Interakcje leków z badaniami laboratoryjnymi

Wpływ leków i żywności
na wyniki badań laboratoryjnych
Magdalena Hurkacz
Katedra i Zakład
Farmakologii Klinicznej
UM we Wrocławiu
Wpływ leków na wyniki badań laboratoryjnych
jest szczególnym rodzajem interakcji leków
Można go podzielić na:

dający się przewidzieć
(insulina > poziom glukozy)

nie dający się przewidzieć
(reakcja alergiczna > morfologia)
Podział wg mechanizmu zmiany wyników badań
laboratoryjnych przez leki:


Wynikające z farmakologicznych
właściwości leków
(wpływ poprzez działanie
farmakologiczne leków)
Wynikające z fizykochemicznych
właściwości leków
(wpływ na metodę oznaczania)
Mechanizm wynikający z farmakologicznych
właściwości leków:

bezpośredni

pośredni
Morfologia
Zmiany wynikające z uszkodzenia układu
krwiotwórczego
Dające się przewidzieć,
zależne od dawki
/cytostatyki, leki immunosupresyjne/
Morfologia
Zmiany wynikające z uszkodzenia układu
krwiotwórczego
Trudne do przewidzenia
niezależne od dawki
/nadwrażliwość, defekty metab./
Morfologia
Zmiany najczęściej wynikają z uszkodzenia
układu krwiotwórczego
Można je podzielić na:
 dające się przewidzieć
 trudne do przewidzenia
Glukoza we krwi
Acetazolamid,
kortykosteroidy,
furosemid,
izoniazyd,
estrogeny, doustne środki antykoncepcyjne,
fenytoina,
tiazydy
Glukoza we krwi
insulina i doustne leki przeciwcukrzycowe,
steroidy anaboliczne,
erytromycyna,
Oksytetracyklina,
paracetamol,
propranolol
Stężenie sodu – zwiększają:
- Przez zatrzymanie sodu i wody:
steroidy anaboliczne, androgeny,
kortykosteroidy,
diazoksyd, guanetydyna, metyldopa,
estrogeny, doustne środki antykoncepcyjne,
fenylbutazon, oksyfenbutazon
Stężenie sodu – zwiększają:
Przez wpływ na kanaliki nerkowe:
klonidyna,
metoksyfluran,
tetracyklina
Stężenie sodu – zmniejszają:
Przez działanie moczopędne:
kwas etakrynowy,
furosemid,
tiazydy,
triamtaren,
spironolakton,
mannitol
-
Stężenie sodu – zmniejszają:
Przez zatrzymanie wody:
pochodne sulfonylomocznika,
wazopresyna
-
Stężenie sodu – zwiększają:
-
Przez mieszany mechanizm działania:
chlorek amonu,
chlortalidon,
dichlorfenamid
Stężenie wapnia – zwiększają:
- Przez wpływ na wchłanianie z przewodu
pokarmowego:
witamina D,
sole wapnia, laktoza
Stężenie wapnia – zwiększają:
- Przez wpływ na resorpcję z kości:
witamina D,
hormony tarczycy
- Przez wpływ na resorpcję zwrotną w nerkach:
witamina D,
hormon przytarczyc
diuretyki sodowe
Stężenie wapnia – zmniejszają:
Przez wpływ na wchłanianie z przewodu
pokarmowego:
leki przeczyszczające,
sole magnezu, związki alkalizujące
-
Stężenie wapnia – zmniejszają:
- Przez wpływ na resorpcję z kości:
kortykosteroidy,
kalcytonina
- Przez wpływ na resorpcję zwrotną w nerkach:
kortykosteroidy,
acetazolamid
Stężenie wapnia – zmniejszają:
- Przez antagonizm hormonalny:
kortykosteroidy,
leki przeciwdrgawkowe
- Przez wpływ na syntezę albumin:
doustne środki antykoncepcyjne,
estradiol
Żelazo w surowicy
Zwiększona zawartość żelaza w surowicy może
być następstwem polekowej niedokrwistości
hemolitycznej spowodowanej stosowaniem
metyldopy, penicylin, fenacetyny.
Żelazo w surowicy
Zmniejszona zawartość żelaza w surowicy może
być następstwem upośledzenia jego
wchłaniania przez stosowanie neomycyny bądź
cholestyraminy
Oznaczanie glukozy w surowicy
i krwi pełnej

metoda enzymatyczna (oksydaza/peroksydaza)
kwas askorbinowy (5-13%)
lewodopa (zależne od dawki)
metyldopa (3-8%)
paracetamol (0,1-1,0 mmol/l)
aspiryna (3-11%)
diklofenak (5%)
indometacyna (5%)
ketoprofen (4%)
izoniazyd (krew pełna)
PAS
metronidazol
Oznaczanie glukozy w moczu
dawniej metoda Benedicta
kwas askorbinowy

metoda enzymatyczna oraz testy paskowe
diazepam (Clinistix)
lewodopa (peroksydaza)
fenobarbital (Clinistix)
fenytoina (Clinistix)
tetracykliny
glutation
cefalosporyny (Clinitest)
chloramfenikol (Clinitest)
lewodopa (Clinitest)
kwas nalidyksowy (Clinitest)
kwas nikotynowy (Clinitest)
penicylina
Ciała ketonowe w moczu
lewodopa (Acetest, Ketostix)
Oznaczanie cholesterolu
dawniej metoda Burchard’a
aspiryna (7%) – nie obniża met. enzymat.

metoda enzymatyczna oksydaza cholesterolowa/peroks.)
kwas askorbinowy (20-35%)
Oznaczanie trójglicerydów
• metoda enzymatyczna
hydroksymocznik
metronidazol (nieznacznie)
Oznaczanie kinazy kreatyniny (CK)
metoda kinetyczna
aspiryna (6-8%)
kwas askorbinowy
ketoprofen (19%)
PAS
duże dawki kwasu askorbinowego
fenobarbital (4%)
Oznaczanie aminotransferazy
alaninowej (AlAT)
metoda kinetyczna
aspiryna (13%)
metronidazol
Oznaczanie aminotransferazy asparaginowej (AspAT)
metoda kinetyczna
erytromycyna
Oznaczanie dehydrogenazy
mleczanowej (LDH)
metoda kinetyczna
aspiryna (6%)
kwas askorbinowy (duże dawki)
metoda kolorymetryczna
ketoprofen (19%)
PAS (na aparacie firmy Technicon)
fenobarbital (4%)
Oznaczanie fosfatazy alkalicznej
(ALP)
metoda kinetyczna
aspiryna
teofilina
ibuprofen (4%)
Oznaczanie kreatyniny
w surowicy krwi
metoda kinetyczna
kwas askorbinowy
ibuprofen
cefalosporyny-ceforanid (60%)
cefoksytyna (60%)
ceftyzoksym (15%)
cefalotyna (26%)
cefamandol
cefazolina
Co-trimoksazol (10%)
metyldopa
Oznaczanie kreatyniny
w moczu
metoda kinetyczna
cefalosporyny-cefalotyna (53%)
Oznaczanie kwasu moczowego
w surowicy krwi
metoda enzymatyczna (urykaza/peroksydaza)
kwas askorbinowy
heparyna (8%)
merkaptopuryna (18%)
metyldopa
diklofenak (7%)
metoda z kwasem fosforowolframowym
paracetamol (17-36%)
fenacetyna (20%)
Oznaczanie białka całkowitego
w surowicy krwi
metoda biuretowa
aspiryna (7%)
Oznaczanie białka całkowitego w moczu
metoda Extona
cefalotyna
cefalorydyna
leowdopa
penicylina G
Oznaczanie albumin
w surowicy krwi
metoda kolorymetryczna (zieleń bromokrezolowa)
karbenicylina
klofibrat
fenylbutazon
ampicylina
Oznaczanie bilirubiny
w surowicy krwi
metoda Jendrassika-Grofa
kwas askorbinowy (38%)
dawniej
kofeina
teofilina
ketoprofen (12%)
propranolol
Metody stosowane w serologii
bezpośredni odczyn Coombsa
amfoterycyna B
todralazyna (Binazin)
butapirazol
cefalotyna (50%)
ampicylina
chinidyna, chinina
tolbutamid
dowodzi obecności przeciwciał antyerytrocytarnych
Odczyn Biernackiego
azlocylina
Oznaczanie urobilinogenu
sulfonamidy – zielonożółte zabarwienie
fenactil (chlorpromazyna) – różowe
Oznaczanie innych parametrów
w moczu (testy paskowe)
krew
kapropril
azotyny
kwas askorbinowy (duże dawki)
leukocyty
tetracykliny
cefalotyna
nitrofurantoina
Barwa moczu
amitryptylina
dikumarol
fenactil
fenoloftaleina
furazolidon
lewodopa
metindol
metronidazol
PAS
rirampicyna
błękit metylenowy
metindol
sulfasalazyna
nitrofurantoina
witamina B6