adhd - Gimnazjum Sierakowice

ADHD – skrót z ang. Attention Deficit
Hyperactivity Disorder, czyli Zespół
nadpobudliwości psychoruchowej,
określany w literaturze jako zespół
nadpobudliwości psychoruchowej z
deficytem uwagi lub zaburzenia
hiperkinetyczne.
ADHD występuje u 4-8% dzieci w
wieku wczesnoszkolnym (6-9 lat),
głównie chłopców, niezależnie od rasy i
kultury. Następnie częstość
występowania zmniejsza się o 50% na
każde 5 lat, jednakże u 60% dorosłych
utrzymują się niektóre cechy zespołu
(zwłaszcza dotyczące deficytów uwagi).
ADHD jest to grupa zaburzeń
charakteryzujących się wczesnym
początkiem (zazwyczaj w pierwszych
pięciu latach życia),brakiem wytrwałości w
realizacji zadań wymagających
zaangażowania poznawczego, tendencją do
przechodzenia od jednej aktywności do
drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz
zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną
nadmierną aktywnością.
W dużym uproszczeniu można
powiedzieć, że u podłoża ADHD leży
specyficzny tryb pracy mózgu, który
utrudnia dziecku kontrolowanie
własnych zachowań i osłabia
zdolność skupienia uwagi.
Dla ADHD charakterystyczne jest
występowanie trzech grup objawów:
 nadruchliwości,
impulsywności,
zaburzeń uwagi.
Nadruchliwość
to nadmierna, w porównaniu z
dziećmi na tym samym poziomie
rozwoju, aktywność ruchowa. Dzieci
z ADHD mają bardzo dużą potrzebę
ruchu, nie potrafią przez dłuższą
chwilę pozostać w miejscu.
Objawy nadruchliwości:
- nerwowe ruchy rąk i nóg,
- często wstają z miejsca i chodzą po klasie,
- wtrącają się w sytuacje, w których jest to
niewłaściwe,
- są hałaśliwe w zabawach,
- ciągle się kręcą, grzebią w torbie itp.
Nauczyciel powinien przy nadruchliwości:
- ustalić obowiązujące zasady zachowania w
klasie, często o nich przypominać,
- prosić ucznia o wykonanie drobnych czynności,
np. rozdanie kartek, zbieranie zeszytów,
zmoczenie gąbki, zmycie tablicy, itp.
- chwalić za każdy etap pracy, mówić powoli,
- za każdym razem mówić mu co robi dobrze,
- gdy uczeń biegnie po korytarzu – zatrzymać go,
utrzymać kontakt wzrokowy, spytać o imię,
odciągnąć uwagę: „Chodź, pomóż mi...”,
c.d. Nauczyciel powinien przy nadruchliwości:
- wzmacniać pozytywnie, pochwalić jak coś
zrobił dobrze, np. spokojnie przesiedział 5
minut,
- zaproponować, by poskakało na materacu.
Impulsywność
to niemożność powstrzymania się
przed działaniem i „odczekania”
do momentu, kiedy wykonanie
czynności będzie łatwiejsze lub
akceptowane przez otoczenie.
Objawy impulsywności:
- impuls, tzn. „już działam”,
- reakcja jest nieproporcjonalna do bodźca
(agresja słowna, fizyczna),
- działają nie przewidując konsekwencji swojego
działania, częściej „podpadają”, bo nie
sprawdząją, czy nauczyciel jest obok,
- wiedzą, co powinni zrobić, ale tego nie robią,
- znają reguły, ale mają kłopoty z ich
przestrzeganiem,
c.d. Objawy impulsywności:
- są niecierpliwe, często wtrącają się do
rozmowy, obrażają się,
- przypadkowo nieumyślnie niszczą rzeczy,
- nie potrafią czekać na swoją kolejkę w grach
zespołowych,
- generalizują: „nikt mnie nie lubi”, itp.
Nauczyciel powinien przy impulsywności:
- dzień po dniu przypominać o zasadach,
- proponować: „Weź ołówek i pokaż na kartce,
jaki jesteś zły”,
- wykorzystać kartkę bezpieczeństwa: „Zgnieć ją,
podepcz, wyrzuć”,
- odwrócić uwagę dziecka: „Chodź, pomożesz
mi”,
- posadzić w towarzystwie spokojnych dzieci.
Zaburzenia uwagi
to trudności w skupieniu się i
tendencja do rozpraszania się nawet
pod wpływem delikatnych bodźców.
Objawy zaburzeń uwagi:
- uczniowie bardzo szybko się rozpraszają,
- zapominają polecenia,
- nudzą się szybko,
- przerywają pracę przed jej zakończeniem,
- czytają bez zrozumienia,
- wracają do początku, gdy przerwą pracę,
- mają trudności ze zorganizowaniem sobie
pracy,
- unikają rozpoczęcia zadań wymagających
wysiłku intelektualnego,
c.d. Objawy zaburzeń uwagi:
- bardzo często gubią swoje rzeczy,
- zapominają o wielu rzeczach, np. co było
zadane,
- charakteryzuje je chaos wypowiedzi i natłok
myśli,
- wydaje się, że nie słyszą, co się do nich mówi,
- nie zwracają uwagi na szczegóły.
Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi:
- zwrócić uwagę na porządek na ławce,
- dawać krótkie komunikaty, formułowane
pozytywnie, np. „Otwórz zeszyt!”, „Uwaga,
zaczynamy pisać!”, „Śmieci!”, „Spójrz w
zeszyt!”,
- powtórzyć polecenie krótko i czytelnie,
- poprosić ucznia, aby powtórzył polecenie,
- zapisać polecenie,
- sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie,
dopiero potem przejść do następnego polecenia,
c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach
uwagi:
- zwrócić uwagę hasłowo: „Spójrz na mnie!”,
„Uwaga!”,
- użyć dzwoneczka lub gwizdka, zgasić i zapalić
światło,
- stanąć przy dziecku, poklepać je po ramieniu,
kucnąć, nawiązać z nim kontakt wzrokowy,
- zrobić gimnastykę śródlekcyjną,
- korzystać z materiałów, które można dotknąć,
manipulować,
c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach
uwagi:
- proponować aktywności, które wymagają
zaangażowania uczniów,
- dzielić zadania na mniejsze części,
- codziennie sprawdzać, czy dziecko zapisało pracę
domową,
- sprawdzać wykonanie pracy domowej.
4 zasady pracy z uczniem
z ADHD
Zasada 1.
Objawy ADHD nie są winą dziecka.
Nie są też winą rodziców, ani nauczycieli.
Praktyczne wnioski z zasady 1:
- dziecko z ADHD wymaga pomocy w tych sferach
życia, które są zaburzone przez kłopoty z koncentracją
uwagi, nadruchliwością i nadmierną impulsywnością,
- ADHD nie jest wymówką na życie; dziecko ma
osiągać te same cele, co jego rówieśnicy, ale przy
większym nakładzie swojej pracy i ważnych dorosłych
(rodziców i nauczycieli),
- ADHD ma swoje uwarunkowania biologiczne – tak,
jak inne trudności szkolne, można ją leczyć – nie
można wyleczyć, ale stosowane interwencje znacznie
ułatwiają funkcjonowanie dziecka.
Zasada 2.
Objawy ADHD trwają latami.
Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi
doprowadzić do ich zniknięcia, a jedynie do
lepszego funkcjonowania dziecka, pomimo ich
obecności.
Praktyczne wnioski z zasady 2:
- z dzieckiem z ADHD nie da się pracować na zapas –
można tylko tu i teraz,
- to, że dzisiaj poradziliśmy sobie z objawami nie
oznacza, że jutro nie wystąpią – jutro musimy
stosować te same metody, i tak przez wiele lat.
Zasada 3.
ADHD nie jest brakiem umiejętności czy wiedzy
– kluczowym problemem są trudności w
utrzymaniu adekwatnego poziomu uwagi,
motywacji i wysiłku odnośnie wykonywanego
zadania oraz w powstrzymywaniu reakcji
(szczególnie w sytuacjach, kiedy konsekwencje
są słabe, odraczane lub ich brak).
Zasada 4.
Dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać
wymaganiom szkolnym i społecznym.
Efektywność dziecka nadpobudliwego w
wykonaniu poleceń i organizacji działania jest
co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w
grupie rówieśniczej.
Niektóre techniki pracy z dzieckiem
nadpobudliwym w szkole:
1. Właściwe usadowienie ucznia w
klasie.
2. Pobudzanie uwagi dziecka.
3. Poprawianie zdolności słuchania.
4. Skuteczne wydawanie poleceń.
5. Kontrola notatek po zakończeniu
zajęć.
Ad. 1. Właściwe usadowienie ucznia w klasie:
- ławka nadpobudliwego dziecka usytuowana w pobliżu
nauczyciela (jego biurka lub tablicy),
- dziecko posadzone plecami do reszty kolegów,
- nigdy nie sadzamy dziecka z ADHD przy oknie,
- w towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych
przyjaciół),
- usadzenie z tyłu klasy, jeśli dziecko potrzebuje dużo
przestrzeni (w takiej sytuacji nauczyciel co 5 minut
podchodzi do ucznia i sprawdza jak postępuje praca),
- jasne określenie granic przestrzennych (ławka,
przestrzeń gdzie dziecko może się poruszać).
Ad. 2. Pobudzanie uwagi dziecka:
- zadania i nauczane treści powinny być przekazywane
w szybki, skrótowy, reporterski sposób,
- powinny być też prezentowane w „małych dawkach”,
- aby zmobilizować dziecko do skupienia się można
wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do
odmierzania czasu, w którym ma być wykonane
zadanie ,
- szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola
poprawności wykonania zadań,
- zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie
większej liczby krótszych i bardziej intensywnych
okresów ćwiczeń,
c.d. Ad. 2. Pobudzanie uwagi dziecka:
- urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących
fragmentów ciekawszymi,
- wykorzystanie materiałów, którymi można
manipulować, dotknąć je,
- organizowanie aktywności angażujących ucznia jak
np. czynna dyskusja,
- ilustrowanie materiału schematami, podawanie
uczniom różnych metod mnemotechnicznych,
wierszyków, powiedzonek.
Ad. 3. Poprawianie zdolności słuchania:
- przygotowanie krótkich instrukcji, złożonych z prostych
krótkich zdań,
- powtarzanie instrukcji tak często jak to jest potrzebne,
- nakłanianie uczniów do wielokrotnego
powtarzania instrukcji po jej usłyszeniu - w ten sposób
rozwija się umiejętność słuchania i zapamiętywania,
- informowanie uczniów o tym, że komunikuje się ważne
wiadomości (np. „to jest ważne, proszę słuchać”, „to
będzie na sprawdzianie”, itp),
- korzystanie z pomocy wizualnych dla wzmocnienia
przekazu ustnego.
Ad. 4. Skuteczne wydawanie poleceń:
- wybierz polecenie, na którym ci zależy i które jesteś
gotowa wyegzekwować,
- podejdź do dziecka,
- zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj
po imieniu),
- wydaj jednoznaczne polecenie w 2-3 słowach,
- powtórz polecenie tyle razy ile założyłaś, poproś by
dziecko je powtórzyło,
- dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka
zanim nie skończy).
Ad. 5. Kontrola notatek po zakończeniu zajęć:
Warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i
rodziców jest między innymi przepływ informacji o tym, co
działo się w szkole i jak dziecko ma się przygotować na
kolejne zajęcia. Nauczyciel musi dopilnować, żeby notatki w
zeszycie były kompletne, a w szczególności aby zawierały:
- notatki z lekcji (jeśli dziecko nie jest w stanie jej zapisać
może być skrócona),
- zapisaną pracę domową zarówno ustną jak i pisemną
(jeśli nic nie jest zadane – formułę „nic do zrobienia”),
- informację o wszelkich nietypowych sytuacjach
(np. planowana wycieczka, akademia na którą trzeba się
ubrać odświętnie),
- datę sprawdzianu i wymagany zakres materiału.
Aby stworzyć odpowiednią atmosferę do pracy z
dzieckiem z ADHD, warto uświadomić sobie, ze
rolą nauczyciela jest, obok przekazywania
wiedzy, również nauczenie dzieci przestrzegania
zasad i norm społecznych.
W ramach takiego podejścia nauczyciel w
aktywny sposób buduje kontakt z uczniami,
zauważa i wspiera ich mocne strony, a także
pracuje nad trudnymi zachowaniami lub
deficytami uczniów.
Oto sposoby postępowania, które pomagają
realizować ten plan:
- obserwowanie wszystkich uczniów w klasie,
- włączenie wszystkich uczniów do aktywnego
udziału w lekcji,
- opracowanie i przestrzeganie zasad zachowania
się na lekcji,
- wydawanie jasnych poleceń,
- przekazywanie komunikatów zwrotnych
dotyczących zachowania dziecka,
- chwalenie za osiągnięcia.
„Trudne prawdy” o pracy z dzieckiem
nadpobudliwym:
• Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest
czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele
zaangażowania ze strony nauczyciela.
• Można z nim pracować tylko bezpośrednio,
asystując mu.
• Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko
mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do
ucznia.
Pracując z dzieckiem nadpobudliwym warto:
- poświęcać mu dużo uwagi,
- wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego
zachowania,
- stosować zrozumiałe dla dziecka reguły,
- być konsekwentnym,
- przekazywać proste i krótkie treści,
- pomóc mu zorganizować świat wokół siebie,
- stworzyć zrozumiały system nagród i kar,
- kary i nagrody stosować natychmias.
Najlepsze wyniki dają: stworzenie w szkole
spójnego systemu zasad, konsekwencja oraz
systematyczna, stała praca z dzieckiem.
Proponowane zasady postępowania z
dziećmi nadpobudliwymi mają uniwersalny
walor wychowawczy i mogą być stosowane
także wobec innych dzieci.
W przypadku dzieci z zespołem
ADHD poprawa wyników w nauce bez ich
zastosowania może być bardzo trudna.
OPRACOWAŁY:
Jadwiga Grabowska
Marzena Garska-Bonicka