów/
zarząd
powiatu,
Gmina
Zwiększanie
lesistości
Gminy,
tworzenie
łączników
ekologicznych
Opracowanie projektu
wzbogacania składu
gatunkowego sztucznych
odnowień leśnych przy
uwzględnieniu dostosowania do
naturalnej mozaikowatości
siedlisk
Nadleśnictwo,
WPN,
właściciele
lasów/ zarząd
powiatu,
gmina
Odtworzenie
naturalnego
składu lasów
w ramach Budżet
prac nad
Gminy
Studium
szacowany
ch na 80,0
Budżet
gminy/
200,0 środki
właścicieli i
zarządców
W ramach Budżet
prac
gminy
planistyczn
ych
szacowany
ch łącznie
na 450,0
W ramach Budżet
nakładów gminy
na
funkcjonow
anie
administra
cji
W ramach
nakładów
na
funkcjonow
anie
administra
cji
Poszukiwanie W ramach
możliwości
prac
wsparcia dla
planistyczn
realizacji tego ych
przedsiewzięci szacowany
a,
ch łącznie
przygotowanie na 450,0
wykupów
02-001-1
02-005-1
02-001-1
02-004-1
Budżet
gminy
02-005-1
Budżet
gminy
02-001-1
Zadania koordynowane
1
2
I
P
Środki
właścicieli,
fundusze
5.000,0 ochrony
02-005-2
środowiska,
budżet
Państwa
Budżety
zarządców,
środki
100,0 funduszy
02-005-2
ochrony
środowiska
33
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3
4
I
P
5
Dążenie do przebudowy
monokultur leśnych w
drzewostany wielogatunkowe,
ograniczanie zrębów zupełnych,
zalesianie nieużytków
WPN,
Nadleśnictwa,
właściciele
lasów/ zarząd
powiatu
Działania na rzecz
wprowadzenia prawidłowej
gospodarki leśnej w lasach
prywatnych
wojewoda/
nadleśnictwa,
Gmina
Wspieranie oraz popularyzacja
inicjatyw podejmowanych na
rzecz zwiększenia lesistości
terytorium powiatu
Zarząd
powiatu/
Gmina
Wzmożenie kontroli gospodarki wojewoda/
leśnej na obszarach nowych
nadleśnictwa,
nasadzeń i w lasach prywatnych Gmina
6
7
P
I
Podniesienie wskaźnika
lesistości Gminy Zbójna przez
stopniowe zalesianie terenów
mało przydatnych dla rolnictwa
oraz zrekultywowanych po
wyczerpaniu złóż kopalin
pospolitych – zgodnie z
wcześniej zaktualizowanym
Studium..
Gmina,
nadleśnictwa,
właściciele
lasów, zarząd
powiatu
Budżety
zarządców,
środki
5.000,0
02-005-2
funduszy
ochrony
środowiska
Zdyscyplinowa W ramach Budżet
nie prywatnych nakładów państwa
właścicieli
na
lasów
funkcjonow
02-005-2
anie
administra
cji
Realizacja
Budżety
polityki
powiatu,
Państwa,
Gminy,
100,0
02-005-2
uzyskanie
fundusze
efektu synergii,
ochrony
edukacja
środowiska
Zdyscyplinowa W ramach Budżet
nie prywatnych nakładów państwa
właścicieli
na
lasów
funkcjonow
02-005-2
anie
administra
cji
Powiększanie
Budżet
areału
gminy,
komunalnych
środki
terenów
włóaścicieli
zielonych
i zarządców
200,0
02-005-2
nieruchomo
ści
Odtworzenie
naturalnego
składu lasów
3.3. Ochrona gleb
3.3.1. Analiza stanu istniejącego
Cały teren gminy charakteryzuje się glebami słabymi należącymi do 6-go żytniego słabego,
7 – go żytniego najsłabszego i 9-go zbożowo-pastewnego słabego kompleksu rolniczej
przydatności gleb. Są to gleby wykształcone z piasków, przeważnie luźnych, mało żyzne o
niewłaściwych stosunkach wodno – powietrznych, okresowo za suche lub za mokre. Na glebach
7 – go kompleksu uprawiane są: żyto i łubin. Gleby 9-go kompleksu odpowiednie są tylko dla
upraw pastewnych. Uprawa możliwa jest przy zastosowaniu odpowiedniego nawożenia, przy
czym plony uzależnione są w dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów w okresie wegetacyjnym.
Podniesienie urodzajności tych gleb jest trudne i w zasadzie nieopłacalne.
Najwyższą wartość rolnicza posiadają gleby w rejonie wsi Dobrylas, zakwalifikowane do 4go – żytniego bardzo dobrego – i 5-go – żytniego dobrego kompleksu rolniczej przydatności. Są
to gleby brunatne lub bielicowe o właściwych stosunkach wodno – powietrznych podlegające
ochronie przed użytkowaniem nierolniczym i są wskazane do prowadzenie produkcji rolnej.
Na terenie gminy w dnach dolin rzecznych i obniżeniach występują duże obszary łąk i
pastwisk zaliczanych głównie do V i VI klasy i tworzą użytki zielone słabe. Występują one na
glebach o wadliwych stosunkach wodnych.
Ze względu na użyteczność rolniczą, występujące na obszarze gminy gleby są słabe i
bardzo słabe, ubogie w składniki pokarmowe oraz posiadające niską wartość rolniczą. Do gleb
posiadających wyższą wartość zaliczyć można małe powierzchnie gleb IV klasy bonitacji
zajmujące 120 ha (2,7 % powierzchni gminy) gruntów ornych i 324 ha użytków zielonych (6,6 %
powierzchni gminy). Przestrzeń produkcyjna ulega systematycznemu zmieszaniu wskutek
zalesienia gruntów niższej jakości.
Klasyfikacja gruntów w gminie Zbójna w 2000 r. przedstawiała się następująco:
Grunty orne:
Ogółem: 4490 ha,
 kl. IVa 41 ha
 kl. IVb 79 ha
 kl. V 554 ha
 kl. VI 3378 ha
 kl. VI z 438 ha
34
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Obecnie powierzchnia gruntów ornych jest mniejsza, ze względu na prowadzone zalesienia
gleb najniższej bonitacji.
Użytki zielone :
Ogółem
4884 ha,
 kl. III
2 ha
 kl. IV
324 ha
 kl. V 1991 ha
 kl. VI 2513 ha
 kl. VI z
54 ha
3.3.1.1. Problematyka gospodarowania nieruchomościami i planowania przestrzennego
w kontekście racjonalnego wykorzystania ograniczonych zasobów terenu
Tabela 12 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni użytków rolnych
Grupy obszarowe powierzchni
Liczba gospodarstw
użytków rolnych
Ogółem
560
Do 1 ha
4
1-5
47
5-10
168
10-15
152
15 ha i więcej
189
Źródło: GUS
Jak wynika z powyższej tabeli w gminie przeważają średniej wielkości gospodarstwa rolne.
Rzadko spotykane są rozdrobnione gospodarstwa. Dużą grupę stanowią gospodarstwa o
wielkości powyżej 15 ha.
3.3.1.2. Tereny zdegradowane przez przemysł i nieodpowiednie składowanie odpadów,
w tym mogilniki
Na terenie gminy Zbójna pomiędzy miejscowościami Zbójna i Dębniki na gruntach
Nadleśnictwa Nowogród znajduje się mogilnik, w którym przechowuje się substancje toksyczne,
głównie przeterminowane i wycofane z obrotu środki ochrony roślin z grupy DDT i rtęciowe
zaprawy nasienne. Mogilnik stwarza poważne zagrożenie dla ludzi i środowiska. Zabezpieczenia
są nieadekwatne w stosunku do ilości i rodzaju nagromadzonych trucizn.
W roku 2000 Starostwo Łomżyńskie podjęło bardzo cenną inicjatywę likwidacji mogilnika
Zbójna-Dębniki.
We wsi Pianki znajduje się składowisko odpadów komunalnych dla gminy Zbójna. Z
wykonanego przeglądu ekologicznego wynika, że składowisko dzięki wielowarstwowym
uszczelnieniom podłoża oraz wysokim skarpom nie ma negatywnego wpływu na środowisko
gruntowe. Oddziaływanie składowiska zamyka się w jego granicach.
Bardziej niebezpieczne mogą być dzikie składowiska odpadów, na których często znajdują
się odpady niebezpieczne. Należy je likwidować, a zarazem uświadamiać mieszkańców o ich
negatywnym oddziaływaniu.
3.3.1.3. Tereny zagrożone erozją gleb
Cały obszar gminy jest łagodnie ukształtowany. Są tu znaczne powierzchniowo obszary
mające rzeźbę wybitnie płaską. Taka rzeźba terenu wyklucza możliwość erozji wodnej.
Wyklucza ja również budowa geologiczna czyli przepuszczalność utworów sypkich i piasków
naglinowych. Jedynym więc obszarem podatnym na erozję wodną z racji swego ukształtowania
jak i budowy jest skarpa dolinna Dobrylas – Pianki w miejscach, gdzie jest wzięta pod uprawę
płużną i zbudowana z glin zwałowych. Obszar ten pokrywa się miejscem występowania
trzeciego kompleksu rolniczej przydatności.
35
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.3.1.4. Tereny nie nadające się do dalszego rolniczego wykorzystania i inne zdegradowane,
przeznaczone do zalesienia
Na terenie gminy występuje wiele gruntów rolniczo nieprzydatnych, które z ekonomicznego
punktu widzenia należałoby zalesić. Należą do nich piaski luźne, zbyt suche i przewiewne, nie
nadające się pod uprawę rolną.
W latach 1996-1997 zgodnie z „Planem zalesienia gruntów rolnych w ramach programu
PHARE” przeprowadzono zalesianie w poszczególnych wsiach gminy Zbójna. W roku 1996
zalesiono łącznie 9,76 ha gruntów, a w 1997 10,04 ha.
Nadal jednak w gminie występują gleby nieprzydatne rolniczo, które nadają się do
zalesienia.
Poniższa tabela przedstawia wykaz wielkości gruntów leśnych, nie należących do Skarbu
Państwa, proponowanych do zalesienia.
Tabela 13 Powierzchnia gruntów leśnych zalesionych i niezalesionych nie stanowiących
Własność Skarbu Państwa w 1998 r.
Wieś
Powierzchnia zalesiona
Powierzchnia
Razem
(ha)
niezalesiona (ha)
(ha)
Pianki
86,27
8,16
94,43
Popiołki
113,36
1,34
114,70
Dobrylas
188,92
0,56
189,48
Gontarze
10,25
10,25
Jurki
86,88
1,62
88,50
Dębniki
40,29
0,11
40,40
Gawrychy
112,56
112,56
Siwki
108,60
0,49
108,60
Zbójna
161,20
3,38
164,58
RAZEM
908,33
15,66
939,65
Źródło: Uproszczony plan urządzenia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa
W 1998 r. w gminie było 15,66 ha gruntów leśnych niezalesionych, które proponuje się
jednocześnie do zalesienia.
3.3.1.5. Potrzeby dalszych badań gleb, monitoringu i weryfikacji ich klasyfikacji
W latach 2000 - 2003 w Stacji Rolniczo-Chemicznej w Białymstoku wykonano badania
odczynu i zasobności w glebie fosforu, potasu i magnezu na obszarze użytków rolnych w
województwie podlaskim.
Odczyn gleb odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu żyzności oraz ma bardzo duży
wpływ na rozwój roślin i organizmów glebowych. Przy odczynie kwaśnym, który nie jest
korzystny dla roślin spada przyswajalność makro- i mikroelementów, wzrasta natomiast
koncentracja metali ciężkich. W powiecie łomżyńskim dominują gleby kwaśne i bardzo kwaśne,
stanowiąc 71-80% powierzchni użytków rolnych, dlatego występuje konieczność wapnowania
ok. 61-70% gleb użytkowanych rolniczo.
O zasobności gleb w przyswajalny fosfor, potas i magnez decydują obok czynników
naturalnych, takich jak rodzaj i skład mechaniczny gleby, także czynniki antropogeniczne, a
wśród nich przede wszystkim nawożenie.
Fosfor jest składnikiem niezbędnym do rozwoju rośliny. Jego obecność w glebie wpływa
dodatnio na pobieranie przez rośliny innych składników pokarmowych, głównie azotu.
W powiecie łomżyńskim w niemal 50% gleb stwierdza się bardzo niską lub niską zawartość
fosforu. Podobnie sytuacja przedstawia się odnośnie zawartości potasu. W mniejszym stopniu
stwierdzono niedobór magnezu.
36
b.
wysoka
Wysoka
Średnia
Niska
b.
wysoka
b. niska
Wysoka
Średnia
Niska
b.
wysoka
b. niska
Wysoka
Średnia
Niska
b. niska
Tabela 14 Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu w glebach użytkowanych
rolniczo w latach 2000 – 2003
Fosfor P2O5
Potas K2O
Magnez MgO
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Powiat
10
42
łomzyński
[%]
Źródło: WIOŚ 2003
26
12
10
20
37
25
10
8
16
19
29
18
18
3.3.2. Przewidywane kierunki zmian
Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia i prawidłowego systemu odwadniania konieczna
będzie odbudowa urządzeń melioracyjnych oraz utrzymanie rowów i drenażu w dobrym stanie.
Ochrona gleb będzie również uwzględniać działania zapobiegające procesom erozji.
Erozja wietrzna jest typowa dla otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezbędne będzie
stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz podobnie jak przy zapobieganiu erozji
wodnej stałe utrzymanie gleby pod pokrywą roślinną.
Istotnym kierunkiem działań będzie wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR)
oraz intensyfikacja edukacji ekologicznej rolników, mająca na celu uświadomienie konsekwencji
nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych rozwiązań.
Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa spowoduje, że coraz silniej popierane
będzie rolnictwo ekologiczne, które pozwala na zachowanie w krajobrazie naturalnych i
półnaturalnych układów ekologicznych.
Zaniechane złoża, zwłaszcza te, które w przeszłości były eksploatowane do czasu uchylenia
decyzji zatwierdzających ich zasoby są z mocy prawa pod ochroną i należy nie dopuścić do
powstania w nich “dzikich” składowisk odpadów.
3.3.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających bezpośrednio lub
pośrednio z dokumentów rządowych i z Programu Województwa.
Z Programu powiatowego wynikają następujące przedsięwzięcia:
 rekultywacja gruntów zdegradowanych w wyniku awarii,
 utworzenie ogólnodostępnych powiatowych baz danych o stanie zanieczyszczenia
powierzchni ziemi,
 opracowanie planów eksploatacji kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych,
3.3.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców.
W celu ochrony gleb i powierzchni ziemi i racjonalnego wykorzystania jej walorów
użytkowych w rozwoju gminy, przyjmuje się następujące kierunki zagospodarowania:
 Ochronę powierzchni ziemi przed zanieczyszczeniami stałymi i płynnymi,
 Ochronę rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed przeznaczaniem jej na cele
nierolnicze,
 Ochronę powierzchni ziemi przed negatywnymi skutkami powierzchniowej
eksploatacji surowców mineralnych.
Realizacja powyższych założeń wymagać będzie:
 Likwidacji „dzikich” składowisk odpadów,
 Prawidłowego działania systemu gromadzenia i wywozu odpadów na składowisko
odpadów w Piankach,
 Zachowanie dotychczasowej struktury przestrzennej gruntów rolnych i leśnych z
możliwościa ekologicznego jej wzbogacania (zadrzewienia śródpolne, remizy, uzytki
ekologiczne, itp.)
 Ochrony kompleksów gleb chronionych, szczególnie klas III i IV oraz wszystkich
innych pochodzenia organicznego przed zmianą ich przeznaczenia na cele inne niż
rolnicze,
 Podnoszenie jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez dalszą poprawę
stosunków wodnych, łącznie z budową zbiorników małej retencji,
 Racjonalnej eksploatacji złóż surowców mineralnych,
 Rekultywacji i zagospodarowaniu wyrobisk po eksploatacji surowców mineralnych,
 Wprowadzania zakazu eksploatacji złóż torfów w dolinach i obniżeniach terenowych.
37
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
w perspektywie wieloletniej
8
9 10 11 12
Ocena ważności
w hierarchii
zadań
7
Potencjalne
źródła
finansowania
6
Szacunkowe
nakłady tys. zł
5
2012
2011
2010
4
2009
3
2008
2
2007
1
2006
Rodzaj
przedsięwzięcia
Opis
przedsięwzięcia
2005
L.p.
Termin realizacji
Jednostka
odpowied
zialna /
Jednostki
współprac
ujące
Cel
przedsięwzięcia
Tabela 15.
13
14
15
16
Zadania własne
1
P
2
P
3
I
4
5
P
P
6
P
7
P
38
Usuwanie, w ramach
uiszczanej opłaty,
wszystkich odpadów
wytwarzanych przez
mieszkańców.
Rozszerzenie zakresu
selekcji „u źródła”,
zwłaszcza wszelkiego
rodzaju opakowań i
frakcji odpadów
niebezpiecznych
zawartych w odpadach
komunalnych, w
szczególności
przeterminowanych
medykamentów i
opakowań po środkach
ochrony roślin.
Likwidacja mogilnika
Gmina/
Doprowadzenie do W ramach
uszczelnienia
systemu
systemu
gospodarki
odpadami
Budżet
03-003-1
Gminy, opłaty
użytkowników
systemu
Gmina/
Zakład
komunalny
Osiągniecie
W ramach
wymaganych
systemu
poziomów odzysku gospodarki
odpadami
plus
dodatkowe
nakłady
50,0
Budżet
03-003-1
Gminy, opłaty
użytkowników
systemu
Gmina/
Budżet gminy, 03-003-1
WFOSiGW
Inwentaryzacja
azbestowych pokryć
dachowych i
elewacyjnych oraz
urządzeń zawierających
PCB.
Podjęcie edukacji i
informacji, skierowanych
do lokalnych
przedsiębiorców, w
zakresie gospodarki
odpadami, a następnie,
we współdziałaniu ze
stosownymi organami
ochrony środowiska,
doprowadzenie do
kontroli zakładów
produkcyjnych i
usługowych
Uwzględnienie, podczas
aktualizacji Studium oraz
opracowywania planów
zagospodarowania
przestrzennego,
konieczności
ograniczania zmian
naturalnego
ukształtowania terenu,
Ustalenie granicy polnoleśnej
Gmina/
Ochrona
powierzchni ziemi i
wód podziemnych
Realizacja
obowiązków
ustawowych
Budżet Gminy 03-003-1
40,0
Gmina/
Uporządkowanie
gospodarki
odpadami przez
lokalnych
przedsiębiorców
W ramach Budżet Gminy 03-003-1
nakładów
na
funkcjonowa
nie
administracji
Gmina/
Ochrona
powierzchni ziemi
W ramach Budżet Gminy
prac
planistyczny
ch
szacowanyc
03-001-1
h łącznie na
450,0
Gmina/
nadleśnictw
o,
Realizacja zapisów
dokumentów
rządowych,
ochrona lasów
200,0
Budżet gminy/
środki
03-005-1
właścicieli i
zarządców
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
8
9
10
11
12
13
14
15
16
P
P/I
P
I
P
P/I
P
Przeprowadzenie
inwentaryzacji obszarów,
na których władający
doprowadził do
zanieczyszczenia gleby
lub ziemi (na przykład
poprzez niewłaściwe
wykorzystanie odpadów),
albo niekorzystnego
przekształcenia
naturalnego
ukształtowania terenu, z
zamiarem
doprowadzenia do
przeprowadzenia ich
rekultywacji.
Przeprowadzenie
inwentaryzacji tzw.
dzikich wysypisk
odpadów oraz
doprowadzenie do ich
likwidacji.
Uwzględnienie, podczas
aktualizacji Studium oraz
opracowywania planów
zagospodarowania
przestrzennego,
konieczności ochrony i
właściwego
wykorzystania warstwy
próchniczej gleby.
Odbudowa
zlikwidowanych rowów i
przepustów
przydrożnych przy
drogach gminnych
Gmina/
Starostwo
Powiatowe
30,0
Realizacja zapisów
ustawowych
odnośnie ochrony
powierzchni ziemi
Budżet
Gminy, środki
właścicieli
10,0
03-003-1
nieruchomości
Gmina/
Prewencyjne
zapobieganie
zjawisku
niszczenia warstwy
próchniczej
W ramach Budżet Gminy
prac
planistyczny
ch
szacowanyc
03-001-1
h łącznie na
450,0
Gmina/zarzą
d dróg
gminnych
Zapewnienie
właściwego
odwodnienia dróg
oraz
bezpieczeństwa
Opracowanie planu i
wdrożenie do realizacji
przeciwerozyjnych
pasów
zadrzewieniowych i
zalesieniowych
Gmina,
właściciele
gruntów/
Bieżąca kontrola
realizacji przez
mieszkańców
obowiązków w zakresie
utrzymania czystości i
porządku
Gmina/
Rozwijanie systemu
unieszkodliwiania
padłych zwierząt
Gmina/
powiatowy
lekarz
weterynarii
P/I
P
03-003-1
Gmina/
Uwzględnienie w
Gmina/
planowaniu
przestrzennym
konieczności ochrony
gruntów wartościowych z
punktu widzenia
gospodarki rolnej
Wsparcie rolników w
zakresie edukacji
odnośnie prawidłowego
zagospodarowania
obornika, gnojowicy i
gnojówki w fermach
zwierząt gospodarskich
Budżety
Gminy,
Starostwa
Realizacja zapisów
ustawowych
odnosnie ochrony
powierzchni ziemi
Gminy/
W ramach
nakładów
na układy
komunikacyj
ne
41.138,86
Ochrona gruntów W ramach
rolnych, ochrona
środków
krajobrazu,
przewidzian
ochrona miejsc
ych na
pracy
planowanie
przestrzenn
e, łącznie z
aktualizacją
Studium w
wys. 450,0
ochrona gruntów
W ramach
przed erozją,
nakładów
ochrona
na wykup
krajobrazu,
gruntów i
tworzenie
układy
łączników
komunikacyj
ekologicznych
ne, łącznie
w wysokości
48.468,86
Egzekucja zapisów W ramach
Regulaminu i
nakładów
nadzór nad
na
prawidłowym
funkcjonowa
funkcjonowanie
nie
systemu
administracji
gospodarki
i straży
odpadami, ochrona gminnej
krajobrazu,
Większa
W ramach
skuteczność i
nakładów
obniżenie kosztów na
funkcjonowa
nie
administracji
oraz
srodków
bedących w
dyspozycji
CGO
Ochrona
40,0
powierzchni ziemi i
wód
Środki
zarządcy dróg
gminnych
03-002-1
Budżet Gminy
03-001-1
Budżet
Gminy, środki
właścicieli i
zarządców,
fundusze
03-004-1
wspomagając
e
Budżet Gminy
03-003-1
Budżet
Gminy, środki
właścicieli
zwierząt
03-003-1
Budżet,
Gminy,
fundusz
ochrony
środowiska
03-005-1
39
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
17
I
18
Budowa systemów
Gmina/
kanalizacyjnych oraz
urządzeń technicznych
dla ujęcia i oczyszczenia
wód opadowych
spływających z
utwardzonych dróg i ulic
gminnych
Przeprowadzenie scaleń Gmina/
gruntów rolnych
Ochrona
W ramach Budżet
powierzchni ziemi, nakładów
Gminy, środki
ochrona wód
na budowę zarządcy dróg
układów
03-002-1
komunikacyj
nych
Budżet gminy,
środki
03-001-1
właścicieli
Ochrona
powierzchni ziemi,
Zadania koordynowane
1
I
Doprowadzenie systemu WZMiUW/
melioracji podstawowych
do zadowalającego
stanu technicznego
Produkcja zdrowej
żywności
2
P/I
Wypracowanie
standardów produktu
ekologicznego
3
4
5
6
7
8
9
40
P
P
I
P
I
P
I
Rolnicy/
ODR, izby
rolnicze,
Gmina,
zarząd
powiatu
Rząd/ ODR,
rolnicy, izby
rolnicze,
Gmina,
zarząd
powiatu
Wypracowanie programu
wdrażania ekologicznych
metod produkcji w
wytypowanych
gospodarstwach
ODR/
rolnicy, izby
rolnicze,
Gmina,
zarząd
powiatu
Rozwój przetwórstwa,
konfekcjonowania i
dystrybucji zdrowej
żywności
Rolnicy/
ODR izby
rolnicze,
Gmina,
zarząd
powiatu
ODR/
rolnicy, izby
rolnicze,
Gmina,
zarząd
powiatu
Optymalne zużycie
nawozów mineralnych i
środków ochrony roślin,
zapewnienie wzrostu
poziomu świadomości
ekologicznej wśród
rolników
Poprawa struktury
agrarnej gospodarstw
rolnych
Rolnicy/
rząd, zarząd
powiatu,
Gmina, izby
rolnicze,
ODR
Prowadzenie działalności Rolnicy/
gospodarczej w
rząd, izby
rolnictwie zgodnie z
rolnicze,
zasadami określonymi w ODR,
Kodeksie Dobrej Praktyki zarząd
Rolniczej
powiatu,
Gmina
Realizacja zadań
wynikających z
konieczności rekultywacji
gruntów
zdegradowanych
Właściciele
gruntów/
zarząd
powiatu,
gminy
Zapewnienie
właściwego
uwodnienia
gruntów, ochrona
przed
podtapianiem
Rozwój
gospodarczy,
konurencyjność
gospodarkimiejsca
pracy
W ramach Środki
środków
WZMiUW
bedacych w
dyspozycji
WZMiUW
Konkurencyjność
gospodarki
W ramach
możliwości
producentó
w i wielkości
wsparcia
W ramach
możliwości
producentó
w
Środki
producentów,
ODR
03-002-2
03-005-2
Budżet
Państwa,
fundusze
wspierające,
03-005-2
środki
organizacji
gospodarczyc
h
Konkurencyjność W ramach Budżet
gospodarki
możliwości Państwa,
organizacji fundusze
gospodarcz wspierające,
03-005-2
ych i
środki
wielkości
organizacji
wsparcia
gospodarczyc
h
Rozwój
W ramach Środki
gospodarczy,
możliwości producentów,
konurencyjność
producentó ODR
03-005-2
gospodarkimiejsca w i wielkości
pracy
wsparcia
Edukacja
producentów
rolnych
W ramach
możliwości
ODR,
organizacji
gospodarcz
ych i
środków
wspierający
ch
Dostosownie do
W ramach
wymogów rynku i możliwości
technologii
producentó
w i środków
wspierający
ch
Edukacja, ochrona W ramach
gruntów, wody,
możliwości
przyrody
ODR,
organizacji
gospodarcz
ych i
środków
wspierający
ch
Ochrona
Wielkość
powierzchni ziemi nakładów
uzależnione
jest od
oszacowani
a rozmiaru
ko9niecznyc
h do
przeprowad
zenia robót
ODR, środki
organizacji
gospodarczyc
h
03-005-2
Producenci
rolni
03-005-2
Producenci
rolni
03-005-2
Środki
właścicieli,
budżet
Powiatu
03-003-2
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
10
I
11
I
12
P/I
13
14
Prowadzenie prac
zalesieniowych na
gruntach o niskiej
przydatności rolniczej
Właściciele
gruntów/
zarząd
powiatu,
Gmina
Działania na rzecz
prawidłowego
zagospodarowania
obornika, gnojowicy,
gnojówki
Prowadzący
hodowlę i
chów zwierz.
Gospod./
zarząd
powiatu,
Gmina,
ODR, izby
rolnicze
Opracowanie i realizacja Wojewoda/
programu rolnozarząd
środowiskowego
powiatu,
Gmina
Scalanie i wymiana
gruntów rolnych
Zarząd
powiatu/
rolnicy
Doprowadzenie systemu
melioracji szczegółowych
do zadowalającego
stanu technicznego.
spółka
wodna/
Staroswo,
Gmina
P/I
I
Zwiększanie
stopnia zalesienia
Gminy, tworzenie
łączników
ekologicznych
Środki
właścicieli,
budżet
03-005-2
Powiatu,
fundusze
wspierające
Ochrona
W ramach Środki
powierzchni ziemi, możliwości producentów
wód
producentó rolnych,
w rolnych i fundusze
w miarę
wspomagając 03-005-2
pozyskiwani e
a środków
wspomagają
cych
Dostosowanie
Zgodnie z
Budżet
produkcji rolnej do możliwościa Państwa,
zasad rozwoju
mi budżetu fundusze
zrównowazonego Państwa i w wspomagając
miarę
e
03-005-2
pozyskiwani
a środków
wspomagają
cych
Poprawa struktury Ramach
Budżet
agrarnej
środków
Państwa
gospodarstw
będących w
duspozycji
03-001-2
służb
powiatowyc
h
Utrzymanie
Środki spółki
właściwego
wodnej,
stopnia
300,0 marszałka,
03-002-2
uwilgocenia gleb
Starostwa i
Gminy
5.000,0
3.4. Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych
3.4.1. Analiza stanu istniejącego
Pod względem geologicznym gmina Zbójna położona jest w obrębie wielkiej jednostki
tektonicznej, zwanej Niecką Mazowiecką. W budowie podłoża udział biorą utwory kredowe i
trzeciorzędowe przykryte utworami czwartorzędowymi. Bezpośrednie podłoże osadów
czwartorzędowych stanowią trzeciorzędowe piaski, iły, mułki mioceńskie. Strop osadów
trzeciorzędowych (mioceńskich), w przybliżeniu występuje na głębokości około 150 – 180 m ppt.
Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady plejstoceńskie i holoceńskie.
 utwory plejstoceńskie reprezentowane są głównie przez gliny i piaski akumulacji
lodowcowej oraz piaski wodnolodowcowe. Gliny występują na powierzchni terenu na
niewielkich powierzchniach w północno-wschodniej części gminy. Są to głównie gliny
piaszczyste o konsystencji twardo plastycznej. Piaski lodowcowe występują w
sąsiedztwie glin. Piaski i żwiry akumulacji wodnolodowcowej występują na obszarze
sandru. Żwiry budują wyżej wymienione obszary sandru, bądź występują razem z
piaskiem w formie domieszek.
 Utwory holoceńskie reprezentowane są przez piaski, namuły rzeczne oraz torfy.
Piaski i namuły rzeczne związane są z terenami zalewowymi rzek. Osady bagienne
wypełniają dna obniżeń i zagłębień terenu. Są to grunty słabonośne, niekorzystne dla
budownictwa.
Rzeźba terenu gminy jest wynikiem jego budowy i ewolucji morfologicznej w stosunkowo
niedalekiej przeszłości geologicznej. Około 70% obszaru gminy leży na sandrze kurpiowskim.
Jest to wielka równina piaszczysta (fluwioglacjalna), powstała głównie podczas ostatniego
zlodowacenia bałtyckiego i jego poszczególnych faz recesyjnych.
Cały obszar gminy charakteryzuje się rzeźbą płaską, a dość znaczne niekiedy deniwelacje
terenu są z jednej strony rezultatem nadbudowy eolicznej (wydmy), z drugiej zaś różnicą
poziomów między dnem doliny Narwi, sandrem i powierzchnią wyspy wysoczyznowej, na której
położone są grunty wsi Dobrylas, częściowo Jurki, Dębniki i Pianki.
Powierzchnia sandru uległa w niedalekiej przeszłości geologicznej dość silnemu
zwydmieniu. Dotyczy to w szczególności obszarów pod lasami, które nieco bardziej wyniesione
były bardziej podatne na przewiewanie niż obszary sąsiadujące z zabagnionymi obniżeniami
terenu.
41
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Doliny rzeczne natomiast, leżą niżej od równiny sandrowej o ok. 3-4 m, a na odcinku
Dębniki-Dobrylas nawet o ok. 20 m niżej od powierzchni wyspy wysoczyznowej.
Najbardziej wyniesiony jest tutaj obszar między Zbójną i dolina Pisy. Wznosi się na
wysokość 138 m nad skarpę dolinną koło wsi Dobrylas – Gałki i opada bardzo łagodnie ku wsi
Zbójna, gdzie na wschód od niej osiąga zaledwie 109-110 m n.p.m. w kulminacji swej (Góra
Zbójeńska – wydma) osiąga on nawet 140,1 m n.p.m.
Kopaliny
Na terenie gminy występują udokumentowane złoża piasku, rudy darniowej i torfu. Złoża te
nie są eksploatowane. Nie stwierdzono występowania surowców o większym znaczeniu
gospodarczym. Występujące na terenie gminy piaski mają znaczenie lokalne i wykorzystywane są
na potrzeby lokalnego budownictwa. Brak punktów eksploatacji stałej, występuje natomiast 45
punktów eksploatacji dorywczej i 6 punktów eksploatacji zaniechanej. Udokumentowanym lecz
nie eksploatowanym złożem piasków kwarcowowych do cegły wapienno-piaskowej jest złoże
„Dobrylas” o zasobach 5.240.000 m3 piasku kwarcowego (powierzchnia 64 ha, miąższość 8,6 m).
Wody podziemne
Głębokość zalegania wód podziemnych kształtuje się na terenie gminy różnie, zależnie od
rzeźby terenu, przepuszczalności skał, śródmorenowych przewarstwień żwirowo-piaszczystych i
działalności człowieka. Najwyżej wody te występują w dolinie Pisy. Na obszarze sandru i w
dolinach Szkwy i Narwi, poziom wód gruntowych występuje już znacznie niżej, a główną
przyczyną jego zróżnicowania jest mikrorzeźba terenu. Najniżej występują wody gruntowe na
ostańcu wysoczyzny morenowej.
Na większości obszaru gminy występuje ciągły poziom wód gruntowych o swobodnym
zwierciadle, utrzymujący się na gruntach łatwo przepuszczalnych – piaskach i żwirach. Północna
część gminy położona jest nad Głównym Zbiornikiem Wód Podziemnych nr 216 – Sandr
Kurpiowski.
Na terenie gminy znajduje się jedno ujęcie wód zlokalizowane we wsi Zbójna zaopatrujące w
wodę Zbójną, Dębniki, Dobrylas. Zlokalizowane jest ono na wschodnim krańcu wsi Zbójna, w
pobliżu drogi wojewódzkiej Łomża – Myszyniec. Dla ujęcia tego ustanowiona jest strefa ochrony
pośredniej o zmiennym promieniu – na kierunku odpływu od strony zachodniej 21 m i na kierunku
dopływu od strony wschodniej i północnej 27 m. W obszarze strefy zabrania się wprowadzania
ścieków do ziemi, nawożenia gnojowicą, stosowania środków ochrony roślin, I, II i III klasy
toksyczności oraz lokalizowania ferm hodowlanych. Wyznaczony został również zewnętrzny teren
ochrony pośredniej o zmiennym promieniu: na kierunku dopływu (północno-wschodnim) 1080 m i
na kierunku odpływu (południowo-zachodnim) 158 m.
3.4.1.1. Problem nieużytkowanych studni i ujęć wody
Nieużytkowane studnie i ujęcia wody powinny być poddane przeglądowi mającemu na celu:
 ocenę sprawności studni lub ujęcia,
 dokumentowanie analizy potrzeby istnienia studni lub ujęcia w kontekście dokonanych
zmian w zagospodarowaniu przestrzennym danego obszaru oraz zmian skali
wykorzystania wód podziemnych,
 dokonanie analizy jakości ujmowanej wody.
W wyniku opisanych wyżej działań powinna być podjęta świadoma decyzja o
pozostawieniu studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji
nieczynnych i niesprawnych studni.
Przy podejmowaniu decyzji należy uwzględniać fakt, iż nieczynne i niesprawne studnie
stanowią zagrożenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć powinna być
dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze.
3.4.2. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu
42
Ocena ważności
w hierarchii
zadań
Potencjalne
źródła
finansowania
Szacunkowe
nakłady tys. zł
Cel
przedsięwzięcia
2012
2011
2010
2009
2008
2007
Termin realizacji
2006
Jednostka
odpowiedzi
Opis
alna /
przedsięwzięcia
Jednostki
współpracuj
ące
2005
L.p.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Tabela 16. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
13
14
15
16
Zadania własne
1
2
3
P
P
 Ochrona jakości
wód podziemnych,
 racjonalizacja
zapisów
miejscowych
planów
zagospodarowania
przestrzennego
Rozbudowa
kanalizacji
sanitarnych
Ochrona jakości
wód podziemnych
gminya zakład
komunalny
Likwidowanie
niekontrolowanych
zrzutów ścieków
5
6
P
Ochrona jakości
wód podziemnych
Gmina
Budowa 200
przydomowych
Gmina
oczyszczalni ścieków
Ochrona jakości
wód podziemnych
Budowa zbiorników
na gnojowicę na
terenie gminy
Ochrona jakości
wód podziemnych
Budowa gminnej
oczyszczalni ścieków
7
Zaprowadzenie
ewidencji zbiorników
bezodpływowych.
Gmina
Gmina
Gmina/
Rozbudowa sieci
wodociągowej
9
P
11
P
12
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
I
10
I
Tworzenie
właściwych
warunków dla
ochrony jakości
wód podziemnych
Ujmowanie
ustanowionych stref
ochronnych ujęć wód
podziemnych w
miejscowych planach Gmina/ organy
zagospodarowania
uzgadniające
przestrzennego.
plany
I
4
8
Dostosowanie stref
ochronnych ujęć wód
podziemnych do
aktualnych przepisów
Gmina/
komunalni
właściciele
ujęć
Utrzymywanie
należytego stanu
sanitarnego, porządku
i czystości w strefach
ochronnych wód
podziemnych
wodociągów
komunalnych
Eksploatacja ujęć wód
podziemnych zgodnie
z ich naturalnymi
zasobami
Likwidacja zbiorników
na ścieki bytowe
powstałych w nie
eksploatowanych
studniach kopanych
Ochrona jakości
wód podziemnych
Likwidacja źródeł
zanieczyszczeń,
ochrona jakości
wód podziemnych
Zapewnienie
dostawy wody
wszystkim
mieszkańcowm
Środki
właścicieli,
40,0 budżet Gminy
W ramach
Budżet Gminy
środków
przeznaczony
ch na
aktualizację
studium
irealizaję
planów
zagospodaro
wania w wys.
450,0
Budżet Gminy,
środki firm
komunalnych,
fundusze
35.300,0
ochrony
środowiska,
fundusze
strukturalne
Budżet Gminy,
środki firm,
fundusze
ochrony
środowiska
Budżet Gminy,
środki
właścicieli
nieruchomości
Budżet Gminy,
środki
właścicieli,
fundusze
ochrony
środowiska
Budżet gminy,
fundusze
ochrony
środowiska
Budżet Gminy
Środki
przedsiębiorst
w
komunalnych
Środki własne
właścicieli
Ochrona zasobów
wód podziemnych
Likwidacja źródeł
zanieczyszczeń,
ochrona jakości
wód podziemnych
04-002-1
04-002-1
04-002-1
04-002-1
04-002-1
Budżet Gminy,
przedsiębiorst
w
komunalnych,
04-002-1
prywatnych
inwestorów,
strukturalne
UE
Środki
przedsiębiorst
w
komunalnych
04-002-1
Gmina/
przedsiębiorst
wa komunalne
Gmina,
właściciele
studni
04-001-1
04-002-1
Ochrona jakości
wód podziemnych
przedsiębiorst
wo komunalne/
Gmina
04-002-1
100,0
04-002-1
04-002-1
43
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
13
P
Ewidencja studni
wierconych, których
budowa nie wymagała
pozwolenia, mająca
na celu
Gmina,Starost
doprowadzenie do
wo
sprawdzenia czy
zostały we właściwy
sposób zamknięte i
zabezpieczone
Ochrona wód
podziemnych
W ramach
Budżet Gminy,
nakładów na
funkcjonowan
ie
administracji
04-002-1
Zadania koordynowane
1
2
3
4
5
44
Racjonalizacja
gospodarowania
wodą podziemną
poprzez dostosowanie
przyznawanych w
pozwoleniach
wodnoprawnych
poborów wód do
P rzeczywistych potrzeb
użytkowników w
ramach ustalonych w
dokumentacjach
hydrogeologicznych,
dla poszczególnych
ujęć , zasobów
eksploatacyjnych lub
dyspozycyjnych
Podniesienie
efektywności ochrony
wód podziemnych, a
P
w szczególności
Głównego Zbiornika
Wód Podziemnych
Propagowanie dobrej
praktyki rolniczej
polegającej na
P stosowaniu
właściwych dawek
nawozów sztucznych i
naturalnych
Wykorzystanie
zweryfikowanych
zasobów
eksploatacyjnych ujęć
wód podziemnych i
P
danych dotyczących
poborów do bilansu
wodno –
gospodarczego
województwa
Racjonalna
gospodarka studniami
głębinowymi,
P/I
likwidacja
nieczynnych ujęć
wody
RZGW,
Starosta/
Gmina,
właściciele
ujęć
Stworzenie
zintegrowanego
systemu
zarządzania
wodami
podziemnymi
W ramach
nakładów na
funkcjonowa
nie
administracji
Środki RZGW,
Budżet
Powiatu, inne
fundusze
04-002-2
RZGW/ WIOŚ,
ODR, Gmina
Ochrona jakości
wód podziemnych
WODR/ Gmina
Likwidacja źródeł
zanieczyszczeń,
ochrona jakości
wód podziemnych
GFOŚiGW,
PFOŚiGW,
budżet
40,0 województwa
RZGW/
Gmina,właścici
ele ujęć
Ochrona zasobów
wód podziemnych
Budżet RZGW,
Gminy,
przedsiębiorst
w
komunalnych,
10,0
04-002-2
prywatnych
inwestorów,
strukturalne
właściciele
ujęć/ WIOŚ,
wojewoda,
Gmina
Ochrona jakości
wód podziemnych
W ramach
nakładów na
funkcjonowa
nie
administracji
Środki RZGW,
Budżet
Powiatu, inne
04-002-2
fundusze
04-005-2
Środki
właścicieli ujęć
50,0
04-002-2
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
4. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji
w perspektywie wieloletniej, w sferze zrównoważonego wykorzystania surowców,
materiałów, wody i energii
4.1. Zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki
4.1.1. Analiza stanu istniejącego
4.1.1.1. Analiza zużycia wody
Tabela 17 Zużycie wody w gminie Zbójna w latach 1999 - 2003
Zużycie wody
1999
2000
2001
2002
2003
Ogółem
166.0
82.2
71.9
86.8
79.2
Rolnictwo i leśnictwo
132
47
40
56
44
Wodociągi sieciowe
34.0
35.2
31.9
30.8
35.2
Źródło: GUS
W ostatnich latach spada zużycie wody, zwłaszcza w rolnictwie i leśnictwie. Lekki wzrost
zauważalny jest w gospodarstwach domowych z sieci wodociągowej.
Zmniejszenie zużycia wody jest tendencją ogólnokrajową, a wiąże się przede wszystkim ze
spadkiem liczby ludności i upadkiem zakładów zwłaszcza o słabo rozwiniętych technologiach.
Przy ciągłym wzroście cen wody oraz zamontowanych wodomierzach, najsłuszniejszym
rozwiązaniem dla mieszkańców jest oszczędzanie wody.
4.1.1.2. Analiza stanu izolacji termicznej obiektów budowlanych, zapotrzebowanie na ciepło
Na terenie gminy brak jest sieci cieplnej. Głównymi dostawcami energii cieplnej są
niewielkie lokalne kotłownie. Do większych kotłowni należy zaliczyć te istniejące przy szkołach i
urzędach. W ostatnim okresie w gminie coraz więcej oddawanych jest do użytku kotłowni
ekologicznych na olej opałowy i gaz.
Tabela 18 Mieszkania zamieszkane według okresu budowy budynku
Przed
191819451971197919892001Będące
1918
1944
1970
1978
1988
2000
2002
w
budowie
18
120
457
163
187
121
8
1
Źródło: GUS 2002
Nie
ustalono
Razem
1
1076
Jak wynika z powyższego zestawienia najwięcej budynków powstało w latach
powojennych. Najnowszej zabudowy, powstałej od początku lat 90-tych jest stosunkowo
niewiele (12%). Można przypuszczać, że niewiele budynków wykończonych jest zgodnie z
nowymi normami budowlanymi, bez docieplenia i z nieszczelnymi oknami. W starszego typu
budynkach zapotrzebowanie na ciepło jest wyższe, co wiąże się z większym zużyciem energii.
Niezbędna jest zatem termomodernizacja budynków.
4.1.1.3. Możliwości racjonalizacji energetycznych potrzeb transportu
Energetyczne potrzeby transportu należy przede wszystkim ograniczać bezpośrednio
poprzez szeroko rozumianą racjonalizację przewozów oraz pośrednio poprzez wydłużanie cyklu
życia produktów. Wiąże się z tym konieczność opracowania programu obniżenia
energochłonności przewozów osobowych i towarowych.
W tym celu niezbędne jest promowanie takich form transportu, który zapewni optymalne
jego wykorzystanie przy maksymalnym dopuszczalnym obciążeniu. Odbywać się to będzie
poprzez m.in.: rozwój różnorodnych sieci komunikacyjnych, ich racjonalne wykorzystanie,
optymalizowanie środków transportu, ale także poprzez promowanie i wdrażanie systemów
zarządzania środowiskowego, zidentyfikowanie istotnych problemów środowiskowych (w tym
także oddziaływania transportu) i wdrożenia odpowiednich procedur postępowania oraz
prowadzenia w ramach systemu wymaganej dokumentacji.
4.1.2. Przewidywane kierunki zmian
Zakładając dalszy spadek liczby ludności w gminie Zbójna, oraz kreowanie rozwoju gminy z
naciskiem na zachowanie walorów przyrodniczo-kulturowych, można przypuszczać, że nastąpi
dalsze zmniejszenie zużycia wody.
45
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Przy planowanej rozbudowie sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalni ścieków nastąpi wzrost
zużycia energii co związane jest z technologią oczyszczania ścieków.
Po przeprowadzeniu termomodernizacji budynków możliwy jest spadek zużycia energii
potrzebnej do ogrzania budynków.
Zmniejszenie zużycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych
jest także najbardziej racjonalnym podejściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Z jednej
strony zmniejsza się presja na środowisko, a z drugiej mniejsze są opłaty za gospodarcze
korzystanie ze środowiska, mniejsze koszty energii i surowców stosowanych w produkcji.
Realizacja powyższego celu ekologicznego zależy przede wszystkim od działań
podejmowanych przez przemysł i energetykę zawodową, a także przez sferę komunalną.
4.1.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu
Województwa i Powiatu
Z Programu ochrony środowiska dla powiatu łomżyńskiego wynikają następujące
przedsięwzięcia:
 restrukturyzacja poboru wody dla celów użytkowych, w taki sposób, aby zasoby wód
podziemnych były użytkowane wyłącznie dla potrzeb ludności, jako woda do picia i
surowiec dla przemysłu spożywczego,
 zmniejszenie wodochłonności produkcji przemysłowej oraz wprowadzanie
zamkniętych obiegów wody.
4.1.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
W zakresie zmniejszenia energochłonności, w Studium przedstawiono następujące zadania:
 sukcesywne zwiększenie udziału proekologicznych nośników energii zmniejszających
zanieczyszczenie środowiska,
 zmniejszenie zużycia ciepła poprzez termomodernizację budynków o złych
warunkach termoizolacyjnych
 wprowadzanie nowych rozwiązań technicznych i technologicznych zwiększających
efektywność, ułatwiających obsługę i zmniejszających koszty eksploatacji (dotyczy w
szczególności sprawności kotłów i ich automatyzacji).
4.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
w perspektywie wieloletniej.
Ocena ważności w
hierarchii zadań
2012
2011
2010
2009
2008
5 6 7 8 9 10 11 12
Potencjalne źródła
finansowania
4
Szacunkowe
nakłady tys.zł
3
2007
2
2006
1
Jednostka
odpowiedzialna /
Opis przedsięwzięcia
Jednostki
współpracujące
2005
Lp.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Termin realizacji
Cel przedsięwzięcia
Tabela 19.
13
14
15
16
Zadania własne
1
2
3
46
Wdrożenie mechanizmów
ekonomicznych i kontrolnych
P mających na celu ograniczenie
zużycia wody podziemnej
Gmina/
Przedsiebiorstwo
Komunalne
Zgodne z
przepisami
ukształtowan
ie taryf
Opracowanie i uchwalenie
projektu założeń do planu
P
zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe
Gmina/
Ograniczeni
e zużycia
energii,
Gmina/Przedsiębio
rstwo komunalne
Realizacja
obowiązku
ustawowego
Opracowanie i uchwalenie
wieloletniego planu rozwoju i
modernizacji urządzeń
wodociągowych i
kanalizacyjnych
Budżet
Gminy, środki
przedsiebiors 05-002-1
twa
komunalnego
Budżet
Gminy
50,0
05-009-1
Budżet
Gminy, środki
Przedsiębiors
05-002-1
twa
komunalnego
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Kontynuacja termomodernizacji
budynków komunalnych
4
Gmina/
I
Kontynuacja modernizacji
oświetlenia ulicznego oraz
drogowego
5
I
6
Podejmowanie działań
stymulujących rozwój rynku
P surowców wtórnych
Gmina/ zarządy
dróg
Gmina/
Ograniczeni
e zużycia
energii,
ograniczenie
emisji
Ograniczeni
e zużycia
energii,
ochrona
powietrza
Zmniejszeni
e
materiałochł
onności w
tym
odpadowości
W ramach
środków na
mieszkania
socjalne w
wys. 3.500,0
W ramach
opłat
eksploatacyj
nych
Środki
producentów
energii
uzależnione
od sytuacji
rynkowej
Budżet
Gminy
05-009-1
Budżet
Gminy
05-009-1
Budżet
Gminy, środki
zarządzające
05-009-1
go systemem
Zadania koordynowane
1
2
3
4
Wykorzystywanie energii
odnawialnej
właściciele/Powiat,
Gmina
Ograniczeni
e zużycia
surowców
nieodnawialn
ych
Modernizacja i rozbudowa sieci
elektroenergetycznych
PSE, ZE/ Powiat,
Gmina
Eliminacja
strat,
poprawa
jakości
krajobrazu
Ograniczeni
e zużycia
surowców
nieodnawialn
ych
I
I
Wymiana, źródeł energii cieplnej Właściciele/ zarząd
zasilanych paliwem
powiatu, Gmina
nieodnawialnym na urządzenia,
I
o mniejszym stopniu
negatywnego oddziaływania na
środowisko
Gmina, Starostwo,
Opracowanie planu
Urząd
wykorzystania różnych
Marszałkowski,
P technologii w zakresie
właściciele posesji
“termomodernizacji” budynków
Ograniczeni
e zużycia
energii,
ochrona
powietrza,
edukacja
Środki
producentów,
fundusze
05-009-2
wspomagając
e
Środki PSE,
ZE, inne
fundusze
W miarę
rozwoju
rynku i
opłacalności
Środki
właścicieli,
inne
fundusze
05-009-2
05-009-2
Budżet
samorządów,
WFOŚiGW
30,0
05-009-2
Fundusze
strukt.
4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej
4.2.1. Analiza stanu istniejącego
4.2.1.1. Klimat
4.2.1.2. Analiza stanu i możliwości korzystania z energii wiatru
Jak wynika z poniższej mapki, na obszarze gminy Zbójna występują mało korzystne
warunki wiatrowe do pozyskiwania energii wiatrowej.
47
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Rysunek 2 Strefy energetyczne wiatru w Polsce
4.2.1.3. Analiza stanu i możliwości wykorzystania energii wodnej
Istnieje możliwość budowy małych elektrowni wodnych na rzekach Narew i Pisa. Ponieważ
brak zapisów na ten temat w programach wyższego szczebla, inwestycja ta wymaga
przeprowadzenia dokładnej analizy wstępnej.
4.2.1.4. Analiza stopnia korzystania z energii biomasy i odpadów z drewna
Teren gminy posiada duże obszary upraw rolnych i hodowli, które są potencjalnym źródłem
energii z biomasy. Ponadto istnieją dogodne warunki uprawiania roślin do celów energetycznych
(wydajne gatunki wierzb i topoli). Gleby o niższej klasie bonitacyjne mogą być wykorzystywane
do uprawy wierzby energetycznej. Ponieważ wierzba nie ma wielkich wymagań glebowych,
może być uprawiana na glebach klasy III – V, a także na glebach podmokłych i
zanieczyszczonych. Zebrana biomasa ma wysoką wartość energetyczną, konkurencyjną w
stosunku do tradycyjnych źródeł energii (także cenowo).
48
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
4.2.1.5. Analiza możliwości wykorzystania energii słonecznej
Rysunek 3 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego
padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m2/rok. Liczby wskazują całkowite
zasoby energii promieniowania słonecznego w ciągu roku dla wskazanych rejonów kraju
Tabela 20 Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski
Rejon
Pas nadmorski
Wschodnia część Polski
Centralna część Polski
Zachodnia część Polski z górnym
dorzeczem Odry
Południowa część polski
Południowo-zachodnia część Polski
obejmująca obszar Sudetów z Tuchowem
Rok
(I – XII)
1076
1081
985
Półrocze letnie
(IV – IX)
881
821
785
Sezon letni
(VI – VIII)
497
461
449
Półrocze zimowe
(X – III)
195
260
200
985
785
438
204
962
682
373
280
950
712
712
238
W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania
słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę
energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Największe
szanse rozwoju w krótkim okresie mają technologie konwersji termicznej energii promieniowania
słonecznego, oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Ze względu na wysoki udział
promieniowania rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym, praktycznego
znaczenia w naszych warunkach nie mają słoneczne technologie wysokotemperaturowe oparte
na koncentratorach promieniowania słonecznego.
Jak wynika z powyższej mapy gmina Zbójna posiada sprzyjające warunki do pozyskiwania
energii słonecznej.
4.2.1.6. Analiza możliwości wykorzystania energii geotermalnej
W gminie występuje możliwość wykorzystania energii cieplnej z głębi ziemi poprzez pompy
cieplne.
49
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Rysunek 4 Mapa temperatury w stropie utworów jury dolnej na Niżu Polskim
4.2.2. Przewidywane kierunki zmian
Szansą na bliższą i dalszą przyszłość jest upowszechnianie nowoczesnych form
infrastruktury wspomagającej przedsiębiorczość. Energetyka ze źródeł odnawialnych będzie się
coraz lepiej rozwijać zwłaszcza na terenach wiejskich, np. uprawa plantacji energetycznych.
Będzie to warunkowało wielofunkcyjny rozwój wsi.
Należałoby:
 Opracować program oszczędzania energii dla gmin powiatu łomżyńskiego oraz
wykorzystania energii odnawialnej dla potrzeb produkcyjnych może przyczynić się
do rozwoju drobnej przedsiębiorczości opartej o wykorzystanie OZE. Aczkolwiek
Samorząd nie ma możliwości ingerencji w działalność gospodarczą swoich
mieszkańców, to jednak może być inicjatorem modelowych instalacji
wykorzystujących OZE, czy wreszcie ułatwić pozyskanie funduszy
przedakcesyjnych.
 Opracować Projekty założeń planów energetycznych uwzględniających OZE.
 Przeprowadzić edukację mieszkańców w zakresie wykorzystania odnawialnych
źródeł energii.
 Wdrożyć instalacje pilotowe w zakresie wykorzystana energii słonecznej, biomasy
do podgrzewania wody na cele bytowe w budynkach komunalnych lub gminnych
użyteczności publicznej.
4.2.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających bezpośrednio lub
pośrednio z Programu województwa i powiatu przewidzianych do realizacji w ramach
Programu
Z Programu powiatowego najważniejszym przedsięwzięciem jest realizacja inwestycji
związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.
4.2.4. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu
Tabela 21. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu - odnawialne
źródła energii
50
8
9 10 11 12
Ocena ważności
w hierarchii
zadań
7
Potencjalne
źródła
finansowania
6
Szacunkowe
nakłady zł
5
Cel
przedsięwzięcia
2012
2011
2009
2010
2008
4
2007
3
2006
2
Termin realizacji
2005
1
Opis
przedsięwzięcia
Jednostka
odpowiedzialna /
Jednostki
współpracujące
L.p.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
13
14
15
16
W ramach
środków
przeznaczonych
na promocję
Zadania własne
1
2
3
4
5
6
P
P
P
P
P
P
Środki
inwestorów,
fundusze
06-009-1
ochrony
środowiska
Budżet Gminy,
inne fundusze
Wspieranie inicjatyw w
zakresie wykorzystania
energii odnawialnej
Gmina/
inwestorzy
Ograniczenie
zużycia
zasobów
nieodnawialnych
Opracowanie gminnej
strategii wykorzystanie
odnawialnych źródeł
energii (zbilansowanie
potrzeb energetycznych
na cele suszarnicze z
wykorzystaniem
kolektorów słonecznych,
zbilansowanie biomasy
itp.)
Przygotowanie w Gminie
listy priorytetów w
zakresie wykorzystania
OZE
Gmina/
Oszczędność
W ramach
zasobów
środków
nieodnawialnych przeznaczonych
na opracowanie
założeń do planu
zaop. W energię
w wys. 50,0
Gmina/
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd.
władze
Powiatu
Oszczędność
W ramach
Budżety
zasobów
środków
samorządów,
nieodnawialnych przeznaczonych inne fundusze
na opracowanie
06-009-1
założeń do planu
zaop. W energię
w wys. 50,0
Stworzenie sprawnie
funkcjonującego systemu
konsultacji w gminie
dotyczących problemów
OZE, przy współpracy z
ODR
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
władze Gminy
i Powiatu
Budżety
samorządów,
fundusze
wspomagające
Powiązanie rozwoju
drobnej
przedsiębiorczości na
szczeblu gminy z
wykorzystaniem OZE
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
władze Gminy
i Powiatu
Oszczędność
W ramach
zasobów
środków ODR,
nieodnawialnych budżetu
przeznaczonego
na promocję i
możliwości
pozyskania
funduszy
wspomagających
Oszczędność
W miarę
zasobów
posiadania
nieodnawialnych środków i
gotowości
organizacji
gospodarczych
Restrykcyjne
przestrzeganie zakazu
wypalania łąk, ściernisk,
nieużytków itp.
Gmina/
organizacje
pozarząd.
władze
Powiatu
Oszczędność
W ramach
zasobów
nakładów na
nieodnawialnych funkcjonowanie
administracji
Budżet Gminy
06-009-1
06-009-1
Budżety
samorządów,
fundusze
lokalnych
06-009-1
organizacji
gospodarczych
06-004-1
Zadania koordynowane
Edukacja w zakresie
OZE
1
2
P
I
Pilotażowe wdrożenia w
zakresie wykorzystania
energii słonecznej i
energii biomasy
Promowanie źródeł
energii odnawialnej
3
P
Organizacje
społeczne i
zawodowe,
gazety lokalne/
władze
Powiatu i
Gminy
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
władze Gminy,
Powiatu
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
Władze Gminy
i Powiatu
Oszczędność
W miarę
zasobów
możliwości
nieodnawialnych funduszy
ochrony
środowiska
Budżety
samorządów,
fundusze
ochrony
środowiska
06-009-2
Oszczędność
zasobów
nieodnawialnych
Budżety
samorządów,
inne fundusze
140,0
06-009-2
w tym
strukturalne
UE
Oszczędność
W miarę
Budżety
zasobów
możliwości
samorządów,
nieodnawialnych funduszy
inne fundusze
ochrony
w tym
06-009-2
środowiska
strukturalne
UE
51
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
4
P
5
P
6
P
7
P
Opracowanie strategii
wykorzystania
odnawialnych źródeł
energii
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
Władze Gminy
i Powiatu
Oszczędność
W miarę
zasobów
możliwości
nieodnawialnych funduszy
ochrony
środowiska
Budżety
samorządów,
inne fundusze
w tym
06-009-2
strukturalne
UE
Zbilansowanie potrzeb
energetycznych na cele
suszarnicze, które mogą
być zrealizowane przy
wykorzystaniu
powietrznych kolektorów
słonecznych
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
władze Gminy
i Powiatu
Oszczędność
W miarę
zasobów
możliwości
nieodnawialnych pozyskania
środków
Budżety
samorządów,
inne fundusze
w tym
06-009-2
strukturalne
UE
Wspieranie inicjatyw
podejmowanych w
zakresie zastępowania,
jako nośnika energii,
paliwa stałego źródłami
energii odnawialnej
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
władze Gminy
i Powiatu
Oszczędność
W miarę
zasobów
możliwości
nieodnawialnych pozyskania
środków
Budżety
samorządów,
inne fundusze
w tym
06-009-2
strukturalne
UE
Sporządzenie bilansu
biomasy: drewna i słomy
możliwej do
wykorzystania na cele
energetyczne.
ośrodki
doradcze,
organizacje
pozarząd. /
władze Gminy
i Powiatu
Oszczędność
W miarę
zasobów
możliwości
nieodnawialnych pozyskania
środków
Budżety
samorządów,
inne fundusze
06-009-2
w tym
strukturalne
UE
4.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
4.3.1. Analiza stanu istniejącego
Teren gminy Zbójna położony jest na obszarze zlewni rzeki Narwi, która jest prawobrzeżnym
dopływem Wisły. Narew na terenie gminy nie jest uregulowana i przy wysokich stanach wody
przeważnie zalewa w całości obszar tarasu zalewowego niższego.
Wahania stanów wody w Narwi, na stacji wodowskazowej w Nowogrodzie, wynoszą ponad
3,5 m. Natomiast różnice w poziomie stanów wody pochodzące z ekstremalnych obserwacji z
okresu wieloletniego wynoszą ponad 4,0 m (max 4,90 m). W pobliżu Nowogrodu rzeka Narew
przyjmuje wody rzeki Pisy.
Pisa jest lewobrzeżnym dopływem Narwi i odwadnia północno-wschodnią część terenu
gminy. Charakteryzuje się ona na omawianym odcinku licznymi meandrami , co należy tłumaczyć
równinnością terenu oraz małymi spadkami rzeki w profilu podłużnym. Jest rzeką
nieuregulowaną, jej szerokie dno jest okresowo silnie podmokłe i corocznie zalewane przez wody
powodziowe. W okresach wiosennych i jesienią dolina jest jednym wielkim mokradłem,
rozdzielonym suchszymi kępami wyższego poziomu terasowego. Poziom wód gruntowych układa
się tu tylko nieco poniżej powierzchni terenu. Na podstawie danych wodowskazowych w
miejscowości Dobrylas, amplituda wahań rocznych stanów wody w rzece przekracza niewiele
ponad 1,0 m. Natomiast różnica w poziomie stanów wody pochodzących z ekstremalnych
obserwacji okresu wieloletniego wynosi ponad 2,0 m.
Obszar gminy ma dobrze rozwinięta sieć rzeczną i dobry odpływ powierzchniowy. Jest on
lepszy dzięki zmeliorowanym użytkom zielonym. Nadmiar wód opadowych i roztopowych w
częściach peryferyjnych gminy zbierają rzeki Szkwa i Pisa wraz z mniejszymi dopływami i
odprowadzają je do Narwi. Centralna część sandru w granicach gminy odwadniana jest przez
cieki bezimienne, z których jeden przepływa przez Laski, Osowiec, Rude Osowiecką, drugi przez
obręby Zbójna i Pianki. Oba cieki maja postać największych rowów w okolicy i wraz z całą siecią
rowów podrzędnych odprowadzają nadmiary wody do Narwi.
Wszystkie cieki obszaru sandrowego wykazują zależność od ogólnego nachylenia jego
powierzchni – płyną zgodnie z jego ukształtowaniem, ku południowi. Nadmiar wód opadowych z
wyspy wysoczyznowej odprowadzają cieki okresowo, wykorzystując występujące tu suche dolinki.
Duża rozległość obszaru dolin rzek Pisy i Narwi oraz znaczne oddalenie terenów
zabudowanych jak również lokalizacja ich na terenach położonych ponad poziom rozlewanego
przez rzekę lustra wody, powodują, iż wody powodziowe na obszarze gminy nie stwarzają
większego zagrożenia dla terenów zabudowy wiejskiej.
4.3.1.1. Stan i potrzeby w zakresie budowy i modernizacji obiektów chroniących przed
powodzią
Gmina Zbójna posiada opracowane „Studium dla obszarów nieobwałowanych narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi – obszary zagrożenia powodziowego, rzeka Narew”.
52
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Brak obwałowań rzek.
4.3.1.2. Możliwości i potrzeby retencjonowania wody (tzw. duża i mała retencja)
Według Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego na
obszarze zalewowym rzeki Narwi, w południowej części gminy pomiędzy wsiami Tabory Rzym a
Rudą Osowiecką projektowany jest zbiornik małej retencji. Może on pełnić funkcje retencyjne jak
i rekreacyjne.
4.3.1.3. Stan i potrzeby budowy oraz odbudowy stawów i oczek wodnych
Odbudowa stawów śródpolnych i „oczek wodnych” jest szczególnie pożądana na terenach
rolniczych, głównie ze względów krajobrazowych i biocenotycznych. Roślinność okalająca małe
zbiorniki wodne jest miejscem osiedlania się np. ptactwa które może być nieocenionym
pomocnikiem w walce ze szkodnikami upraw.
4.3.1.4. Możliwości wykorzystania wód płynących dla celów rozwoju turystyki
Przepływające przez obszar gminy Narew i Pisa są żeglowne, pełnią one funkcje wodnych
szlaków turystycznych.
4.3.2. Przewidywane kierunki zmian
Dzięki opracowanemu „Studium dla obszarów nieobwałowanych...” można zidentyfikować
potencjalne miejsca wystąpienia powodzi. Jeśli na obszarach, na których istnieje zagrożenie
powodziowe zostanie wyeliminowana funkcja osadnicza, ograniczy to straty wywołane powodzią.
4.3.3. Przyjęte cele, priorytety, limity i wynikające z dokumentów rządowych, terminy ich
uzyskania
Ochrona przed powodzią – wybór priorytetów do 2010 r.:
 efektywna ochrona przed powodzią, przeciwdziałanie, poprzez planowanie
przestrzenne, przeciwdziałanie procesowi wkraczania zabudowy na tereny
zalewowe, budowanie systemów osłony hydrologiczno – meteorologicznej,
odbudowę obwałowań rzek zniszczonych przez powodzie oraz budowę nowych
obwałowań chroniących obszary obecnie zainwestowane, a znajdujące się w strefach
zagrożenia powodziowego;
 dążenie do pozostawienia wód powierzchniowych w stanie ukształtowanym przez
przyrodę i jednocześnie do wyznaczenia odcinków lub akwenów przydatnych do:
wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia, celów kąpielowych,
bytowania ryb łososiowatych – do 2015 r.;
 opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni
(RZGW);
 opracowanie całościowego bilansu wodno-gospodarczego powiatu;
 ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych;
 naprawa, odbudowa i modernizacja urządzeń melioracji wodnych oraz
urządzeń ochrony przeciwpowodziowej, poprawa stabilności obwałowań na
odcinkach wysokiego ryzyka;
 zwiększenie przepustowości sekcji mostowych obwałowań;
 przebudowa istniejących polderów i wykonanie nowych;
 zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni poprzez małą retencję zbiornikową,
zalesienia, właściwe zabiegi agrotechniczne i melioracyjne;
 opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni
(RZGW);
 wprowadzenie Wojewódzkiego Systemu Informacyjnego Gospodarki Wodnej (we
współpracy z RZGW);
Ochrona przed powodzią - zadania do 2006:
 sporządzenie wykazów wód
 utworzenie katastru wodnego dla regionów wodnych,
 stworzenie bazy danych i systemu wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej
na obszarze województwa podlaskiego,
 stworzenie systemu wymiany informacji, komunikacji i łączności w zakresie ochrony
przeciwpowodziowej.
Ochrona przed powodzią - cel średniookresowy do 2010 r.
53
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Kierunki działań:
 ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych;
 naprawa, odbudowa i modernizację urządzeń melioracji wodnych oraz urządzeń
ochrony przeciwpowodziowej, poprawa stabilności obwałowań na odcinkach
wysokiego ryzyka;
 zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni poprzez małą retencję zbiornikową,
zalesienia, właściwe zabiegi argotechniczne i melioracyjne;
4.3.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
W celu ograniczenia wielkości powierzchni terenów zalewowych należy przede wszystkim:
 Pozostawić potencjalne tereny zalewowe w dotychczasowym użytkowaniu (łąki,
pastwiska), bez prawa ich zabudowy,
 ustalić zakaz zmian rzeźby terenu powodujących zmiany stosunków hydrograficznych
i hydrogeologicznych oraz zakaz tworzenia poprzecznych przegród dolin,
ograniczających spływ wód roztopowych i opadowych
4.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
3
4
2012
2011
2005
2006
2007
2008
2009
2010
5 6 7 8 9 10 11 12
Ocena ważności w
hierarchii zadań
2
Potencjalne źródła
finansowania
1
Termin realizacji
Szacunkowe
nakłady zł
Opis przedsięwzięcia
Jednostka
odpowiedz
ialna /
Jednostki
współprac
ujące
Cel przedsięwzięcia
L.p.
Rodzaj przedsięwzięcia
Tabela 22. Przedsięwzięcia ukierunkowane na zabezpieczenie przeciwpowodziowe w Gminie do
realizacji w latach 2005-2008 oraz w perspektywie do 2012 r.
13
14
15
16
Zadania własne
1
2
3
Działania na rzecz
właściwego
zagospodarowania i
P/I
dostępności terenów
przyległych do wód stojących
i płynących
Zapobieganie i
przeciwdziałanie naruszaniu
równowagi przyrodniczej na
rzekach oraz przywracanie
P
im odpowiedniej klasy
czystości poprzez likwidację
nielegalnych spływów
ścieków oraz nawozów
Odbudowa zlikwidowanych
rowów i przepustów
przydrożnych przy drogach
gminnych
Współpraca ze Starostwem
przy opracowaniu koncepcji
programowej małej retencji
Gmina/
RZGW
Gmina/ ZUK
Gmina/
zarząd dróg
gminnych
Gmina/
4
P
5
Wyznaczenie terenów
Gmina/
mogących stanowić
naturalne zbiorniki retencyjne
P
– poldery i zabezpieczenie
ich przed możliwością
zabudowy
54
Ochrona wód,
zapewnienie dostępu
do nich
W ramach
Budżet
środków na
Gminy
planowanie
przestrzenne i
wykup gruntów
Ochrona wód,
renaturalizacja
W ramach
nakładów na
funkcjonowanie
administracji
oraz budowę
kanalizacji
Prawidłowe
odwodnienie dróg,
bezpieczeństwo,
zabezpieczenie przed
nadmiernym spływem
wód opadowych
Zabezpieczenie przed
podtapianiem,
zabezpieczenie
zasobów wody dla
rolnictwa, mikroklimat,
rekreacja
Zabezpieczenie przed
podtapianiem,
zabezpieczenie
zasobów wody dla
rolnictwa, mikroklimat,
rekreacja
W ramach
środków na
układy
komunikacyjne.
Budżety
gmin i
właścicieli
wód
Budżet
Gminy/
środki
zarządcy
dróg
07-002-1
07-002-1
07-002-1
Budżety
gmin,
GFOŚiGW,
100,0
07-002-1
potencjalni
inwestorzy
w ramach prac Budżet
nad Studium
Gminy
szacowanych
na 80,0
07-002-1
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
6
Wyłączenie w planach
Gmina/
zagospodarowania
przestrzennego z zabudowy
terenów zalewowych,
P
przestrzeganie zasad
zagospodarowania tych
terenów zapisanych w prawie
wodnym
Ochrona wód,
reanturyzacja,
eliminacja
potencjalnych
zagrożeń
powodziowych
W ramach
środków na
planowanie
przestrzenne
Budżet
Gminy
W ramach
środków
przeznaczonyc
h na
bezpieczeństw
o
Budżet
Państwa RZGW,
budżety
samorządó
w, inne
fundusze
W ramach
środków
przeznaczonyc
h na
bezpieczeństw
o w wys. 960,0
W ramach
nakładów na
funkcjonowanie
administracji
Budżet
Państwa RZGW
Budżet
WZMiUW,
inne
fundusze w
07-002-2
tym
strukturalne
UE,
PFOŚiGW.
07-001-1
Zadania koordynowane
1
2
3
4
6
7
8
Utworzenie bazy danych i
systemu wymiany informacji,
oraz współudział w systemie
P ochrony przeciwpowodziowej
RZGW/
IMiGW,
Wojewoda,
Władze
Powiatu i
Gminy
Ochrona
przeciwpowodziowa
Określenie zasad
użytkowania obszarów
bezpośredniego zagrożenia
P
powodzią
RZGW/Zarzą
d Powiatu,
Gmina
Ochrona
przeciwpowodziowa
Współudział w monitoringu
jakości wód
powierzchniowych i
P podziemnych
WIOŚ,
RZGW/
Władze
Powiatu i
Gmin
Element systemu
zarządzania
środowiskiem
WZMiUW /
RZGW,
Władze
Województw
a, Powiatu i
Gmin
Zapewnienie
odpowiedniego
nawodnienia gleb
W ramach
możliwości
WZMiUW oraz
możliwości
pozyskania
środków
wspomagający
ch
Prawidłowe
odwodnienie dróg,
bezpieczeństwo,
zabezpieczenie przed
nadmiernym spływem
wód opadowych
Polepszenie
stosunków wodnych,
mikroklimat, woda dla
rolnictwa,
zabezpieczenie przed
podtapianiem,
rekreacja
Zapewnienie
odpowiedniego
nawodnienia gleb
W ramach
Środki
środków
zarządców
będących w
dróg
dyspozycji
zarządów dróg
I
I
Realizacja przedsięwzięć z
zakresu renowacji oraz
wymaganej odbudowy, dla
osiągnięcia projektowanych
parametrów hydrologicznych,
cieków naturalnych i
urządzeń melioracji wodnych
podstawowych
Odbudowa zlikwidowanych
Zarządy
rowów i przepustów
dróg/Gmina
przydrożnych przy drogach
wojewódzkich i powiatowych
Opracowanie studiów
planistycznego i
wykonalności dla realizacji
P zbiorników retencyjnego w
Taborach
I
Modernizacja i odbudowa
systemów melioracji
szczegółowych
WZMiUW/RZ
GW, zarząd
województwa
, powiatu,
Gmina
Starostwo,
Spółki
wodne/
Gmina,
WZMiUW
Budżet
Państwa,
budżety
samorządó
w, Inne
fundusze
07-002-2
07-002-2
07-004-2
07-002-2
Budżety
państwa,
samorządó
450,0 w, fundusze 07-002-2
strukturalne
Budżety
województw
a, Powiatu
300,0
07-002-2
Gminy i
właścicieli
gruntów
55
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
5. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji
w perspektywie wieloletniej, w sferze poprawy jakości środowiska
5.1. Jakość wód
5.1.1. Analiza stanu istniejącego
Na obszarze gminy brak jest większych źródeł zagrażających czystości wód
powierzchniowych i podziemnych. Jednak poważnym problemem jest nieuregulowana
gospodarka ściekami w gminie.
Zagrożenie ze strony gminnego wysypiska śmieci jest nieznaczne, ponieważ zbudowane
zostało ono zgodnie z wymogami sanitarno-ekologicznymi dla tego rodzaju obiektów.
Wyposażone zostało w membranę izolującą podłoże oraz urządzenie do kontroli wód gruntowych
w jego sąsiedztwie.
5.1.1.1. Jakość wód powierzchniowych
Rzeka Narew
Badania prowadzone są w 4 punktach zlokalizowanych poza obszarem gminy Zbójna, ale
na terenie powiatu. Rzeka niesie w większości wody III klasy, czynnik kwalifikujący to
zanieczyszczenia sanitarne. Natomiast jeśli chodzi o wskaźniki fizyko-chemiczne to Narew
niesie wody I i II klasy - można uznać za bardzo „dobry wynik”.
Rzeka Pisa
Pisa wypływa z jeziora Roś i jest prawobrzeżnym dopływem Narwi, powierzchnia zlewni
wynosi 4362 km 2. Jakość wody w rzece jest w dużej mierze warunkowana brakiem
uporządkowanej gospodarki ściekowej we wsiach i osiedlach domów letniskowych. Według
danych z roku 2002, rzekę zaliczono do II klasy czystości.
Tabela 23 Klasyfikacja wód w 2003 wg kryteriów fizykochemicznych i bakteriologicznych.
Kryterium fizykochemiczne
Nazwa
rzeki
Narew
Pisa
Długość rzeki
w
województwie
273,4
50,8
Długość
odcinków
kontrolnych
273,4
50,8
Wody o klasie
czystości
Kryterium bakteriologiczne
Wody
nadmiernie
zanieczyszczone
I
II
III
W % długości kontrolowanego odcinka
0
96
4
0
0
100
0
0
Wody o klasie
czystości
I
0
0
II
III
6,5
100
93,5
0
Wody
nadmiernie
zanieczyszczone
0
0
Źródło: WIOŚ 2003
Tabela 24 Klasyfikacja rzek badanych w systemie monitoringu oraz
(stan na 31.12.2003 r.)
wskaźniki
rzeka
rok
nazwa
km
aktualna
występujące
badań
punktu
biegu
klasa
w III kl.
rzeki
czystości czystości
Narew
2003
Most w m. 180,1
III
m. coli
Nowogród
Pisa
2003
Dobrylas
12,1
II
-
wskaźniki klasyfikujące
wskaźniki
pozaklasowe
(non)
-
rodzaj
sieci
-
R
P
Rodzaj sieci monitoringu:
P- punkt sieci podstawowej
R – punkt sieci regionalnej.
5.1.1.2. Jakość wód podziemnych
Na terenie gminy Zbójna nie ma kontrolnego punktu monitoringu wód podziemnych.
Najbliższy punkt pomiarowy jest w miejscowości Turośl na obszarze GZWP nr 216 – Sandr
Kurpiowski. W latach 2002 - 2003 wg Państwowego Instytutu Geologicznego wody podziemne
zaliczane były do III klasy czystości, natomiast w 2004 ich jakość spadła do IV klasy. Główną
przyczyną zanieczyszczenia wód jest ich płytkie zaleganie (5,9 m). Zasoby wód podziemnych
ulegają również stałej degradacji jakościowej w wyniku zanieczyszczeń antropogenicznych. Z
powodu gospodarczego znaczenia oraz powszechnego zagrożenia wody te zostały objęte
programem monitorowania, którego celem jest wspomaganie działań zmierzających do likwidacji
56
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
źródeł skażenia. Jakość wód gruntowych ulega ciągłemu pogorszeniu i zależna jest ona od
sposobu zagospodarowania terenu.
5.1.1.3. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę
W gminie zwodociągowane są jedynie trzy miejscowości: Zbójna, Dębniki i Dobrylas, objęte
wspólnym wodociągiem „Zbójna”. W 2003 roku gmina zwodociągowana była w 37%, długość
sieci wynosiła ok. 25,7 km. W samej Zbójnej długość instalacji wodociągowej w 2002 r. wynosiła
9,6 km. Przyłącza doprowadzają wodę do budynków mieszkalnych i produkcyjnych. Pobór
ciepłej wody następuje ze źródeł lokalnych (piece węglowe lub bojlery). Pomiar zużycia wody
odbywa się za pomocą wodomierzy indywidualnych.
Według danych pochodzących z Urzędu Gminy na koniec 2004 r. stan zwodociągowania w
gminie przedstawiał się następująco: długość sieci z ujęcia Zbójna 25 700 mb
Liczba przyłączy:
 Zbójna – 198
 Dębniki – 62
 Dobrylas - 105
Z uwagi na rozproszony i kolonijny charakter zabudowy wsi, sposób rozwiązania
wodociągów grupowych powinien określić program zaopatrzenia w wodę.
Średnie roczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych powiatu
łomżyńskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 16,0 m 3. W gminie Zbójna zużyto 7,8 m 3
wody na mieszkańca.
Zaopatrzenie wody w gminie Zbójna:
W ostatnich latach wydano 5 pozwoleń wodnoprawnych na:
 Pobór wód podziemnych o maksymalnym poborze dobowym Q maxd = 515,0 m3/dobę,
Qmaxh = 49,8 m 3/h. Ustanowienie strefy ochronnej ujęcia dla potrzeb wodociągu
wiejskiego „Zbójna”, strefę ochrony bezpośredniej studni SW-1 o promieniu r =10 m i
studni SW-2 od strony północnej r =6,5 m, a od pozostałych stron r = 10 m., strefy
ochrony pośredniej wewnętrznej i zewnętrznej. Pozwolenie wodnoprawne obowiązuje
do 31 marca 2006 r.
 Piętrzenie i pobór wody powierzchniowej śródlądowej z rzeki Rów „A” do nawodnień
metodą regulowanego odpływu użytków zielonych na obiekcie melioracyjnym „Zbójna
– Popiołki”. Pozwolenie obowiązuje do 30 czerwca 2011 r.
 Piętrzenie i pobór wody powierzchniowej śródlądowej z Kanału Poredy – Charubin na
potrzeby stawu rybnego i zrzutu wody do wymienionego Kanału. Pozwolenie
obowiązuje do 31 lipca 2013 r.
 Pobór wody powierzchniowej śródlądowej do nawodnień ze zbiornika retencyjnego
zlokalizowanego na terenie szkółki leśnej w Leśnictwie Gawrychy. Pozwolenie
obowiązuje do 31 maja 2014 r.
 Pobór wody powierzchniowej śródlądowej do nawodnień ze zbiornika wodnego
zlokalizowanego na terenie szkółki leśnej w Leśnictwie Kuzie gm. Zbójna o poborze
maksymalnym Qmaxh = 48,0 m3, Qśr.d = 288 m3/d. Pozwolenie obowiązuje do 31 maja
2014 r.
5.1.1.4. Odprowadzanie ścieków komunalnych
Znaczna część domów jednorodzinnych nie jest i nigdy nie będzie podłączona do
zbiorczych systemów kanalizacyjnych, ze względu na nierównomierne rozmieszczenie
osadnictwa. Rozproszona zabudowa niezwykle utrudnia budowę zbiorczych systemów
kanalizacji sanitarnej. Problem unieszkodliwiania ścieków dla tych nieruchomości pozostaje do
chwili obecnej nie rozwiązany.
Brak systemowych rozwiązań problemu oczyszczania ścieków prowadzi do dramatycznych
skutków. Nieoczyszczone lub oczyszczone w niedostatecznym stopniu ścieki zagrażają zarówno
glebie, wodom powierzchniowym i podziemnym oraz całemu środowisku naturalnemu.
Ścieki bytowo-komunalne związane z funkcjonowaniem gospodarstw domowych stanowią
90-95% konsumowanej wody. Około 5-10% przypada na podlewanie ogrodu, mycie samochodu
itp.
Według stanu na koniec 2004 r. w gminie Zbójna było 1127 budynków mieszkalnych, które
zamieszkiwało 4676 mieszkańców. Zakładając, że jedna osoba wytwarza 150 dm 3 ścieków na
dobę, w gminie powstaje ok. 701,3 m 3 ścieków na dobę.
57
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Ścieki w gminie Zbójna gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych z przeznaczeniem
do ich wywożenia za pomocą taboru asenizacyjnego. Tego typu rozwiązania posiada około 80%
mieszkańców gminy. Na terenie wsi Zbójna znajduje się sześć indywidualnych, biologicznych
oczyszczalni ścieków zlokalizowanych przy szkołach, przedszkolu, budynku Urzędu Gminy,
ośrodku zdrowia, plebani przy kościele parafialnym.
5.1.1.5. Wody opadowe
Kanalizacja deszczowa istnieje tylko w Zbójnej wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 645, jej
długość wynosi ok. 1500 m. Kanalizacja deszczowa umożliwia odprowadzanie wody deszczowej
z jezdni. Jej wylot skierowany jest na wschód.
5.1.1.6. Wpływ rolnictwa na jakość wód
Pomimo niekorzystnych warunków gruntowych, gmina ma typowo rolniczy charakter.
Uprawę zbóż zdominowała hodowla bydła mlecznego w stosunkowo dużych oborach w
technologii bezściółkowej. Może to stwarzać zagrożenie dla wód gruntowych, zważywszy na małą
izolacyjność utworów geologicznych znajdujących się nad zbiornikami tych wód.
Zagrożeniem dla wód gruntowych może stać się nieracjonalne nawożenie mineralne, które
może negatywnie wpływać na wody powierzchniowe, zwłaszcza nawożenie łąk w bezpośrednim
sąsiedztwie cieków wodnych.
5.1.1.7. Problem nieszczelnych zbiorników bezodpływowych
Zgodnie z art. 3 ust.3 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy
mają obowiązek prowadzić ewidencję zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni
przydomowych, w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz opracowania planu rozwoju
sieci kanalizacyjnej. W chwili obecnej brak ewidencji zbiorników bezodpływowych na terenie
gminy, dlatego oszacowanie ich ilości, pojemności, stanu technicznego oraz dokonanie oceny
prawidłowości ich eksploatacji winno zostać dokonane w najbliższych latach, i takie też zadanie
zostanie wyznaczone jako zadanie własne władz gminy. Wiadomo tylko, że większość
miejscowości w gminie wyposażonych jest w kanalizację sanitarną, a ścieki odprowadzane są
do szamb. Zapewne nie są to zbiorniki szczelne a zawartość ich przenika do wód podziemnych.
Nierozpoznana w pełni sytuacja w gospodarce ściekami gromadzonymi w zbiornikach
bezodpływowych pozwala sądzić, iż prawdopodobnie duża część tych zbiorników nie spełnia
wymagań w zakresie właściwego stanu technicznego, a także wywóz zgromadzonych w nich
ścieków dokonywany jest przez firmy bez stosownych uprawnień, często dokonywany przez
samych użytkowników (szczególnie w przypadku gospodarstw rolnych) na własne pola w celu
rolniczego ich wykorzystania. Są to działania niezgodne z obowiązującym w tym zakresie
prawem.
Ponadto, zarówno nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na ścieki, jak i niekontrolowany ich
wywóz stanowią poważne zagrożenie dla środowiska gruntowo - wodnego. Takie działania
powodują zachwianie równowagi biologicznej, stanowią m.in. zagrożenie bakteriologiczne dla
wód powierzchniowych, skażeniem ujęć infiltracyjnych wody oraz nadmiernym
zanieczyszczeniem i eutrofizacją wód stojących powierzchniowych.
W związku z tym, że nie sposób skontrolować wszystkich szamb w zakresie ich
szczelności, ponadto nie sposób zapobiec usuwaniu zawartości szamb w sposób niezgodny z
przepisami, proponuje się wprowadzenie następujących rozwiązań organizacyjnych.
Przedsiębiorstwo komunalne dostarczające mieszkańcom i innym użytkownikom wodę docelowo
powinno także odbierać od nich ścieki.
5.1.2. Przewidywane kierunki zmian
W ramach ochrony wód powierzchniowych zakłada się:
 uzyskanie i utrzymanie w I klasie czystości wód Narwi oraz w II klasie czystości wód
Pisy i wszystkich pozostałych cieków na obszarze gminy,
 ochronę wód gruntowych przed zanieczyszczeniami sanitarnymi, rolniczymi i
przemysłowymi,
 szczególną ochronę wód Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Sandr Kurpiowski”
zalegającego pod północną częścią obszaru gminy,
W opracowanej „Koncepcji kanalizacji sanitarnej wsi Zbójna” proponuje się zastosowanie
systemu grawitacyjno pompowego z kanałami grawitacyjnymi i tłocznymi, pompowni ścieków i
kanalizacji ciśnieniowej. W rozwiązaniu zaproponowano budowę oczyszczalni typu SBR w
58
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
technologii osadu czynnego o przewidywanej wydajności około 200 m 3/dobę. Zaproponowano jej
lokalizację w północno wschodniej części gminy wsi w pobliżu ul. Tartacznej. Zaplanowano
również punkt zlewny do przyjmowania ścieków dowożonych z terenu gminy.
W zakresie budowy kanalizacji sanitarnej nie wyklucza się budowy na wybranych obszarach
o relatywnie zwartej zabudowie, kanalizacji sanitarnej zbiorczej.
5.1.3. Przyjęte cele, priorytety, limity i wynikające z dokumentów rządowych, terminy ich
uzyskania
Zarówno cele średniookresowe, priorytety, limity i okresy ich uzyskania wynikają z
opracowanych i zatwierdzonych dokumentów:
 Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2007 – 2010;
Założenia polityki państwa w zakresie ochrony i poprawy jakości wód zarówno
powierzchniowych jak i podziemnych stanowią jedno z zadań priorytetowych w zakresie ochrony
środowiska i zrównoważonego rozwoju.
Stan czystości jezior oraz płynących wód powierzchniowych jest w ciągle niezadowalający,
pomimo znacznej jego poprawy w ostatnim dziesięcioleciu. Ciągle zbyt niski jest poziom
skanalizowania i to w szczególności terenów wiejskich oraz niedostateczne jest wyposażenie w
urządzenia służące oczyszczaniu wód opadowych. Osiągnięcie takiej redukcji będzie wymagało
wielu działań inwestycyjnych w zakresie budowy urządzeń kanalizacyjnych i oczyszczających.
W związku z tym, że gmina ma charakter przemysłowo-rolniczy na uwagę zasługuje także
konieczność ograniczania ładunków azotu wprowadzanego ze ściekami lub nawozami do wód
powierzchniowych i do ziemi.
Ponadto wymagane jest ograniczenie zużycia wody podziemnej na cele przemysłowe do
niezbędnego minimum, a tym samym doprowadzenie do racjonalizacji wykorzystania
eksploatowanych zasobów wodnych.
W celu osiągnięcia dobrej jakości wód i zabezpieczenia odpowiedniej ich ilości, Polityka
Ekologiczna Państwa zakłada, że:
 wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę
i jednocześnie na wyznaczonych odcinkach lub akwenach być przydatne do:
wykorzystywania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia, celów kąpielowych,
bytowania ryb łososiowatych lub przynajmniej karpiowatych.
 nastąpi ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych przemysłowych i
wiejskich dążąc do spełnienia określonych w Polityce limitów.
 nastąpi zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych
(rozproszonych), trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (przede
wszystkim z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych).
 nastąpi eliminacja lub ograniczenie zrzutów ścieków przemysłowych do wód
powierzchniowych zawierających substancje niebezpieczne dla środowiska wodnego.
 rozwiązywanie problemów w dziedzinie wód realizowane będzie w układach
zlewniowych w oparciu o plany gospodarowania wodami.
 nastąpi zmiana systemu opłat za korzystanie ze środowiska wodnego mająca na celu
stymulację realizacji inwestycji zmierzających do poprawy jakości wód.
Założone cele mają umożliwić usunięcie dotychczasowych zaniedbań w gospodarce wodno–
ściekowej oraz pokonanie dystansu dzielącego Polskę od spełniania standardów obowiązujących
w tym zakresie w krajach Unii Europejskiej. Osiągnięcie tych wymagań będzie wymagać
szczególnego wysiłku organizacyjnego i programowego w obszarze zarządzania zasobami
wodnymi, ale także realizacji wielu kosztownych inwestycji w zakresie budowy systemów
kanalizacyjnych
i oczyszczalni ścieków, modernizacji technologii uzdatniania wody i modernizacji technologii
przemysłowych.
Cele polityki ekologicznej państwa w dziedzinie ochrony wód:
 poprawa stanu czystości wód powierzchniowych i podziemnych
 minimalizacja strat spowodowanych występowaniem zjawisk ekstremalnych
 racjonalizacja zużycia wody
 zwiększenie zasobów wody w zlewniach
 ochrona przed powodzią
 zapewnienie ludności gospodarce narodowej potrzebnych ilości wody o odpowiedniej
jakości
59
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna








optymalizacja zużycia wody, zarówno do celów bytowych jak i gospodarczych
zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji prowadzące do likwidacji
zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła
wprowadzenie normatywów zużycia wody w najbardziej wodochłonnych dziedzinach
produkcji w oparciu o zasadę stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT)
ograniczenie erozji dennej i brzegowej koryt rzecznych oraz bezpieczną eksploatację
obiektów hydrotechnicznych
stworzenie warunków do energetycznego i żeglugowego wykorzystania zasobów
wodnych oraz rekreacji wodnej
rozbudowa przemysłu i usług pracujących na rzecz gospodarki wodnej
ustalenie normatywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej,
stymulujących jej oszczędzanie
edukacja ekologiczna
5.1.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
W celu ochrony wód podziemnych i powierzchniowych należy przestrzegać:
 zakazu odprowadzania do wód powierzchniowych oczyszczonych ścieków
sanitarnych w wielkościach, które nie gwarantują utrzymania obowiązującej II klasy
czystości wód,
 zakazu odprowadzania do gruntu
 budowy zbiorczych systemów kanalizacyjnych z oczyszczalniami ścieków lub
indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków,
 zachowania stref ochronnych dla studni stanowiących ujęcia komunalne oraz
przestrzegania
zasad
ich
zagospodarowania,
wynikających
z
decyzji
administracyjnych ustanawiających te strefy,
 właściwego doboru terenów dla rolniczego wykorzystania odchodów płynnych z ferm
produkcji zwierzęcej,
Podstawowym kierunkiem w zakresie zaopatrzenia w wodę jest zapewnienie ciągłości
dostawy wody mieszkańcom gminy, o jakości zgodnej z obowiązującymi normami sanitarnymi w
ilości pokrywającej pełne potrzeby poprzez modernizację istniejącego ujęcia, budowę nowych
oraz rozbudowę sieci przesyłowej. Realizacja powyższego kierunku wymagać będzie
następujących działań:
 modernizacji i rozbudowy stacji wodociągowej w Zbójnej,
 rozbudowy wodociągu „Zbójna” poprzez włączenie wsi Jurki oraz sukcesywną
rozbudowę sieci przesyłu wraz z postepującym zainwestowaniem na nowych
terenach,
 wykorzystanie istniejącej studni głębinowej we wsi Kuzie (przy szkole) do zbiorowego
zaopatrzenia w wodę tej wsi,
 objęcie wodociągami zbiorowymi pozostałych wsi, w pierwszej kolejności o
największej liczbie mieszkańców i zwartej zabudowie, między innymi Wyk i Laski.
W Studium dla gminy Zbójna stwierdza się, że podstawowym kierunkiem w zakresie
odprowadzania i oczyszczania ścieków jest:
 zapewnienie normatywnych standardów cywilizacyjnych w tym zakresie
 ograniczenie wielkości odprowadzanych ładunków zanieczyszczeń do wód
powierzchniowych
Realizacja powyższych kierunków na terenie gminy wymagać będzie następujących działań:
 Budowy oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacji sanitarnej w ośrodku gminnym
z ewentualnym podłączeniem wsi Dębniki,
 Budowy oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacji sanitarnej we wsi Dobrylas,
 Budowy oczyszczalni przyzagrodowych w pozostałych wsiach gminy
5.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
w perspektywie wieloletniej
60
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
7
8
9 10 11 12
Ocena ważności w
hierarchii zadań
6
Potencjalne źródła
finansowania
5
Szacunkowe
nakłady zł
2012
2011
2010
4
2009
3
2008
2
2007
1
2006
Opis
przedsięwzięcia
Jednostka
odpowiedzia
lna /
Jednostki
współpracuj
ące
2005
L.p.
Rodzaj przedsięwzięcia
Termin realizacji
Cel przedsięwzięcia
Tabela 25.
13
14
15
16
Zadania własne
3
Uwzględnienie,
podczas aktualizacji
Studium, konieczności
wyłączenia spod
P
zainwestowania
terenów zalewowych
wyznaczonych przez
RZGW
Rozszerzenie
współpracy
międzygminnej w
P zakresie wspólnego
rozwiązywania
problemów gospodarki
wodno-ściekowej
Rozbudowa sieci
wodociągowej w gminie
I
4
P
1
2
5
Pełna inwentaryzacja
sieci wodociągowych
Gmina/
Gmina/
przedsiębiorst
wa komunalne
Gmina/
Przedsiębiorst
wo Komunalne
Gmina
Wzmożone działania
kontrolne i egzekucyjne
w celu eliminacji
P
Gmina
nielegalnego zrzutów
ścieków komunalnych.
Zewidencjonowanie
zbiorników
bezodpływowych
6
7
8
9
10
11
P
Gmina
Przygotowanie
wieloletniego planu
P rozwoju i modernizacji
urządzeń
wodociągowych
Opracowanie i
wdrożenie systemu
informowania
P społeczeństwa o
jakości wody
przeznaczonej do
spożycia
Budowa sieci
kanalizacyjnej w gminie
I
Budowa oczyszczalni
ścieków
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
Budowa zbiorników na
Gmina/
gnojowicę
przedsiębiorst
wo komunalne
Realizacja
zapisów
ustawowych,
bezpieczeństwo,
ochrona
naturalnych
polderów
w ramach prac Budżet Gminy
nad Studium
szacowanych na
80,0
Poprawa
efektywności
gospodarki
wodnościekowej,
poprawa jakości
wód
Zapewnienie
dostawy wody
mieszkańcowm
gminy
Poprawa jakości
świadczonych
usług
W ramach
nakładów na
funkcjonowanie
administracji
Ochrona wód
Ochrona wód
Budżet gminy,
środki
przedsiębiorst
w
08-002-1
komunalnych,
Budżet gminy,
środki z
08-002-1
funduszów
W ramach
środków ZUK
Poprawa jakości W ramach
wód
funduszy
przeznaczonych
na
funkcjonowanie
administracji
Poprawa jakości W ramach
wód, poprzez
wdrażania przez
eliminację
ZUK nowego
nielegalnego
systemu umów i
zrzutu scieków odbioru ścieków
do gruntu i do
wód
Zabezpieczenie W ramach
możliwości
nakładów na
rozwojowych
funkcjonowanie
administracji i
środków ZUK
Poprawa jakości W ramach
świadczonych
środków ZUK
usług, realizacja
obowiązków
ustawowych
Ochrona wód
08-001-1
Środki
przedsiebiorst
08-002-1
w
akomunalnego
Budżet Gminy
08-002-1
Środki
przedsiębiorst
w
komunalnych
Środki
przedsiębiorst
w
komunalnych
Środki
przedsiębiorst
wa
komunalnego
08-002-1
08-002-1
08-002-1
Budżet gminy,
fundusze
08-002-1
ochrony
środowiska
Budżet gminy,
fundusze
08-002-1
ochrony
środowiska
Budżet gminy,
fundusze
08-002-1
ochrony
środowiska
61
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
12
13
14
Prowadzenie
odpowiednich
zabiegów
melioracyjnych konserwacja
istniejących urządzeń
melioracyjnych
Likwidowanie
niekontrolowanych
zrzutów ścieków
Dostosowanie stref
ochronnych do
P
aktualnych przepisów
15
I
16
P
17
18
19
Likwidacja „dzikich”
wysypisk odpadów
Prowadzenie
monitoringu lokalnego
Organizacja przez
przedsiębiorstwo
komunalne odbioru
ścieków ze wszystkich
P
zbiorników
bezodpływowych do
wszystkich
mieszkańców
Budowa 200
przydomowych
I
oczyszczalni ścieków w
gminie
Rozbudowa sieci
wodociągowej i ujęć
wody w 16 wsiach
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
Gmina/
przedsiębiorst
wo komunalne
23
Ochrona wód
Budżet gminy
Ochrona wód,
realizacja
40,0
zapisów
ustawowych
Ochrona wód i
powierzchni
10,0
ziemi, estetyka
otoczenia
Poprawa jakości W ramach
wód
nakładów na
funkcjonowanie
administracji
Ochrona wód,
W ramach
gleby
środków ZUK
Przedsiebiorst
wo komunalne/
Gmina
Gmina/
Gmina/ WIOŚ,
PIG, IMGW
Gmina,
przedsiębiorst
wo komunalne
Gmina/
właściciele
nieruchomości
10
Budowa oczyszczalni
ścieków i kanalizacji we
wsich Dąbniki i
Dobrylas
08-002-1
08-003-1
GFOŚiGW
08-004-1
Środki
przedsiębiorst
w
komunalnych,
budżet gminy
08-002-1
Budżet Gminy,
środki
08-002-1
właścicieli
Zapewnienie
dostawy wody
mieszkańcom
gminy
Budżet Gminy,
środki
właścicieli,
08-002-1
fundusze
ochrony
środowiska
Budżet Gminy,
środki
właścicieli,
08-002-1
fundusze
ochrony
środowiska
Budżet Gminy,
środki
właścicieli,
fundusze
08-002-1
ochrony
środowiska
10
Skanalizowanie
terenów we wsiach
zwodociągowanychi na
terenach
przewidzianych do
rozwoju osadnictwa
nierolniczego ,
gospodarki i turystyki
Budowa gminnej
oczyszczalni ścieków i
kanalizacji w Zbójnej
Środki
przedsiebiorst
wa
komunalnego
Budżet Gminy
Ochrona wód
podziemnych
Ochrona wód,
gleby
20
22
Budżet gminy,
fundusze
ochrony
środowiska
08-002-1
08-002-1
Budowa przydomowych
oczyszczalni ścieków
21
Ochrona gleb i
stosunków
wodnych
Ochrona wód,
gleby
10
Budżet Gminy,
środki
właścicieli,
08-002-1
fundusze
ochrony
środowiska
Budżet Gminy,
środki
właścicieli,
08-002-1
fundusze
ochrony
środowiska
Ochrona wód,
gleby
05
Ochrona wód,
gleby
10
Zadania koordynowane
1
62
Stworzenie oraz
weryfikacja bazy
danych i systemu
wymiany informacji RZGW/ IMGW,
P z zakresu
WIOŚ, zarząd
gospodarki wodnej powiatu, Gmina
na obszarze
województwa i
powiatu
Ochrona wód
W ramach
funduszy
zainteresowanyc
h instytucji
Środki RZGW,
fundusze
ochrony
08-002-2
środowiska,
budżety
samorządów
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
2
Usprawnienie
procedur
przeprowadzania
ocen oddziaływania
na środowisko przy
lokalizowaniu i
realizowaniu
P inwestycji
mogących w
znaczący sposób
wpływać na
środowisko oraz
wydawanie
pozwoleń
zintegrowanych
Wojewoda/ Zarząd
Powiatu, biegli
eksperci, firmy i
uczelnie oferujące
szkolenia
Ochrona wód
W ramach
nakładów na
funkcjonowanie
administracji
Budżet
Państwa,
budżet
Powiatu
08-002-2
5.2. Jakość powietrza i zmiany klimatu
5.2.1. Analiza stanu istniejącego
Zbójna jest gminą typowo rolniczą. Na jej terenie nie ma obiektów przemysłowych, które w
poważnym stopniu miałyby wpływ na pogorszenie warunków aerosanitarnych. Działalność
gospodarcza, poza rolniczą, prowadzona jest w niewielkim stopniu na bazie małych zakładów
usługowo-rzemieślniczych. Wielkość tych zakładów oraz charakter usług praktycznie nie mają
wpływu na stan sanitarny powietrza atmosferycznego.
Jedynie w okresie grzewczym, w nieznacznym stopniu na pogorszenie stanu czystości
powietrza wpływ mogą mieć paleniska domowe, gdzie głównie stosuje się węgiel kamienny jako
nośnik energii cieplnej. Niewielki wpływ mają również małe kotłownie w Zbójnej.
Ze względu na duże powierzchnie leśne, w gospodarstwach domowych stosuje się również
drewno, które ma znacznie mniejszy wpływ na stan atmosfery.
5.2.1.1. Bilans emisji i wielkość imisji
Zanieczyszczenie powietrza na danym obszarze często nie ma wiele wspólnego z
występowaniem lub nie występowaniem emitorów zanieczyszczeń na tym obszarze. Na tę
kwestie trzeba patrzeć w szerszym aspekcie, powiatu, województwa, a nawet kraju, gdyż
zanieczyszczenie powietrza rozprzestrzenia się na duże obszary. I dlatego brak większych
„trucicieli” powietrza na danym obszarze nie daje pewności, że poziom zanieczyszczeń jest
niski.
W poniższej tabeli przedstawiono wielkość emisji zanieczyszczeń w strefach województwa
podlaskiego w 2003 r.
Tabela 26 Wielkość emisji zanieczyszczeń w strefach województwa podlaskiego
Wielkość emisji (Mg/rok)
Powiat
Dwutlenek
Dwutlenek
Tlenek
Dwutlenek
azotu
siarki
węgla
węgla
augustowski
21,3
26,8
58,4
8262,0
białostocki
251,3
226,6
1384,5
69732,3
bielski
87,6
127,6
335,3
50815,7
grajewski
636,0
422,0
572,6
92207,3
hajnowski
148,7
290,1
728,3
70081,8
kolneński
30,3
98,0
98,6
17040,9
łomżyński
23,6
16,3
71,5
14529,5
moniecki
56,9
102,6
100,3
32912,3
sejneński
9,1
87,8
118,3
9751,0
siemiatycki
16,0
34,7
212,9
22406,5
sokólski
62,2
84,5
322,4
42020,5
suwalski
3,6
13,1
87,9
3285,5
wysokomazowiecki
105,5
181,0
98,8
60649,3
zambrowski
97,7
163,0
271,8
59255,4
m. Białystok
2108,7
3669,8
984,3
1313724,4
m. Łomża
192,1
680,9
131,9
128987,9
m. Suwałki
304,2
545,9
339,2
151215,2
Razem
4155
6771
5917
2146878
Źródło: WIOŚ 2004
Pył ogółem
25,74
150,81
185,91
356,55
370,10
58,64
57,45
57,29
35,72
37,77
65,13
25,69
103,93
135,13
764,27
213,77
116,99
2760,90
63
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Rysunek 5 Struktura emisji zanieczyszczeń z powiatów województwa podlaskiego w 2003 r.
Źródło: WIOŚ 2004
Z powyższej tabeli wynika, że powiat łomżyński charakteryzuje się jednym z najlepszych
parametrów zanieczyszczenia powietrza w województwie. Niskie wskaźniki zanieczyszczenia
powietrza wiążą się z brakiem na tym terenie większych zakładów przemysłowych, mniejszym
ruchem samochodowym, jak również dzięki dużym powierzchniom leśnym.
5.2.1.2. Systemy zaopatrzenia w ciepło mieszkańców i przedsiębiorców
W budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy dominują indywidualne
kotłownie opalane węglem. W gospodarstwach domowych również dominują paleniska
węglowe. Ze względu na brak dostępu do sieci gazowej oraz wysokie ceny oleju opałowego w
gminie powszechnym problemem jest wysoka emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych z
procesów spalania zwłaszcza w sezonie grzewczym.
Na terenie powiatu łomżyńskiego występują warunki do produkcji energii cieplnej z
wykorzystaniem promieniowania słonecznego przez kolektory cieczowe lub próżniowe.
Kolektory słoneczne mogą być wykorzystywane do podgrzewania wody i powietrza w domkach
jednorodzinnych i gospodarstwach rolnych.
Energia może być pozyskiwana również z innych niekonwencjonalnych źródeł.
Stwarza to szansę eliminacji paliw kopalnych, destabilizujących klimat poprzez emisję CO 2 i
niszczących lokalne ekosystemy.
Coraz bardziej popularna staje się termomodernizacja budynków wykonanych w latach
poprzednich.
Tabela 27 Sposób ogrzewania w gminie Zbójna
Ogrzewanie
Ogrzewanie
Lokalizacja
węglowe
gazowe
[%]
[%]
64
Ogrzewanie
olejowe
[%]
Energia ze
źródeł
odnawialnych
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Gmina Zbójna
98
Źródło: POŚ dla powiatu łomżyńskiego
-
2
-
5.2.1.3. Obszary uciążliwości zapachowej
Odory do chwili obecnej nie są w Polsce normowane, co nie znaczy, że możemy je
pominąć. Dodatkowo samo odczucie siły i klasyfikacja zapachów na przyjemne i nieprzyjemne,
czy odrażające jest bardzo subiektywna. Zdolność rozpoznawania przez człowieka niektórych
lotnych substancji w otoczeniu jest cechą bardzo zindywidualizowaną. Dokładne określenie
odległości oddziaływania zapachów jest niemożliwe, gdyż jest ono bardzo zmienne, uzależnione
od wielu czynników, w tym od pogody. Zasięg i oddziaływanie odorów uzależnione są od
samego źródła, jego rodzaju i wielkości oraz od warunków atmosferycznych, a przede wszystkim
od
siły
i kierunku wiatru oraz opadów atmosferycznych. Najbardziej bezpośrednią miarą wielkości imisji
substancji zapachowo uciążliwych są opinie ludności narażonej na ten rodzaj uciążliwości.
Odory wiążą się z dyskomfortem związanym z przedostawaniem się gazów złowonnych do
powietrza atmosferycznego. Na terenie Gminy Zbójna odory mają głównie oddziaływanie
lokalne. Jednakże, nawet niewielkie emisje zanieczyszczeń odorowych, przy zaistnieniu
niekorzystnych warunków meteorologicznych, mogą stanowić dużą uciążliwość dla
mieszkańców.
Według powszechnej opinii do źródeł wytwarzających gazy złowonne (odory) na terenie
gminy można zaliczyć:
 odory związane z hodowlą bydła,
 zbiorniki bezodpływowe (szamba),
 spalanie odpadów z tworzyw sztucznych,
 wysypisko śmieci w Piankach.
Dla potrzeb planistycznych winny być opracowane zasady lokalizacji zakładów i
przedsięwzięć mogących stanowić potencjalne źródło odorów, np. fermy drobiu, świń,
kompostownie, oczyszczalnie ścieków, piekarnie itp. Tereny te powinny być lokalizowane
w znacznej odległości od zabudowy mieszkaniowej (skupisk ludzi) oraz od strony zawietrznej
w stosunku do tej zabudowy, przy uwzględnieniu najczęściej występujących kierunków wiatru.
Ponadto należałoby w raportach dotyczących oddziaływania na środowisko takich
przedsięwzięć, podkreślać konieczność stosowania nowoczesnych technologii - zamkniętych,
hermetycznych, dających największe zabezpieczenie przed ewentualną uciążliwością odorową.
5.2.1.4. Obszary uciążliwości spowodowanej przez ciągi komunikacyjne
Istotne źródło zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego stanowi komunikacja drogowa.
Najbardziej zagrożone pod tym względem są duże ośrodki miejskie oraz miejscowości
usytuowane w pobliżu tras komunikacyjnych o największym natężeniu ruchu pojazdów.
W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się
zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory
(szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.
W Polsce emisja gazów ze źródeł mobilnych wynosi ponad 28% ogólnej emisji tlenku
węgla, 42% emisji tlenku azotu i 28% niemetanowych związków organicznych.
Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosnące. W
ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby samochodów poruszających się na drogach.
Gmina Zbójna położona jest poza główną arterią komunikacyjną, nie występuje tu również
przeprawa tranzytowa, gdyż nie istnieje taka konieczność. Drogi w gminie są obciążone w ok.
50% przepustowości dróg, dlatego też do tej pory nie stwierdzono podstaw do trasowania
obwodnic.
W układzie drogowym gminy funkcjonuje 3-stopniowa hierarchia dróg: wojewódzka (18
km), powiatowe (50 km) i gminne. Większość dróg jest w niezadowalającym stanie, co w
zasadniczym stopniu wpływa na komfort jazdy, jak również na zwiększoną emisję spalin.
Konieczna jest zatem sukcesywna modernizacja dróg ze szczególnym zwróceniem uwagi na
odcinki połączeń z drogą wojewódzką, oraz odcinki przebiegające przez obszary zabudowane.
5.2.2. Przewidywane kierunki zmian
Prognozując zmiany stanu jakości powietrza w gminie należy odnieść się do zachodzących
w nim zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju. Strategia gminy Zbójna zakłada poprawę
komunikacji poprzez poprawę stanu technicznego dróg. W strategii rozwoju przewidziano również
65
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
rozwój ścieżek rowerowych. Działania te zapewne w pozytywnie wpłyną na redukcję
zanieczyszczenia powietrza. Dzięki lepszej nawierzchni, ruch w gminie będzie odbywać się
bardziej płynnie, a dzięki rozbudowanej sieci ścieżek rowerowych ruch samochodowy zostanie
częściowo zastąpiony ruchem rowerowym.
Nie planuje się na terenie gminy wprowadzenia przemysłu, który mógłby w znaczny sposób
popsuć panujące tu korzystne warunki klimatyczne. Ze względu na wyjątkowy klimat przewiduje
się rozwój turystyki, w tym agroturystyki.
5.2.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu
Województwa i Powiatu
W Programie powiatowym przedstawiono następujące przedsięwzięcia:
 opracowanie i wdrożenie planów ograniczania emisji spalin oraz emisji wtórnej pyłu
spowodowanej motoryzacją poprzez poprawę stanu dróg, budowę obwodnic terenów
zabudowanych, rozbudowę systemów parkingowych w centrach administracyjnousługowych oraz zagospodarowanie zielenią otoczenia dróg,
 eliminowanie z eksploatacji środków transportu, maszyn i urządzeń nie
odpowiadającym aktualnym standardom,
5.2.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
Wg Studium w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego działania powinny zmierzać w
kierunku przeciwdziałania wzrostowi zanieczyszczeń powietrza, głównie substancjami
pochodzącymi z procesów energetycznych oraz komunikacji samochodowej. Realizacja
powyższego założenia wymagać będzie w szczególności:
 obowiązku stałego monitoringu atmosfery,
 obowiązku stosowania technologii przyjaznych środowisku lub instalowania urządzeń
do redukcji zanieczyszczeń w obiektach mogących stanowić źródła emisji
zanieczyszczeń,
 stosowaniu proekologicznych nośników energii cieplnej (gaz, olej opałowy, energia
elektryczna) – kotłownie szkolne i inne obiekty użyteczności publicznej i
gospodarstwa domowe,
 obowiązku ograniczenia ponadnormatywnej uciążliwości zakładu do granic własnej
działki,
 stworzenie warunków do doprowadzenia gazu przewodowego na teren gminy oraz
wymiany uciążliwych dla środowiska nośników energii na proekologiczne,
5.2.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
8
9 10 11 12
Ocena ważności w
hierarchii zadań
7
Potencjalne źródła
finansowania
6
Szacunkowe
nakłady zł
5
Cel przedsięwzięcia
2012
2011
2010
2009
4
2008
3
2007
2
2006
Rodzaj przedsięwzięcia
1
Termin realizacji
Jednostka
odpowiedzi
alna /
Opis przedsięwzięcia
Jednostki
współpracu
jące
2005
L.p.
Tabela 28. Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie emisji substancji do powietrza
w gminie do realizacji w latach 2004-2007 oraz w perspektywie średniookresowej do 2011 r.
13
14
15
16
Zadania własne
1
2
66
I
I
Modernizacja kotłowni w
obiektach komunalnych
Dalsza modernizacja dróg
gminnych
Gmina/
zarządcy
nieruchomości
Ograniczenie
nadmiernej emisji
Gmina/ zarząd
dróg gminnych
Zwiększenie
płynności ruchu i
oszczędność
energii
Budżet
Gminy
W ramach
funduszy na
układy
komunikacyjne
09-010-1
Budżet
Gminy,
fundusze
09-006-1
wspomagaj
ące, środki
firm
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3
P
4
P
5
P
6
P
7
8
Rozwój sieci monitoringu
jakości powietrza przez
Gmina/ WIOŚ
udział Gminy w monitoringu
regionalnym
Likwidowanie uciążliwości
zapachowych
spowodowanych hodowlą
na terenach zabudowy
mieszkaniowej
Wzmocnienie działalności
kontrolnej organów
samorządowych w
porozumieniu z WIOŚ w
zakresie emisji substancji
do powietrza przez
podmioty korzystające ze
środowiska
Rozbudowa sieci ścieżek
rowerowych
Gmina/ WIOŚ
W ramach
rozwój systemu
funduszy na
pomiarowej oceny funkcjonowanie
stanu powietrza
administracji i
GFOŚ iGW
ograniczenie
nadmiernej emisji W ramach
do powietrza
działalności
poprzez edukację straży gminnej
i kontrolę
Budżet
Gminy,
09-004-1
GFOŚiGW
Budżet
Gminy,
09-010-1
GFOŚiGW
Gmina/
W ramach
Element systemu
funduszy na
Budżet
zarządzania
funkcjonowanie Gminy
środowiskiem,
administracji
Gmina,
Eliminacja emisji
P
Gazyfikacja gminy
Gmina/WOZG
I
Opracowanie i wdrożenie
programów ograniczenia
emisji substancji i energii do
Gmina/
powietrza przez
termoizolację budynków
komunalnych
9
Inwentaryzacja źródeł
zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych
1
P
Wojewoda /,
Identyfikacja i sporządzenie
WIOŚ,
wykazu terenów z
Władający
przekroczeniami
źródłami
dopuszczalnych stężeń
emisji, władze
substancji i obszarów
Powiatu i
ograniczonego użytkowania
Gminy
2
Opracowanie i wdrożenie
programów ograniczenia
emisji substancji i energii do
P/I powietrza przez
termoizolację budynków i
modernizację systemów
ogrzewania (biomasa)
Gmina
09-010-1
Środki
własne,
09-006-1
inne środki
W ramach
funduszy na
planowanie
Ograniczenie
przestrzenne i
wielkości emisji
środków
uzyskanych od
WOZG
W ramach
środków
Ograniczenie
przeznaczonyc
nadmiernej emisji,
h na
oszczędność
mieszkania
energii
socjalne w
wys. 3.500,0
Ograniczenie
nadmiernej emisji
Budżet
Gminy,
środki
WOZG
09-010-1
Budżet
Gminy
09-009-1
Budżet
Gminy
09-009-1
Budżet
państwa,
09-010-2
Zadania koordynowane
3
P
Działania promocyjne na
rzecz wykorzystywania w
budownictwie materiałów
energooszczędnych
Inwentaryzacja
obszarów
W ramach
funduszy
Wojewody i
WIOŚ
Zarządcy
nieruchomości
/ władze
Powiatu i
Gminy
Ograniczenie
emisji, ochrona
klimatu
W miarę
możliwości
finansowych
zarządców
oraz
możliwości
uzyskania
wsparcia
Zarząd
województwa,
producenci
materiałów
budowlanych/
zarząd
powiatu,
Gmina
W miarę
Ograniczenie
Środki
przeznaczania
nadmiernej emisji,
funduszy
przez fundusze
09-009-2
oszczędność
ochrony
środków na ten
energii
środowiska
cel
Środki
zarządców,
fundusze
09-010-2
ochrony
środowiska
i UE
5.3. Oddziaływanie hałasu
5.3.1. Analiza stanu istniejącego
Ze względu na typowo rolniczy charakter gminy Zbójna i brak występowania przemysłu nie
występują tu zorganizowane źródła hałasu. Również hałas komunikacyjny nie stwarza praktycznie
żadnej uciążliwości, z uwagi na niewielki ruch pojazdów samochodowych, co jest konsekwencją
występowania na tym terenie lokalnego układu drogowego – brak jest dróg obciążonych
większym ruchem tranzytowym.
5.3.1.1. Obszary narażone na hałas transportowy
5.3.1.1.1. Komunikacja drogowa
Jak wyżej wspomniano w gminie nie występuje zagrożenie hałasem komunikacji
drogowej, ze względu na występujący tu lokalny układ drogowy. Przez środek gminy z
67
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
północnego zachodu na południowy wschód przebiega jedyna w gminie droga wojewódzka nr
645 relacji Myszyniec – Kuzie – Gawrychy – Zbójna – Dębniki – Łomża. Ze względu na
połączenie z Łomżą może być najbardziej obciążoną trasą w gminie, a tym samym może
stanowić źródło hałasu dla ludności mieszkającej wzdłuż niej. Pozostałe drogi mają typowo
lokalny charakter, stanowią łącznik z poszczególnymi wsiami.
5.3.1.1.2. Kolej
Brak linii kolejowej w gminie.
5.3.1.2. Identyfikacja miejscowych źródeł hałasu
Zbójna jest gminą typowo rolniczą i nie występują tu zakłady będące źródłem uciążliwego
hałasu.
Ze względu na typowo rolniczy charakter gminy identyfikacja źródeł hałasu przemysłowego
i komunalnego wymagałaby pełnej znajomości każdego podmiotu korzystającego ze
środowiska, co przekracza zakres niniejszego opracowania. Jednak ze stopnia urbanizacji
gminy, z charakteru zabudowy i głównych funkcji można rozpoznać, że rozpatrywane obecnie
rodzaje hałasu mogą mieć jedynie znaczenie lokalne i nie stwarzają zagrożenia dla większej
liczby ludności.
5.3.2. Przewidywane kierunki zmian
Prognozując zmiany stanu akustycznego środowiska w gminie należy odnieść się do
występujących zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju.
Mając powyższe na uwadze należy przewidywać, że w przyszłości będzie następować
zmniejszanie się ilości źródeł hałasu przemysłowego i ograniczanie jego zasięgu, zgodnie z
obserwowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową wynikającą z upadku dużych
nienowoczesnych obiektów przemysłowych i korelującą się ze wzmocnieniem działania organów
administracji publicznej coraz skuteczniej wdrażających i egzekwujących prawo ochrony
środowiska.
5.3.3. Przyjęte cele i priorytety
Zgodnie z polityką ekologiczną państwa można wyodrębnić następujące strategiczne cele
w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, do osiągnięcia w perspektywie minimum dwóch
dekad:
 zmniejszenie narażenia mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom
hałasu, przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu mającego
największy zasięg przestrzenny,
 niedopuszczenie do pogarszania się klimatu akustycznego na obszarach, gdzie
sytuacja akustyczna jest korzystna.
5.3.4. Lista przedsięwzięć wynikających z dokumentów, koncepcji władz lokalnych,
postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
W Studium przedstawiono działania, które zmierzają w kierunku minimalizacji poziomu
hałasu, są to:
 eliminacja z obszarów zamieszkania źródeł hałasu o ponadnormatywnym natężeniu
poprzez zabezpieczenie techniczne lub zmianę technologii
 ograniczenia ponadnormatywnego hałasu i wibracji do granic własności działek, na
których zlokalizowane są ich źródła powstania,
 wznoszenie budynków z pomieszczeniami przeznaczonymi na stały pobyt ludzi poza
zasięgiem uciążliwości wynikających z funkcjonowania tras komunikacyjnych –
szczególnie wzdłuż trasy nr 645
 stosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych eliminujących negatywne
oddziaływanie tras komunikacyjnych poprzez zabezpieczenia akustyczne (okna o
podwyższonej izolacji akustycznej), nasadzeń zieleni izolacyjnej.
68
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
5.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na
inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu
7
8
9 10 11 12
Ocena ważności w
hierarchii zadań
6
Potencjalne źródła
finansowania
5
Szacunkowe
nakłady zł
2012
2011
2010
2009
4
2008
3
2007
2
2006
1
Opis przedsięwzięcia
2005
L.p.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Termin realizacji
Jednostka
odpowied
zialna /
Jednostki
współprac
ujące
Cel przedsięwzięcia
Tabela 29. Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie ponadnormatywnego hałasu
w Gminie do realizacji w latach 2004-2007 oraz w perspektywie średniookresowej do 2011 r.
13
14
15
16
Zadania własne
Budowa i modernizacja dróg
gminnych według ustalonej
Gmina/
wcześniej hierarchii zadań, celem Zarząd dróg
uzyskania lepszych parametrów gminnych
akustycznych
1
I
2
Wzmocnienie działalności
kontrolnej organów
samorządowych w porozumieniu Gmina/
P
z WIOŚ w zakresie emisji hałasu WIOŚ,
przez podmioty korzystające ze
środowiska
3
Uwzględnienie podczas
aktualizacji Studium oraz w
miejscowych planach
P
zagospodarowania
przestrzennego zasad ochrony
środowiska przed hałasem
Gmina/
4
I
Prowadzenie nasadzeń i odnowy
Gmina/
zieleni ochronnej przy drogach
Zarząd dróg
gminnych w oparciu o przyjęty
gminnych
uprzednio program
5
P
Dokonanie aktualizacji projektu
organizacji ruchu drogowego, w
szczególności na drogach
gminnych
1
Wzmocnienie działalności
kontrolnej w zakresie
P oddziaływania akustycznego
podmiotów korzystających ze
środowiska
Gmina/
Zwiększenie
płynności
ruchu i
oszczędność
energii,
ochrona
przed
hałasem,
zmniejszenie
poziomu
emisji
Zdyscyplinow
anie
przedsiębiorc
ów i osób
fizycznych,
element
systemu
zarządzania
środowiskiem
minimalizacja
skutków
emisji
poprzez
optymalne
zagospodaro
wanie
przestrzenne,
Budżet
Gminy,
fundusze
10-006-1
wspierając
e
W ramach
Budżet
środków na
Państwa i
funkcjonowanie
Gminy
administracji
10-008-1
W ramach prac
planistycznych
Budżet
szacowanych
Gminy
łącznie na
450,0
10-001-1
W ramach
nakładów na
wykup gruntów
i układy
komunikacyjne,
łącznie w
wysokości
48.468,86
Budżet
Gminy,
GFOŚiGW,
10-004-1
fundusze
wspomagaj
ące
Eliminacja
zagrożeń
hałasem
Optymalizacja
i uspokojenie 30,0
ruchu
Budżet
Gminy
10-006-1
Element
W ramach
systemu
możliwości
zarządzania
WIOŚ
środowiskiem
Budżet
Państwa
10-008-2
Zadania koordynowane
2
Ograniczenie emisji hałasu
poprzez inwestycje dotyczące
PI
budowy i modernizacji
infrastruktury drogowej
WIOŚ/
Władze
województw
a, powiatu,
Gmina
zarządzając
y drogami/
Władze
województw
a, powiatu,
Gmina
Eliminacja
zagrożenia
hałasem
Środki
zarządzają
W ramach
cych,
możliwości
przedsiębio
zarządzających rców,
10-006-2
oraz w miarę
fundusze
uzyskania
wspomagaj
wsparcia
ące, w tym
strukturaln
e UE
69
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
3
70
GDDKiA,
wojewódzki
Prowadzenie badań kontrolnych
zarząd dróg/
P poziomu hałasu komunikacyjnego
Zarząd
przy drogach
Powiatu,
Gmina
Eliminacja
zagrożeń
hałasem
Środki
W miarę
zarządzają
potrzeb ze
cych
10-008-2
środków
zarządzających
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
5.4.1. Analiza stanu istniejącego
5.4.1.1. Obszary narażone na oddziaływanie pól pochodzących od stacji bazowych telefonii
komórkowej
Promieniowanie ze stacji bazowych telefonii komórkowej odbywa się na dużych
wysokościach i w chwili obecnej nie ma potrzeby tworzenia obszarów ograniczonego
użytkowania. Biorąc pod uwagę zarówno plany operatorów sieci komórkowych, problem hałasu i
promieniowania będzie stale wzrastał.
5.4.1.2. Obszary narażone na oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez
stacje i linie elektroenergetyczne wysokich napięć
Przez wschodnią część gminy przebiega linia elektroenergetyczna o mocy 220 kV, będąca
źródłem promieniowania niejonizującego. Poza tym na pozostałym obszarze gminy nie
występują źródła grożące jakimkolwiek promieniowaniem. Cała sieć elektroenergetyczna
sprowadza się jedynie do linii przesyłowych 15 kV.
5.4.2. Przewidywane kierunki zmian
Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego wymienia rozbudowę sieci telekomunikacyjnych
i informatycznych jako preferencje strategii rozwoju.
Przewiduje się, że w najbliższych latach będzie następował ciągły rozwój nowych technik
telekomunikacyjnych i informatycznych. Mając to na względzie oraz biorąc pod uwagę ciągły
rozwój technik telekomunikacyjnych, rosnące zapotrzebowanie na usługi telefonii komórkowej i
łączności internetowej, która w najbliższym czasie będzie się opierać na łączach radiowych,
należy się spodziewać w najbliższych latach budowy kolejnych obiektów radiokomunikacyjnych źródeł emisji pól elektromagnetycznych do środowiska.
8
9 10 11 12
Ocena ważności
w hierarchii
zadań
7
Potencjalne
źródła
finansowania
6
Szacunkowe
nakłady zł
5
Cel
przedsięwzięcia
2012
2011
2010
2009
4
2008
3
2007
2
2006
Rodzaj
przedsięwzięcia
1
Termin realizacji
Jednostka
Opis
odpowiedzialna
przedsięwzięcia
/ Jednostki
współpracujące
2005
L.p.
Tabela 30. Przedsięwzięcia ukierunkowane na ochronę przed negatywnym oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych w Gminie do realizacji w latach 2004-2007 oraz w perspektywie
średniookresowej do 2011 r.
13
14
15
16
Zadania własne
1
P
Uwzględnienie
podczas aktualizacji
Studium oraz
wprowadzenie do
planów
zagospodarowania
przestrzennego zasad
lokalizacji instalacji
emitujących fale
elektromagnetyczne
Gmina/
(między innymi w
sposób nie kolidujący
z walorami
krajobrazowymi oraz
nie powodujący
konieczności
stawiania nadmiernej
ilości konstrukcji
wsporczych)
Element
systemu
zarządaznia
środowiskiem,
względy
estetyczne
Budżet
Gminy
11-001-1
Budżet
Gminy,
budżet
Państwa
11-013-2
Zadania koordynowane
1
P
Współpraca ze
służbami kontrolnopomiarowymi
obiektów emitujących
pola
elektromagnetyczne
WIOŚ,
WSSE/władze
Powiatu, Gmina
Element
systemu
zarządaznia
środowiskiem
W ramach
środków na
funkcjonowanie
administracji
71
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
72
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
5.5. Chemikalia w środowisku, poważne awarie przemysłowe, klęski żywiołowe
Podstawowym aktem prawnym jest ustawa Prawo Ochrony Środowiska. Tytuł IV POWAŻNE
AWARIE dział I – dział III, gdzie zawarte są przepisy ogólne, instrumenty prawne służące
przeciwdziałaniu poważnej awarii przemysłowej, obowiązki prowadzącego zakład stwarzający
zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej, a także obowiązki organów administracji związane z
awarią przemysłową i współpracę międzynarodową (w przypadku, gdy skutki awarii mogą mieć
zasięg transgraniczny).
Zjawiska katastrofalne zarówno naturalne (powódź, susza, pożary) jak i powstałe przez
awarie (rozlewy toksyczne, inne skażenia chemiczne, emisje nadzwyczajne itp.) wymagają
systemu ratowniczego zorganizowanego w sposób stały, opartego na systemowym ratownictwie z
zaangażowaniem potencjału Straży Pożarnej, Inspekcji Ochrony Środowiska, Inspekcji
Weterynaryjnej, Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Budowlanej, Policji i innych służb specjalnych.
Do obowiązków prowadzącego zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku stwarzający
zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej należy:
 zgłoszenie zakładu właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej
 sporządzenie „programu zapobiegania awariom”, w którym przedstawia system
zarządzania zakładem gwarantujący ochronę ludzi i środowiska i przedkłada go organowi
Państwowej Straży Pożarnej oraz do wiadomości WIOŚ
 opracowanie raportu bezpieczeństwa i przedłożenia go komendantowi Państwowej Straży
Pożarnej i WIOŚ
Obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową nałożone są na
komendanta Państwowej Straży Pożarnej i są następujące:
 na podstawie informacji przedstawionych przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku,
sporządza
zewnętrzny
plan
operacyjno-ratowniczy
z zapewnieniem
udziału
społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest opracowanie tego planu
 w razie zagrożenia awarią przemysłową lub jej wystąpienia niezwłocznie przystępuje do
realizacji zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego
 jeżeli na podstawie informacji otrzymanych od prowadzącego zakład o dużym ryzyku
stwierdzi, że możliwe skutki awarii przemysłowej mogą mieć zasięg transgraniczny,
niezwłocznie przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska istotne dla sprawy
informacje, a w szczególności raport o bezpieczeństwie oraz wewnętrzny i zewnętrzny
plan operacyjno-ratowniczy
Ponadto komendant Państwowej Straży Pożarnej podaje do publicznej wiadomości m.in.:
 informację o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie danych o aktualizowanym
corocznie rejestrze substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach
zlokalizowanych na obszarze jego właściwości miejscowej
 informacje o zatwierdzonych raportach o bezpieczeństwie lub ich zmianach
 informacje o przyjętych zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych lub ich zmianach
 instrukcje o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia awarii.
5.5.1. Analiza stanu istniejącego i przewidywane kierunki zmian
Wraz z upływem lat wzrasta wpływ substancji chemicznych na środowisko, przy czym
główne zagrożenia powodują trucizny pochodzące z działalności człowieka (spowodowane
skażeniem środowiska przyrodniczego przez człowieka, zagrożeniem związanym z
wprowadzaniem do obrotu substancji chemicznych). Na niebezpieczeństwo narażone są oprócz
ludzi także poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego: woda, powietrze, gleba,
rośliny i zwierzęta.
Bezpieczeństwo ekologiczne to utrzymanie na odpowiednim poziomie różnorodności
biologicznej, krajobrazowej, zwiększenie skali rekultywacji obszarów zdewastowanych i
zdegradowanych oraz zapobieganie pogarszaniu się jakości środowiska. Bezpieczeństwo
zarówno chemiczne jak i biologiczne odgrywa dużą rolę w realizacji celów w zakresie
bezpieczeństwa ekologicznego. Bezpieczeństwo chemiczne oznacza wprowadzenie kontroli
zagrożeń dla środowiska związanych przede wszystkim z awariami przemysłowymi z udziałem
niebezpiecznych substancji chemicznych i obejmuje kwestie: rozpoznawania miejsc i charakteru
potencjalnych zagrożeń, opracowanie właściwych planów operacyjnych na wypadek awarii
przemysłowych i transportowych oraz posiadanie sprawnego sytemu ratowniczego. Dynamiczny
rozwój gospodarczy powoduje, że wszystkie elementy tego systemu powinny być w sposób ciągły
aktualizowane, a ze względu na wymóg rozpoznania możliwych skutków i zagrożeń, niezbędne
73
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
jest ciągłe monitorowanie sytuacji oraz działania profilaktyczne (wśród nich oceny ryzyka i raporty
bezpieczeństwa).
Obecnie środki chemiczne stosowane są powszechnie m. in. w gospodarstwach domowych,
w przemyśle, w produkcji farmaceutyków. Na szeroką skalę stosowane są chemikalia w rolnictwie
pod postacią pestycydów, nawozów sztucznych. W obrocie znajdują się olbrzymie ilości
substancji chemicznych (w tworzywach sztucznych, ubraniach, żywności, materiałach
budowlanych, farbach, kosmetykach, środkach piorących itd.), a corocznie trafia do obrotu wiele
nowych związków chemicznych. Szkodliwość substancji dla człowieka i środowiska może być
spowodowana ich niewłaściwym stosowaniem, przechowywaniem, opakowaniem czy
transportem.
W związku z powyższym koniecznym stało się opracowanie i wydanie w kraju odpowiednich
przepisów prawnych, normujących proces i metody oceny bezpieczeństwa, potencjalnych źródeł
poważnych awarii, stwarzających potencjalne poważne zagrożenie dla ludzi i środowiska.
Wymogi, co do postępowania z substancjami chemicznymi zostały określone w ustawie
z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 690 ze
zm.). Celem niniejszej ustawy jest ochrona człowieka i środowiska przed szkodliwym wpływem
substancji i preparatów chemicznych. Ustawa obejmuje zagadnienia związane ze stosowaniem
lub wprowadzaniem do obrotu substancji chemicznych, a także m. in. podstawowe obowiązki
dotyczące np. informowania o niebezpiecznych preparatach, badania substancji i preparatów
chemicznych, czy oznakowania, opakowania, obrotu i stosowania substancji niebezpiecznych i
preparatów niebezpiecznych.
Wszystkie substancje i preparaty podlegają klasyfikacji pod względem stwarzanych przez
nie zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka lub środowiska, określając przy tym kategorię
zagrożenia. Dla substancji lub preparatów chemicznych istnieje obowiązek sporządzenia karty
charakterystyki, stanowiącej zbiór informacji o ich niebezpiecznych właściwościach.
Na producencie lub importerze substancji ciąży obowiązek, przed wprowadzeniem do obrotu
nowej substancji, (nieznajdującej się na liście substancji chemicznych występujących w produkcji
lub obrocie) jej zgłoszenia do Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych.
Znaczące zmiany do polskiego prawa dotyczącego substancji chemicznych i produktów
wprowadziła także ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62,
poz. 627 ze zm.). Wprowadzanie do środowiska wytwarzanej, wykorzystywanej lub
transportowanej substancji jest dopuszczalne wyłącznie w zakresie, w jakim jest to konieczne w
związku z charakterem prowadzonej działalności i jest to podstawowa zasada wymagana
powyższą ustawą. Ponadto przepisy zabraniają (z wyjątkiem przypadków w nich określonych)
wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystywania substancji stwarzających szczególne
zagrożenie dla środowiska, do których zaliczone zostały: PCB (szeroko rozumiane), azbest i
dwutlenek
tytanu
(a także produkty lub odpady zawierające ten związek). Wykorzystywanie, przemieszczanie i
eliminowanie tych substancji jest uwarunkowane szczególnymi środkami ostrożności. Przy czym
wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska podlegają
sukcesywnej eliminacji.
Ze stosowaniem substancji i preparatów chemicznych związany jest problem wystąpienia
poważnych awarii. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska jest podstawowym aktem prawnym
zawierającym przepisy ogólne, instrumenty prawne służące zapobieganiu i przeciwdziałaniu
poważnym awariom, a także obowiązki zakładów i organów administracji związane z awarią
przemysłową
i współpracę międzynarodową w przypadku, gdy skutki awarii mogą mieć zasięg transgraniczny.
To na prowadzącym zakład zwiększonego lub dużego ryzyka wystąpienia awarii spoczywają
główne obowiązki związane z awariami przemysłowymi, a także na organach Państwowej Straży
Pożarnej i Wojewodzie. Ustawa POŚ definiuje poważną awarię jako „zdarzenie, w szczególności
emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub
transportu, w którym występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzących do
natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, lub powstania
takiego zagrożenia z opóźnieniem", czyli do poważnych awarii zaliczane są najczęściej
zdarzenia, które są wynikiem awarii w zakładach przemysłowych używających do procesów
produkcyjnych substancji i preparatów chemicznych takich jak: środki toksyczne, łatwopalne,
wybuchowe. Oprócz ww. sytuacji do poważnych awarii może dojść także w przypadku kolizji
drogowej czy katastrofy kolejowej.
74
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Ustawodawstwo polskie, w zakresie wdrażania systemu przeciwdziałania poważnym
awariom, wydało szereg przepisów wykonawczych, a w szczególności następujące
rozporządzenia:
 Ministra Gospodarki dotyczące: raportów o bezpieczeństwie, wewnętrznych planów
operacyjno-ratowniczych oraz zewnętrznych planów operacyjno-ratownicznych,
 Ministra Gospodarki dotyczące: rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których
znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym
ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,
 Ministra Środowiska dotyczące: zakresu informacji wymaganych do podania do
publicznej wiadomości, kryteriów poważnej awarii, zakresu informacji w zgłoszeniu
o poważnej awarii i terminu wykonania procedury zgłoszenia awarii oraz
szczegółowego zakresu informacji, wymaganych do podania do publicznej
wiadomości.
W gminie Zbójna nie występują potencjalne zagrożenia związane z produkcja przemysłową,
w związku z brakiem źródła takowych zagrożeń
Problematyka wystąpienia awarii wiąże się również z przewozem materiałów
niebezpiecznych (w opakowaniach i zbiornikach o różnej pojemności), jako jednym z elementów
szeroko przyjętego bezpieczeństwa w działalności gospodarczej. W momencie wystąpienia
katastrofy
i uszkodzenia pojemników może dojść do masowego porażenia ludzi i zwierząt, a także do
degradacji środowiska naturalnego. W zależności od rodzaju i ilości przewożonych środków oraz
panujących warunków meteorologicznych zasięg oddziaływania zagrożenia może mieć od kilku
do kilkunastu kilometrów.
Odrębne zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi stanowi możliwość
wystąpienia klęsk żywiołowych, które w Gminie najczęściej mogą być spowodowane powodzią.
Na terenie Gminy zagrożenia powodziowe mogą wystąpić w przypadku niekorzystnych zjawisk
hydrologicznych. W granicach gminy zagrożenie powodziowe stanowi rzeka Narew, Pisa i Szkwa,
które są rzekami granicznymi z innymi gminami.
Na terenie Gminy jest składowisko odpadów komunalnych w Piankach, jest też mogilnik,
który może być potencjalnym źródłem awarii. Problem mogą stanowić również dzikie wysypiska
odpadów. Zdarza się, że odpady są wywożone do lasu i na pola. Takie ich „składowanie”
odpadów mieć niebezpieczne skutki dla środowiska, śmieci mogą się zapalić w skutek
samozapłonu, lub mogą być umyślnie podpalone, zachodzi też uzasadniona obawa wystąpienia
zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych w skutek wymywania się szkodliwych
substancji. Składowane odpady paląc się wydzielają do atmosfery różnego rodzaju substancje, w
tym substancje trujące, duże ilości dymu oraz substancje o nieprzyjemnym zapachu
pochodzącego głównie ze spalania substancji zawierających białko zwierzęce. Szczególnie
niebezpieczne zarówno dla środowiska jak i dla zdrowia ludzi są substancje powstające w wyniku
palenia się tworzyw sztucznych, w tym najbardziej niebezpieczne to dioksyny, działające na
organizmy żywe już w bardzo małych stężeniach i kumulujące się w organizmach.
5.5.2. Przyjęte cele, priorytety, limity wynikające z dokumentów rządowych, terminy ich
uzyskania
Racjonalna gospodarka chemikaliami musi uwzględniać przede wszystkim działania dążące
do:
 ochrony zdrowia człowieka i ochrony środowiska przed niekorzystnym
oddziaływaniem chemikaliów i procesów, w których są one stosowane;
 pełnego dostępu społeczeństwa do informacji o chemikaliach, na których działanie
jest narażone;
 oszacowania rodzajów i wielkości ryzyka związanego ze stosowanymi chemikaliami;
 redukcji obecności dioksyn i PCB w środowisku oraz w produktach żywnościowych
i paszy;
 zmniejszenia zagrożeń związanych ze stosowaniem pestycydów, poprzez zakaz lub
ostre ograniczanie wprowadzania na rynek i wykorzystywania najbardziej
niebezpiecznych i ryzykownych oraz zapewnienie, że w odniesieniu do pozostałych
wykorzystywana jest najlepsza praktyka ich stosowania oraz sprawny atestowany
sprzęt dozujący;
 zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym oraz
katastrofom, w szczególności transportowym;
75
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna





poprawa stanu technicznego tras transportowych, mająca m.in. na celu ograniczenie
występowania katastrof transportowych;
organizację właściwych struktur szybkiego powiadamiania o wystąpieniu poważnej
awarii, czy klęski żywiołowej;
przeciwdziałanie wystąpieniom klęsk żywiołowych poprzez właściwe organizowanie
struktur porządkowo – kontrolnych i szybkiego reagowania oraz modernizację
urządzeń zabezpieczających;
skuteczne usuwanie skutków wystąpienia klęsk żywiołowych;
prawidłowej polityki przestrzennej zapewniającej w planowaniu przestrzennym
uwzględnianie uwarunkowań maksymalnego bezpieczeństwa społeczeństwa oraz
minimalizacji wystąpienia ryzyka.
5.5.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających programu
wojewódzkiego oraz dokumentów powiatu
Z Programu wojewódzkiego wynikają następujące przedsięwzięcia:
 wdrażanie przepisów prawnych zgodnych z prawodawstwem UE w zakresie
zapobiegania i likwidacji skutków poważnych awarii,
 opracowanie programu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagrożeniach
środowiska i edukacji w tym zakresie, obejmującego działania na szczeblu lokalnym i
regionalnym
 wprowadzenie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla tych rodzajów obiektów i
działań niebezpiecznych, dla których ewentualna sytuacja awaryjna może oznaczać
konieczność szybkiego sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych
 opracowanie programu technicznego wzmocnienia wojewódzkiego systemu
ratowniczo-gaśniczego
8
9 10 11 12
Ocena ważności w
hierarchii zadań
7
Potencjalne źródła
finansowania
6
Szacunkowe
nakłady zł
5
2012
2011
2010
2009
4
2008
3
2007
2
2006
1
2005
L.p.
Rodzaj
przedsięwzięcia
Termin realizacji
Jednostka
odpowiedzia
lna /
Opis przedsięwzięcia
Jednostki
współpracuj
ące
Cel przedsięwzięcia
Tabela 31. Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie stosowania chemikaliów,
wystąpienia poważnych awarii i klęsk żywiołowych w Gminie do realizacji w latach 2004-2007,
oraz
w perspektywie średniookresowej do 2011 r.
13
14
15
16
Zadania własne
1
Stworzenie systemu
informowania
P/I społeczeństwa o
możliwości wystąpienia
zagrożenia
Gmina/ Zarząd
Powiatu,
KWPSP
Modernizacja i
doposażenie w sprzęt
Gmina/ KPPSP
ratownictwa ekologicznego
remiz OSP
2
I
3
Uwzględnienie zasad
bezpieczeństwa transportu
substancji
Gmina/
P
niebezpiecznych w
zarządcy dróg
projektach organizacji
ruchu na drogach gminy
76
Zapewnienie
bezpieczeństwa
mieszkańcom,
umożliwienie
właściwego
funkcjonowania
OC
Zapewn.
bezpiecz
mieszkań
Prewencyjne
eliminowanie
potencjalnych
przyczyn
zagrożeń
Budżet
powiatu,
W ramach
środki gmin,
nakładów na
PFOŚiGW
12-007-1
bezpieczeństwo
fundusze
0
wspomagając
e
Budżet
Gminy,
W ramach
PFOŚiGW
nakładów na
12-007-1
fundusze
bezpieczeństwo
wspomagając
e
W ramach
Budżet
środków na proj
Gminy
organ ruchu
12-006-1
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
4
5
6
Utrzymanie we właściwym
stanie technicznym dróg
gminnych, którymi
Gmina/
I
przemieszczają się
zarządcy dróg
transporty substancji
niebezpiecznych
Doskonalenie lokalnego
systemu
P
Gmina/
zagospodarowania
padłych zwierząt
I
7
P/I
8
P
9
10
P
P
Budowa chodników wzdłuż Gmina/
dróg
zarządcy dróg
Rozważenie możliwości
zimowego utrzymywania
dróg bez, albo przy
minimalnym udziale
stosowania środków
chemicznych.
Uwzględnienie, podczas
aktualizacji Studium, i w
planach
zagospodarowania
przestrzennego,
konieczności
wprowadzenia ograniczeń
w lokalizacji hodowli
zwierząt domowych
Uwzględnienie, podczas
aktualizacji Studium,
potrzeby zaznaczenia
obszarów zmeliorowanych,
których uszkodzenie
podczas realizacji
inwestycji może
spowodować awarię
Wsparcie działań na rzecz
prawidłowego
zagospodarowania
obornika, gnojowicy,
gnojówki w fermach
zwierząt gospodarskich
Prewencyjne
eliminowanie
potencjalnych
przyczyn
zagrożeń
W ramach
środków na
utrzymanie
dróg
Środki
zarządcy
dróg
12-006-1
Budżet
Gminy, środki
12-003-1
właścicieli
zwierząt
Budżet
Gminy, środki
12-006-1
zarządcy
dróg
Zabezpieczenia
bezpieczeństwa
sanitarnego
Element systemu
zarządzania
środowiskiem
Gmina/
zarządcy dróg
W ramach
Element systemu środków
zarządzania
bedących w
środowiskiem
dyspozycji
zarządów dróg
Gmina/
Bezpieczeństwo
mieszkańców,
W ramach prac Budżet
utrzymanie
planistycznych Gminy
porządku
12-001-1
Gmina/
Bezpieczeństwo
zasiewów oraz
w ramach prac
Budżet
ochrona
nad Studium
Gminy
budynków przed szacowanych
podmakaniem
12-001-1
Gmina/
organizacje
społeczne i
zawodowe
rolników, ODR
Budżet
Gminy, środki
12-005-1
zarządcy
dróg
40,0
Budżet
Gminy, ODR,
12-005-1
organizacji
zawodowych
Zapewnienie
bezpieczeństwa
W ramach
środków
KPPSP
Środki
KPPSP,
12-007-2
budżety
samorządów
Prewencyjne
eliminowanie
potencjalnych
przyczyn
zagrożeń
Środki
zarządców
W ramach
dróg,
środków
fundusze
zarządów dróg
ochrony
środowiska
Element
systemu
zarządzania
środowiskiem
W miarę
możliwych do
uzyskania
środków
Prewencyjne
eliminowanie
potencjalnych
przyczyn
zagrożeń
W ramach
nakładów na
Budżet
funkcjonowanie
Państwa
inspekcji ruchu
drogowego
Ochrona wód
Zadania koordynowane
1
2
3
4
Komenda
Powiatowa
Państwowej
Podejmowanie
Straży
przedsięwzięć w zakresie
P/I
Pożarnej/
ochrony przeciwpożarowej
władze
i ratownictwa
Województwa,
Powiatu i
Gminy
zarządzający
drogami/
Aktualizacja optymalnych
władze
P tras przewozu substancji
Województwa,
niebezpiecznych
Powiatu i
Gminy
organizacje
Edukacja społeczeństwa w pozarządowe,
zakresie właściwych
gazety lokalne/
P
zachowań w sytuacji
Władze
wystąpienia zagrożenia
Powiatu i
Gmin,
Kontrola przestrzegania
europejskiej normy „ADR”
P o przewozie substancji i
Policja, straż
materiałów
niebezpiecznych
12-007-2
Budżety
samorządów,
fundusze
12-007-2
ochrony
środowiska
12-007-2
77
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
6. Narzędzia i instrumenty realizacji Programu
6.1. Narzędzia i instrumenty programowo-planistyczne
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz plany miejscowe
stanowią narzędzia o zupełnie podstawowym znaczeniu; szerzej na ten temat była mowa
podczas omawiania problemów ochrony przyrody i dziedzictwa kulturowego oraz ochrony
gleb;
 oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego stanowią istotny materiał dający gwarancję prawidłowości opracowania
planów;
 prognoza skutków finansowych uchwalenia planu, jako obowiązkowy element składający się
na proces planowania, powinna stanowić istotny hamulec przed podejmowaniem przez
samorząd nieodpowiedzialnych decyzji;
 oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć inwestycyjnych realizowane w ramach
procedury zmierzającej do wydania decyzji o warunkach zabudowy, pozwolenia na budowę,
koncesji na poszukiwanie i wydobywanie kopalin, pozwolenia wodno – prawnego, o
warunkach prowadzenia robót regulacyjnych wód i melioracyjnych, zatwierdzającej projekt
scalania i podziału gruntów, o zmianie lasu na użytek rolny;
 programy gospodarki odpadami przedsiębiorstw;
6.2. Narzędzia i instrumenty reglamentujące możliwości korzystania ze środowiska
 pozwolenia i decyzje administracyjne na emisję, zintegrowane, wodno-prawne, na
wytwarzanie, zbiórkę i recykling odpadów, zobowiązujące do prowadzenia pomiarów
 zgłoszenia instalacji nie wymagających pozwoleń dokonywane przez zakłady je
eksploatujące;
 przeglądy ekologiczne dokonywane w sytuacjach gdy powstają wątpliwości, w przypadku
składowisk zawsze;
 instrukcje eksploatacji obiektów związanych z gospodarką odpadami;
 wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatującym obiekty gospodarki odpadami;
 strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody;
 strefy ograniczonego użytkowania terenu;
 ograniczenia lub zakazanie użytkowania niektórych jednostek pływających na wodach
stojących;
6.3. Narzędzia i instrumenty finansowe
 opłaty za korzystanie ze środowiska; są ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do
powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów;
ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane są opłaty za wycinkę drzew
i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego opłaty za wydobycie kopalin;
 opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska uiszczają podmioty korzystające z niego
bez uzyskania wymaganego pozwolenia;
 wsparcie finansowe przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w drodze udzielania
oprocentowanych pożyczek, dopłat do oprocentowania kredytów i pożyczek, udzielania
dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, nabywania obligacji, akcji i udziałów przez fundusze
ochrony środowiska, oraz wsparcie finansowe przez Ekofundusz dysponujący pieniędzmi
z ekokonwersji, fundusze Unii Europejskiej (szerzej o nich w dalszym rozdziale), inne
pomniejsze fundusze i fundacje wspomagające ochronę środowiska, budżet państwa, budżet
samorządu województwa;
 system materialnych zachęt (ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zróżnicowane
stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska) dla
przedsiębiorców podejmujących się wprowadzania prośrodowiskowych systemów
zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi
wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach
czystej produkcji.
6.4. Narzędzia i instrumenty karne i administracyjne
 odpowiedzialność cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko
uregulowana jest także w Kodeksie Cywilnym; pozwala on każdemu, komu przez bezprawne
oddziaływanie na środowisko zagraża lub została wyrządzona szkoda, żądać jej naprawienia
lub zaprzestania działalności; jeżeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego,
z roszczeniem może wystąpić jednostka samorządu terytorialnego;
78
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna



odpowiedzialność karna za szkody wyrządzone środowisku zagrożona jest karą grzywny lub
ograniczenia wolności w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzających
szczególne zagrożenie, eksploatacji bez pozwolenia instalacji lub lekceważenia przepisów
przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku;
odpowiedzialność administracyjna sprowadza się do możliwości nałożenia na podmiot
korzystający ze środowiska i oddziałujący na niego negatywnie, obowiązku ograniczenia
negatywnego wpływu i przywrócenia właściwego stanu środowiska;
administracyjne kary pieniężne są ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków
korzystania ze środowiska;
6.5. Działalność kontrolna Gminy
Możliwość skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wiąże się z
podejmowaniem czynności kontrolnych. W przypadku samorządu gminnego dotyczą one:
sprawowania kontroli nad przestrzeganiem i stosowaniem przepisów ochrony środowiska,
występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego, występowanie o ukaranie za
nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska (art. 379, 329 – 361)
6.6. Fundusze wspomagające
Struktura finansowania Programu
Wdrażanie niniejszego Programu będzie uzależnione od zrozumienia przez lokalną elitę
samorządową potrzeby podjęcia szeregu tematów w trakcie prac nad aktualizacją Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz opracowywania nowych i
aktualizacji obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego oraz bardzo
konsekwentnej egzekucji obowiazującego prawa, zarówno miejscowego jak i obowiązującego na
terenie kraju. Aby to było możliwe konieczne będzie instytucjonalne wzmocnienie administracji
samorządowej polegające przede wszystkim na intensywnym szkoleniu oraz wyposażeniu w
lepsze aniżeli dotąd narzędzia pracy, czyli bazy danych, dostęp do internetu, aktów prawnych itp.
Większość zadań należy do kategorii pozainwestycyjnych i nie wymaga wiekszych nakładów.
Zadania inwestycyjne, w znakomitej większości zapisane zostały w Wieloletnim Planie
Inwestycyjnym Gminy oraz w Strategii Rozwoju Gminy. Zadania własne Gminy zostały
zaplanowane w sposób dający władzom realną szansę ich realizacji. Zależeć ona będzie wyłącznie
od woli i dynamiki działania władz samorządowych. Realizacja zadań koordynowanych będzie w
znacznej mierze uzależniona od stanu finansów Państwa, kondycji przedsiębiorstw, które będą
musiały dostosować sposób i zakres korzystania ze środowiska do aktualnych standardów oraz od
umiejętności współpracy i współdziałania administracji rządowej i samorządowej oraz samorządów
pomiędzy sobą. Kolejną niewiadomą jest tempo wdrażania nowego ustawodawstwa, które będzie
uzależnione od wspomnianego wcześniej wzmocnienia administracji różnych szczebli. Jak wynika
z tego co wyżej powiedziano, w procesie wdrażania Programu środki finansowe będą miały bardzo
istotne znaczenie, lecz nie decydujące. W kontekście zasad dofinansowania zadań związanych z
ochroną środowiska zarówno przez instytucje krajowe, jak i dysponujące środkami Unii
Europejskiej, najistotniejsza będzie możliwość zgromadzenia tzw. wkładu własnego w wysokości
minimum 15 – 25% wartości zadania inwestycyjnego. Zgromadzenie pozostałej części środków
będzie możliwe z pieniędzy funduszy strukturalnych lub, przy większych przedsięwzięciach,
spójności. Ponieważ zasady funkcjonowania krajowych instytucji wspomagających są dość dobrze
znane, nie będziemy się dłużej przy nich zatrzymywać, natomiast korzystając z materiałów
przygotowanych dla Związku Gmin Wiejskich RP, w dodatku do niniejszej dokumentacji, szerzej
przedstawimy ważniejsze fundusze strukturalne Unii Europejskiej zorientowane na ochronę
środowiska.
Duże możliwości finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska stwarzają
fundusze pomocowe Unii Europejskiej, do których zalicza się m.in. funkcjonujące jeszcze
przedakcesyjne jak SAPARD, ISPA, PAOW oraz strukturalne i spójności.
6.7. Edukacja społeczności lokalnej
Podstawowe cele sformułowane są w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja
ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą.
Ukazuje zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane
w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby został on osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia,
jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz
pozaszkolną edukację ekologiczną”. Przedsięwzięcia edukacyjne społeczności lokalnej powinny
znaleźć odzwierciedlenie w szeregu dokumentów lokalnych. Zamiary w tej materii dotyczą:
wspierania programów edukacji ekologicznej prowadzonych przez organizacje pozarządowe,
79
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Gminę, szkoły. Realizując niniejszy Program, przewidzieć należy organizację warsztatów
ekologicznych dla młodzieży, organizację wycieczek, szkolenie rolników w zakresie Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej, szkolenie radnych, wreszcie systematyczną edukację mieszkańców,
między innymi poprzez organizację otwartych spotkań dla nich. Ponieważ zamiary te dotyczą wielu
dziedzin, choć w szczególności gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej, nie zostały one
szczegółowo opisane w tabelach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska.
Jednakże nie ulega wątpliwości, że bardzo ważną pozycją w wydatkach Gminnego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinna być edukacja. Szczególnie cenna będzie w tej
materii współpraca z organizacjami pozarządowymi i szkołami. Edukacja wiąże się
z rozdziałem następnym, traktującym o udziale mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących
ochrony środowiska.
6.8. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji
Włączanie do procesu realizacji zrównoważonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje
szansę na jego społeczną akceptację i przyjmowanie przez nich współodpowiedzialności tak za
sukcesy jak i porażki. Społeczność Gminy Zbójna jest głównym adresatem działań
przewidywanych Programem, stąd tak ważnym elementem jest uspołecznienie procesu
planowania i podejmowania decyzji i przejrzystość procedur włączających doń szerokie grono
partnerów. Zadanie to, by mogło przynieść pozytywny skutek, musi być realizowane przez
społeczeństwo świadome zagrożeń, jakie niesie za sobą rozwój cywilizacyjny, a więc odpowiednio
przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorządowe próby
rozwiązania szeregu problemów będą napotykały na społeczny opór.
6.9. Nowe podejście do planowania przestrzennego – ekologizacja
Zasady polityki ekologicznej państwa są zasadami, na których oparta jest również polityka
ochrony środowiska województwa podlaskiego. Oprócz zasady zrównoważonego rozwoju jako
nadrzędnej uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.:
1. Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności:
o zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie
najlepszych dostępnych technik (BAT),
o recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk,
energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze
wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania,
o zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń
i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie
zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw.
dyrektywa IPPC),
o wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami
produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi
wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000
i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp.
2. Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki
zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny
wszystkie jednostki użytkujące środowisko a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy
mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych.
3. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą
uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami
gospodarczymi i społecznymi.
4. Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z
regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne,
szczególnie w strefach przygranicznych).
5. Zasadę subsydiarności, wynikającą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej a
oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących
ochrony środowiska na właściwy szczebel, regionalny lub lokalny tak, aby był on
rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie
rozwiązany.
6. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do
wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą
potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.
Zasady te znalazły odzwierciedlenie w obowiązującej od niedawna Ustawie z dnia 10 maja
2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (2003.80.717) i innych
80
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
znowelizowanych ustawach. Jest ona zasadniczym aktem prawnym umożliwiającym prowadzenie
polityki przestrzennej, a więc także środowiskowej, która stanowi jej istotny element. Kształt
obecnie obowiązującej Ustawy zasadniczo odbiega od dotychczasowych uregulowań prawnych.
Po
raz
pierwszy
w polskim ustawodawstwie zostały zdefiniowane i użyte pojęcia dotyczące interesu publicznego,
inwestycji interesu publicznego i szereg innych. Oto treści kryjące się za tymi pojęciami:
Ład przestrzenny będący kluczem do interpretacji treści całej ustawy należy rozumieć jako
takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w
uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno –
gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno – estetyczne.
Obszar problemowy to pojęcie zdefiniowane jako obszar szczególnego zjawiska z zakresu
gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych wskazany w planie lub
studium.
Interes publiczny jest uogólnionym celem dążeń i działań, uwzględniających
zobiektywizowane potrzeby ogółu społeczeństwa lub lokalnych społeczności, związanych z
zagospodarowaniem przestrzennym.
Inwestycja celu publicznego to działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym
(powiatowym, wojewódzkim i krajowym), stanowiące realizację celów zapisanych w art. 6. Ustawy
z 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami, a więc między innymi:
 budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności
w wodę, gromadzenia, przesyłania i oczyszczania ścieków oraz utylizacji odpadów,
 budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska,
zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji
przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz
urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego,
 ochrona nieruchomości stanowiących dobra kultury w rozumieniu przepisów o
ochronie dóbr kultury,
 poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin stanowiących własność Skarbu
Państwa,
 zakładanie i utrzymywanie cmentarzy,
 ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody,
Obszar przestrzeni publicznej zdefiniowany jako obszar o szczególnym znaczeniu dla
zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu
kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne,
określony
w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Bliższe przyjrzenie się treści nowych regulacji prawnych prowadzi do wniosku, że Studia
uwarunkowań, będą musiały być weryfikowane pod kątem jednoznacznego określenia w nich
między innymi, tego rodzaju obszarów.
Warto ponadto zwrócić uwagę na szereg stojących przed samorządami problemów
wymagających rozwiązania:
 istnieje potrzeba opracowania i wdrożenia standardowych metod szacowania
skutków ekonomicznych decyzji przestrzennych; sam zapis w art.17 pkt. 5,
obowiązku opracowania prognozy skutków finansowych uchwalenia projektu planu,
problemu nie rozwiąże; znany jest w kraju przypadek odstąpienia przez radę, w
związku ze skutkami finansowymi dla budżetu, od uchwalenia sporządzonego już
planu;
 Gmina nie prowadzi świadomej i perspektywicznej polityki w zakresie
gospodarowania nieruchomościami, stąd nie są przez nie kupowane grunty rolne,
które w perspektywie mają być przeznaczone pod inwestycje; zmiana przepisów
polegająca na przyznaniu gminie prawa pierwokupu nieruchomości przeznaczonej na
cele rolnicze, pozwoliłaby jej na odzyskanie znacznie większej, aniżeli obecnie,
części nakładów koniecznych do przygotowania gruntów pod realizację inwestycji i
przyśpieszenie realizacji planów miejscowych;
 brak zasobów gruntów komunalnych, które mogłyby posłużyć zamianie na potrzebne
realizacji inwestycji celu publicznego jest skutecznym hamulcem w realizacji planów;
 wprowadzenie obowiązku określenia w planie miejscowym szczegółowych zasad
i warunków scalania i podziału nieruchomości nim objętych było posunięciem
81
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
potrzebnym, pamiętać jednak należy, że w ślad za scaleniem i podziałem idą
odszkodowania za grunty wydzielone pod komunikację i obowiązek pobudowania na
tym terenie infrastruktury czyli urządzenia albo modernizacji drogi oraz wybudowanie
pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych,
kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych, z
drugiej jednak strony osoby, które otrzymały nieruchomości wydzielone w wyniku
scalenia
i podziału są zobowiązane do wniesienia na rzecz podziału opłaty adiacenckiej w
wysokości do 50% wzrostu wartości tych nieruchomości; zazwyczaj gminy nie są
przygotowane kadrowo i finansowo do realizacji tych operacji;
 obok struktury własności poważną trudnością są zalegające od pokoleń sprawy
własnościowe, dość skutecznym sposobem zachęcenia użytkowników do ich
uporządkowania może być dalsza rezygnacja z poboru należnego gminie podatku od
spadków i darowizn, a jeśli to nie poskutkuje wszczęcie sprawy z urzędu; bilans
takiego posunięcia jest dla gminy korzystny;
 na obszarach atrakcyjnych ze względu na walory środowiskowe lokalizacji, zmorą
były podziały gruntów rolnych czynione w oparciu o art. 46.1 i 47 Kodeksu Cywilnego.
W oparciu o te przepisy zorientowani budowali na atrakcyjnych działkach rolnych
o wielkości powyżej 1 hektara, siedliska rolnicze, które z rolniczą profesją nic
wspólnego nie miały. Obecnie ustawodawca przewidział obowiązek określenia w nim
terenów wyłączonych spod zabudowy, z którego należy skorzystać.
U podstaw realizacji każdego Programu ochrony środowiska leżą decyzje przestrzenne.
Ustalenia planów kształtują sposób wykonywania prawa własności, który nie może naruszać
chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich. Panującą dotąd samowolę odnośnie
zmiany przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, powstrzymuje zapis art. 14 mówiący
o tym, że plany dla takich obszarów sporządza się dla całego obszaru wyznaczonego w studium.
Nowością jest obowiązek sporządzenia prognozy skutków finansowych uchwalenia planu.
Wejście w życie nowej ustawy regulującej problematykę gospodarki przestrzennej, jak
wspomniano wyżej, pociągnęło za sobą nowelizację innych ustaw, do których wprowadzone
zostały zapisy związane z problematyką ochrony środowiska. Oto najważniejsze z nich:
 obowiązkiem organów jednostek samorządu terytorialnego jest dbałość o dobra kultury
i podejmowanie działań ochronnych oraz uwzględnianie zadań ochrony zabytków,
między innymi w wojewódzkich i miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego,
w budżetach i w prawie miejscowym (Ustawa o ochronie dóbr kultury art.3);
 przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, wymagającego
zgody dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,
sporządzonym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym,
 przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne:
o gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty obszar
projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha - wymaga uzyskania
zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej,
o gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa - wymaga uzyskania
zgody Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa lub
upoważnionej przez niego osoby,
o gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas IV, jeżeli ich zwarty obszar
projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha,
o gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas V i VI, wytworzonych z gleb
pochodzenia organicznego i torfowisk, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do
takiego przeznaczenia przekracza 1 ha,
o pozostałych gruntów leśnych
wymaga uzyskania zgody wojewody wyrażanej po uzyskaniu opinii izby rolniczej. (Ustawa
o ochronie gruntów rolnych i leśnych art.7);
Aby uświadomić sobie jak problematyka gospodarowania przestrzenią przenika tę dotyczącą
ochrony środowiska, warto prześledzić jakie uwarunkowania należy uwzględnić w studium. Oto
one:
 dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu;
 stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony;
82
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna

stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości
zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu
kulturowego;
 stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;
 warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochronę ich zdrowia;
 zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia;
 potrzeby i możliwości rozwoju gminy;
 stan prawny gruntów;
 występowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych;
 występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych;
 występowanie udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych;
 występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych;
 stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopień uporządkowania
gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami;
 zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych.
Analizując zakres merytoryczny wymienionych wyżej zagadnień, można stwierdzić, że oba
zakresy tematyczne przenikają się w 75%.
Oto wykaz problemów na styku gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska.
 krytyka przyjętych przez ustawodawcę rozwiązań polegających na wprowadzeniu
hierarchii i kolejności opracowywania programów, dominuje postawa my najlepiej wiemy
czego nam trzeba i sami sobie poradzimy; sytuacja, jeśli chodzi rozwiązania przyjęte
przez ustawodawcę, w zakresie planowania przestrzennego po części jest podobna; jak
widać powszechne jest traktowanie gminy jak wyizolowany z otoczenia i niezależny od
niego organizm;
 sposób, jakość i koszty realizacji wielu zadań nałożonych na gminy są zdeterminowane
istnieniem podmiotów gospodarczych, stowarzyszeń, fundacji itp., zdolnych do ich
podjęcia, a co za tym idzie, rynkiem rozmaitego rodzaju usług; tej infrastruktury, nazwijmy
ją gospodarczo - społeczną, brak, zwłaszcza na obszarach wiejskich; z punktu widzenia
gospodarowania przestrzenią i środowiska jest to, wbrew pozorom, bardzo istotne;
 niemożność rozwiązania wielu trudnych problemów, nie wyłączając przestrzennych i
środowiskowych, tłumaczona jest najczęściej brakiem funduszy; jest to tylko część
prawdy; nie prowadzi się bowiem w gminach czegoś co jest normą w prawidłowo
zarządzanych przedsiębiorstwach, mianowicie controllingu czyli analizy kosztów;
konstrukcja budżetu uniemożliwia to, a mało kto ma możliwość prowadzenia podwójnej
buchalterii czyli budżetu zadaniowego.
 na co dzień obserwujemy bardzo wiele konfliktów sąsiedzkich pomiędzy mieszkańcami
wynikających z przemieszania funkcji mieszkalnych z gospodarczymi, określając w
planach przeznaczenie terenów i kreśląc linie rozgraniczające, zwłaszcza gdy plan ma
charakter regulacyjny, należy wyraźnie określić długość okresu przejściowego, który musi
być co najmniej pięcioletni i zapisać brak możliwości rozwoju dla zakładów
funkcjonujących na terenach o innym przeznaczeniu; aby nie potęgować konfliktów i nie
doprowadzić do przeniesienia produkcji lub usług do innej gminy, władze muszą stworzyć
dogodne warunki dla budujących pomieszczenia dla rozwijającej się firmy w nowym
miejscu, zaś wójt powinien osobiście zaangażować się w przekonanie właścicieli o
słuszności takiego stanowiska; w rozwijających się gospodarczo gminach proces ten już
trwa i dokonuje się po części samoczynnie; na niektórych obszarach najwięcej
problemów stwarzają kierowcy z firm transportowych nie posiadających własnych baz i
garażujący oraz naprawiający duże samochody na ulicy bądź nieruchomości
mieszkalnej;
 pomimo, że nawet w dynamicznie rozwijającej się gminie, koszty sporządzania planów
nie przekraczają 3% wydatków budżetowych, część radnych niechętnie podnosi rękę by
głosować za ich zwiększeniem, warto przy tej okazji zdać sobie sprawę z tego, że w
naszym kraju wskaźnik kosztów sporządzania wszelkich planów jest kilkukrotnie niższy,
w stosunku do kosztów inwestycji, aniżeli w krajach, w których gronie za moment się
znajdziemy;
 problematyka uwzględniania, bądź nie uwag do planu jest poważnym problemem
społecznym, który budzi ogromne emocje i ściąga na sesję rady gminy liczną
publiczność, podczas prowadzenia tej procedury ujawniają się wszystkie konflikty
niejednokrotnie tkwiące korzeniami w odległej przeszłości, należy przyjąć do wiadomości,
83
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna



że nie jest możliwym przestrzeganie elementarnych zasad urbanistycznych i
uwzględnienie wszystkich zarzutów; dodatkową trudnością jest fakt, że radni bardzo
często nie do końca rozumieją o czym mowa podczas prezentacji projektu planu, i jeśli
ktoś, może to być dobrze przygotowany wójt albo pracownik zajmujący się tą
problematyką, nie wesprze projektanta, najlepiej sporządzony projekt może być
wywrócony na opak.
wpływ na jakość przestrzeni ma również, poniekąd uzasadniony szczupłością kadr, brak
nawyku kontroli przez służby nadzoru budowlanego zgodności realizacji, dotyczy to
indywidualnego budownictwa mieszkalnego, z projektem i pozwoleniem na budowę.
poważną trudność w chwili podejmowania rozmaitych prac planistyczno programistycznych stwarzają, z jednej strony brak wielu danych, z drugiej brak
możliwości szybkiego ich przetworzenia; trudności w dotarciu do nich wynikają z wielu
powodów, na przykład stanu prawnego, który w minionych latach dopuszczał wiercenie
bez dokumentacji, pozwoleń i rejestracji studni o niewielkiej głębokości, to spowodowało
dzisiejsze
trudności
w dotarciu do nich i skontrolowaniu bezpiecznego dla wód podziemnych ich zamknięcia;
ogromną pomoc w pracy nad planami mogą stanowić dostępne w Centralnym Ośrodku
Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej zdjęcia lotnicze, ponadto mogą one być
przydatne do identyfikacji naruszeń gruntu, elementów infrastruktury, płytko zalegających
wód, nielegalnej zabudowy itp.
większość dotąd prowadzonych w gminach prac programistycznych dotyczących potrzeb
w zakresie elementów infrastruktury, prowadzonych było w oparciu o wątpliwej jakości
dane, na przykład dawne normy zużycia wody przyjmowane dla celów projektowych były
bardzo zawyżone; dzisiaj wiele się w tej materii zmieniło niemniej, wiele pobudowanych
obiektów komunalnych zostało przewymiarowanych; bardzo często autorom tych
opracowań zabrakło wyobraźni i nie przewidzieli zmian w ilości i strukturze wiekowej
ludności spowodowanych migracją, upadku niektórych zakładów produkcyjnych, zmian
technologii na energooszczędne i wodooszczędne.
6.10. Bilans potrzeb i możliwości finansowych Gminy
Tabela 32 Budżet gminy
Budżet gminy Zbójna
Dochody budżetu
Wydatki budżetu
2003
7 686 515
6 944 709
Tabela 33 Plan dochodów budżetu gminy
Plan dochodów budżetu
2003
Rolnictwo i łowiectwo
7 000
Leśnictwo
2 343
Drogi publiczne gminne
759 028
Gospodarka komunalna i 93 026
ochrona środowiska
W tym:
- oświetlenie ulic, placów, 43 000
dróg
- pozostała działalność
50 026
84
2004
8 579 934
7 492 221
2004
807 000
2 343
485 379
-
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
Tabela 34 Plan wydatków budżetu gminy w zakresie ochrony środowiska
Plan wydatków budżetu
2003
2004
Rolnictwo i łowiectwo
W tym:
47 630
845 258
- Infrastruktura wodociągowa
i sanitacyjna wsi
25 000
835 000
Pozostała działalność
22 188
9 488
Transport i łączność
W tym:
1 124 337
121 300
- Drogi publiczne powiatowe
10 000
10 000
- Drogi publiczne gminne
1 114 337
111 300
Gospodarka mieszkaniowa
12 810
20 000
Administracja publiczna
1 118 226
1 329 186
Bezpieczeństwo publiczne i
ochrona przeciwpożarowa
59 133
65 807
Gospodarka komunalna i
ochrona środowiska
W tym:
180 195
181 535
- oczyszczanie miast i wsi
20 560
18 026
- oświetlenie ulic, placów i
dróg
68 300
58 300
- pozostała działalność
91 335
105 209
Tabela 35 Zestawienie przychodów i wydatków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej na 2003
Przychody i wydatki
GFOŚiGW
2003
2004
Stan środków obrotowych na
początku roku
3 706
1 949
Przychody ogółem
2 400
3 600
Wydatki ogółem
6 106
1 740
85
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
6.10.1. Analiza możliwości zasilania z zewnątrz budżetu Gminy
W sytuacji Gminy Zbójna zależą one przede wszystkim od determinacji i merytorycznego
przygotowania jej władz. Ponadto, w niektórych dziedzinach niezbędna będzie umiejętność
podjęcia faktycznej współpracy z innymi samorządami.
6.10.1.1. Możliwości współfinansowania przez przedsiębiorców
Wiążą się one z tzw. partnerstwem publiczno-prywatnym. Niestety istnieje kilka przeszkód,
które powodują, że dotąd instytucja ta nie rozwinęła się w naszym kraju. Pierwsza i
najważniejsza, jest natury psychologicznej. Samorządy mając na względzie sytuację społecznopolityczną
i dotychczasowe niedobre doświadczenia, boją się szukać możliwości skorzystania z tego typu
rozwiązań. Kolejną jest brak oprzyrządowania prawnego i dobrego przykładu. Poza tym
przedsiębiorcy jeszcze nie dostrzegli swojej szansy w podejmowaniu bliższej współpracy z
gminami,
z kolei gminom trudno przełamać barierę nadmiernej rezerwy w stosunku do nich.
86
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
7. Streszczenie Programu Ochrony Środowiska
Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla gminy Zbójna. Program ten stanowi rozwinięcie, na poziomie lokalnym
Programu ochrony środowiska dla powiatu łomżyńskiego.
Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów,
priorytetów i w konsekwencji działań, jakie stoją przed samorządem gminnym w dziedzinie ochrony
środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań
naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej
oraz, w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki Ekologicznej Państwa.
Dokument został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na gminy przez ustawę z
27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001.62.627) w art.17 i 18, oraz ustawę z
27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001.100.1085) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji.
Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska określają Wytyczne sporządzania programów
ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002).
Formalną podstawą opracowania jest podpisana umowa.
Podstawę opracowania niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udostępnionych
przez Urząd Gminy.:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zbójna,
 Strategia rozwoju dla gminy Zbójna do 2010 r.,
 Plan rozwoju lokalnego powiatu łomżyńskiego,
 Strategia rozwoju powiatu łomżyńskiego,
 Strategia rozwoju województwa podlaskiego,
 Program ochrony środowiska województwa podlaskiego,
 Dane z WIOŚ,
 Dane z GUS,
 I inne.
Rozpoczynając prace nad Programem Wykonawcy odwiedzili Gminę celem przedstawienia im
metodyki realizacji opracowania oraz odwiedzenia najważniejszych z punktu widzenia ochrony
środowiska, obiektów komunalnych takich jak oczyszczalnie ścieków i składowiska odpadów oraz
obiektów chronionej przyrody.
Wizja terenowa oraz rozmowy z pracownikami samorządowymi zajmującymi się problematyką
ochrony środowiska pozwoliły na szybkie wyrobienie sobie opinii na temat sytuacji w Gminie.
Konieczne było uwzględnienie zadań planowanych przez Gminę, które większość z nich będą
realizowały jako własne.
Zwracając się o udostępnienie danych, Wykonawca miał świadomość, że pewne rejestry nie są
prowadzone, albo są niekompletne. Nieliczne braki zostały w Programie uwidocznione gdyż i taka
jest jego rola. Zaproponowane zostały też środki zaradcze.
Program składa się z kilku części charakteryzujących poszczególne komponenty środowiska
przyrodniczego, z analizą stanu istniejącego gminy Police odnośnie ochrony przyrody, gospodarki
leśnej, ochrony gleb, zasobów kopalin, wód powierzchniowych i podziemnych, jakości powietrza,
wykorzystanie energii odnawialnej, oddziaływanie pól elektromagnetycznych, oddziaływanie hałasu.
W programie zawarte są również problemy wynikające z prowadzonej działalności człowieka oraz
zagrożenia środowiska przyrodniczego, jak również przewidywane kierunki zmian, jakie nastąpią z
uwzględnieniem rozwoju zrównoważonego.
Program powinien być realizowany poprzez uwzględnienie zapisów wynikających z
dokumentów rządowych, zwłaszcza wynikających z listy przedsięwzięć własnych i koordynowanych.
Ponadto wszelkie działania winny wynikać z przedsięwzięć zawartych w opracowaniach na szczeblu
regionalnym (Program wojewódzki, Strategia wojewódzka) i lokalnym zwłaszcza ze strategii
powiatowej oraz z dokumentów, koncepcji władz powiatu, postulatów rozmaitych środowisk, w tym
organizacji pozarządowych i mieszkańców. Dodatkowo niektóre z przedsięwzięć zostały
zaproponowane przez zespół opracowujący Program.
Zhierarchizowana lista przedsięwzięć, odnośnie każdego komponentu środowiska
przyrodniczego została zawarta w tabelach. Zadania podzielone są na zadania inwestycyjne i
pozainwestycyjne. W każdej z tych grup wyróżnia się zadania własne i koordynowane.
Przy opracowywaniu programu, duży nacisk położono na poprawę stanu świadomości
ekologicznej oraz edukację ekologiczną mieszkańców gminy.
87
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Gminy Zbójna
W programie przedstawiony został bilans potrzeb i możliwości finansowych gminy. Dzięki
zestawieniu finansowemu możliwe jest określenie wielkości środków, jakie gmina może przeznaczyć
na inwestycje związane z ochroną środowiska.
88