SPIS TREŚCI

SVD-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.1 2008
3. Choroba pęcherzykowa świń – informacje ogólne
Choroba pęcherzykowa świń – ch.p.ś.
(łac., ang. Morbus Vesicularis Suum, Swine
Vesicular Disease SVD) – wybitnie zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa, występująca
w warunkach naturalnych u świń domowych różnych ras, niezależnie od wagi, wieku, płci
i u dzików. Charakteryzuje się obecnością pęcherzy na kończynach oraz w mniejszym
stopniu na błonach śluzowych jamy gębowej. Choroba pęcherzykowa świń na postawie
objawów klinicznych i histologicznych jest
Zarazek
nie do odróżnienia od pryszczycy (FMD).
cechuje szczególna odporność na działanie czynników środowiskowych
i powszechnie stosowanych chemicznych środków dezynfekujących – ma to istotne
znaczenie w epizootiologii choroby jej zapobieganiu i zwalczaniu. Cecha ta przyczyniła się
do szybkiego rozprzestrzenienia choroby w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego stulecia
w wielu krajach Europy.
Kraj, w którym choroba wystąpi narażony jest na ogromne straty finansowe,
spowodowane kosztami bezpośrednimi jej zwalczania, np. ubojem zwierząt,
rekompensatami dla hodowców, ograniczeniem i zmniejszeniem produkcji, ale
przede wszystkim kosztami pośrednimi związanymi z utratą na długi czas
zagranicznych rynków zbytu dla zwierząt i produktów zwierzęcego pochodzenia
także ograniczenia ruchu turystycznego. Ich ograniczenie uzależnione jest od
wprowadzenia szybkich i skutecznych metod kontroli i zwalczania choroby.
Skuteczne zniszczenie wirusa po epizootii podobnie jak ma to miejsce w przypadku
pryszczycy wymaga podjęcia intensywnych i zakrojonych na szeroką skalę działań
zapobiegawczych.
W Polsce ostatnie ognisko choroby pęcherzykowej świń stwierdzono w 1972 roku.
Jest wysoce prawdopodobne, że w przypadku wprowadzenia zarazka na obszar Polski,
epizootia szerzyłaby się bardzo
gwałtownie. Przykładem tego może być szerzenie się
choroby pęcherzykowej świń w roku 1999 w krajach Europy Zachodniej, gdzie występująca
w Holandii choroba została przewieziona do Portugalii.
Polska posiada długie granice z krajami UE i innymi państwami, wprowadzenie
wirusa na terytorium naszego kraju lub państw sąsiadujących stanowi bardzo poważne,
wzajemne zagrożenie epizootyczne.
Podstawę prawną do opracowania planu stanowi ustawa z dnia 11 marca 2004 roku
o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
Wersja elektroniczna 1.0
39
SVD-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.1 2008
Zakres odpowiedzialności oraz podejmowane działania inspekcji weterynaryjnej
opisane w planie gotowości opierają się na aktualnie obowiązujących krajowych
i międzynarodowych aktach prawnych.
3.1.
Choroba i jej przyczyny
Choroba pęcherzykowa świń (Swine Vesicular Disease – SVD) jest wysoce zakaźną
wirusową chorobą zwierząt racicowych. Jest ona taktowana przez OIE za najważniejszą
zwierzęcą chorobę epidemiczną. Mimo, że nie jest ona śmiertelna u zwierząt dorosłych, to
powoduje jednak poważne straty w produkcji. Wybuch tej choroby w Polsce miałby
ogromny wpływ na gospodarkę.
3.2.
Atakowane gatunki
Choroba występuje wyłącznie u świń, (w związku z wrażliwością dzików na wirusa
istnieje teoretyczna możliwość wystąpienia choroby w populacji tych zwierząt).
Szczepy wirusa SVD różnią się pod względem zjadliwości a choroba może mieć
postać podkliniczną, łagodną lub ostrą, ta ostatnia jest zazwyczaj spostrzegana tylko wtedy,
kiedy trzoda chlewna jest utrzymywana na ścieralnych posadzkach w warunkach
wilgotnych
W przeciwieństwie do pryszczycy, bydło i świnki morskie są niewrażliwe. Próby zakażenia
koni zakończyły się również wynikiem ujemnym. U bydła przetrzymywanego razem z
zakażonymi świniami stwierdzono niewielkie ilości wirusa w jamie gardłowej, w wymazie z
odbytnicy oraz w mleku. U owiec po 6 dniach od kontaktu z zakażoną trzodą chlewną
wirus wykryto w jamie gardłowej, a w surowicy swoiste przeciwciała.
U ludzi nie notowano przypadków zachorowań jedynie u pracowników
prowadzących doświadczenia z wirusem na zwierzętach
laboratoryjnych
występowały objawy jak: złe
samopoczucie, bóle reumatyczne i aseptyczne zapalenie opon mózgowych i mózgu.
3.3.
Obszar występowania
Chorobę pęcherzykową świń po raz pierwszy stwierdzono w październiku 1966 roku
w Lombardii we Włoszech. W 1971 roku liczne ogniska choroby wystąpiły w Hongkongu.
Pod koniec 1972 roku ponownie we Włoszech, i równocześnie w Wielkiej Brytanii, Austrii i
Polsce. W latach 1973-1983 choroba występowała w Niemczech,
Francji, Szwajcarii,
Belgii, Holandii, na Malcie oraz w Japonii. Po kilkuletniej przerwie - ponownie w 1992 roku
Wersja elektroniczna 1.0
40
SVD-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.1 2008
w Europie: w Holandii, Belgii i Włoszech, a rok później w Hiszpanii. W 1995 roku
stwierdzono chorobę w Holandii i w Portugalii. Na przełomie lat 1997/1998 na Tajwanie a
w grudniu 1998 roku we Włoszech.
Według danych OIE w kolejnych latach ogniska ch.p.ś sporadycznie. notowane były
we Włoszech, w tym również ostatnie ogniska w czerwcu 2002 roku w Lombardii. Choroba
nigdy nie występowała na kontynencie amerykańskim oraz w Australii i Nowej Zelandii.
3.4.
Podstawowe objawy
Okres inkubacji SVD wynosi od 2 do 7 dni po czym może nastąpić przejściowa
gorączka. Pęcherze rozwijają się wówczas na koronkach racic, typowo w
miejscu
połączenia z piętką. Dużo rzadziej pęcherze mogą także pojawić się na pysku, na wargach,
języku i gruczołach sutkowych. Można także zauważyć płytkie nadżerki w miejscach
nacisku takich jak kolana i stawy skokowe. Po rozerwaniu się pęcherzy, nadżerki goją się
szybko, w nieskomplikowanych przypadkach przeważnie całkowicie w ciągu 2-3 tygodni,
przy jedynym dowodzie przebytej infekcji w postaci ciemnej poziomej linii na kopycie tam
gdzie wzrost został czasowo zatrzymany. Ostrość objawów klinicznych różni się w
zależności od wieku świni, szczepu wirusa oraz warunków chowu świń. Młodsze osobniki
są zazwyczaj ostrzej dotknięte przez chorobę.
Choroba spowodowana przez łagodne
szczepy wirusa może przejść niezauważona. Istnieją także o objawach nerwowych, ale są
to rzadkie przypadki.
Okres inkubacji choroby, przyjmowany dla celów kontrolnych, wynosi 28 dni wg. OIE.
3.5.
Rozprzestrzenianie się
Wirus jest stabilny w szerokim zakresie temperatur otoczenia, jego przeżywalność
jest znacznie dłuższa w
niskich temperaturach, dlatego warunki zimowe sprzyjają
szerzeniu choroby. Choroba pęcherzykowa świń jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób
tego gatunku. Zainfekowane zwierzęta wydalają wirusa w płynach pochodzących z
pękających pęcherzy, w wydychanym powietrzu, w ślinie, mleku, nasieniu, odchodach i
moczu. Wirus obecny jest w płynie pęcherzowym
począwszy od 1-szego dnia po
zakażeniu (podczas okresu inkubacji) i przez kilka następnych dni. Po około14 dniach
obserwuje się spadek jego miana w większości tkanek, lub całkowitą nieobecność, ale
w niektórych wydalinach, np. w kale może on być wykrywany nawet po 3 miesiącach.
W Europie Zachodniej wiele wybuchów choroby pęcherzykowej świń SVD wiąże się
z żywieniem odpadami kuchennymi, co stanowi poważny czynnik przenoszenia wirusa.
Wersja elektroniczna 1.0
41
SVD-PLAN ANEKS Nr 2
Choroba
szerzy
się
wersja 1.1 2008
szybko
między
świniami
poprzez
kontakt
bezpośredni.
Przemieszczanie się zakażonych świń z przedklinicznymi lub łagodnymi objawami stanowi
istotny czynnik wtórnego szerzenia się choroby podczas jej wystąpienia.
Nie ma dowodów na przenoszenie się choroby w układzie pionowym (z lochy na
prosięta). Istnieją pewne doświadczalne dowody na utrzymywanie się zakażenia u
niektórych świń przez około 3 miesiące, ale fakt przenoszenia się z tych zwierząt nie
stanowi trwałego stwierdzenia doświadczalnego. Czy istnieje rzeczywisty nośnik zakażenia
w warunkach naturalnych (polowych) pozostaje zagadnieniem otwartym.
3.6.
Wrażliwość wirusa
Zarazek wykazuje termooporność i jest stabilny w szerokim zakresie pH od 2,5 do
12,5. Inaktywują go temperatura powyżej 75 C oraz środki dezynfekcyjne o pH poniżej 2,5 i
powyżej 12,5. W zależności od temperatury oraz pory roku wirus zjadliwy jest przez 2 do 5
miesięcy. Wirusa nie niszczą procesy technologiczne stosowane podczas obróbki mięsa:
solenie, peklowanie, wędzenie. W zakwaszonych, solonych i wędzonych kiełbasach salami
oraz pepperoni wykrywalny był po 400 dniach. W przetworzonych osłonkach jelitowych
przeżywał co najmniej 780 dni.
3.7.Strategia kontrolowania choroby
Strategia polega na szybkiej likwidacji choroby w celu odzyskania statusu kraju
wolnego od choroby ze względu na wymianę handlową trzody chlewnej i produktów
pochodzących od niej. Zostanie to osiągnięte przez likwidację źródła infekcji, ścisłą
kwarantannę i kontrolę przemieszczania się zwierząt, odkażanie urządzeń, produktów
i przedmiotów w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa, tropienie i prowadzenie
przeglądów w celu zidentyfikowania zwierząt zarażonych i będących w kontakcie ze
zwierzętami chorymi, tworzenie stref w celu oddzielenia obszarów zakażonych i wolnych od
choroby.
Dotąd nie odnotowano zakażenia zwierząt dzikich chorobą SVD ale w przypadku
wybuchu choroby w Polsce, która posiada znaczącą populację dzików, należy podjąć kroki
zapobiegające wprowadzaniu dzików do zakażonych pomieszczeń. Wszelkie podejrzenia
co do ewentualnego kontaktu dzików z wirusem należy śledzić poprzez badania
serologiczne w celu określenia stanu populacji dzików na danym terenie..
Wersja elektroniczna 1.0
42
SVD-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.1 2008
3.8. Informacje szczegółowe na temat choroby zawarte są w rozdziale 9 Krajowego
SVD– PLAN u pod tytułem choroba pęcherzykowa
Wersja elektroniczna 1.0
43